Ísafold - 07.06.1913, Blaðsíða 3

IS A F O L D
181
fyrirlestra nm franskar bókmentir hér við
háskólann endnrgjaldslanst, að því er vér
frekast vitum, hæði af háifu vor og Frakka.
Er því ekki nema tilhlýðilegt og sjálf-
sagt, að honum verði einhver sómi sýnd-
nr, enda hafa háskólakennararnir nú geng-
ist fyrir því, að halda honum skilnaðar-
samsœti laugardaginn 14. þ. m. kl. 6 að
kvoldi i Hotel Eeykjavik. Alliance
francaise tekur þátt í samsætinu og gefst
öllum öðrum, jafut konum sem körlum,
sem kynnu að vilja heiðra hr. Courmont
með návist sinni, kostur á því. Dyra-
vörður háskólans selur aðgöngumiða að
samsætinu og verða allir að snúa sér til
hans í siðasta lagi fyrir fimtudagskvöld.
Hjúskapur. Jón O. Stefánsson bóndi 1
Bjarnarhöfn og Jónína Þorsteinsdóttir,
fósturdóttir Jóns Bergssonar á Egilsstöð-
um á Vollum.
Jón Bergsteinn Pétursson Vesturhamri
4 Hafnarfirði og ym. Jónína Gtísladóttir.
Gift 81. mai.
frá Stokkseyri, en þann krók vildu fæstir
farþega taka á sig og fóru þvi i land á
Stokkseyri og þaðan landveg hingað.
Meðal þeirra voru Jón Þórarinsson fræðslu-
málastj., úr eftirlitsferð um Austur-Skafta-
fellssýslu og Sigurgeir Einarsson uliar-
matsmaður úr hringferð um landið.
Á Skálholt voru meðal farþega: Ditlev
Thomsen, Olafnr G. Eyólfsson, Kreyns
kaupm. o. fl.
Botnía fór vestur á miðvikudag með
fjölda farþega. Á stórstúkuþingið á ísa-
firði fóru m. a. Indriði Einarsson, Pétur
Halldórsson bóksali, Þorvarður Þorvarðs-
sou prentsmiðjnstj., Sig. Eiriksson reglu-
hoði — alls 24 fulltrúar. Margt annað
farþega.
---------------------
Bólu-Hjálmarssaga.
(Símon og Brynjúlfur).
Eftir Hallgrim Thorlacíus.
Kvenna-leikfimi. Stúlkur úr kveniþrótta-
félaginu Iðnnn sýna leikfimi úti á íþrótta-
velli á morgun kl. 4 — undir stjórn kenn-
ara síns, Björns Jakobssonar. Iðunnar-
stúlknr hafa jafnan vakið mikla eftirtekt
við leikfimÍBsýningar, fyrir það hversu
fagrar eru og vissar hinar »frjálsu æfing-
ar« þeirra. — Hver skyldi raunar bafa
trúað þvl fyrir 10—15 árnm, að vér nú
lifðum árlega opinbera leikfimissýningu
meðal íslenzkra kvenna.
En nú þykir það alls eigi sérlega frá-
sagnarvert, og má heita talsverð líkams-
menningarframsókn, sem i milli liggur.
Leikhúsið. Annað kvöld ætlar Boesens-
flokkurinn að leika Drenginn minn, sem
Reykvíkingum er að góðu kunnur frá
fyrri árum.
Lóðamat bæjarstjórnar. Miklar umræð-
ur urðu á bæjarstjórnarfundi síðast út af
því, að byggingarnefnd hafði metið lóð
eina við Bankastræti, sem fara á undir
framlengingu Ingólfsstrætis yfir á Hverfis-
götu á 20 kr. ferstiku eða 8 kr. feralin.
Þetta mat byggingarnefndar þótti ýms-
um bæjarfulltrúum alt of hátt. Var að
lokum samþykt að fresta samþykt á mat-
inu og leita samninga við lóðareiganda
(Helga Magnússon) um hetri kjör fyrir
bæinn.
