Ísafold - 31.12.1913, Blaðsíða 1
Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
4kr., erlendis 5 kr.
eða ljdollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
eiletidis fyrirfram.
Lausasaia 5 a. eint.
ISAFOLD
m iniiiniiiniiiniiiiiiiimiiniiiniiirkiiiniiinimtii
= = ■
| Uppsögn (skrifl.) |
I bundin við áramót, |
I erógild nema kom- |
f in só til útgefauda |
1 fyrir 1. oktbr. og I
| só kaupandi skuld- I
I laus við blaðið. |
■ ......................... ■
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Óiafup Björsisson.
Talsími 48.
XXXX. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 31. des. 1913
104. tölublað
j Erlendar símíreg*nir
Khðfn 27/12 kl. 6l/2.
í dag kviknadi í verksmiðjn-pyrpinqu í ‘Berqen 01? brann par ýjöldi húsa.
Tjónið metið í miljónum króna. „
Þórshöýn á Fareyjum 27/12 kl. 7.
Tuttuqu 0g fimm sjómenn ýórust hér við eyjarnar i da%.
Khöýn 30. des., kl. 6 siðd.
Sofie, ekkja Oscars II. Svíakonungs, andaðist í dag.
I. O. O P. 95129.
Alþýðufél.bókasafn Templaras. B kl. 7—
Augnlækning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 1 8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 ) S
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og -7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Austurstr.22 fstd 8
íslandsbanki opinn 10—2V* og 51/*—‘7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 )d.
Alm. fundir fid. og sd. 81/! síöd.
Landakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á heíj m
Landakotsspitali f. sjúkraviti. 11—1.
Landsbankinn H-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. • ) 2
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá ii 2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag kl. 12 2
Landssíminn opinn daglangt.(8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis'Austurstr. 22 þd.ogfsd. 12 -1
Náttúrugripasafnið opið l1/*—iJ1/* á sunnv ;.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dajJ.
Talsími Reykjavikur Pó th.3 opinn daglf ugt
(8—10) virka daga helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Austurstr. 22 þrd. 2 8
Vífilstaðahælið. HeimsókT .irtimi 12—1
Þjóðmenjasafnið opið sd. þd. fmd. 12- 2
Wýja Bló
TliýársÞ.vö(á frá 6-10:
7Í úrsíifasfuna
Sjónleikur í 3 þattum eftir U. Gad.
Aðalhlutverkið leikur
frú Tlsía Tlielsen.
Engin sýning gamlárskvöld.
Bostanjoclo-Cigaretter
mesta úrval í bænum í
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Með tækifærisverði
eru Bostanjoclo cigarettur seldai í
tóbaksverzlun R. R. L«ví.
Verðið er langt fyrir neð-
an það, sem áður hefir þekst.
Magnús Th. S. Blöndahl.
Skrifstofa og sýnishornasafn.
Lækjargata 6 B (uppi).
Selur að eins kaupmönnum og
kaupfélögum.
Egipzkar Cigarettur
frá A. G. Cousis & Co. Cairo
svo sem:
Dubec
Prince of Wales
Mondiale og
Nr. 3.
eru áreiðanlega minst skaðlegar, og
um leið bragðbeztar.
Hver sá sem reykir af þeim 3—
4 búnt, reykir ekki annað upp frá
því.
Cigarettur þessar hafa hlotið ótal
meðmæli.
Fást í
Levís tóbaksverzlunum.
Sigíús Blöndahl
Rödingsmarkt 57, Hamburg 11.
Inn- & útflutningsverzlun.
Umboðsverzlun.
Allar íslenzkar vörur seldar
hæsta verði.
Símnefni : Blöndahl. — Hamburg.
Gerð íánans.
Nefnd skipuð til að íhuga hana.
í moigun skipaði stjórnarráðið 5;
manna nefnd til þess, eins og segir
í erindisbréfi nefndarinnar, að taka
gerð ýánans til rœkilegrar íhugunar,
kynna sér eýtir ýöngum, hvað ýull-
nœgja mundi óskum pjóðarinnar í pessu
eýni, og kotna ýram tneð tillögur til
stjórnarinnar utn lógun og lit ýánans,
svo snemtna, að stjórnin geti gert al-
pitigi, er pað kemur saman ncest, kost
á að láta uppi skoðun sina um par«.
í nefndina eru skipaðir Gtiðmund-
ur Björnsson landlæknir (formaður),
Jón Jónsson dócent, Matthías Þórðar-
son þjóðmenjavórður, Ólaýnr Bjórns-
son ritstjóri og Þórarinn Þorláksson
málari.
