Ísafold - 05.04.1913, Blaðsíða 2

102
ISAFO LD
Gonhtin findarpennar
W$FZfo-----------------------------
%Ías$/i er fylla sig sjálfir (án sprauiu) fást aðeins i
Pappírs- og ritfangaverztun

að þrátt fyrir ríkistiti'inn, sem ís-
landi er þar ætlaður, á þegnrétturinn
jafnan að teljast danskur, og þrátt
fyrir ríkisréttindin íslenzku, eiga þegn-
ar annars ríkis um aldur og æfi að
hafa jafnrétti við oss á landhelgis-
svæðinu íslenzka.
Þeim, sem gangast fyrir nafnbót-
um og fögrum titlum, kann að gang-
ast hugur við rikistitilinn réttinda-
snauða í i. gr. frumvarpsins, en firn
mættu það heita, ef landsmenn al-
ment vildu kaupa réttindamola þá,
sem í þessu frumvarpi felast, því
afarverði, að afsala öllu öðru í hendur
Dönum til æfinlegra umráða.
Vér höfum þolað útlenda yfir-
drotnun um nærfelt 700 ár og ætt-
um því að hafa þolinmæði til að
bíða þess dags, sem Guðm. Hannes-
son sá elda af. Vér þurfum engan
sambandssáttmála til að taka efna-
legum framförum og uppræta inn-
lendar erfðasyndir i hugsunarhætti
og stjórnarvenjum. Ef oss tekst að
eignast tíðarhæf samgöngufæri á sjó
og landi, rækta upp ræktarhæfa hluta
landsins og færa bygðina saman um
þá, eignast tryggilegan fiskiveiðaflota,
ráða sjálfir samgöngum og viðskift-
um vorum við umheiminn, og tryggja
eignir vorar og líf á eigin spýtur, —
þá stöndum vér nær sjálfstæðistak-
markinu með Gamla sáttmála einn
að baki, en þótt Danir af náð og
með nauðung fallist á pappírsgagn
það, sem kallað er sambandslaga-
frumvarp og að framan var nefnt».
Ýms erl. tiðindi.
Fall Frakkastjórnar. Bri-
ands-ráðuneytið féll þ. 17. marz —
var ofurliði borið í atkvæðagreiðslu
í öldunga-deildinni, en ekki fulltrúa-
deildinni. Er það fyrsta sinni í nærri
17 ár, sem öldungadeildin hefir felt
ráðuneyti. Árið 1896 féll Bour-
geois-ráðuneytið í þeirri deildinni,
en siðan hefir það eigi komið fyrir.
Kosningalögin urðu ráðuneytinu
að falli. Briand hélt fram hlutfalls-
kosningum og þær var fulltrúa-
deildin búin að samþykkja alls 5
sinnum. En nú greiddu 168 þing-
menn atkvæði móti þeim i öldunga-
deildinni, en 128 með. Aðalþáttinn
í falli Briands átti ráðherra-baninn
gamli Clemenceau. Eftir atkvæða-
greiðsluna er mælt að hann hafi
sagt glottandi: Enn eitt ráðuneytis-
fallið á minn reikning!
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði.
VII. Hvað Kristur opinberar
oss um guð og sjálfa oss.
Eg benti á það í síðustu hugleið-
ingu minni. að með tilveru Jesú Krists
sé oss ekki að eins gefin trúin á til-
veru guðs, heldur og trúin á tilveru
þess guðs, sem Jesús kallar guð sinn
og föður s i n n. Þennan guð sinn og
fóður sinn hefir Jesús opinberað oss,
og að því miðaði alt hans líf, alt hans
starf til orða og verka, að koma oss í
samfólag við hann, svo að hann yrði
líka í sannleika guð v o r og faðir v o r.
En þá verður næsta spurningin, sem
úr þarf að greiða, þessi: Hvað hefir
Jesús opinberað oss um þennan guS
sinn og föður, sem hann vill koma oss
í samfélag við svo sem bórnum við
föður sinn?
ÞaS er ekkert lítilræði sem hin guS-
fræSilegu vísindi hafa á óllum ti'mum
haft aS segja oss um eSli guSs og eigin-
leika. Öll höfum viS í æsku stritast
viS að læra útlistanir barnalærdóms-
bókanna okkar á þessum efnum, og
má vafalaust telja, að þessar útlistanir
á veru guðs hafi orðið mörgum manni
Lovísa Saxa-prinsessa, öðru
nafni frú Toselli, gerði i miðjum
marz tilraun til að drepa sig á eitri.
