Ísafold - 12.11.1913, Blaðsíða 2

I SAFOLD
9Q£
á hendur til útlanda og sleppa heim-
ilisfestu um stundarsakir, missa fyrir
það kosningarrétt um margra ára bil.
Til þessa kosningarréttarákvæðis
getur ekki orði§ skirskotað svo sem
fordæmis um, að hið sérstaka ís-
lenzka löggjafarvald geti bundið önn-
ur borgaraleg réttindi, svo sem rétt-
inn til vezlunar, fiskiveiða o. s. frv.
því skilyrði, að menn séu fæddir á
íslandi, og á þann hátt bægt í burtu
þeim ríkisborgurum, sem fæddir eru
í Danmörku.
Þessi takmörkun á kosningarrétti
er sprottin af alveg sérstökum ástæð-
um, er sérstaks eðlis og tekur að
engu leyti til fæðingjaréttar.
Það hefir sjálfsagt ekki neinum
manni íhug komið, þegar þessi stjórn-
arskrárbreyting var samþykt, að lög-
leiða sérstakan íslenzkan fæðingja-
rétt með íslenzkri lagasetning ein-
göngut.
Forsœtisráðherrann tók þá til máls og
mælti:
»Þarsem svo er ákveðið í stjórn-
arskrárfrumvarpi því, er samþykt
hefir verið á síðastliðnu alþingi, að
ráðherra íslands skuli »bera upp fyr-
ir konungi lög og mikilvægar stjórn
arráðstafanir, þar sem konungur
ákveður«, þá getur þetta ákvæði
stjórnarskrárfrumvarpsins því að eins
samrýmst því tilliti, er taka verður
til hinna sameiginlegu ríkismálefna
til tryggingar því, að ekki verði á
þau gengið með sérstakri íslenzkri
löggjöf,
að Yðar hátign neyti þess valds,
sem lagt er undir konung í i. gr.
stjórnarskrárlaganna, til að ákveða
eitt skifti fyrir öll, að ráðherra ís-
lands beri upp lög og mikilvægar
stjórnarráðstafanir í ríkisráðinu eins
og að undanförnu, nema því aðeins,
að gefin verði út lög að sameigin-
legu ráði ríkisþings og alþingis, um
rikisréttarsamband Danmerkur og ís-
lands, þar sem ný skipun verði á
gjörð.
Þetta á einnig við fæðingjaréttinn,
og eg geri ráð fyrir, samkvæmt um-
mælum ráðherra íslands, að í ákvæði
frumvarpsins um kosningarréttinn
felist ekki neitt fordæmi um, að hið
sérstaka, íslenzka löggjafarvald geti
bundið heimild til borgaralegra rétt-
inda, svo sem verzlunar, fiskiveiða
o. s. frv., því skilyrði, að menn séu
fæddir á íslandi og vísað með því
á bug ríkisborgurum, fæddum í
Danmörku.
Það er ekki tilgangurinn, þótt
haldið sé áfram að bera upp íslenzk
mál í ríkisráðinu, að ná neinum tök-
um af Dana hálfu á þeim sérmál-
um, sem áskilin eru íslenzku lög-
gjafarvaldi. Markmiðið með því er,
að dönskum ráðgjöfum Yðar hátign-
ar veitist kostur á hluttöku í dómi
um, hvort í lögum eða ályktunum,
sem ráðherra íslands *ber upp, felist
ákvæði, er varði sameiginleg ríkis-
málefni, er að eins verður tekin
ákvörðun um í sameiningu við dönsk
löggjafarvöld«» 1 I
Hans hátitrn konunpurinnfmœlti* 8*"’*
^»Ef stjórnarskrárfrumvarpið verður
samþykt óbreytt á hinu nýkosna al-
þingi, er það ætlun min að staðfesta
það; en eg verð þá um leið í eitt
skifti fyrir öll að ákveða í úrskurði,
er ráðherra íslands nafnsetur, að ís-
lenzk lög og mikilvægar stjórnarráð-
stafanir skuli bera upp fyrir mér í
ríkísráði, núeins og að undanförnu, og
mun eg, er þar að kemur, í konung-
legri auglýsingu, erforsætisráðherrann
nafnsetur, kunngera það í Danmörku,
sem eg nú mun taka fram i kon-
unglegu opnu bréfi um nýjar kosn-
ingar til alþingis,
að á þessu geti engin breyting orð-
ið, nema eg staðfesti lög um ríkis-
réttarsamband Danmerkur og íslands,
samþykt bæði af ríkisþinginu og al-
þingi, þar er ný skipan verði gjörð«.
