Ísafold - 05.02.1916, Side 1
Kemur út tvisvar
í viku. Verð árg.
5 kr., erlendis
kr. eða 2 dollar;borg-
ist fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja.
Ritstjóri: Ólafur BjörnssDn.
Talsími nr. 455.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda ;
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XLIII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 5. febrúar 1916.
9. tölublað
Alþýðufél.bókas&fn Templaras. 8 kl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11— 8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 1—7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 5 kl. 12—8 og 5
íslandsbanki opinn 10—4.
O.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10
Alm. fnndir fid. og sd. 8*/* sibd.
Landakotskirkja. Gnbsþj. 9 og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—3. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—8
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landðskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn dagiangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnib opib 1 */a—2*/a á sunnud.
f ósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Samábyrgð Islands 12—2 og 4—6
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9,
Vifilstabahælib. Heimsóknartimi 12—1
Þjóbmenjasafnib opib sd., þd. fmd. 12—2.
Klæðaverzlun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Simi 32.
þar eru fötin sanmnð flest
\ þar eru fataefnin bezt.
ftjumLmoi^iiiLjdL^ i i, v j F'rrB
Hæst verð
greiðir kjötverzlun E. Milners,
Laugavegi 20 B,
fyrir nautgripi, eldri og yngri,
einnig kálfa.
Borgað samstundis.
PiaBtt 1M
flöt og upprétt, frá H. Hindsbergs
konurigl. hirðhljóðfærasmiðju í Kaup-
mannahöfn. Sérstaklega ágæt, ódýr
og hæfileg i hús hér eru smáflýge
þaðan. Hljóðfærin hafa hlotið ein-
róma lof og 1. verðlaun á sýning-
unni í London 1909.
Borgunarskilmálar ágætir.
Einkaumboðsmaður fyrir ísland.
Vigfús Einarsson,
bæjarfógetafulltrúi í Reykjavík.
Erindi
um
dulræn efni
flytur
Jiermann Jónasson
sunnudaginn 6. þ. m. kl. 5 síðdegis
í Bárunni.
Verða þar sagðar ýmsar mjög
merkar sagnir og draumar.
Eru sagnirnar allar islenzkar og nær
undantekningarlaust frá síðustu tím-
um. Mikla athygli mun vekja vott-
festur draumur frú Guðrúnar Er-
lingsson, um frásögn Þorsteins Er-
lingssonar, sem hana dreymdi 3. jan.
1916 og rættist viku síðar.
Meðal annars verður og sagður
draumur, sem Hermann dreymdi
17—18 dögum eftir að ráðherrafrú
Ragnheiður Hafstein dó, og fleira
er stendur í sambandi við hann.
Allar sagnirnar óþektar áður.
Inngangur 50 aurar.
Aðgöngutniðar verða seldir i dag
í Bókverzlun ísafoldar og Sigf. Ey-
niundssonkr og við innganginn.
Trygging
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð, er að verzla við
V. B. H.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum
Pappír og ritföngum
Sólaleðri og skósmíðavörum
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Smásala.
Odýrar vörur.
Verzlunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Heildsala.
Vandaðar vörur.
Símnefni: „Business'
Símar 550 & 283.
m
Jón Síverfsen
lngóífssfræfi 10
cTCsiíósala í íinum, netjagarni, Resélum
fíassians o. s. Jrv.
^CmBoéssaía i o í u m & £ a l f i.
SkilnaðartalíDanmörku.
Þess var lauslega getið hér i blað-
inu um daginn, að íslandsmál hefðu
verið á dagskrá í Atlantseyjafélaginn
danska fyrir skömmu.
Finnur Jónsson prófessor hafði
flutt erindi um íslenzk stjórnmál og
meðal annars hafði hann látið í ljós
þá skoðun, að fæstir íslendingar
mundu æskja skilnaðar, þar sem ís-
land væri enn eigi fært um að vera
án sambands við sér stærra ríki.
En þessu hafði dr. Valtýr Guð-
mundsson andæft, eftir þvf sem
segir í dönskum blöðum og stað-
hæft, að unnið væti að skilnaðar-
markinu hér á landi með ráðnum
hug og meira að segja þegar ákveð-
ið, að skilnaðurinn eigi að komast i
framkvæmd árið 1930 — á þúsund
ára afmæli alþingis. Með þessum
formála hafði hann talið mjög á
Dani og einkum ríkisþingið fyrir
afskiftaleysi um islenzk mál og látið
þá áskorun fylgja, að á þessu yrði
breyting og betur höfð augu á því,
sem hér væri að gerast — frá danskri
hálfu.
