Ísafold - 02.04.1913, Side 1

; rn'lnJ"i.|i»?n:in | ,
Kemur út tvisvar
í viku. Verðárg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1J dollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XXXX. árg.
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjópi: Ólafup Björnsson.
Talsími 48.
Reykjavík, miðvikudaginn 2. apríl 1913.
n«iBaumiiii»iiit>Jintii'niMii»wmiii«<nnigf»ii |
Uppsögn (skrifl.) 1
bundin við aramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
25. tölublað
I O. O F. 94449.
Nýja Bíó
Eríend tíðindi nr. Í03.
°g
Saga fáfæka ungfingsins.
(Áður neðanmáls í Austra).
Pantið bílæti í talsíma 344. Op-
inn hálí tíma á undan sýningum.
aRjárn (galv.)
Allar stærðir. Allar þyktir, fá menn
ódýrast með því að snúa sér með
kaup sín til
verzl. B. H. Bjarnason.
Ofna og eldavélar
selur
Kristján Þorgrímsson.
Eimskipafélagið.
Óhætt mun að fullyrða, að fá mál,
eða jafnvel ekkert, hefir átt að fagna
svo einróma góðum undirtektum
sem eimskipafélagið islenzka. Engin
pólitík, enginn stéttamunur, ekki held-
urgamli íslenzkibarlómurinn, eða tor-
trygnin frónska — ekkert af þessu
hefir lagst í götuna fyrir fyrirtæki
þessu enn, að minsta kosti eigi svo
orð sé á gerandi.
Hvaðanæfa frétta menn góðar
undirtektir — í orði og á borði.
Og sama er um land alt, eftir því,
sem frézt hefir.
Einn héraðslæknir skrifar einum
nefndarmanna: »Mikið gleðja mig
fréttirnar í síðustu blöðunum um
eimskipafélagið ykkar. Það er stór-
mál, sem eg hefi mikla trú á, ef
vel er stofnað, og allir ærtu að fylkja
sér sem þéttast um«.
Kaupmaður á Vesturlandi skrifar:
». . . . skal eg gera mitt ítrasta til
að samskot til þessa höfuðfyrirtækis
safnist. Málið er svo nauðsynlegt,
að annað eins framfaramál hefir ekki
verið fyrir höndum hér að minu
áliti i heilan mannsaldur eða þó
lengra sé litið aftur í tímann. Von-
andi að allir, sem nokkuð geta, leggi
nú fram sína krafta . . . .«
Etazráð Havsteen á Oddeyri
hringdi einn nefndarmanna upp í
síma þegar daginn eftir að hlutaút-
boðið kom í blöðunum hér til að
heita fyrirtækinu stuðningi sínum í
orði og á borði.
Skipstjórinn á einum íslenzku
botnvörpunganna kvað hafa skilað
áskriftaeyðublaði, sem hann fekk, með
nöfnum allra á skipinu sem hlut-
hafa. Fleiri ættu að verða slíkir.
Einn utanbúðarmaður hér ’í bæ,
sem hefir eingöngu vinnu sína á að
lifa, lofaði þegar joo krónum í hlut-
um.
Þannig mætti telja áfram dæmin,
Meðal kaupmanna hér í bænum
®unu vera 5 eða 6 af þeim, sem
náðst hefir til, sem enn hafa eigi
heitið félagsstofnuninni fylgi sínu.
Einn þeirra er sagt, að sé jafnvel
að reyna að vinna á móti fyrirtæk-
lr?u. — en hann er þá vonandi sá
eini. Hann er þó einn þeirra manna,
sem tóku þátt i undirbúningi máls-
ins, tók þar þátt í nefndarstörfum,
talaði mikið um nauðsyn fyrirtækis-
ms og hafði ekkert við það að
athuga að lokum, áður en hluta-
Tramfíðin.
Nú birtir! Nú birtir um land og lá
og lognþokan hverfur af tindum.
Og framtiðin blasir við hrein og há
í hrífandi fögrum myndum.
Mín fósturjörð kær! Þitt sonanna safn
nú sækir fram til að hefja þitt nafn.
Að sigra á sjó og landi
ei samtaka lýð er vandi.
Sem lútandi gestur á leigðri gnoð
ei lengur vill Frónbúinn standa.