Tilraunin mistókst. Hún bar þvi
við, að sér hefði verið neitað um
að mega hitta börn sín, konungs-
börnin saxnesku. Saxakonungur
hefir nú samþykt að hún megi fá
að sjá þau.
Brezka parlamentið var sett
þ. 10. marz. Konungshjónin voru
viðstödd og flutti konungur sjálfur
hásætisræðuna. Hné hún mest að
ástandinu í Norðuráifu og viðleitni
Breta að koma á friði.
Mesta Ioftflug, er enn fara
sögur af, gerðist þ. 11. marz síðast-
liðinn. Frakkneskur flugmaður Per-
reyon að nafni, flaug þá 6000 stikur
í loft upp — nærri þrisvar sinnum
hæð Öræfajökuls, eða sömu vegar-
lengd í loft upp hér um bil eins
og úr Reykjavik inn að Elliðaám.
Fyrir tveim árum hafði enginn hærra
flogið en 3100 st. — En í des. síð-
astliðnum komst Garros flugm. 5600
st. í loft upp.
Nýtt ofsóknar-fargan virð
ist Lögrétta vera að hef]a gegn öðr-
um Landsbankastjóranum, hr. Birni
Kristjánssyni. Menn muna vafalaust
ofsóknarleiðangurinn gegn Landsb.-
stjórunum, er háður var í því blaði
í fyrra, er gjaldker/amálið var mest
á döfinni. Rakalausar og viti sneidd-
ar voru þær ofsóknir — enda duttu
alveg um koll.
Nú otar Lögrétta fram ofsóknar-
totunni af nýju. Segir hún, að gang-
verð veðdeildarbréfa sé nú eigi nema
9Ýit°U — °g Þykir ferlegt! En ej
sökin á þvi lægi hjá Landsbankan-
um — þá eru það auðvitað báðir
bankastjórarnir, sem ábyrgð bæru á
því.
En eftir því sem Isajold hefir tjáð
verið af þeim, er vita um það, hefir
Landsbankinn aldrei greitt minna en
94°/0ogergangverð það eigihótilægra
en búast má við eftir gangverði líkra
verðbréfa á erlendum markaði, og
Landsbankastjórninni því alls eigi
sök á gefandi.
En Lðgr. þarf um þessar mundii
einkum að ná sér niðri á Birni Krist-
dýrmætur stuðningur, er áhugi hans á
eilífðarmálunum hafði leitt hann inn á
þetta hugðnæma íhugunarsvæði. En
gagnvart þessum margvíslegu útlistun-
um er þess að minnast, að mjög mikið
af þeirri fræðslu, sem þar et gefin,
liggur alveg fyrir utan vébönd guðs-
opinberunarinnar í Kristi. Jesús Krist
ur hefir engan veginn lagt eins mikla
áherzlu á þá hluti, eins og ætla mætti,
er vér athugum hve mikil áherzla er
á þá lógð í trúkenslubókunum okkar.
Mikið af því eru frumspekilegar (meta-
fýsiskar) íhuganir, tíndar saman víðs-
vegar aS úr bókum biblíunnar, og sum
hugtókin, eins og t. a. m. þrenningar-
hugtakiS, koma alls ekki fyrir í ritn-
ingunni spjaldanna á milli. Þegar eg
virði fyrir mér hina einföldu og óbrotnu
kenningu Jesú, þá dylst mér ekki, að
það má meðal annars telja til yfirburða
hennar yfir alt annaS, sem kent hefir
veriS um guð, að þar kennir engra
frumspekilegra íhugana. Það sem Jesús
leggur megináherzluna á í allrí prédik-
un íinni, — það sem hann opinberar
oss um guð sinn og föSur, er því sem
næst einvórðungu hvílíkur hann sé að
því er snertir afstöðuna til mín sem
einstaklings, hvílíkt sé hugarþel hans
gagnvart hverri einustu mannssálu og
þá um leiS hver sóu skilyrðin fyrir því
aS komast 1 samband viS hann. En
einmitt þessu sérkenni allrar fagnaSar-
erindis-prédikunar Jesú er þaSaSþakka,
jánssyni. Að bola hann frá Lands-
bankanum — virðist vera aðaláhuga-
mál blaðsins um þessar mundir. —
Burt með hann, hvað sem öðru líð-
ur.
Og nú hefir Lögrélta fundið átyll-
unal
Og hver halda menn að hún sé?
Sú hin mikla goðgá, að B. Kr.
hefir kosinn verið í stjórn eins stjórn-
málafélagsins hér i bæ: Sjáljstaðisjé-
lagsins!