Um sjálft skilnaðartal þeirra land-
anna tveggja í Atlantseyjafélaginu
skal eigi farið mörgum orðum. Það
sem nú er að gerast hér í landi og von-
andi verður framhald, af er það, að
reynt er að vinna af kappi að því
af góðum' mönnum, að hin íslenzka
þjóð nái sem mestu efnalegu og
andlegu sjálfstæði, komist úr kútn-
um og geti sem bezt staðið á eigin
fótum. Þessi sjálfstœðisstefna er að
grafa meira og meira um sig í hug-
utn landsmanna og mun vaxa þrótt-
ur og megin, ef eigi er spilt sam-
komulaginu innanlands, með óþarfa
þversumskap.
En þar sem því nær allir stjórn-
málamenn islenzkir eru nú á einu
máli um það, að deilumálin út á við
skuli látin hvílast, virðist það nokk-
uð furðulegt, að íslendingar skuli
á dönskum vettvangi vera að burð-
ast með allra-viðkvæmasta sambands-
málið.
Sé ummælum dr. Valtýs rétt lýst
i dönskum blöðum hefir hann eigi
sæmd af þeim. — Ef hann trúir
sjálfur á, íslenzkur maðurinn, að
þetta sem hann er að segja sé satt
og rétt, að íslendingar yfirleitt séu
að búa sig undir skilnað, þá vitum
vér eigi hvað kalla á þá framkomu
að vera að hvetja Dani til þess að
»passa upp á< að hefta í tíma allar
tilraunir íslendinga í þessa átt. En
öðruvísi verða ummæli doktors-
ins eigi skilin, ef rétt er með farið
hjá dönskum blöðum. Haldi doktor-
inn þetta um skilnaðaráhugann og
starfsemi í þá átt vor á meðal, og
telji hann fásinnu vera, þá á hann
að snúa sér til samlanda sinna sjálfra
°g telja pá ofan af »vitleysunni«,
en eigi ag fara að vara hinn máls-
aðilann við o. s. frv. »Patriotiskt«,
er það verk að minsta kosti ekki.
Þessi Atfanzeyjafélagsfundur hefir
gefið vorum gamla »vini* Knúti
Berlin kærkomið tækifæri til að hefja
verijulega samúðar- og sanngirnis-
raust sina og ritar hann tvær all-Iang-
ar greinar í blaðið »Köbenhavn«
með fyrirsögninni: »Stefnir að skiln-
aði?«
Ekki vill hann beint fallast á orð
dr. Valtýs um árið 1930 sem fast-
ákveðið skilnaðarár, en hitt er hann
eigi í vafa um, að skilnaðar-starfið
sé í fullum gangi hjá oss.
Að svona sé komið, kennir hann
skammsýni og fávizku danskra stjórna
um íslenzka hagi og fer þó verstum
orðum um Zahle-stjórnina, sem nú
er við völd.
Mesta skammsýnisbragðið þykir
honum enn sem fyrri þetta, að
nokkurntima skuli hafa verið tekið
i mál að leyfa íslendingum að fá
sinn eigin fána. Vill hann gera
mjög litið úr landhelgis-takmörkun-
inni á notkun hans, einkum þó, þegar
íslendingar fari sjálfir að verja land-
helgina með eigin stjórnarskipum, sem
eftii fána-úrskurði kopungs geti farið
um alla landhelgina undir islenzka
fánanum. Muni þau naumast fara
að draga hann niður, þótt þau þurfi
að elta erlenda botnvörpunga rétt
út fyrir linuna. Endirinn muni á
þessu verða sá, að »dönsk stjórnar-
völd sjá þann kost vænstan, til þess
að komast hjá alþjóðadeilu-atriðum
að útvega hinum íslenzka fána viður
kenning hjá öllum ríkjum, sem full-
komnum verzlunar- stjórnar- og flota-
fána hvar sem er á höfum veraldar-
innar*.
»Og það ef til vill ekki svo fáum
árum fyrir 1930« — með þeim
erðum endar Berlin greinina.
Annar þyrnir í augum Berlins;
annar skilnaðarstarfs-votturinn er
aukningin á landssjóðstillaginu til
landhelgissjóðsins á þinginu í sum-
ar — úr 5000 kr. upp í 20.000 kr.
Hafi verið byrjað með fyrra tillaginu
er hann kallar »hlægilega litið* bor-
ið saman við sektafúlguna árlegu,
til þess eins að gera Dani eigi óró-
lega. En svo fært sig upp á skaftið
eins og venjan sé í íslenzkum stjórn-
málum gagnvart Dönum. »Ó, kæna,
Trú og hermannalíf.
