Ísafold - 30.08.1913, Qupperneq 1
1 Kemur út tvisvar .
1 í viku. Yerð árg.
i 4 kr., erlendis 5 kr. |
“ eða 1 Jdollar; borg- '
1 ist fyrir miðjan júli 1
= eriendis fyrirfram.
s Lausasala 5 a. eint. |
■ g"............. a
XXXX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 30. ágúst 1913.
| Uppsögn (skrlfl.) |
| bundin við áramót,
j er ógild nema kom-
| in só til útgefanda
j fyrir 1. oktbr. og
1 só kaupandi skuld-
1 laus við blaðiS.
i
■............—....B
69. tölublað
Þjóðskáldið Steingrímur Thorsteinsson
19. mai 1831 - 21. ágúst 1913
Minningarljóð.
i.
Svanurinn þagnaður. Hljóðnaður söngur á heiSum.
Harmur og Þökk faðmast grátandi’ á almannaleiðum.
Fríðgrœnum frá
frjódölum angurvær þrá
líður að brimsölum breiðum.
Hnigin er göfgasta gígjan úr meistarans hendi,
guðamál listar og snilldar er þjóð vorri kendi.
Huggeislinn hans
hjarta hvers einasta manns
unun og sólblíöu sendi.
Harmfögur tregar því hjartfólgna þjóðskáldið góða
hreimgöfug Fjallkonan, móðir hans síungu ljóða.
Bjartasta bar
brúðartign hennar um mar
mál hans til menningar þjóða.
Nú er hann seztur að söngvum hjá Jónasi og Bjarna,
samstiltum listhreimi bifast hver einasta stjarna!
Heiöskír og hljóð
haustkvöldin bera þann óð
dýpst inn í brjóst vorra barna.
II.
í »U n a d a 1« söng hann um elskunnar frið,
svo æskan komst dreymin í sakleysi við, —
hann lýsti’ inn í Huldulands heima.
Um lundinn og dalina, lautir og mó,
um ládauða vogana’ í blíðkvöldsins ró
með skáldinu sælt var að sveima.
Og gott var með S t e i n g r í m i’, er glampaði síð
á Gilsbakka skógdrög og Laugardals hlíð
að aftni hin sífagra sunna!
Hver blettur varð ljúfari’, er ljóðdísin hans
þar lagt hafði skínandi minningarkranz.
Og gott er svo góðum að unna!
III.
Með A 1 a d í n s lampann í hægri hönd
að hásæti P e r s a landa,
um æfintýranna Austurlönd
aSEldorado og Gózensírönd
hann lýsti’ oss með eldi og anda.
Með dísum ljósum í lóttum blæ
vór liðum í veldi drauma
um Himinfjallanna heiðan snæ
og heilaga G a n g e s strauma.
Hann túlkaði sál vorri söngva þá,
er svífa’ undir pálmum í Austurvegi.
Hann beindi til ljóssins barnsins þrá,
við börnin sín skilið gat hann eigi
fyrri’ en þeim auðnaðist sólina að sjá
og sviptign af ljósum degi.
Þá grótu’ yfir Úndínu íslands - fljóð,
er »íslands riddarans« frásögn dýra
á fegursta málinu’ hann færði þjóð,
sem fleira listanna gullið skíra.
Og svimháan Byrons og Shakespeare’a anda
hann sál vorri fyrir lót skíran standa.
Oss hefir h’knn dýrustu demanta sótt
úr draumlöndum Heine’s og Goethe’s sölum,
og frætt oss um heilaga himindrótt
á hæðunum Olymps, — þann snildar þrótt
í litskrúði’ og marmara’, er mænir hljótt
frá musterum hrundum í Grikklands dölum,
og talar þó skýrar en tungan snjalla
um tignarmark andans og fegurð alla.
Hann leiddi’ oss og fræddi um lindigöng
ljóðheimsins hvar sem hann talaði’ og söng. —
Af sólskinslöngun var lífsþrá hans sprottin,
í listinni hvíldi ’ann sig, mælti við drottin.
Þar átti’ hann sinn himin og aðal-skjöld
fram á æfinnar hinzta kvöld.
IV.
Og frjálsari’ og göfgari ættjarðarást
er óvíst að neinn hafi borið;
þann taldi ’hann sinn fjandmann, er fósturjörð brást
og fetaði í kúgarans sporið.
Fyrst geystist hann ólmhuga’ og glóð brann í sál.
unz gætnin með reynslunni lægði það bál.
En sama var vonin hans, víðsýn og há,
um viðreisn á komandi dögum, —
og hamingjudaginn í hylling hann sá,
er heimtum vór rétt vorn að lögum.
