Ísafold - 20.05.1916, Blaðsíða 3

ISAFOLD
Hvað stoða mislingavarnir?
Samgöngur við önnur lönd eru nú
orðnar svo tíðar og hraðar, að sí og
æ má búast við mislingum, og líkur
til að flestir, sem komast á efri ald-
ur, fái þá fyr eða síðar. Þess vegna
er von að menn spyrji, hvaða vit
muni vera í því, að reyna að verjast
þessari farsótt.
Eg hefi margsinnis áður gert al-
þýðn manna grein fýrir því: Misling-
ar eru háskalegur sjúkdómur ýyrir
ungbörn, einkanlega börn á i. ári,
sem marka má af þessum tölum:
B ö r n d á i n
1881
á I. ári
á 2.— 5. ári
526
338
1882
(mislingaárið)
IOIO
552
Samtals 864 1562
1881 fæddust 2324 börn lifandi,
árið 1882 fæddust 2299 börn lifandi.
Þess var áður getið, að 1907—8
myndu um 350 manns hafa látist af
mislingum. En sá missir kom aðal-
lega niður á ungbörnum:
D á i n b ö r n.
á 1.
1.
skjól eða hengja tjald við rúmið því
til varnar.
Rétt er að hver sjúklingur liggi
]'rá því er kvefið byrjar og þangað til
öllum sótthita er lokið, og fari var-
ega með sig fyrst í stað á eftir. Ef
sjúkling verður mjög þungt fyrir
brjósti eða fær eyrnabólgu eða er
mjög þungt haldinn af einhverjum
öðrum ástæðum, þá er sjálfsagt að
vitja læknis. Mislingasjúklingum er
afarhætt við berklasmitun; skal var-
ast að hafa þá nálægt berklaveikum
manneskjum. Mislingar eru líka
íættulegi r fyrir berklaveikt fólk, iðu-
ega að berklaveikin versnar upp úr
mislingum eða tekur sig upp, ef niðri
íefir legið.
Ef einhver veikindi eru á heimili,
já er ráðlegast að spyrja lækninn
um mislingahættuna og nauðsynina
að verjast þeim og ráðin til þess.
16. maí 1916
G. Björnson.
1906 1907 1908
, ári 192 274 37 6
4. ári 66 iii 169
Samtals OO OO S4S
Arið 1906 fæddust 2346 börn lif-
andi, árið 1907 2304 og árið 1908
2270. Þess ber að gæta að siðari hiuta
ársins 1908 gekk hér kikhósti og
olli eins og vant er alimiklum barna-
dauða; verður ekkert um það sagt
með vissu, hversu mörg börn dóu
það ár af mislingum og hversu mörg
af kikhóstanum, en ráða má af ýms-
um líkum, að eitthvað á annað hundr-
að börn hafi látist af kikhósta árið
1908. Víst er um það, að mislingarnir
1907—8 urðu miklu færri börnum að
fjörtjóni en mislingarnir 1882. Staf-
ar það af því, að fjöldamörg heimiii
vörðust mislingunum 1907, og hinu
öðru, að allir heilbiigðishagir þjóðar-
innar höfðu stórbatnað á því skeiði,
ekki sízt meðferð á ungbörnum; hafði
því barnadauðinn yfirleitt stórum
minkað.
Það er því augljós þjóðarhagnað-
ur, að verja ungbörn mislingum
Hættan er margfalt minni fyrir stálp-
uð börn og unglinga og fólk á bezta
reki, sem hraust er. Mislingar eru
hættulegir fyrir brjóstveikt fólk.
í kauptúnum og sjávarþorpum er
það auðvitað e r f i 11 fyrir hvert
heimili að sporna við sóttinni, en uppi
í sveitum er það miklu hægara, og
mundi lika margborga sig, bæði barn
anna vegna og svo af því, að nú fer
sumarannríkið í hönd.
Og þó það sé ekki gerlegt að halda
áfram lagavörnum gegn sóttinni, þá
munu allir héraðslæknar landsins
boðnir og búnir til þess að leiðbeina
hverri sveit og hverju heimili, sem
hefir hug á þvi að verjast mislingun
um i sumar.
Meðferð á mislingasjúktingum.
Það var gamli siðurinn að byrgj
sjúklingana inni, loka hverri smugu
og breiða fyrir hvern skjá, en hreint
loft er brýnasta lífsnauðsyn fyrir
mislingasjúklinga, alveg eins og
brjóstveikt fólk. Um að gera ef unt
er, að hafa sjúklingana i rúmgóðum,
sólbjörtum stofum og síopna glugga,
varast alt ryk, þvo gólf, en sópa
þau ekki þur; þó skal gæta þess, að
ekki blási inn á sjúlinginn, að birt-
an skíni ekki beint í augu honum
meðan augun eru viðkvæm; má reisa
Eimskipafélagið
eftir
síra Magnús Bl. Jónsson Vallanesi.