Ráðherra Islands ‘ mælti| því ' næst á
þessa leið:
»Eftir að eg hefi heyrt þessi um-
mæli Yðar hátignar, leyfi eg mér að
taka aftur hreinskrift þá að opnu bréfi
um nýjar kosningar 'til alþingis, er
eg hefi sent til undirskriftar, og mun
eg rita nýtt opið bréf, stílað sam-
kvæmt ákvörðun Yðar hátignar*.
Forsatisrá ðherrann
bað um leyfi konungs til að birta
í Danmörku þau ummæli, er fram
höfðu komið á ríkisráðsfundinum um
þetta mál.
Ráðherra íslands
beiddist hins sama að því er ís-
land snerti.
Hans hátign konungurinn
veitti leyfi til að ummælin yrðu
birt.
fJ IBréf Tuliniusar.
Yfirlýsingar.
Bréf það frá herra Þórarni Tuli-
nius, sem birtist*i ísafold 4. okt., hef-
ir vakið hina mestu athygli, eigi að
eins hér á landi, heldur einnig í kaup-
höll Kaupmannahafnar og meðal allra
þeirra kaupmanna, er við ísland skifta.
Um daginn var Isafold símuð yfir-
lýsing frá 6 umboðssölum í Khöfn
um að grein hr. Tuliniusar ætti ekki
við þá.
Isajold hefir nú fengið senda yfir-
lýsingu þá, er hr. Þórarinn Tulinius
hefir sent hverjum einstökum þess-
ara manna, og hljóðar sú yfirlýsing
á þessa leið:
»Eg er mjög leiður yfir, að bréf
mitt til ritstjóra ísafoldar, sem var
tekið í blaðið 4. okt., hefir gefið til-
efni til þess misskilnings frá yðar
hálfu, að ummæli mín gangi út á
að tortryggjaumboðsmenn íslenzkra
kaupmanna yfirleitt. Sú hugs-
un hefir auðvitað verið mér mjög
fjarri, og hugðist eg hafa tekið það
nægilega skýrt fram í bréfinu. Það
er mér því kært, gagnvart yður,
að lýsa því yfir, að tilfelli það, sem
átt er við, þar sem verzlunarhúsið
Ad. Trier & Goldschmidt hafði
gefið út reikninga með, til mála-
mynda, hækkuðum prísum, ekki
á neinn hátt snertir yðar heiðraða
firma*.
Þess skal getið, að eftir að skýrsl-
an um þessa yfirlýsing var send, hefir
hr. Tulinius sent hr. Salomon David-
sen samhljóða yfirlýsing. Ennfremur
skal það tekið fram, að yfirlýsing
Tuliniusar á við Dines Petersen
persónulega.
Umboðsmennirnir, sem Tulinius
hefir undantekið, eru því þessir:
Dines Petersen (persónulega), Chr.
Nielsen, Guðm. Sch. Thorsteinsson,
Jakob Gunnlögsson, fohan Balslev,
J. P. T. Bryde og Salomon David-
sen. . y figSL.
j Loks skal þess getið, að gefnu
tilefni, að firma það í Leith, sem
getur um í símskeyti herra Henri-
ques um daginn, er ekki G. Gísiason
& Hay.
Eimskipafél. og Vestur-ísl.
*Free press«, stærsta blaðið, sem út
kemur í Wmnipeg flutti nýlega mjög
hlýja grein um Eimskipafélagið.
Því er og sérlega vel tekið í hóp
V.-íslendinga.
Mjög myndarlegir hlutir höfðu ver-
ið teknir, er síðast fréttist Mr. Jóseý
Johnson 10000 kr. og 2 aðrir 5000
og 2500 kr.
Kvað þó vera óvenjuhart í ári þar
vestra og peningaleysi hamla fram-
kvæmdum.
Látin
er nýlega i Hólmavík Ingihjörg
Magnúsdóttir, kona Guðjóns alþm.
Guðlaugssonar.
Erlend tíðindi
nánari en þau, er síminn hefir
flutt, koma í næsta blaði. Urðu að
biða nú vegna þrengsla.