Þá varð hann sem brúðgumi blíður og hýr,
er brosandi faðmi að unnustu snýr.
V.
Svo kveðjum vór þig síðsta sinn,
vort sólskinsbarnið kæra!
Vór þökkum hlýja hreiminn þinn
og hjartans gullið skæraj
Þú hefir gefið oss þann arf,
sem æðri’ er dýrum seimi.
Það lifir alt þitt æfistarf
í ódauðleikans heimi.
Þór opuast dýrðar ómhvolf víð,
þar ymja gullinstrengir,
er roðnar lyng í rjóðri’ og hlíð
og rökkrin hjá oss lengir.
Er faðmar þig hið »fagra haust«
. og fóstran söngs og ljóöa,
vór teigum yndi endalaust
úr ómlind skáldsins góða!
Guðm. Guðmundsson.
I. O. O F. 94959.
Alþýðufól.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
Augnlœkninp: ókeypia i Lækjarg. 2 mvd. * -8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og ■ ~7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str. 14 A flr .* • -8
íslandsbanki opinn 10—2x/* og 51/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 ðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* slðd.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á heU >m.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*—6'/*. Bankastj. 2 2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá J 2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnid hvern virkan”dag kl. 52 -2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd.ogfsd. 1‘ -1
Náttúrugripasafnið opið l1/*—21/* á sunnr <
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 daÞl.
Talsími Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11 12
Vífilstaðahælið. HeimsókL.a,rtimi 12—1
f»jóðmenjasafnið opib á hverjum degi 12- 2.
Nýja Blé
sýnir í kvöld og næstu kvöld:
Hefnd leikfíflsins.
Skáldskapur og veruleiki frá stór-
borgar-sirkus.
Eldgamla ísafold.
Lifandi myndir frá fegurstu stöðum
íslands.
Töðu, lítið hrakta, hefir hrepps-
nefndin í Bessastaðahr. til sölu frá
Kristjáns-Hliði. Mjög hentugt að
ná henni sjóveg.
n | n Reykjavik
OIU Biograftheater
sýnir 30., 31. ág. og 1. sept.:
Papa André.
Sjónleikur í 3 þáttum, leikinn af list-
fengustu leikurum ítala. Aðalhlut-
verkið (Papa André) leikið af sorg
leikasnillingnum miklaErnesto Zacconi.
Furðuleg tillaga.
í gær var látin á »þrykk út ganga«
einhver hin furðulegasta tillaga af öllu
furðulegu í þeim berjagraut »síns af
hverju og af öllu nokkuð«, sem al-
þingismenn láta frá sór. Það er þings-
ályktunartillaga, sem þeir G. E g g .
og dr. V a 11 ýr flytja, og hljóðar svo :
»Neöri deild alþingis ályktar að
skora á stjórnina að láta fara fram
leynilega atkvæöagi eiðslu í landinu
um það, hvort nema skuli úr gildi
lög nr. 44 30. júlf 1909 um aöflutn-
ingsbanu á áfengi. Atkvæðagreiðsla
þessi fari fram fyrir 1. júlí 1914«.
Árið 1908 var fylgi lýst við aðflutn-
ingsbannið af miklum meiri hluta al-
þingiskjósenda. Á þingi 1909 voru
bannlögin samþykt með miklum meiri
hluta atkvæða. Á nýári 1915 eiga
þau fyrst að koma í algert gildi.
En þrátt fyrir hið mikla magn, sem
að baki þeim stendur, og þrátt fyrir
hitt, að þau eru enn eigi farin
að reyna sig, rísa þó nú upp 2
löggjafar vorir og vilja heimta atkvæða-
greiðslu af nýju.
Á þetta hátterni verSum vór aS líta
sem hreinan hógóma og móðgun bæði
við þjóð og þing.
Hvort sem litið er á málið frá bann-
vina eða bannfjenda hlið hlýtur niður-
staöan að verða hin sama.
Hvorutveggju hljóta að krefjast þess,
að lögin fái að reyna sig til fullnustu.
Það er eins og Jón Thoroddsen orti
hór á árunum :
Ef hann gerir öllum rótt
og engum sýnir hrekki
blessaður veri Bardenfleth o.s.frv.
Ef bannlögin blessast vel, reynast
eins og bannvinir búast við, þá eiga
þau að standa.
En ef hitt verður uppi á teningnum:
Ef hann gerir engum rétt
og öllum Býnir hrekki
bölvaður veri Bardenfleth o.s.frv.
E f bannlögin reynast illa, e f ekki
tekst að ná því marki, sem með þeim
er sett, e f út af þeim verður virkileg
óánægja, þegar þau fara að
sýna sig að fullu, fer atkvæða-
greiðsla af nýju að verða róttmæt.