Hann sjálfur vill ráða’ yfir súð og voð
og siglingu milli landa.
Og íslenzkur fáni’ á efstu skal stöng
af Islending dreginn, við frónskan söng,
þá sýna erlendum svæðum
vort sækonungsblóð í æðum.
Og senn yfir landið vort svifa fer
á samfeldum brautum úr stáli
sá menningar kostur, sem knúinn er
af krafti frá eimi’ og báli.
Þó grænlenzkur ár vor heiðbláu höf
þá hylji, ei verður oss opin gröf;
því samband slikt milli sveita
þá sulti í gnægð mun breyta.
Svo bjart verður yfir landi og lá
að ljóminn frá sagnanna dögum
hann bliknar, og verður að víkja frá
fyr’ vorsól og bættum högum.
»í nafni vors guðs, og allir sem eitt«!
Það er orðtak, sem getur sigur veitt.
Það veri’ i orði og verki
oss vörn og framtíðarmerki.
T1. S. B.
útboðið var sent út. Ástæða hans
kvað vera óánægja með kosn-
ingu bráðabirgðastjórnarinnar. En
slík smávægileg atriði ættu menn
að hafa þroska til að láta eigi snúa
sér til beins fjandskapar við nauð-
synlegt þjóðarfyrirtæki, allra sízt þar
sem bráðabirgðastjórn þessari er eigi
ætlað að sitja lengur en þrjá mán-
uði, ef alt gengur vel með hlutafjár-
söfnunina.
Og rangt er það af þeim manni,
eftir því sem Isaj. hefirspurst fyrir um,
að breiða út það, að eitt mikilsmetn-
asta umboðssölufirmað hér, hafi skor-
ist úr leik og eigi viljað eiga neinn
þátt í félagsstofnun þessari, né veita
henni stuðning. Eigendur þessa firma
hafa einmitt stutt félagsstofnunina
þegar frá fyrstu byrjun, að hún kom
til tals, hafa skrifað sig fyrir ríflegri
hlutafjárhæð og taka þátt í söfn-
un hlutafjárins — sýna fyrirtækinu
alla alúð, alt fram á þenna dag og
munu gera. Þeir voru ekki að öllu
samþykkir uppástungu þeirri um
fyrirkomulagið, sem felst í hlutaút-
boðinu (töldu heppilegra að gera ráð
fyrir minna farþegarúmi í skipunum
eða nær engu) og hliðruðu sér því
við að skrifa undir hlutaútboðs-fvrir-
komulag'ð sem s í n a uppástungu.
Það er vert í þessu sambandi, að
benda fólki á það, að fyrirkomulag
það, sem um ræðir í hlutaútboðinu,
er að eins uppástunqa, auðvitað eru
allir vegir opnir til að breyta fyrir-
komulaginu áður en délagið tekur til
starfa, og oss er það kunnugt, að
bráðabirgðastjórnin lætur sér ant um
að afla sem allra ítarlegasta gagna
um málið, svo stofnendur félagsins
hafi sem beztan grundvöll á að byggja
er tekin verður ákvörðun um fyrir-
komulag félagsins. Slík atriði, sem
þetta, er hér var á drepið, mega
menn eigi láta fæla sig frá að styðja
félagsstofnunina, hitt engum láandi,
þótt ekki vilji beint gera að sinni
uppástungu fyrirkomulag, sem hann
er ósamþykkur.
Undirtektirnar spá hinu bezta um
gengi þessa fyrtrtækis. Sérstaklega
er ánægja að vita um hinar nær ein-
róma góðu undirtektir og stuðning
kaupmanna hér í bæ — og væntan-
lega um land alt. Vér drögum ekki
í efa, að þeir komi allir með áður
en lýkur — að þeir muni allir nota
tækifærið til að sýna, að þeir séu
aóðir Islendingar.
Og pað orð viljum vir allir haýa.
En ef kaupmennirnir standa vel
undir, þá er fyrirtækinu borgið og,
þá fær ekkert afl bugað það.
ísland erlendis.