Skipafregn. Strandbátarnir Hólar og
Skálholt komu báðir úr strandferð í gær-
morgun. Hólar voru fyrir nokkurum dög-
um komnir til Stokkseyrar á vestnrleið, en
höfðu orðið að fara frá Vík í Mýrdal, án
þess að koma vörum í land. Fyrir því
varð skipið að fara aftur austur í Vík
Frh.
Mun sá er morði vandist
margillr og sveik stilli
síð af slíkom ráðom
Simon Skáipr of hjálpast.
(Heimskr.)
Það lítur út fyrir, að ætt síra Jóns
Þorvarðssonar eigi ekki upp á pail-
borðið hjá Brytijúlfi og Símoni. Á bls.
17—18 gera þeir son hans, merkis-
prestinn síra Jón Reykjalín, að þjóf,
því »óráðvendnisorð« verður naumast
skilið á annan veg. Það má furðu
gegna, að Brynjúlfur skyldi ösla á slíku
hundavaði, er hann reit sögu þessa;
af Símoni verður á hinn bóginn einkis
krafist. í árbókum Espólíns hefði
mátt sjá hið sanna í þessu efni. Þar
segir svo frá máli þessu :
»Þar kom ok fyrir mál Jóns Reykja-
líns, sonar Jóns prests Þorvarðssonar
á Breiðabólsstað í Vesturhópi, hann
hafdi verit prestr í Glæsibæ, ok átti
Sigrídi Snorradóttur, systur Sigurdar
syslumanns, ok mist embættis fyrir
barngetnad, en Gunnlaugr Briem,
kammerrád ok sýslumadr í Eyjafirdi,
hafdi dæmt honum hirtingu fyrir med-
verkun f ósannlegu vistarbrófi drengs
eins; gjördist honum nú at bæta 20
dölum fyrir þat, ok ei annat«. Sbr.
Espól. árb. XII. Deild bls. 115.
Espólín skýrlr hór frá máli þessu, er
það var dæmt í yfirrétti, og á það
ekkert skylt við þjófnað. Síra Jón á
hér marga frændur nákomua. Hann
er afi Friðriks Stefánssonar, fyrv. al-
þingismanns og langafi þeirra Thor-
valdssona, hinna nafnkunnu gáfu- og
lærdómsmanna í Vesturheimi.
Á bls. 28 er sagt frá stöku einni
eftir frú Eiinborgu sál., systur Póturs
ákaflega gráðugur í óæðri nautnir, enda
var föðurætt hans yfirleitt lausungar
kyn. Undarleg örlog stiltu svo til, að
þeim lenti saman í baráttu lífs og
dauða, Hrafni og Þorvaldi, einhverjum
drenglundaðasta ágætismanni og mest-
um níðingi þeirrar aldar. Hrafn hafði
gert stórvel til Þorvalds, veitt honum,
vegalansum og fólausum, vist með sér
á Eyri og fóstyrk til utanfarar, tekið
goðorð hans og menn til forráða, er
hann fór utan — Þorvaldur fekk goð-
orð að ert'ðum sama vorið, sem hann
réðst utan — og í alla staði farisc við
hann sem son sinn eða bróður. Að-
farir Þorvalds við Hrafns eru gott
dæmi mannlegrar þakklátsemi. Þýzkur
geðveikraiæknir segir, að í fyrstu fyll
ist allir þakklæti fyrir veittar góðgerð-
ir. Smámsaman hjaðni svo þessi til-
finning, unz hún hverfi að mestu, en
geti þó ólgað upp aftur, ef færi gefur.