En fyrr ekki!
Það vill nú og svo vel til, að ein-
hver ákafasti, en vissulega einnig ein-
hver greindasti andstæðingur bannlag-
anna á þingi, Jón sál. frá Múla —
lýsti yfir því, að sjálfsagt væri að fá
reynslu á iögunum. — H a n n taldi
þessar glepsu-tilraunir í þau eigi ann-
að en misvizku — svo sem rótt var.
Lítum og á fordæmið, sem gefið væri
með öðru eins uppátæki og því, sem
hór er fyrirhugaö.
Enginn vafi er á því, að framtíöin
felur í skauti sínu alþýðuatkvæöi um
ýms önnur mikiivæg mál þjóðar vorr-
ar. Sú er stefna tímans. En ef þetta
fordæmi fengi að komast fram, mundi
venjan verða, að eitt árið samþykti þjóð-
in með alþýðuatkvæði einhver lög, en
svo kæmi nýtt þing og tilviljunar
meirihluti þar heimtaði þegar á næsta
ári nýtt alþýðuatkvæði um sama málið,
áður en nýmælið hefði feng-
ið nokkura reynslu.
Því að það mun sýna sig, að e f
asninn yrði leiddur iun í herbúðirnar
með furðuverki því, sem þessir tveir
herrar hafa fóstrað, þá mundu fleiri
asnar á eftir fara og öllum heilbrigðum
grundvelli þjóðaratkvæðagreiðslu vera
burtu kipt.
»Allir eigum vér e i 11 s i n n að
deyja« — stendur þar. En þessi til-
laga hefði aldrei átt að komast svo
hátt að fá tækifæri til aö deyja — þ.
e. aldrei að fæðast. En úr því hún
er nú einu sinni fædd — hvílir sú
skylda á N.-deild alþingis að bera hana
út, þegar er færi býðst og koma henni
svo vel fyrir, sem bezt var gert við
drauga í gamla daga.
Friður verði með moldum hennar!
Frá alþingi.
Borgarstjórakosning
í Reybjavík.
Nefndin í Ed. (Eir. Br., G. B.
skrifari og Guðjón) leggur eindregið
móti því, að frv. þm. Reykvíkinga
um að borgarstjóri skuli kosinn af
satkvæðisbærum kjósendum«, verði
samþykt, og hefir látið frá sér svo-
látandi áht um það mál:
Hór er að ræða um kosningu borg-
arstjóra í Reykjavík. Hann er nú kos-
inn af bæjarstjórn til 6 ára í senn,
samkv. lögum nr. 86, 1907. En í þessu
frv. er svo fyrir mælt, að hann skuli
»kosinn af atkvæðisbærum borgurum
kaupstaðarins til 6 ára í senn«; eru
honum ætluð sömu laun og áður: 4500
kr. á ári og 1500 kr. í skrifptofufé.
Oss er kunnugt, að ýmsum bæjar-
búum er áhugamál, að þes3Í breyting
nái fram að ganga, og tillögur um það
hafa verið samþyktar á borgarafundum.
En vér vitum líka að margir bæjarbú-
ar eru þessu andstæöir, er öldungis
óvíst, hvort meiri hluti allra atkvæðis-
bærra borgara í Reykjavík er nú með
eða móti þessu nýmæli.
Oss er einnig kunnugt, að málið var
borið upp á bæjarstjórnarfundi rótt fyrir
skömmu og tillaga í sömu átt og frum-
varpiö samþykt þar með 7 atkv. af
10, sem voru á fundi. Bæjarfulltrúar
eru 15 alls; er því einnig óvíst að meiri
hluti bæjarstjórnar só breytingunni
hlyntur.
Þá er á það að líta, hvort ætla má
að þessi breyting só til bótar eða baga
fyrir Reykjavíkurbæ.
Boigarstjórastaðan er mjög vandasöm;
er öllum glöggskygnum borgurum bæ-
jarins fullljóst, að jafnan má búast við
miklum erfiðleikum á því, að fá vel
hæfa menn í þá stöðu, einkanlega vegna
þess, að starfiö er ekki veitt nema til
6 ára í senn, og fyrir þá sök hæpið,
að nokkur reyndur og ráðsettur maður
vilji sleppa góðri atvinnu og takast
þetta starf á hendur án minstu vissu
um að mega halda því lengur en 6 ár.
Ef bæjarstjórn veitir stööuna, getur
hún leitað fyrir sór hjá þeim mönnum,
sem hún hefir bezt álit á, og lofað þeim
manni, sem hún telur hæfastan, að