(II. kafli).
Hagur félagsins og framtið.
Hvernig er hann, hagurinn? Þessu
verður væntanlega ekki svarað, fyr
en eftir aðalfund í sumar. Mörgum
er þetta þó sjálfsagt hugleikið um-
hugsunarefni. Mér fyrir mitt leyti
hefir virzt það næstum ótrúlegt, að
þetta litla félag, sem byrjar að hálfu
leyti með skuldafé, skuli standast
það, að fá þegar á fyrsta ári */4—Va
hærri úgerðarkostnað, en áður var,
án þess að hækka farmgjöldin að
mun. En sé svo, að félagið hafi
staðið sig vel árið 1915, þá má
bezt af því sjá, hver hagurinn væri í
venjulegu árferði, og þá um leið
gera sér hugmynd um, hvað erlendu
félögin muni hafa grætt á því undan-
farið, að annast flutningaþörf vora. —
Það var látið vel yfir þvi í dag-
blöðum í sumar sem leið, hve ferð-
ir skipanna borguðu sig vel. En
hvernig mun þetta hafa verið i árs-
lokin? Eg spyr ekki af ótta fyrir,
að afkoma ársins hafi verið slæm —
vona þvert á móti, að hún hafi orð-
ið viðunandi.
En þetta er líka eina og aðaiskil-
yrðið fyrir tilveru félagsins og fram
tíð. Eigi máske svo mjög, hvernig
afkoman varð 1915, sem hitt, hvern-
ig hún verður 1916. En afkoman
getur ekki kallast viðunandi, nema
tekjur af siglingunum beri, eigi að
eins reksturskostnað og viðhald skip-
anna vexti og afborganir skulda,
heldur leggi hæfilega fúlgu í vara-
sjóð og greiði hluthöfum minst 6 °/0
í ársarð. Bresti til muna á þetta,
missir fyrirtækið traust manna. Og
missist það, eða veikist, verður
ervitt að fjölga skipunum og ná
takmarkinu, sem fyrir mörgum mun
vaka: að fá upp sem fyrst skipa-
stól, nægan fyrir flutningaþörf lands-
ins.
Á þessu þarf því, um fram alt
annað, að hafa vakandi auga, að út-
gerðin beri sig vel., Og farmgjölc
verður að ákveða með þetta tak-
mark fyrir augum. Þau eiga auð-
vitað ekki að vera óþarflega há. En
þau mega því síður vera oflág. Fé-
lagið getur því að eins þroskast og
unnið frambúðargagn, að það beri unum-
sig vel, og að fremur sé von hags
en skaða fyrir nýja hluttaka. Beri
félagið sig ekki, þá veslast það upp, eg hef neitt að.athuga við, að svo
og deyr komnu, heldur fundir þess. Þetta er
^Eg he/ heyrt orð í þá átt, að hvorttveggja í Reykjavík; stjórnin
óvinsælt mundi verða, að innlendr Uð sjálfsögðu, og fundirnir vafalaust
félagið hefði hærri farmgjöld en bezt settir þar lika. En verða á þeim
önnur félög. Þetta þarf að athugast. fundum nokkrir aðrir en Reykvtk-
Ekkert félag getur, sér að skaðlausu, mgar og einhverjir menn úr ná-
siglt með svo lágum farmgjöldum, grennimr? Ef svo reynist, er það þá
að tekjurnar beri ekki kostnaðinn.fiePPrlegt? Mundi það ekki geta orð
Og þetta gerir tæplega nokkurt fé- ril þess að veikja áhuga manna
lag, nema um samkepni sé að ræða. ut um landið? Og mundi ekki hitt
Auðvitað geta máske rík félög staðist auka þekkingu manna á félaginu og
samkepni um fá ár, eiokum ef þau glæða áhuga fyrir hag þess og fram-
sigia víða, og geta margfaldlega unn- tíð, ef nokkrir menn víðsvegar af
ið það upp á einutn staðnum, sem landinu, sæktu fundina, að minsta
þau tapa á h num. Geta enda, ef til kosti við og við? Ef kveðið er já
vill, séð sér frambúðarhág í stuudar- við þessum síðari spurningum, þá
skaða, að ráða síðar meir verðlaginu, er að athuga, hveijar Hkur eru til,
þegar keppinauturinn er frá. Þetta að svo verði. Fáir munu vinna það
getur Eimskipafélagið ekki. Hvaðan fyrir tiltölulega smáa hluti, að tak-
ætti það að taka stundarskaðann ? ast á hendur ferð til Reykjavíkur,
Og hver von væri um frambúðar- með ærnum kostnaði og tímamissi.