Alt í einu fari svo að bóla á vanþakk-
lætinu. Það er merkilegt, hve þessi
lýsing læktiisins kemur vel heim við
frásögnina af viðskiftum þeirra valds-
ntannanna vestfirzku, Hrafns og Þor
valds. Fyrst sýnir Þorvaldur góðgerða
manni sínum þakklæti, býður honum
heim til sín í Vatnsfjörð, gefur honum
góðar gjafir, heitir honum vináttu sinni
og kemur til liðs við hann, er hann
fer að andstæðingum sínum. Þá er
hann fór að Lofti þeim, er fyrr getur,
kom Þorvaldur til hans. En svo tók
vanþakklætið að ýfa sig og ygla. Og
það er ekki ófróðlegt að kynnast til-
drögunum til sundurþykkju þeirra og
fjandskapar. Þingmaður Hrafns stal
hval frá Þorvaldi. Þá er honum kom
vitneskja um þjófnað þingmanns síns,
bauð hann að gjalda skaðabætur fyrir
hann, en það vildi Þorvaldur með engu
móti þiggja. Nokkru seinna fór hann
að þeim sama þingmanni, sem hafði
stolið hann hvalnum, og rændi frá
Ronum. Þannig gætti þessi ísfirzki
valdsmaður róttar og landslaga. Aðal-
upptökin að óvináttu þeirra vóru samt
þau, að Hrafn neitaði að fylgja Þor
valdi að ránum. Kvaðst hann skyldu
veita honum til laga, en eigi til ólaga.
Þorvaldi mislíkaði þessi synjun, og
smáóx nú óvildin, enda gekk Þorvaid
ur mjög á þingmenn Hrafns, en það
þoldi hann illa, sem fyrr er á drepið.
Loks fór Þorvaldur með fjölda liðs að
Eyri og leitaðist við að brenna fornvin
sinn inni. Hann hafði fengið fregn af ferð
hans og sendi eftir liði yfir Arnarfjörð,
bjóst við komu Vatnsfirðings eftir föng-
um, enda fekk Þorvaldur ekki kveikt í
húsunum. Sættust þeir Hrafn þá á að
leggja mál sín í gerð. Þá er hann var
nýfarinn, dreif margt manna að Hrafni,
og eggjuðu þeir hann á að veita Þor-
valdi eftirför og drepa haun, en það var
ekki að skapi hans að rjút'a samninga og
sættir, og hlaut hann ámæli fyrir þessa
hlífð sína. Alt fyrir þetta efndi Þor-
valdur ekki sættina, heldur fjandskap
aðist við Hrafn á nýjan leik, og var
hann að iyktum sekur ger á Dýra-
fjarðarþingi. Eftir það stefndi Þorvald
ur enn að sór miklu liði og fór aftur að
Hrafni. Segir sagan, að margur hafi
farið nauðugur í þá för með honum.
Á leiðinni lót hann fremja hinn mesta
voðaglæp. Hann sendi nokkra fylgd
armenn sína til eins fátæks þingmanns
Hrafns, er Ámundi hót, að biðja hann
að ráðast í för með þeim, en bauð þeim
að drepa hann, ef hann skoraðist und-
an ferðinni. Þá er Ámundi neitaði að
fara með þeim að höfðingja sínum,
drápu sendimenn Þorvalds hann í aug-
sýn konu hans, er bar reifabarn á baki
sér og rakaði ljá á eftir bónda sínum.
Svo fór sem fyrr, að Hrafni kom njósn
af ferðalagi Þorvalds, og safnaðist brátt
svo mikið lið að honnm, að hann átti
alls kostar við hann, enda skorti ekki
brýningarnar af hálfu manna hans að
ganga nú milli bols og höfuðs Vatnsfirð-
ingnum. En Hrafn var ófáanlegur til
þess, kvaðst aldrei rrundu sitja um líf
hans og sættist enn á það við Þorvald
að skjóta málum þeirra til gerðadóms.