Eins og tekið er fram í erindis-
bréfinu, er þessari nefnd eingóngu
ætlað að ihuga gerð tánans og kem-
ur þvi ekkert til greina sjálfur kon-
ungsúrskurðurinn, hvernig hann er
tilkominn, né hversu víðtækur hann
er, og hvort mönnum likar hann
vel eða illa.
Allir eru nefndarmennirnir gamlir
ýánavinir og ætti í því að vera trygg-
ing öllum, er unna fánagerðinni, sem
vér nú notum, um, að eigi verði
hún gefin upp, nema rík rök reyn-
ist til við nána rannsókn.
Eins og menn sjá, eru i nefnd-
inni menn af öllum stjórnmilaflokk-
um; en rétt er að taka það fram,
að engan þeirra ber að skoða sem
fulltrúa flokkanna, er bundið geti
þá með tillögum sínum. — En i
nefnd, þar sem eru menn úr öllum
flokkupum, ætti að mega gera ráð
fyrir alhliða og óhlutdrægri íhugun
og rannsókn á þessu viðkvæma máli
— rannsókn, sem þingið getur svo
bygt á sína ályktun um fánagerðina,
þegar þar að kemur.
----------------------
Járnbrautarmálið.
II. Nl.
Svar frá Birni Kristjánssyni.
Og hversvegna eru þeir örðug-
leikar? Af því stjórn og þing hefir
ekki haft mannrænu í sér til þess
að hakka veginn á Hellisheiði, svo að
hann geti verið vagnýar allan vetur-
inn. Og eg man ekki til að sýslurn-
ar austanfjalls hafi nokkurn tíma
beðið pingið um pað. Og í svo mik-
ið stórræði hefir ekki verið lagt að
kaupa einn einasta mótor- eða guýu-
vagn með viðeigandi hjólutn til þess
að flytja ofaníburð ofan í aðalvegina,
svo að hægt sé að flytja góðan ofaní-
burð lengri leið, og nægilega mikinn.
Ef vegurinn á Hellisheiði er hækk-
aður og fluttur úr verstu lægðunum
á hryggina, sem liggja þar rétt hjá
og samhliða lægðunum, þarf alls
eigi að kenna því um, að eigi sé
hægt að ná í útlendan markað með
smjör, jafnt sumar sem vetur, og
pað getum ivér gert án þess að setja
landið í stór-skuld eða að láta af
hendi sjálfstæði þess.
Óþægindum getur hitinn á sumr-
um vaidið fyrir flutningi smjörs, en
eflaust getur það einnig hitnað í járn-
brautarvögnum Hka, ef ekkert er gert
til þess að halda því kældu. Kunn-
ugt er mér um, að menn hafa not-
að vota poka til þess að verja smjörið,
og vatn er allstaðar nóg á leiðinni
til þess að geta haldið pokunum
votum. Og óvíðast gæti smjörið
farið nema nokkuð af leiðinni á járn-
brautinni. Eg viðurkenni, að þetta
getur valdið óþægindum og jafnvel
skaða. En er tilvinnandi að komast
hjá honum með því ráði að leggja
járnbraut? Höf. telur, að það mundi
nema mörgum þúsundum króna
með því smjörmagni sem nú er, ef
hægt væri að senda smjörið dag-
lega. Mundi það nú vera gert
þó járnbrautin kæmi? Eg spyr.
Eg geri ráð fyrir að járnbrautin fari
ekki heitn á hvern ba, eða heim að
hverju rjómabúi. Vegarlengdin frá
Birtingaholti t. d. niðut að járnbraut-
inni, mun vera um 21 kílóm. — og
víða er fjarlægðin lengri frá bæjum
i Arnessýslu að járnbrautinni. Mundu
nú rjómabúin vilja vinna fyrir að
senda hvers dags framleiðslu niður á
járnbraut? Og hvað kostaði það?
Áveitan.
Eg hefi oft heyrt um þessa áveitu
rætt á þingi, er höf. nefnir, en aldrei
í satnbandi við járnbraut, og það hefir
verið byrjað á því verki án þess að nokk-
rum hefðiþádottið íhug járnbraut. Það
sem staðið hefir í vegi, hefir ekki verið
járnbrautarskortur,heldur hitt,að þing-
ið vildi ekki veita til þess fyrirtækis
nægilegt fé. Og erþað þó miklu minna
fyrirtæki en járnbrautarmálið, og ef-
laust arðsamara. Bezt finst mér eiga
við, að það mál kæmist í framkvæmd
á undan járnbrautinni, og að það
sæist, hvort fyrirtækið hepnaðist.