Já — fyr má nú vera dauðasynd-
inl
Nú vita kunnugir, að hr. B. Kr.
færðist mjög undan því að taka sæti
í þessari stjórn, en lét til leiðast að
lokum, að eins til þess, að einhver
úr gömlu stjórninni yrði í hinni
nýju, en með þeim skilmálum, að
verða laus við öll stðrj í stjórninni,
svo sem frekast væri auðið.
Viljann vantar ekki hjá Lögr., en
hvílíkt getuleysi, hvílíkt átylluleysi,
þegar blaðið fyrirverður sig ekki að
bera annan eins erkihégóma fram
sem afsetningarsök hjá B. Kr. —
frá bankastjórastöðunni!
Sitt af hverju.
Víhlausar veizlur hjá Bandaríkja-
forseta. Hinn nýi Bandaríkjaforseti
Woodrow Wilson hefir gert ýmsar
breytingar frá því sem áSur hefir tíSk-
ast í »hv/ta húsinu« í Washington.
Sú breytingin, er mesta hefir eftirtekt
vakiS í Bandaríkjum og raunar um
allan heim, er þaS, að Wilson hefir
ákveðið, að aldrei skuli víndropi á
borðum í veizlum sínum.
Guðbrandarbiblía á 400 kr. Á
bókauppboði, sem nýlega var haldið í
Kaupmannahöfn á bókum Ludvigs
Wimmers, norrænufræðings, var Guð-
brandarbiblía keypt á 400 kr.
Langlífi og hjúskapur. Það er nú
komiS upp úr dúrnum, eftir því sem
brezkum hagfræSingum telst til, aS
kvæntir menn eru langlífari en ókvæntir,
AS meðaltali eiga þeir kvæntu að verða
5 árum eldri en þeir ókvæntu.
Þá þykjast hinir sömu vitringar hafa
komist á snoðir um, að ekkjumenn séu
ekki eins langlífir oa piparsveinar —
en að hjúskapur eða piparmeydómur
hafi engin áhrif á langlífi kvenna.
Stærsta skip veraldar er f smíðum
nú í Hamborg. Það heitir Impera-
t o r og er eign Hamborg-Ameríku
félagsins og á að fara fyrstu ferð sína
núna í maí — til New-York. Það er
268 stikur á lengd — eða 13 stikum
lengra en alt Austurstræti. Breiddin
að vér getum lýst henni sem »elfu þar
sem barnið getur vaðið, en spekingur-
inn rekst á botnlausan hyl«.
Guð opinberast oss í Kristi eins og
hann er gagnvart oss, þvi að þetta eitt
nægir fyrir oss til þess að vór aftur
getum tekið rótta afstöðu til hans. Út
frá þessum skoðunarhætti mætti 1/sa
öllu innihaldi opinberunarinnar í Kristi
með þessum þremur orSum: G u S e r
kærleikur; því aS þetta er þaS
sem vór sannfærumstum fyrst og fremst
er vér virSum Krist fyrir oss. Því
segir og Lúter í einui af pródikunum
sínum: »Líttu á persónu Krists, —
hann kemur ekki fram öSru vísi en
sem þjónn, boðinn og búinn að hjálpa
hverjum manni, svo að hann þín vegna
jafnvel lætur negla sig á krossinn og
úthellir þar blóði sínu. Þetta sór þú
með augunum. Því næst heyrir þú
með eyrunum ekkert annað en ástúS-
legustu hughreystingarorð. Af því get-
urSu ráSiS, aS hann er þór sizt óvin-
veittur, heldur vill þór i té láta náð
og velgerninga einvörðungu. Þ a r s e m
þú nú heyrir og sór Krist,
þar heyrir þú vissulega
einnig og sér föSur þinn
birtast þór«.
Þessi eru þau áhrif, sem persóna
Jesú hefir á oss öllu öSru fremur.
Hann er allur og óskiftur í þessu eina,
aS hjálpa öðrum. Hano vill áreiðan-
lega vera a 1 1 r a þ j ó n n. Hann sér
er 21,3 stikur. Skipsliöfnin verður
1100 manns, farþega tekur það 4100.
Norðurálfu-auðurinn, þ. e. allar
eignir Norðurálfu, er talinn vera 840
miljarðar króna. Áf þessari fúlgu er
187 miljarðar lausafé og er það helm
ingi meira en fyrir rúmum 40 árum
(1871).
Verum samtaka
Hvað iná höndin ein og ein
allir leggja saman.
M. J.
Trésmiðafólag' Reykjavíkur stofnar
til fundar fyrir alla trésmiði, utan fé-
lagsins sem innan á morgun —sumiU'
dag 6. þ. m.