III. Nl.
Þá minnist höf. á skuggahliðar trú-
arlífsins, eins og það mótast á vig-
stöðvunum, hvort heldur er tilfinn-
inga-trúarinnar eða trúarinnar, sem
sprettur að hættum þeim, sem her-
maðurinn er staddur í. Aðalskugga-
hliðarnar ern annars vegar hin megna
hjátrú, sem er samfara vígstöðva-
trúrækninni, hins vegar sú vöntun
siðferðilegra áhrifa, sem venjnlega
einkennir hana.
Hið síðartalda vekur grnn um
haldleysi þessarar trúrækni, enda
kvarti herprestar mjög alment yfir
siðferði hermanna, og það ekki síð-
ur trúhneigðra en annara. »Jafn fús-
ir og þeir eru,« segir einn þeirra
bréfi til höf., »til að sækja guðs-
þjónustur vorar, hvenær sem færi
býðst, jafn skjótir eru þeir að leita
uppi veitingastofur og vændiskvenna-
hús, þegar komið er til einhvers
bæjarins«. Þeir eru oft fljótastir ti
að vikna og vökna um augu á guðs-
þjónustum, sem kærulansastir eru
og léttúðugastir, bæði á undan og
kæna islenzka pólitík, framsýni þina
verð eg að viðurkenna« — hrópar
Berlín um leið og hann hellir sér
yfir eftirgefanleik dönsku stjórnanna
í þessu máli, í fánamálinu og stjórn-
arskrármálinu, er Zahle-stjórnin í vor
slepti skilyrðinu um afskifti ríkis-
þingsins af uppburði sérmálanna.
Svo mörg eru orð Berlins, sem
aldrei virðist ætla á því að þreytast
að reyna að æsa sína eigin litlu þjóð,
sem vissulega vill reyna að vera
sem minst upp aðra komin, upp á
móti öllum tilrannum, enn miklu
minni þjóðar, í þá áttina að sækja fram
og koma undir sig fótum, þótt smá
sé og fámenn, svo að sem minst
þurfi til annarra að sækja.
Sú er bótin að hingað til hefir
Berlin eigi verið tekinn sérlega al-
varlega af þeim stjórnmálamönnum
Dana, sem ábyrgðina bera og svo
verður og framhaldið væntanlega.
inda svo bezt fyrir alla framtíð-
ar-sambúð þjóðanna.
Bæiarstjðrnarkosningin.
Stutt hugleiðmg.
Hún fór eins og búast mátti við.
Verkalýðurinn, sem stóð sameinaður
karlar og konur), kom sínum mönn-
um að öllum (3); allir aðrir mjög
sundraðir og áhugi enginn, engin
pólitík með í leiknum, enda
fjöldi hinna venjulegu atkvæða flokk-
anna, einkum Sjálfstæðisflokksins,
í verkamanna-6amtökunum. Sérstak-
nr kvenna-listi fekk engan byr.
Þótt þannig væri dauft yfir kosn-
ingum þessum, nema úr einni átt,
gefa þær þó nokkuð tilefni til at-
hugunar á ýmsan veg.
Þær sýna fyrst, að ærið vafamál
er það, hvort nokkur meining er í
eftir. Reynslan sýnir, að »gamli
Adam« sé ekki sá óvinurinn, sem
auðveldast veiti að vinna bug á. í
rauninni sé þetta skiljanlegt, eins
og lífi hermanna sé háttað. Minnir
höfundurinn i því sambandi á orðin,
sem höfð eru eftir Vilhelm Bedi,
danska heimatrúboðs-leiðtoganum ai-
kunna, á guðræknissámkomu einni,
þar sem umtalsefnið var dagleg bar-
átta kristins manns gegn syndinni:
»Það hefir verið sagt, að vér ættum
að drekkja honum »gamla Adam«
með daglegri iðrun og yfirbót. Eg
hefi reynt að drekkja honum. En eg
hefi líka daglega rekið mig á, að
hann er syndur eins og selur, porpar-
inn.U Hafi öðrum eins manni og
Bech reynst gamli Adam syndur, er
sízt að furða þótt hermönnunum á
vigstöðvunum reynist hann svo, og
veiti erfitt að drekkja honum I
Þá er hjátrúin meðal hermanna
all-átakanleg og alls ekki farið í
launkofa með hana. Sérstaklega er
trúín á verndargripi (amuletter) mjög
algeng. Að bera á sér einhvern
slíkan grip á að vera óbrigðult
verndarmeðal gegn dauðanum.
Venjulega eru það ýmiskonar nisti,
sem eiga að vera gædd þessum