Ísafold - 10.05.1913, Blaðsíða 1

li m
| Kemur út tvisvar 1
| í viku. Verð árg. f
| 4 kr., erlendis 5 kr. |
| eða l^dollar; borg- 1
1 ist fyrir miðjan júlí I
1 erleiidis fyrirfram. |
| Lausasala 5 a. eint. 1
l^nn^lln■^lll■lll|^nn■n^^■^ |
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
■ ..................... j
XXXX. árg.
Reykjavík,
laugardaginn 10. maí 1913.
38. tölublað
I. O. O F. t*4599.
Alþýðafól.bókftsaí'n Templaras. 3 kl. 7—9.
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka óa,ra 10—3
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10-2 og 4—7
Bæjargjaldkei inn Laugav. 11 kl. 12—3 og 5—7
Eyma- nef- hAlslækn. ók. Pósth.str. 14A fid. 2—3
íslandsbanki opinn 10—2*/a og b1!*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 síðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á helgum.
LandakotsFpítali f. sjúkraviti. 11—1.
Landsbankiun 11-21/*, ö^/í-ö1/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—3.
Landsbúnabaríólagsskrifstofan opin frá 12 2
Landsíóhiröir 10—2 og 6—6.
Landsskialasafnið hvern virkan dag kl. 12-2
Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingb.str. 23 þd.og f-<d. 12—1
Náttúrugripasafnið opið l1/*—2*/a á Funnud.
Samábyrgð Islands 10 -12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavíkur Pósth.3 opinn daglwngt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. láBmd. 11—12
Vífilstaðahælið. Iieimsók* urtimi 12—1
Þjóðmenjasafnið opið þrd., fimd. og sd. 12—2.
í ófriðarlok.
Balkan-ófriðurinn er nú auðsjáan-
ieoa á enda að kljást. Hertaka Skut-
ariborgar af hálfu Svntfellinga senni-
lega síðasti stórviðburðurinn.
Það var hcrmálaráðherra Svartfell-
inga, Martinovitch, er réð fyrir liði
þeirra er borgin var tekin. En Essad
Pascha var fyrir liði Tyrkja. Hann
fekk að fara úr borginni eftir fall
hennar og er það nf mörgum mælt,
að samantekin ráð hafi verið milli
hans og Svartfellinga að hafa þetta
svona.
Eftir fall Skutari er sagt, að Essad
Pascha hafi þegar gert sig að drotn-
ara Albaníu og hugsi þar til kon-
ungdóms nndir vernd Tyrkjasoldáns.
Martinovitch
sigurvegarinn trá Sbutari.
En um endur-uppgjöf Skutarí af
Svartfellinga hálfu er það að segja,
að svo þykir nú, sem þeir hafi aldrei
retlað sér í raun og veru að halda
borginni áfrarn í sitrni eign, en látið
svona borginmannlega til þess að
tryggja sér sem mestar bætur fyrir
að láta hana aftur af hendi. Hverjar
þær bætur séu, er ósímað enn. En
að öllum likindum munu það vera
bæði lönd og lausafé.
Stórveldin munu hafa í hyggju að
kalla saman bráðlega fund í Paris
eða London til þess að »skipa til« í
Norðurálfunni eftir Balkan sennuna.
Verður sá fundnr háður undir for-
«stu Breta.
--------♦>*<•-------—
Ýms erl. tiðindi.
Danskur prófessor fremur sjálfs-
morð. Einn af yngri lögfræðispró-
fessorum Dana, dr. L. ^A. Grundtviq,
framdi' þ. 28. april sjálfsmorð með
því að fleygja sér ofan af hárri brú
fyrir framan hraðlestina frá Gedser.
Gekk eimlestin yfir hann og skar
höfuðið frá bolnum og sömuleiðis
fæturna. Grundtvig hnfði verið bil-
aður nokkuð á geðsmunum í seinni
tíð, eigi sízt eftir ramma deilu, er
hann lenti í við dómsforseta hæsta-
réttar i vetur út af réttarfari í Dan-
mörku.
Vilhelm Bissen, einhver frægasti
myndhöggvari Dana, er nýlega látinn.
Hann var sonur Hermans Bissen, er
um langt skeið var talinn beztur
myndhöggvari danskur.
Bissen myndhöggvari.