Lagastaðfestingar
í fyrradag staðfesti konungur þau
lög frá alþingi, er eftir voru óstað-
fest. M. a. fjárlögin, landhelgssjóðs-
lögin og Landsbankaaukningarlögin.
Erlendar símíregnir
Fórnarmorðsmálið í Kiew.
Khöfn 11. nóv. kl. 6 slðd.
Beillis, gyðingurinn, sem ákcerður var um að haja myrt dreng til fórn-
ar, var sýknaður í gcer aj kviðdómnumlí Kiew.’JjJjJJRéttarhöldin, [vitnaleiðslur
m. m. hafa staðið yfir nar mánnð. •
Kosningar á Englandi.
London 11. nóv. kl. 6,10 síðd.
Við aukakosningar á Englandi í dag gjðr-sigruðu stjórnarandstceðingar.
Þeir / menn, sem kjósa átti, voru allir mótst'óðumenn stjórnarinnar._
í. s. í.
flvarp fil Ísíendinga
um
íþróftir og fimfeiki.
Ipróttasamband Islands var stoýnað 28. jan. 1912, í pví skyni að laða
allan eeskulið landsins að hollum ípróttum og fimleikum og koma á samtök-
um og samvinnu milli allra ípróttajélaga, hverju najni sem nefnast. Sam-
bandsstjórnin hefur aðsetur sitt i Reykjavik; hún er kosin á ársþingi af
fulltrúum allra þeirra íþróttafélaga, sem gengið hafa í Iþróttasambandið.
Nú hejur alpingi veitt Ipróttasamhandinu Jastan ársstyrk, með peim
ummeelum, að sambandsstjórnin skuli vinna að pví, að gleeða ípróttalíj á
landi hér, og vera ráðunautur landsstjórnar í öllum peitn málum, sem að
ípróttnm lúta.
Af því leiðir, að það er nú stór hagnaður Jyrir öll ípróttajélög að
ganga í Ipróttasambandið, því að þar með öðlast þau mörg mikilsverð
hlunnindi. Þau verða þá aðnjótandi allra þeirra leiðbeininga, sem sam-
bandsstjórnin getur látið í té, og fá hlutdeild í afnotum þess fjár, sem
alþingi veitir til eflingar íþróttum. Þá er þeim einnig heimilt — annars
ekki — að sækja íþróttamót, sem haldin eru undir yfirráðum íþrótta-
sambandsins, og eiga þar þátt í kappleikum. Þau íþróttafélög, sem nú
eru uppi, eru flest komin í sambandið, og vér erum þess fullvísir, að
öll íþróttafélög landsins muni framvegis sjá sér hag í því og telja það
skyldu sína að játast undir þessi allsherjar samtök.
íþróttasamband Islands ætlar sér fyrst og fremst og aðallega að
vinna að því, að kenna út frá sér alls konar auðveldar íþróttir og fim-
leika, sem eru hollir og styrkjandi fyrir heilsu allra manna, og engum
um megn, heldur við hvers manns hæfi, og verða öllum, sem reyna,
til gamans og hollustu, jafnt óhraustum sem hraustum, ungum jafnt og
öldruðum, konum sem körlum.
íþróttir og fimleikar eru svo margskonar, að ekki verður tölum tjáð;
en engum er um megn að eiga þátt í þeim, ef hver færist það eitt í
fang, sem á við heilsu hans, aldur og orku. Ef hver um sig velur þá
fimleika og þá íþrótt, sem er við hans hæfi, þá fer eins fyrir öllum, þá
komast alhr að raun um það, að ekkert er til í tómstundirnar á við holl-
ar íþróttaiðkanir, því að þær hafa jafnan í för með sér heill og hamingju:
trfgga félagslund og sanna glaðværð, fjör og hreysti, kjark og snarræði.
Þetta vita fáir, af því að fáir hafa reynt
Margir halda að allar íþróttir og fimleikar séu ajiraunir og fáum
fært við að fást. En það er síður en svo. Frítt göngulag er t. d. fögur
íþrótt, sem fáir kunna, en allir geta lært. Sama er að segja um sund.