Síðan bauð hann honum og föruneyti
hans til morgunverðar, skóaði lið hans
og lóði honuin hesta til heimleiðarinn-
ar. Slfka gestrisni sýndi Hrafn hon-
Allra blada bezt Allra frótta fleat Allra lesin mest er ÍSAFOLD Kemur út tvisvar í viku alt árið, 104 blöð alls. Allir, sem vilja fylgjast með i þjóðmálum, halda ísafold, hvaða flokks sem eru. Kaupbætirinn betri sögur en nokkurt annað blað flytur. | Kostar aðeins 4 kr. Lang- ódýrasta blað landsins. Ekkert heimili lands- ! ins má sjálfs sín vegna vera án lsafoldarl — LIFEBUOY SOAP (LIFEBUOY SÁPAN) bjargar Iífi manna heima fyrir alveg eins og björgunarbátar og bjó'rgug- arhringir bjarga Iífi manna á sjó. /í gj Á heimilinu, í verksmiöjunni, í -Z • L skólanum, á spítalanum, og í opin- h ^ liM berurn stofnunum munu menn /jf J A/ jf) ^ komast að raun um, að Lifebuoy \ I / í / R sápan stuðlar aö fullkomnu hrein- \_JW j \ >A/j læti og aö þvi að tryggja heilsuna ; ^ / \ v/U hún er undir eins bæði sápa og V. ) J sóttbreinsunarlyf, styrkir heilsuna /W ^ og eykur hreinlæti, en kostar þó / /Æ ekki meira en vanaleg sápa. j / 1 Æ Nafnift LEVER n sapunni er trygging y AW fyrir hreinleik hennar og kostum. / [2717

Stofa til ieiy:u með forstofu-
inngangi. Afgr. vísar á.
Húsbændur í Frikirkjuuui,
sem hafa blinda menn eða mál- eða
heyrnarlausa á heimili sínu, geri fri-
kirkjuprestinum viðvart sem fyrst.
biskups og Jóns yfird., og er hún
þannig rituð :
»Þessi er ærin þekking ný
þar af færist dimman(n):
Sauðargæru innan í
úlfinn nrerir grimman«.
Mór er spuru: Hvat rímspeki knýr
Brynjúlf til að rita síðara »n« ið í nafn-
orðinu »dimman«? Mundi hann ei
hafa getað sparað sór þá sórvizku?
Á bls. 29. skýra þeir fóstbræður frá
því, að 8Íra Pótur prófastur hafi eitt
sinn komið að Uppsölum, drukkið þar
ákaflega og veitt Guðbjörgu móður
systur Hjálmars þungar átölur; hafi
Hjálmar þá staðið á hleri, en kveðið
síðau :
»Hór á að hvölfa höfði við«, o. s. frv.
Þetta er rangt, se'm annað. Vísu þessa
kvað Hjálmar eitt siun á glugga á
Víðivöllum, er brúðkaup var þar haldið,
og svaraði þá Pótur prófastur einni
stöku. Erindi þetta færa þeir úr lagi
og hafa þannig:
»Ef þú Hjálmar karskur kýs
kjaftaskálm að beita
fyrir pálma færðu hrís
friðartálma seldur dís«.
um, þótt stofuað væri til heimsóknar-
innar í því skyui að ráða haun af
dögum.
En enn sveik Þorvaldur heit og sættir.
Þá var það eina dimma fjúknótt
í marzmánuði 1213, að Hrafu vaknaði
við, að menn voru komnir í virkið um
bæinn á Eyri, og var þar enn
komiun Þorvaldur með sveit vopn-
aðra nianna. Kom hann nú algerlega
á óvart, svo að enginn viðbútiaður
varð við slíkri aðsókn og þvf engri
vörn við komið, er borinn var eld
ur að bænum. Hrafn bauð hon-
um sjálfdæmi í málum þeirra, hót
að fara af landi burt og koma aldrei
aftur hingað, fara til Róm og biðja
fyrir sér og sál Þorvaíds. En ekkert
mýkir heiftarþel Vatnsfirðingsins. Hann
stóð þar, kaldur og grimmur, sem sjálf
ur dauðinn. Þá líkn eina veitti hann
gömlum góðgerðamanni sínum,erskot
ið hafði skjóli yfir hann vegalausan
forðum og tvisvar hlífzt við að drepa
hann, er hann átti þess kost, þótc svo
stórar sakir sem fjörráð væri til, að
hann mátti taka skriftir og prests
þjónustu. Eftir það var hann háls-
höggvinn.
V.
Slík urðu æfilok Hrafns Sveinbjarn-
arsonar.