Eitt af listasmíðum Vilh. Bissen er
myndin af Absalon biskupi á Höj-
broplads í Khöfn, sem mörgum ís-
lendingunr er kunn. — Bissen var
sérlega látlaus maður; vildi aldrei
þiggja neinar orður né titla, þótt
honurn byðist slikt tugum sinnum.
Krupp hneyksli. Auðugasta fólk á
Þýzkalandi er Krupps fólkið, það er
á hinar risavc xnu fallbyssu-verksmiðj-
ur. Kruppsfólkið hefir verið mjög í
hávegum haft áf Þýzkalandskeisara
og ættjarðarást þess rómuð mjög.
En nýlega fletti þingmaður einn af
jafnaðarmannaflokki, dr. Liebknecht,
sonur hins fræga brautryðjanda jafn-
aðarstefnunnar á Þýzkalandi, óþyrmi-
lega ofan af hátterni þess. Sannaði
hann, að Krupparnir hefðu skorað á
umboðsmann sinn í París að koma
inn í frakknesk blöð fölsuðum skýrsl-
um um vígbúnað Frakka, — þ. e. a. s.
um aukin fallbyssukaup þeirra — til
þess að geta ýtt undir Þjóðverja að
auka sín kaup á fallbyssum, sem öll
eru gerð við Krupps-verksmiðjuna.
Þessi afhjúpun hefir valdið hneyksli
miklu rneðal Þjóðverja og sett Krupps-
verksmiðjuna hrottalega niður í áliti,
en Liebknecht vaxið mjög af.
Nlanuel, fyrrum Purtúgalskonung-
ur, hefir sér meyju festa nýlegá.
Það er þýzk heitogadóttir af Hohen-
zollern ættinni. Sjálfur hýr Manuel
nú ásamt móður sinni í Englandi.
Um eign á öðrum mönnum.
Sumir þykjast ei%a aðra menn með
húð og hári. Eins og þeim sé heim-
ilt að taka fötin sín ofan af snagan-
um og hafa i skítverk, ef þeir vilja,
eins sé þeim leyfilegt að taka gerfi
annara manna, rödd þeirra og tungu-
tak, og hafa fyrir umbúðir um hvers-
konar óþverra úr sálu sinni. Og eins
og þeitn sé frjálst að afskrænta föt-
in sín og ata þau, eitis sé þeim heim-
ilt að afskræma gerfi, látæði og orð-
bragð annarra, jafnvei svo, að eng-
inn þekki þá frá sjálfum þeim. Láti
þeir einhvern mann i friði, þykjast
þeir gera það af náð; þeir geyma
hann þangað til síðar, hafa hann
»spari«. Sérstaklega finst þeim að
þeir eigi alla þjóðkunna mer.n:
»Þá æðri stétt,
alt, sem ofar var sett«,
embættismenn og stjórnmálamenn,
skáld, rithöfunda. Það eru alt eins-
konar »slitföt«, alveg sjálfsögð til
skítverka. Komist þeir í fjárþröng,
eða vilji þeir sým af sér rausn og
afla fjár til einhvers góðs fyrirtækis,
kunna þeir undireins ráð: þeir taka
getfi annarra rnanna, gera úr þvi
skrípabúning, því fráleitari sem þeim
er ver til mannsins — og sýna sig
fyrir peninga. Og fólkið kemur —
Að vísu mundi enginn fara fet, ef
þessir menn kæmu franr í gerfi
sjálfra sin, því flestir þekkja þær um-
búðir og vita hvað er innan í. Hitt
vekur forvitni, að sjá þá í nýju gerfi.