Þá telur höf. mikið tap stafa af
þvi, að verða, vegna hafnleysis, að
kaupa vörur fyrir alt árið í einu.
Og honum finnst að eg eigi að sjá
það, sem kaupmaður og bankastjóri.
Telur hann meiri bjargræðisveg að
því, að kaupa vörurnar í smáskömt
um eftir hendinni, þá þurfi menn
ekki að taka bankalán.
Mín reynsla hér á landi er gagn-
stæð. Hún er sú, að þegar bændur
koma með vörur sínar 1 — 2 á ári
og kaupi þarfir sinar í einu eða
tvennu lagi, þá njóti þeir svo miklu
betra verðs, að meiru muni en vöxt-
um af bankaláni, á móts við það,
ef þeir kaupa vöruna í smáskömt-
um. Þá virðist mér vera óræk
reynsla fyrir því, að þeir, sem búa
næst kaupstöðunum, jafnvel þó þeir
búi á eins góðum jörðum. og kanpa
og selja í hverii viku, eðt oftar, eru
vfirleitt efitaleg.t ver staddir heldur
en hinir, sem fjær búa og verzla 1
—2 á ári. Og þetta mun vera
revnslan um alt land. Þetta liggur
eðlilegt bæði i þvl, hvað bændur
njóta betra verðs, sem sjnldnar kaupa
en í stærra mæli, og svo í því, að
minni timi gengur í það að ferðast
einu sinni eða tvisvar á ári, en að
vera í hverri viku á ferðinni, sem
gerir menn auk þess lausari við störf
og heimilið.
Flestir reyndir og gætnir menn,
munu fallast á það, nð þær sveitir
séu yfirleitt ekki betur staddat efna-
lega, sem liggja nærri kauptúnum
landsins, þrátt fyrir góðu samgöng-
urnar á markaðinn.
Þægindin.
Höfundurinn rekur óþægilega aug-
un í, að eg nefni það að eins »þæg-
indiI« er járnbrautin geti veitt. Til
þess að gera sér rétta hugmynd um,
hvað eg meina með þessu orði, þá
dugar ekki að slíta pað tit úr sam-
bandi, og láta ekki fylgja með, hvers-
vegna eg nefui þetta svo. Kaflinn
í áliti minu hljóðar svo um þetta
efni:
»Eg tel ejnahag þjóðarinnar þann-
»ig, að hún fyrst og fremst þurfi að
»eflast að eýnum og ýramleiðslu, áður
en hún fer að afla sér þeirra þæg-
»ind«, er slík braut getur veitt.
»Eg segi paginda, því meir getur
»járnbraut ekki veitt en þægindi, í
»landi, sem að vísu gati framleitt
»mikið, en sem ekki getur gert það
»vegna almennrar ýátaktar. Og eg
»fullyrði, að járnbrautin geti ekki
»út af fyrir sig, aukið framleiðsluna,
»heldur vaxandi eýni alment, og auk-
»ið veltuýé bankanna«.
Dæmi hver eins og hann vill um
þetta.
Höf. telur enn fremur að járn-
brautin flytji fólk og fé til sveitanna.
Eg tel víst, að ef einhvem vantar
atvinnu, og að hann ætti hana visa,
t. d. í Birtingaholti, eða á eínhverj-
um góðum bæ, þá mundi hann ekki
setja það fyrir sig, að sitja i vagni
eða á hesti austur. Reynslan sýnir
líka að menn gera það. Og sá sem
heldur kýs að vera atvinnulaus vegna
þeirra örðugleika, hann er tæplega
fær um að leggja á sig þunga vinnu.
HestafliO.
Höf. segir, að mikið meira megi
nota hestaflið en gjört er, til jarð-
ræktar óg heyskapar, og muni járn-
brautin brátt stuðla að því, að hest-
arnir yrðu meira notaðir i þá átt.
Eg hefi ekki trú á því, af þvi að
mér er meðal annars ljóst, að járn-
brautin Jer ekki heitn á hvern ba.
Þar af leiðir, að það verður eilíft
ferðasnatt með hestana, að og frá járn-
brautinni, frá þeim bæjum, sem liggja
fjær jarnbrautinni, — ef hún annars
er notuð — brúkun hestanna til
ferðalaga verður pví tneiri til aðflutn-
inga en ef bóndinn keypti aðal-
birgðir sinar t. d. tvisvar á ári.