hagnaðiun — um einveldi þess á Að safnað sé hlutum (atkvæðum) á
eftir? Það er fátækur byrjandi, og fáa menn er hugsanlegt, enda sjálf-
þolir ekki að byrja með skaða. — sagt. Eigi svo þeir menn, að sækja
Það á ekki að keppa. fund, verða þeir að gera það annað-
Og að það verði óvinsælt meðal hvort á eigin kostnað, að öllu leyti,
skynbærra manna, að fartngjöld séu eða þá að umbjóðendur þeirra greiði
ákveðin svo, að fyrirtækið beri sig, þeim, t. d. ferðakostnað. Þá kæmi
það get eg ekki skilið. Þetta er blátt fram allmikið misrétti milli hluthafa
áfram skilyrði fyrir þvi, að félagið í og nálægt Reykjavík og úti um
geti orðið þjóðinni til hags og þrifa landið. Auk þess mundi ekki unt
í nútíð og framtfð. að innheimta gjö'd þessi af mörg
Því hefir verið haldið fram, að um smáum hlutabréfum ádega,
með því að færa ekki upp farm- máske á 3—4 hundruð stöðum.
gjöldin, þrátt fyrir stórum aukirn út- Þetta mundi því reynast bæði óvin-
gerðarkostnað, styddi félagið að þvi, sæl og lítt framkvæmanleg aðferð.
að önnur félög færðu hann heldur Og vart munu margir sækja fund-
ekki upp, og að af þvi hefði landið ina úr fjarlægum landshlutum, að
heild sinni óbeinan hag, sem væri öllu leyti á eigin kostnað. Eina ráð-
stórfé á ári. Þetta er hárrétt, ef svo ið virðist mér vera, að félagið borg-
er, að félagið hafi áhrif á hin félög- aði ferðakostnað, annaðhvort fast-
in, er hér sigla. Og eg er því fylli- ákveðinn fyrir hvern landshluta, eða
ega samþykkur, að það haldi farm- eftir reikningi, en þá að eins eftir
gjöldum sinum — og þá máske ákveðnum reglum, t. d. eins fuli-
annara um leið — svo lágum sem trúa fyrir 400—500 atkvæði. Þetta
unt er, með þvi þó að alt beri sig. mundi ekki nema neinu stórfé á ári
En ekki hársbreidd neðar. Tiltölulega mundu fáir sækja fundi,
Að láta sér annara um óbeina þrátt fyrir það, vegna tímaeyðslu;
haginn allra, en beina haginn hlut- en þó sennilega oftast einhverir fá
hafánna (sæmilega vexti af fé þeirra), einir
væri bæði skaðlegt og rangt. Skað- Þetta er ekki rr.eira en mörg önn-
legt að því leyti, að það fældi menn ur félög gera.
frá hluttöku, og rangt að þvi leyti, Það eru máske fleiri leiðir til, en
að skaði hluthafanna yrði að óbein- þessi. Og eg teldi æskilegra, ef á
um hag, eigi að eins þeirra, held- einhvern hátt mætti takast að jafna,
ur allra — yrði að nokkru leyti sem að einhverju leyti, úr hinni mjög
eins konar verðlaun til þeirra, sem svo mismunandi aðstöðu hluthafa
ekki vildu styðja þá til að koma fé- til að sækja fundi.
laginu á fót, eða unnu á móti þvi. Mundi ekki stjórn félagsins og
En slíkt er síður etr ekki verðlauna næsti aðalfundur vilja taka þetta at-
vert. Láti félagið sér annara um | riði til íhugunar?
beina haginn, minkar óhjákvæmilega
hinn óbeini. En hverjum er gert
rangt með þvi? Engum er bannað
að gerast hluthafi, og fá með því
hlutdeild i beina hagnum.
Áð óttast það, að íslenzku skipin
Að endingu bið eg alla góða menn
að athuga það, að ekkert orð mitt
grein þessari má skilja sem ádeilu
sneiðar til neinna héraða landsins
fái ekkTnóg að lytja, ‘eða veröf ÍáVin IN si®“ til n^urs emstaks manns
sitja á hakanum, þó þau hefðu eitt- E* Þekkl ekkett tl1 hluttöku ein
, x 1 • r .. staklinga eða héraða, fyrir utan mitt
hvað hærn farmgjold, en onnur, I
, ., ... , , ., sófnunarsvæði, og get þvi ekki dei
sem, ef til vill væru að keppa við l „ ."r
á neinn. Eg hef að eins heildar
, , , , . . , hluttökuna fyrir mér, og sé af henni,
kaupmannastétt landsins og almenn- ,,. . „ ,
. . að potturinn er ekki heill. En hvar
þau, tel eg ekki ástæðu til. Bæði
og hve víða hann er sprunginn eða
| brotinn, veit eg ekkert um.