Fátt er átakanlegra í sögu vorri en
sjá á eftir honum út í náttmyrkrið. En
hann átti sjálfur nokkra sök á því. Það
verðurað telja þaðljóðáráðihans,aðhann
gætti ekki hófs í veglyndi sínu við Þorv.,
einkum er sýnt var, að honum var
ekki treystandi. Það getur stundum
orðið ofmikið af mildi og manngæðum,
eins og af sjálfu sólskininu og sólar-
hitunum. Fyrir þetta hófleysi sitt lót
hann lífið, hóraði sínum og þjóðfólagi
til stórskaða. En því er hún líka svo
fögur og tiguleg, myndin, sem sagan
geymir af honum. Því er náttvíg hans
eitt hið hörmulegasta níðingsverk, er
getur í árbókum íslenzkrar þjóðar. Og
það er því svívirðilegra sem það var,
ekki svo mikið sem að nafninu til,
Það liggurí augum nppi. að P. próf-
muni ei hafa notað hólsyrðið »karskur«
= karlmannlegui' um Hjálmar. Orð
þetta er skylt orðinu »karl« og »karr«.
Staka þessi er rótt höfð þaunig:.
»Ef þú Hjálmar hvefsinn kýs
kjaftaskálm að beita.
fyrir pálma færðu hrís,
friðartálma vondur grís«.
Enn bæta þeir fóstbræður við tveim
stökum, sem síra Pétur á að hafa
kastað fram við sama tækifæri, en þær
hefir enginu heyrt fyr hór um slóðir,
endi líkjast þær frekar bulli Símonar,
og eru að líkindum ortar af honum.
Hvað ætti t. d. hendingin: »auðnu-
gálma margfaldast« að þýða 1 Hver
skilur heimskuþvætting þann 1 Þeir
fóstbræður ekki sjálfir. I orðabókum
finst orðið »gálma« hvergi, en að eins
»galm« eða »galmr« í orðinu Galmar
strönd og er talið skylt engilsaxneska
orðinu »gealm«, er þýðir »dynur«. Ef
»gálma« væri nú sama og ábent orð,
þá ætti auðtiugálma að merkja : auðnu-
dynur!!
»Ef þú mjálmar oftar last
auðnudynur margfaldast«.
Síra Pótur var skáld ágætt, sbr.
Esp. árb. 9. Hl. bls. 53, og orti jafnt
á norræna tungu og latneska. Það er
því illa gert, að afskræma kveðlinga
hans og bendla hann við þvætting.
Þeir fóstbræður segja einnig, að Pétur
pról. hafi í ölæði ætlað að ráðast á
Hjálmar, en mist hans. Pétur próf.
var reglumaður (að minsta kosti hófs-
unnið í þaifir neins málefnis nó neinn-
ar hugsjónar, eins og svik og vólræði
Gizurar Einarssonar við góðgerðamann
sitin, Ögrnund biskup. Eftir því sem
næst verður komist um hvatir Vatns-
fjarðargoðans til þessa mikla glæps,
hefir honum leikið öfund á vitisældum
Hrafns, óttast, að þingmenu sínir réð-
ust frá sér uudir áraburð hans, auk
þess sem hann hefir viljað auka og
efla vald sitt á vesturjörðrum landsins.
En hryllilegast er morðið vegna þess
afskapa vanþakklætis, er þar var
sýnt ágætum manni. Saga Þorvalds
og Hrafns er sama efnis og »Lear kon
ungur«, þótt hún só ekki eins risavaxin
og hinn frægi harntleikur heimsskálds
ins brezka.
Ævagömul sögn hermir frá því um
helgan mann, að hann var á gangi í
lágu skógarkjarri, fjarri mannabygðum,
og kom þá auga á köngulóarvef um
hverfis sig á alla vegu, svo að hann
fekk ekki komist úr sporunum nema
með því að slíta hann sundur. En
það vildi haon með engu móti og beið
því dauðann þar í kjarrinu. Svo barna-
legur skáldskapur sem þessi smásaga
kann að þykja, felst í henni ekki all
lítil lífspeki. Svo fer að einhverju
leyti hverjum meiri háttar manni, sem
hlífist mjög við að ljósta höggum og
slögum. Svo fór Hrafni Sveinbjarnar-
syni. Yeglyndi og göfugt hjarta varð
honum að banameini.
Sigurður Guðmundsson.
Háskólapróf I heimspeki tóku i dag þess-
ir stúdentar:
Ásgeir Ásgeirsson . . . með ág.eink.