Skotfimi er ein ágæta íþróttin, en vandlærð, og þó er það ekki krajta-
verk að hleypa af byssu. Fimleikarnir, sem kendir eru við Möller, danska
íþróttamanninn fræga, eru einkar hollir og skemtilegir, en engum um
megn. Svo er um fjölmargar íþróttir og fimleika.
Það hefir spilt fyrir viðreisn íþrótta hér á landi og víðar, að skóla-
fimleikar hafa yfirleitt verið gerðir óþarflega erfiðir og þess vegna orðið
mörgum nemendum ofraun. Af því mun sprottin sú skakka trú, en al-
menna, að allir fimleikar séu aflraunir og óhraustum ofviða.
Ur þessu viljum vér bæta.
Engir hafa meiri þörf á finjleikum, en þeir, sem eru óhraustir í
uppvexti, því að vel valdir fimleikar liðka og styrkja alla liði og vöðva
öíl líffæri, allan likamann. Þess vegna eru þeir öllum hollir og nytsamar.
Hver sem hefir hug á að læra einhverja íþrótt, verður að vita það
og skilja, að honum ríður umfram alt á því, að iðka stöðugt fimleika til
þess að efla heilsu sína og hreysti yfirleitt. Þetta á heima um allar
iþróttir. SfeöViVflHBSUt'B £■ fó LŒBt.-'.fesi/
Fimleikarmr eru máttarstoð allra iþróttamanna. jg LÉfcgrfe át/
EJ allir unglingar á landi hér væru aldir upp við fimleika og ípróttir,
pá rnundi pjóðinni aukast stórum máttur og megin.
Vér viljum að þeir timar komi, að allir íslendingar verði íþrótta-
menn, hraustir menn og kjarkmiklir, eins og íþróttamönnum er titt, eins
og forfeður vorir vóru i firndinni, eins og Englendingar hafa verið und-
anfarna tið öðrum þjóðum fremur — af þvi að þeir hafa þjóða mest
tamið sér alls konar íþróttir.
Ifróttirnar eiga að vera öllum mönnum til ánagju og hollustu, en ekki
til Jreegðar og Jrama Jyrir aðra en einstaka ajburðamenn, sem færir eru á
hólm við erlenda íþróttakappa.
Þess vegna viljum vér stuðla að því, að íþróttamótum verði svo
háttað, þegar fram líða stundir, að þar geti allir vanir iþróttamenn verið
í leikum, sér og öðrum til skemtunar, og ekki eingöngu efnt til kappleika
fyrir ajburðamennina í hverri íþrótt, eins og nú tiðkast.
Til pess að menn geti verið saman í leik, verða allir að haja tamið
sér leikinn eða ipróttina á sama hátt. Þetta er afar mikilsvert|atriði, sem
allir verða að hafa í huga.
Þess vegna mun íþróttasamband íslands smám saman semja ljós
fyrirmæli um alls konar iþróttir og senda til allra íþróttafélaga, sem eru
í sambandinu. Ög þar að auki verður leitast við eftir föngum, að fá
góða íþróttakennara til að kenna iþróttir, bæði hér í bæ og út um land.
Yms mikilsvarðandi fyrirmæli og fyrirsagnir eru þegar til á prenti og
standa til boða ásamt lögum sambandsins hverju íþróttafélagi, sem ganga
vill í sambandið, og öllum þeim, sem vilja koma á fót nýjum iþróttafé-
lögum innan vébanda íþróttasambandsins. Erum vér líka boðnir og búnir
til að leysa úr hvers konar spurningum, sem til vor er beint og að
þessum málum lúta.
íþróttasamband íslands.
Reykjavík, 8. nóvember 1913,
A. V. Tulinius, G. Björnsson, Matth. Einarsson,
formaður. varaformaður. féhirðir.
Björn Jakobsson, Jón Asbjörnsson
ritari gjal^keri
V eðdeildarlögin
og Jöhann Jóhannesson.
Þó ég telji mig nokkuð svartsýn-
an þá segi eg það satt, að ekki datt
mér í hug, að hr. J. J. færi út í þá
endileysu að svara greininni í ísa-
fold um daginn. Svo skýr rök voru
færð fyrir því að hr. J. J. fór með
eintóma vitleysu í Lögréttugrein sinni
um veðdeildarlögin. Og ekki hef eg
heyrt nokkurn mann minnast á grein-
ir hr. J. ]., sem nokkurt skyn ber á
málið, nema með mestu undrun.