Það er eins og grírnudans fyrir fólk-
ið. —
Þó að þeir afskræmi einhvem á
leiksviðinu, geri hann að fífli, rang-
snúi verkum hans og geri honum
upp allar illar hvatir, þá finst þeirn
hann skyldur að láta það hlutlaust,
og að það væri bæði heimskulegt og
hlægilegt af honum að hindra slíkan
leik, þótt hann gæti. Því þegar ein-
hver sé smánaður úr hófi fram, þá
fari löngum svo, að rnargir vorkenni
manninum; þeir finni að meðferðin
sé ómaklega ill. Mannúðartilfinn-
ingin vakni, göfuglyndið komi fram
og þannig verði ýmsir til að hallast
á sveif með þeim sem níddur er,
einkum ef hann hefir vit á að vera
eins og lamb til slátrunar leitt. Það
geti aflað honum vinsælda, sem hann
megi þakka fyrir. Hins vegar verði
því ekki neitað, að mörgum þyki
gaman að sjá aðra leikna grátt, ef
þeir þurfi ekki að óhreinka hendur
sínar á þvi sjálfir eða bera neina á-
byrgð á að það er gert. Allri þess-
ari ánægju spilli sá, sem hindrar að
hann sé sýndur á leiksviðinu, og
jafnframt kæfi hann í brjósti hvers
góðs manns þá velvild er honum
mundi hlotnast af því að lofa að
smána sig opinberlega; slikt sé óðs
manns æði. Það sé líka hart að meina
mönnum að afla sér fjár á þennan
hátr, einkum ef þeir leggi eitthvað
af því í guðskistuna. Þetta gæti með
tímanum orðið álitlegur atvinnuveg-
ur, ekki sizt fyrir ýmsa menn, sem
lítt eru hæfir til annarra starfa. Og
þarna fengju þeir óþrjótandi verkefni.
Fyrst mætti taka fyrir alla þá menn,
sem eitthvað hafa komið fram opin-
berlega, og því meira sem þeir hafa
gert, því meira er til að færa á verri
veg á leiksviðinu. Því fleiri Ijóð t.
d. sem eitthvert skáldið hefir oit,
rví meira er efnið í afskræmisljóðin,
og því betra sem kvæði er frá skálds-
ins nendi, því naprara verður níðið
regar öllu er snúið öfugt. Þegar
rjóðkunna menn þrýtur, þá má al-
veg eins taka ókunna menn. Þeir
ættu sizt að hafa á móti því að verða
tunnir. A hverju heimili kemur eitt-
rvað fyrir, sem vel mætti sýna á
eiksviði. Verði t. d. bónda og hús-
freyju sundurorða, þá væri nógu
gaman að fá að sjá það og heyra
næsta dag á leiksviðinu, einkum ef
rað væri nægilega afbakað: láta alt
íeimilisfólkið koma þar fram, hvern
sínu gerfi, svo að hægt væri að
rekkja hann aftur á götunni. Kostn-
aður þyrfti ekki að verða mikill við
slíkan leik, einkum ef fólkið, sem
eikið væri, vildi lána fötin sín og
svo húsgögnin.
Þá eru líka haltir og vanaðir og
allir sem þjást af ósjálfráðum kæk-
jum ágætt efni á leiksviðinu, ef vel
er á haldið.
Svo er sagt að slíkir flimleikir séu
taldir nauðsynlegir og heilsusamleqir
í öðrunr löndum, ekki síður á Rúss-
landi en annarstaðar, og því sé sjálf-
sagt að herma þá eftir hér. Ymsir
sem sjálfir hafa verið í öðrum lönd-
urn og séð. gamanleiki þar kannast
raunar ekki við að menn séu þar
smánaðir að ósekju á leiksviðinu, en
sé það gert á Rússlandi, verður auð-
vitað talið erfitt að neita því að það
eigi líka vel við hér.
Loks finst sumum það hart að
ekki megi nota eftirhermur til að
smána aðra menn opinberlega og
taka fé fyrir, þar sem þó sé farið
að rannsaka þær vísindalega. Þeir
munu hugsa sem svo, að ef eitthvert
efni hefir verið rannsakað og sýnt
að það geti stundum verið til hress-
ingar og lækninga, ef rétt er með
farið, en hið rammasta eitur ef sér-
stakrar meðferðar er ekki gætt, þá
eigi hverjum manni að vera heimilt
að eitra með því fyrir aðra menn.
Trúmála-hugleiðingar
frá nýguðfræðilegu sjónarmiði.
IX. Jesús Kristur frelsari vor.
Þá leið, sem letigst af hefir farin
verið innan kristninnar, til þess að gera
sór grein þess, hvernig Kristur lóttir
af syndugum manni fargi sektar hans,
getum vór ekki farið, því að hún kem-
ur í bága við það, sem Jesús hefir
opinberað oss um föðureðli guðs.
Hitt er þó jafnsatt eftir sem áður,
að eins og það er Kristur, sem sann-
færir oss um sekt vora, eins er það
hantt, sem veitir oss þá fullvissu, sem
nægir oss, um, að jafuvel hittum d/pst
sokna syndara standi náð til boða, fyr-
irgefning synda, uppgjöf saka. Alt
hans líf boðar mór þetta og dauði
hans staðfestir sannleika þess, svo að
þar kemst enginn efi að framar. En
skilyrðið fyrir því er það, að eg setji
mig sem sekan syndara andspænis sjálf-
um guði, sem í Jesú Kristi hefir opin-
berast mór sem faðir minn.