Friðrik Jónasson . . — 2. betri
Gunnlangur Einarsson . — 2. —
Hermann Hjartarson . . — 1. eink.
Jón Guðnason . . . . — 2. betri
Jósef JónBson . . . . — 1. eink.
Páll Bjarnason . . . . — 1. —
maður) alla æfi, og eru þettaþví svört
ósannindi. Hvað myndu þeir Pótur
biskup og Jón háyfirdómari hafa sagt
um þetta?
Á bls. 31 er sagt frá því, að Hjalm-
ar hafi eitt sinn komið að Mælifelli og
ekki verið boðið iun, en dóttir prests
verið á gægjum að virða Hjálmar fyrir
sór; hafi hann þá kveðið stöku þessa
í háði:
»Hór eg góða hjúkrun finn
horfinn móði flestum.
Hrings er tróðan hýr á kinn,
hún er að bjóða gestum«.
Vísa þessi sýnirglögt, hve miklir brag-
klaufar Brynjúlfur og Símou eru.
Enginn mælir svo : »að bjóða gestum«,
heldur: að bjóða gestum inn, enda eru
síðustu hendingar visu þessarar svo:
»hrings er tróðan hýr á kinn«,
hún er að bjóða gestum inn«.
Á bls. 33 farast Brynjúlfi og Sím.
svo orð um Egil bónda Tómassotr á
Bakka, föður sæmdarkonuunar Rósu
móður Vigdísar konu Þorvalds bónda
Árasonar á Víðimýri og Egils bóuda
Steingr/mssonar á Merkigill : »Egill
var ekki all vinsæll : þótti slregurr
drykkfeldur og ófyrirleitinn, og jafnvel
í meðallagi ráðvandur«. Að vísu þekti
eg ei Egil bónda a Bakka, en niðja
hans þekki eg vel, og eru þeir sæmd-
armenn. Enginn, sem eg hefi haft
fregnir af, hefir heyrt, að þjófnaðar-
grunur hafi nokkru sinni legið á hou-
um, en 1/tt hafði haun beygt háls fyrir
stórbokkum, og tel eg honum það
euga hneisu. Má telja Brynjúlf fífl-
djarfan, að setja annatt eins mannorðs-
þjófnað á prent, eða er hann svo
ósvinnur að álíta, að sagnaritarar sóu
ei lögum héðir. Ættu þeir fóstbræð-
ur að fá að kenna á þv/.
Á bls. 36 eignar Brynj. vísuna:
»Mun þá krókinn mata sinn« o. s. frv.,
Hjálmari, en hún mun vera ort af
Sigurði, föður Jónasar, föður Sigtryggs
þingmanus / Vesturheimi. Sigurður
þessi var vel hagorður og bjó á móti
Jóhönnu / Hrauni eftir að hún varð
ekkja, og kom þeim lítt saman.
Vigdís, kona Egils á Bakka, segja
þeir að hafi verið Jónsdóttir, en hún
var Jónasdóttir og systir Ólafs, manns
Jóhönnu / Hrauni.
Þegar þeir fóstbræður skýra frá
börnum manna, telja þeir að eins helm-
inginn. Á bls. 38 geta þeir þess, að
Árni bóndi á Skatastöðum og Hólm-
fr/ður kona hans hafi að eins átt tvö
börn : Gísla og Margróti, eu þau áttu
einnig Guðmund og Sigurð. Sömu-
leiðis er Pótur bóndi Pálmason að eins
talinn hafa átt fjórar dætur, en
hann átti einnig fjóra sonu, Pálma
kaupmann á Sauðarkrók, Pétur óðals-
bónda á Bollastöðum, Jón óðalsbónda
/ Eyhildarholti og Hannes, er bóndi
var á Skíðastöðum, en er nú látinn.
Mánudaginn 23. júní
heldur Slippfélagið í Reykjavík aðal-
fund í húsi K. F. U. M. kl. 5 e. h.
Ársreikningar lagðir fram. Kos-
inn í stjórn einn maður, og tveir
endurskoðunarmenn.
Tryggvi Gunnarsson.