Tilgangurinn er sá, að fá sem flesta
trésmiði í fólagið, og alla undartekn-
ingarlaust til að bindast samtökum um
ákveðið lágmark á tímakaupi, hvort
sem þeir ganga í fólagið eða ekki. Auð-
vitað væri æskilegast, að allir trósmiðir
hér í bæ væru í felaginu, en hitt er
lífsnauðsyn, að allir hver og einn ein-
asti trésmiður sem fullfrískur getur
talist, taki höndum saman við þann
sem næst honum liggur og hjálpi
honum jafnt og sjálfum sór til að reisa
sig á fætur. Eg segi — liggur, af því
að nú eru flestir trósmiðir hór í bæ
að troSast undir. Umheimurinn, við-
skiftavinirnir okkar eru að leggja oss
flata undir sig, við megum ekki fara
flatar en við erum komnir, þá náum
við okkur ekki upp.
Heimurinn er vígvöllur þar sem allir
berjast um gull, því gull er líf — menn
berjast fyrir lífinu.
Kringum oss eru þéttar fylkingar
og öflugir hringar með traustum sam-
böndum og góðri stjórn, sem berjast
fyrir sjálfa sig og fella þá sem minni-
máttar eru. Þeir berjast með viti og
fyrirhyggju.
En hvernig förum við aS trésmiSir?
Stöndum grafkyrrir þar sem viS er-
um komnir, einn og einn og bíSum í
rænuleysismóki eftir hverju áhlaupinu
af öSru. Stór-skothríSir af tollum,
sköttum, útsvórum, hreinsunargjöldum
og öllu sem hægt er að hugsa sér, og
þvi sem ekki er bægt að hugsa sér,
dynja á okkur eins og öðrum. En við
þolum það ekki. Við föllum fljótt a f
því að viS stöndum dreifSir.
Fyrir 6—10 árum var vinnukaup
trésmiSa h æ r r a aS auratölu en nú.
Þá var atvinna meiri og margir höfðu
vinnu árið um kring.
Álment kaupgjald var þá 40 aurar
um kl.tímann.
Nú er atvinnan stopul og meiri hluti
trésmiða vinnur fyrir 35 aura um tím-
ann.
En hvað eru 35 aurar nú? Hór
um bif sama sem 2 8 aurar
að vísu ávalt syndarann í manninum,
en hann sór líka ávalt manninn í synd-
aranum. Hann er aldrei vonlaus um
viðreisn nokkurs þess, er á vegi hans
verður. Hann leitar einnig þeirra, sem
allir aðrir hafa snuið við bakinu. Jafn-
vel þeim, sem ekki æskja þeas, lætur
hann kærleika í té og einlægt bróður-
þel, þótt hann viti, aS hann fær eng-
ar þakkir fyrir. MeS þeim hætti verS-
ur kærleikur hans leitandi, líknandi,
fyrirgefandi og frelsandi n á ð.
Með þessum hætti opinberar Jesús
oss guð sem ást og náð. Ekki með
o r ð u m sínum einum, þótt vissulega hafi
enginn dýrlegri orð talað í mannleg
eyru um f ö ð u r i n n, en einmitt hann
— heldur með gervöllu lifi sínu. En
»þar sem þú nú heyrir og sér Krist,
þar heyrir þú vissulega einnig og sér
föður þinn birtast þér«, eins og Lúter
sagði. Vér sjáum Krist og í honum föður-
inn. Það grípur oss með sannfæring-
arvaldi, að »hann og faðirinn eru eitt«,
vilji hans guðs vilji, verk hans guðs
verk, hugsanir hans guSs hugsanir. Og
þegar vór sjáum hann feta leiSar sinn-
ar, síðasta áfangann með krossinn á
herSum sór, trúan köllun sinni alt til
síSasta andartaks, meS þaS eitt fyrir
augum, er oss megi verða til hjálpræð-
is, þá er öll þessi óumræðilega elska
hans eingöngu Ijómi hinnar guðdómlegu
kærleiksdýrðar föðursins, sem sendi
hann: Guð gefur oss þar að líta inn
þ a. Svo mikið hafa peningar f»llið í
verði síðan. ÞaS er skamms/ni mikil
aS halda sér altaf við sama aurafjölda;
eitthvað svipað því a5 miða sk/ið við
hrafninn.
En hvað segið þið um það trésmið-
ir að vera nú komnir n i ð u r f y r.
i r þá auratölu sem þ á var, — núna
í áýi tíðinni.
Það er engin lífsvon.
Það er varla hægt að verjast kinn-
roða, þegar maður segir frá því að
kaupið sitt sé miklu lægra en annara
iðuaðarmanna.