Um endurfæðing Islands, þ. e. að-
allega um hinn nýja íslenzka bók-
mentagróður, hefir einn af nafnkunn-
um rithöfundum Svía ritað í stór
blaðið sænska: Göteborg Handels och
Sjöfarts Tidning. Það er bókmenta-
vinurinn Quidam Quidamsson (gerfi-
nafn). Það eru einkum þessi 5 skáld
vor sem hann ritar um: Einar Hjör-
leifsson, Jónas Jónasson, Jón Trausti,
(ónas Guðlaugsson og Jóhann Sigur-
jónsson. Mest lætur hann af Jóhanni,
en finst yfirleitt mikið til bókmenta
vorra hinna nýju koma.
Sigurður Hjörleifsson
í Lögréttu,
S v a r.
I.
Leitt þykir mér að þurfa að eiga
í blaðadeilum við menn, og þá
gamla kunningja mína, sem eg hefi
að einhverju leyti, með eða án mak-
legleika, borið traust til.
En þess er venjulega vænzt, að
maður svari, ef einhverjum dettur í
hug, eða finnur sig knúðan til,
hvort heldur er af ákveðnum ástæð-
um eða ástæðulaust, að bera sakir
á mann, eins og hr. Sigurður Hjör-
leifsson hefir gert i minn garð, bæði
í ísafold hvað eftir annað, og nú
siðast í Lögréttu 26. marz.
Hann ber mér þar tvens konar
svik á brýn. Og það er fyrsta
skifti, sem eg hefi verið sakaður um
svik, i þingmenskutíð minni.
Hann bregður mér um, að eg hafi
brugðist að ganga í Sambandsflokk-
inn á síðasta þingi, og að eg hafi
svikist um að borga honum um-
samda upphæð árlega í 6 ár fyrir
ritstjórnarstörf.
Um loforð mitt að ganga í Sam-
bandsflokkinn, samkvæmt samningi
dags. í april 1912, og að fylgja hin-
um svokallaða »Bræðing«, sem samn-
ingurinn byggist á, er það að segja,
að skýlaus skilyrði fyrir því, að menn
væru skyldir til að halda þann samn-
ing, voru sett áður en hann var
undirsktifaður. Þau voru þessi:
a, að þessir samkomulagsdrættir,
sem gerðir voru í mesta flýti, og
því mátti og átti að breyta, yrðu
ekki gerðir heyrum kunnir. fgfjj ggfg
b, að þeir, sem undir þann sam-
komulagssamning skrifuðu, hefðu rétt
til, að athuguðu máli, að koma ýram
með pœr breytingar, sem peim pætti
við eiga.
C, að báðir flokkarnir, Sjálfstæðis-
flokkurinn og Heimastjórnarflokkur-
inn, yrðu lagðir niður, eý nýr sam-
bandsflokkur yrði myndaður í pinginu.
Að verkinu var svo hraðað, stafaði
af því, að foringjum þessa samkomu-
lags þótti vænlegra um samkomulag
við Dani á sæmilegum grundvelli,
meðan þá verandi konungs nyti við.
Og bannið gegn því að birta »Bræð-
inginn« var b},’gt einmitt á því, að
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði.
VI. Kristur opinberun guðs.
Það að Jesús Kristur hefir áreið-
anlega verið til, er hjarta voru og
hugsun jafnframt sönnun fyrir því,
að guð sé til. En er trúhneigt
mannshjartað í rauninni miklu bætt-
ara fyrir þá trúarsannfæringu eina,
að guð sé til? Margur míðurinn
lítur á tilveru guðs sem svo sjálf-
sagðan hlut, að hann hiklaust geldur
jákvæði sitt hinu fornkveðna: »Heim-
skinginn segir í hjarta sínu: Eng-
inn guð!«. Vitanlega eru sizt allir
hugsandi menn svo gerðir. Fjöldi
manna er svo á vegum staddur i
lífinu, að honum væri það eitt hinn
mesti fengur, að geta i alvöru trúað
því og treyst, að guð sé til, þó að
hann svo vissi ekkert meira um
þennan guð og yrði að láta ímynd-
unarafl sitt um að búa hann þeim
eiginleikum, sem því þætti bezt við
eiga. Og hins vegar erum vér yfir-
leitt komnir það lengra áleiðis í
kristilegri menningu en fornskáldið
ísraelska, að vér kinokuðum oss við
minsta kosti meðal annars, að sam-
bandslagabreytingarnar voru ekki ýull•
gerðar, að menn, er skriýuðu undir,
höýðu rétt til að breyta, eins og líka
var viðurkent opinberlega bæði af
herra Einari Hjörleifssyni og öðrum.