Vörnin fyrir landsverkfræöinginn.
-Höf. telur líklegt, eins og eg, að
lítið muni flytjast af heyi til Reykja-
víkur að austan. Þó þykir hoaum
ekki ólíklegt, að Reykvíkingar öfl-
uðu sér heya handa kúm og reið-
hestum austur í Flóa.
Það hefir verið sýnt fram á, að
það borgar sig ekki. Nóg hey fæst
nær, flutt að sjóveg, og nóg lönd
nærlendis til ræktunar.
Sama er að segja um mjólkur-
flutninginn. Dæmi mitt í áliti mínu
þatf að vefengjast tneð rökutn. Sam-
kvæmt þeirri niðurstöðu mintii borg-
ar sig betur að fóðra snuðfé á hey-
unutn og nð kom.i afurðunum á
mnrknðinn með þeim snmgöngufær-
um sem vér höfutn, en að fá að1
ems 9 aura fyrir nýmjólkurpottinn,
sbr. nefndarálit rnitt, sem í þessn
efni er bygt á reikningi prófessors
E. Briem.
Kartöflur.
Þá telur höf. að það sé ólíklegtr
að eigi geti fluzt kartöflur nð aust-
an, og furðar sig á, að eg segi í á-
liti mínu. að nægt flytjist af þeim
frá Akranesi, Alftanesi og öðrum
fjarlægum stöðum. Og af því hann
sér af verzlunarskýrslunum 1910. að
útlendar kartöflur hnfa fluzt inn til
Reykjavikur. 1203 tunnur, þá spyr
hann hvað eg meini með orðinu
»nægt«. Eg meina með þvi nægt
til þess að fullnægja eýtirspurninni.
Höf. athugar ekki, að útlendir fram-
leiðendur selja kartöflur um 100°/0,
ódýrara en islenzkir ftamleiðendur.
Þar af leiðir, að kaupmenn hagnast
meira á að selja útlendar kartöflur
en innlenda/. 100 kíló af útlend-
um kartöflum kaupn kaupm. venju-
lega frá annari hendi á kr. 4.30 tií
3.00.
En þó þessari samkepni væri ekki
til að dreifa, þá er enginn vafi á
því, að Ákranes eitt t. d. gæti bætt
við sig framleiðslu á þessum 1203
tunnum af kartöflum. Eg held mér
því áfram við það, að járnbrautin
austur muni ekki vinna mikið við
kartöfluflutning.
Annars er eg höf. samdóma um
það, að vér attum að framleiðu nóg
af kartöflum handa oss sjálfum, en
meira má það ekki heldur vera, eins
og sést af þessum verðmun.
Átyllan.
Höf finst fráleitt að eg segi, að
eigi sé nein átylla til að ætla, að 7/4
af vörum, sem flytjast beint upp á
Stokkseyri og Eyrarbakka, flytjist
fyrst til Reykjavíkur og þaðan austur
með járnbraut fyrir 2 kr. 100 kiló.
Hann heldur þvi fram, að vegna
þess, að kaupm. og kaupfél. verði
að kaupa allar vörur sínar snemma
sumars, til ársins því nær í einu
og þurfi því meiri fjárhæð og húsa-
kynni en kaupmenn í Reykjavik, og
að kaupmenn eystra geti því ekki
selt vörurnar með sama verði og
kaupmenn í Reykjavík. Telur hann
verðmuninn 2 kr. á‘ 100 kíló.
Áður en eg skrifaði álit mitt, leitaði
eg mér upplýsinga um þetta verð-
muns-atriði, og fekk það svar, að
kornvörur allar væru seldar með
sama verði eystra og i Reykjavík
gegn peningaborgun, og aðra borgun
getur maður ekki lagt til grund-
vallar. # Eg fór því nú aftur á stúf-
ana til þess að fá. upplýsingar um
þetta, og spurði einn af aðal-kaup-
mönnunum, sem hér er staddur, um
þetta, og fekk sama svarið. Satt er
það, að meira veltufé þarf til að
verzla þar en í Reykjavík, eða meira
lánstrausl í bili, en eigi þarf það
að gera vöruna dýrari, því að ef
mikið er keypt í einu, fæst lægra
verð, og hagara með því móti að
kaupa á réttum stöðum. Þetta getur
þess vegna því að eins bakað tjón,