Hvað veldur þvi?
Ekki eru trésmiðir svo roiklir slóðar
til vinnu, að þeir jafnist ekki á við
aðrar stóttir.
Er þá trósmiðaiðnaðurinn svo lítils
virði eða óþarfur að viS þurfmn að
ganga eftir mönnum með grasið í
skónum tíl að þiggja vinnu okkar
fyrir hvað lítið sem er? Nei, nei, tró-
smíði er alveg óhjákvæmilegt.
Engin þjóð getur verið án trésmiða.
Það er annað — samtakaleysið er
það sem veldur þessu.
Þegar þessu hefir verið hreyft, hafa
oft heyrst raddir í þá álit, að það væri
lltt hugsandi að fá vinnulaunin hækk-
uð, menn yrðu þá af vinnunni og hefðu
svo ekkert að gera, ef þeir væru ekki
eins og vinnuveitandinn vildi — »nema
þá með almennum samtökum« er svo
oftast bætt við.
Um það eru allir samdóma, að með
almennum samtökum mætti þaS.
En því þá ekki aS koma á almenn-
um samtökum? Nú er ekki annað en
koma niður í Iðnó á morgun og taka
hönduro saman.
Eitt mál á dagskrá. Fundurinn þarf
ekki aS standa lengi. SjáiS ekki eftir
þessum 2 klst. á morgun. KomiS á
fundinn og verið samtaka.
Þar mun verða borin upp tillaga um
lágmark á kaupinu, og farið eins vægt
í sakirnar eins og auðið er með hækk-
unina. En kaupið v e r ð u r að hækka;
það er lífsnauðsyn. Það er eitt af því
aumasta, sem hugsast getur, þegar
iðnaðarmenn skriSa auðmjúkir að fótum
vinnuveitandans og spyrja hann hve
mikið h a n n vilji nú allra mildilegast
borga sór.
Það er þverófugt.
Vinnan er hið eina, sem við höfum
að bjóða, flestir af okkur, og við eig-
um að setja verðið á hana sjálfir.
Við eigum að vera sanngjarnir, en
ákveðnir og einarðir.
Allir góðir menn hafa ímugust á
mikilli skríðaudi auðmýkt; hún gefur
líka hugmynd um, að eitthvað sé bogið
við þann mann, þótt það só allra bezti
verkmaður. Menn spilla því bæði fyrir
sjálfum sór og öðrum með þeirri fram-
komu.
En »nú er úr deyfðardúr, drengjum
mál að hrífa sál«.
Við skulum nú hætta að grafa grund-
völlinn hver undan öðrum, en sameina
okkur og vinnum hver öðrum gagn.
Við getum það.
Við verðum að eins að vera samtaka.
Komið allir.
Trésmiður.
í sitt eigið hjarta! En jafnframt segir
hjarta vort oss, að ekki geti hjá því
farið, að það, hversu lífsferill frelsarans
verSur aS blóSugum krossferli, hljóti
aS hafa verið samkvæmt guðs vilja í
alveg ákveðnum kærleiks-tilgangi. Ann-
ars hefSi hann ekki látið alt þetta koma
fram einmitt við hann, sem hann vissi
sór svo órjúfanlega sameinaðan í fölskva-
lausum kærleika og sonarlegri hlýðni.
En svo rótt sem það er, að ástin og
náðin eru það, sem mest ber á og á-
þreifanlegast verður í þeirri opinberun
guðs, sem Kristur flytur oss, þá er
hitt jafnvíst, að þessi kærleikans guð,
faðirinn, er jafnframt h e i I a g u r
guð. Eg hefi áSur bent á þaS, bví-
líkur blær kristalskærs, siðferðilegs
hreinleika só yfir Jesú, hvar sem á
hann er litiS. Hvergi er svo mikiö
sem eitt duftkorn sjáanlegt, er setji
blett á hið hreina líf eða hina hreinu
sál, sem það endurspeglar. Það er orð-
in tízka að nefna betlimunkinn frá
Assisi við hliðina á Jesú, — að tala
um heilagan Frans svo sem hugsjónar-
fyrirmynd heilagrar breytni. Nú —
meS 8amtíð hans að baktjaldi fæ eg
skilið, að menn geti dáðst að Frans frá
Assisi, en hitt skil eg ekki, að nokkur,
sem báSa þekkir, geti nefnt þá i sömu
andránni Jesúm frá Nazaret og Frans
frá Assisi. í fari jafnheilbrigSs anda
og Jesús var, er ekkert sem minnir á
katólskan betlimunk. En þ a S var