Hann ásakar mig fyrir það, að eg
eigi skrifa undir nafni, sem þó er
ekkert nýmæli, og kallar mig »séra«
— eitt frumhlaupið af mörgum þvi
prestur hef eg aldrei verið, en eg
verð að segja það, og það er mín
hjartans sannfæring, að hr. J. J. hefði
ekki minkað eins í augum manna
hefði hann látið nafn sitt vanta und-
ir greinarnar báðar, eða hefði kinnok-
að sér við að láta sjást, að hann hefði
skrifað undir þær.
Ekki dettur mér í hug í þetta sinn
að fara að elta alt málæðið, en dæmi
má taka. til að sýna röksemdir hr^
J- J-
í greininni í Lögréttu 8. okt. 3—
4. dálk andvarpar höf. yfir féleysi
bankanna og þá sérstaklega Lands-
bankans, og segir þar sem hann er
að tala um »meðölin« til að spyrna
við að fólk fari úr landi fyrir banka-
fjárleysi:
»Hvert á að sækja þau (meðölin)í
»Auðvitað til okkar einu lánsstofn-
unar,.Landsbankans. — En hann er
»bjargarlaus, svo hefir þingið rauna-
»lega um það búið á umliðnum ár-
»um«.
Hér kvartar höf. sáran yfir því
hvað Landsbankinn hafi lítið veltufé
og telur það *raunalegt«, eins og rétt
er, hvað þingið hafi lítið gert fyrir
þá stofnun á umliðnum árum.
Og auðvitað getur hann ekki kvart-
að yfir því, að pingið hafi gert rauna-
lega lítið fyrir bankann, nema hann
eigi við það að að pingið hejði átt
að leggja honum til meira veltujé aj
Jé landsmanna almannafé, því á öðru
Jé hajði pingið líka engin ráð
En hvað segir svo sami höf. nokkr-
um dögum seinna eða29. okt. í sama
blaði ? Það er nógu fróðlegt fyrir les-
endurna að bera það saman við kaflann
hans hér á undan til að sjá sam-
kvcemni höf. Þar segir hann, þegar
hann er að segja frá 100 þús. kr.
tillagi landssjóðs í 20 ár til þess að
auka veltufé bankans:
»Hugsið ykkur því líkt: Ef lands-
»sjóður hjálpar ekki um 100,000 kr.
»í nokkur ár, til þess að bankinn geti
»tórt, af almannafé, til þess að lána
»upphæðina aftur almenningi, þá verð-
»ur að hætta lánum I Hvað segja
»menn um þetta ástand? Er hér
»ekki eitthvað þveröfugt að gerast ?
»Er hugsanlegt að slíkur banki geti
»haldið óskertu áliti í framtíðinni?
»Að minsta kosti þarf hann að fá
»góða hjúkrun, en bata fær hann
saldrei með þessu móti. Þetta hlýt-
»öllum, sem skyn ber á bankamál
»að þykja einstök aðferð í viðskifta-
»sögu heimsins. Sé því nokkuð sem
»rýrir álit þessa eina bankavanskapn-
»ings, sem við eigum, þá eru það
»einmitt þeir mennirnir, sem hon-
»um stjórna.«
Svo mörg eru þessi orð og sjá
allir samkvæmnina, og réttsýninal!
Og hvað hefir svo gerst ? Það
hefir gerst, að þjóðbanki (Landsbank-
inn) er stofnaður fyrir 28 árum, þá
með hálfrar miljónar króna veltufé,
sem síðar, er lánsþörf krafði, var fært
UPP * BU miljón. Að 28 árum liðn-
um frá stofnun bankans (1913) kemst
þingið að þeirri niðurstöðu, að þetta
veltufé sé altof lítið, — eða á sömu
skoðunina sem hr. J. J. hafði 8. október
— og ákveður því að auka veltufé
þjóðstofnunarinnar um 2 miljónir kr.
á 20 árum, með því að taka að sér
að greiða tveggja miljón kr. lán, sem
alpingi 1907 hafði ákveðið að bank-
inn skyldi taka vegna ónógs veltu-
fjár.
Þetta er nú alt og sumt sem gerst
hefir. Þetta er þessi einstaka »aðferð
i viðskiftasögu heimsins«(l) sem hr.
J. J. kallar svo.
Þó að honum sé í nöp við Lands-