Þetta hlaut líka svo að vera, því
enginn, mér vitanlega, nema frum-
kvöðlar breytinganna, höfðu fengið
tækifæri til að athuga þær heima i
næði, heldur að eins heyrt þær lesn-
ar upp einu sinni, með einhliða skýr-
ingum þeirra, sem fyrir þeim geng-.
ust.
En þrátt fyrir þessa sjálfsögðu
þagnarskyldu, sem undirskrift semj-
enda var bundin við, voru tillögurn-
ar um breytingarnar á sambandssamn-
ingnum birtar fáum dögum eftir að
þær voru undirskrifaðar.
Út af þessu skrifaði eg hr. Einari
Hjörleifssyni og hr. Hannesi Haf-
stein bréf, dags. 25. apríl 1912, þar
sem eg fór fram á, að samningur
sá, er vér höfðum undirskrifað, væri
ýeldur úr gildi eða naýn mitt útstrikað
að öðrum kosti.
En hvorugt mun hafa verið gert.
Og það vissi eg, að fleiri Sjálf-
stæðismenn, sem skrifað höfðu und-
ir samninginn, voru sama sinnis
°i? eg.
Eg leiddi svo málið hjá mér upp
frá því, og leit svo á — réttilega að
eg vona — að eg væri með öllu
laus við það.
Þegar á þing kom voru ítrekað-
ar tilraunir gerðar til þess að fá mig
til að ganga í þennan nýja flokk,
Sambandsflokkinn. Skrifaði eg því
foringja þess flokks, hr. Hannesi
Hafstein, núverandi ráðherra, bréf
það. er hér fer á eftir, dags 24. júlí
1912:
sFormaður Sjálfstæðisflokksins,
»herra Ólafur Briem, sýndi sjálf-
»stæðismönnum á flokksfundi fyrir
»fáum dögum yfirlýsingu til undir-
»skriftar um það, að vér skuldbind-
»um oss til að ganga, ásamt öðrum
»þingmönnugi, í félagsskap um það,
»að ráða sambandsmálinu til lykta
»á þann hátt, sem þjóðin mætti vel
»við una og aðgengilegt væri fyrir
»Dani.
/ »Þó eg telji þá leið vandfundna,
»eins og nú stendur, og tíminn nú,
»undir gjörbreyttum kringumstæðum
»síðan í vetur, hljóti að vera óhentugur
»til slíkra samninga um sambands-
»málið, þá er eg jafnhlyntur þvi, eins
»og i vetur, að flokkarnir og þing-
að kalla þann mann »heimski®gja«,
sem eftir samvizkusamlega íhugun
og prófun allra ástæðna bæði með
og móti kæmist að þessari tómlegu
niðurstöðu: E^iginn guðl Slíkt
væri meira að segja litt kristilegt.
Eða getum vér hugsað oss, að Jesús
nefði tekið sér þessi skáldsins orð í
munn ef einhver slíkur maður hefði
orðið á vegi hans ? Eg get það
ekki. Og eg á þá líka erfitt með
að hugsa mér, að slík orð væru
Jesú velþóknanleg á vörum læri-
sveina hans. En alt fyrir það skal
því sízt neitað, að tilvera guðs ein
út af fyrir sig getur aldrei — sízt
til lengdar — flutt trúhneigðu manns-
hjartanu þá svölun, sem það þráir
svo heitt. Mannshjartað þráir ávalt
að vita jafnframt hvílíkur sá guð sé,
sem stýrir rás viðburðanna og hefir
í hendi sér forlög hvers ■ einstaks
manns.
Það er þá líka einmitt þetta, sem
mestu máli skiftir fyrir oss kristna
menn, að með tilveru Jesú Krists
er oss ekki aðeins gefin trúin á til-
veru guðs, heldur einnig trúin á
guð og föður drottins vors Jesú
Krists.
. Naumast er það ofsagt, að einhver
stærsti kaflinn þeirrar bókar, sem