Þess betur sem eg virði fyrir mór
mynd Jesus eins og hún blasir við mór
í guðspjöllunum, þess betur sannfærist
eg um, að hann á brýnt erindi við
mig. Það skín berlega fram af öllu,
að hantt álítur sig í heimimt kominn
Svona eru skoðanirnar.
En er það ekki eitthvað undarlegt
ef menn eiga fötin sín og geta bann-
að öðrum að ganga í þeim og ata
rau, en eiga ekki sjálfa sig, svip
sinn, látæði, rödd, oíðbragð, svo að
hver sem vill má nota það eins og
íonum lízt? Er það ekki undarlegt,
ef sá sem semur leikrit getur bann-
að að sýna á leiksviðinu þær persónur
sem hann hefir kugsað upp, en ekki
bannað að sýna sjálýan sig þar? Er
rað ekki undarlegt, ef höfundur get-
ur bannað að gefa út rit sem hann
refir samið, en ekki bannað að gefa
út smánarútgáfu af sjálfum sér? Er
rað ekki undarlegt að hugsa sér að
einkum gerfi beztu manna hverrar
tjóðar eigi að vera einskonar um-
búðapappir, sem hver ótíndur lodd-
arinn getur notað utanum illkvitni
sína og tekið fé fyrir?
Guðm. Pinnbogason.
Þingmensku-afsal.
Það ætlar að skipast eigi lítið á
annan veg þingið 1913 en við var
búist í fyrra. Þrjár nýar kosningar
fara fram á þriðjudag, August Flyg-
enring hefir afsagt konungkjör og i
gær símaði Guðlaugnr Guðmundsson
bæjarfógeti til stjórnarráðsins, að
rann vegna heilsubrests samfara em-
bættisönnum segði aj sér pingmensku.
Það verður því 5. sætið, ér skiþa
skal af nýu, frá aukaþinginu i fyrra.
Utanför ráðherra.
Ráðherrann fór utan á Botníu í
gær á konungsfund með stjórnar-
frumvörpin. Hans mun von aftur
kringum land í miðjum júnimánuði.
Forlagið Norge,
sem ætlar að gefa út bókina um
ísleirzka atvinnuvegi og verzlun, eins
og áður hefir verið skýrt frá, biður
Isaýold geta þess, að nú sé verið að
ganga frá bókinni og muni hún korna
út i sumar.
syndugum mönnum til hjálpræðis
og heilla. Vór lesum daemisögur bans
um skulduga þjóninn, um glataða son-
inn, um týnda sauðinn og tapaða pen-
inginn. Vór sjáum hvernig hann kem-
ur fram gagnvart Sakkeusi, gagnvart
bersyndugu konunni, gagnvart öllum
þeim sem standa lægst í almennings-
álitinu. Vér tökum að skilja orð hans
um hina sjúku, sem þurfa læknis við.
Vór heyrum söguua um Faríseann og
tollheimtumanninn. Oss dylst ekki, að
einnig hór er brugðið upp ljósi, sem
gerir oss auðveldara fyrir að greiða úr
vandaspurningu vorri.
Vór sjáum hversu hann fyrirgefur
syndir, t. a. m. lama manninum og
bersyndugu konunni. Hvernig gátu
þau öðlast fyrirgefningu hans? því að
vór erum ekki í neinum vafa um, að
fyrirgefning hans hafi jafnframt verið
fyrirgefning guðs. Hvernig gátu þau
öðlast fyrirgefninguna,? Þau komu til
hans með iðrun í hjarta, með sálu al-
tekna af þorsta eftir náð. Þau komu
með hjarta þrungið af bæn um fyrir-
gefningu og af trú á náðina.
Mundi oss geta hlotnast eitthvað
þessu líkt? spyr hjarta vort. Mundi
nokkur leið til, að faðirinn, sem vór
höfum bæði stygt og hrygt, vilji á
sama hátt fyrirgefa osa? Kristur segir
oss, að það só ekkert vafamál, heldur
áreiðanlegur hlutur. Hann er oss í
því tilliti sem öðru bein opinberun fra