Orð mín eiga rót sína í þvi einu
I að eg tel fyrirtækið svo afar-þýðtngar-
kl. 9 síðdegis í Bárubúð. Aðgangur
kostar 50 aura. Þegar prófessorinn
hólt fyrirlesturinn í vetur um : Þegar
Reykjavik var 14 vetra, komust færri
að en vildu, og ættu menn því að
tryggja sór aðgöngumiða í tíma. Þeir
fást í dag í Bókaverzlun Isafoldar.
ísland kom í gærkvöld kl. 113/4 frá
útlöndum með fjölda farþega, einkum
frá Austfjörðum og Vestmannaeyjum.
Snmarið er nú byrjað, hlýindi og
væta hefir verið undanfarna 2—3 daga
og sézt þegar mikill munur á túnum
í bænum.
Rafmagnið. Bæjarstjórnin samþykti
síðastl. fimtudag að taka tilboði frá
»Forenede Ingeniörkontorer« u Krist-
janíu um framkvæmd á undirbúningi
rafmagnsstöðvar fyrir bæinn. Veitti
bæjarstjórnin alt að kr. 8000.00 úr
bæjarsjóði í þessu skyni. Jón laads-
verkfræðingur útvegaði tilboðið í ut—
anför sinni.
Vesta fór til Austfjarða og útlanda
í fyrradag. Fjöldi farþega fár með
skipinu.
Gnllfoss fór frá Leith á miðvikudag;
gæti komið hingað á morgun.
Nora kom af síldveiðum á miðviku-
dag. Hafði aflað um 130 tunnur af
síld.
íslendingnrinn fór til fiskjar 6. maí
og kom aftur eftir 6 daga með um 50
tonn af þorski, er hann hafði náð í
Jökuldjúpinu.
Signrðnr Jónsson járnsmiður hefir
selt húseign sína, Aðalstræti 6, hér í
bænum Guðmundi Bjarnasyni klæð-
skera fyrir um 26 þúsund kr.
E.s. Kristján IX. (eign Ásg. Pót-
urssonar á Akureyri) er á leiðinni
hingað með steinolíu til Hins ísl. stein-
olíuhlutafélags.
Gnnnlangur O. Bjarnason prentari
er fimtugur í dag.
Messað f dómkirkjunni á morgun
kl. 12 á hád. (síra J. Þ.) altarisganga
og kl. 5 (síra B. J.).
Messað á morgun f fríkirkjunni í
Hafnarfirði kl. 12 á hád. (síraÓl. Ól.)
ferming. í fríkirkjunni í Bvík kl. 5
(síra Har. Níelsson).
Ársfandur Búnaðarfélags íslands
1916.
ingi er treystandi til að styðja sitt
eigið félag og fremur að verja það,
en valda því falli. Og ef treysta
mætti þessu, þá væri það jafnvel
heppilegt, að kept væri við félagið.. , , ,
Þá færði það öllum mikinn hluta ™klð' °s óska þvi af herlum hug
óbeina hagsins, án þess að skaða j ram8anfls °8 Þri a'
hluthafa sína eða kollsigla sjálft tig.
Eg bið menn að skilja ekki svo
það, sem eg nú hef sagt, að eg vilji,
að farmgjöld íslenzku skipanna séu
hóti hærri en brýn þörf krefur. Það.
er síður en svo. Þetta eru að eins Hjálpræðisherinn. Kirk verkfræð-
varnaðarorð, og meina eg með mgur hefir seut rausnarlega gjof, 300
. I kr., til Giatl - og sjómannahælis hersins.
Tekjurnar verða að samsvara gjöld-, Pr6{egsor J6n Helgason heldur
fyrirlestur um: Hvernig Austurvöllur
Stjórn félagsins. I byggist (Úr þróunarsögu Reykjavíkur
Það er þó ekki félagsstjórn, sem á fyrri hluta 19. aldar) annað kvöld
Framh.
Búfjárrækt. Til hennar voru helstu
fjárveitingar þæt, sem nú skulu tald-
ar:
Nautgriparaktarjélög 25 fengu alls
kr. 4581.50. þau gjöld félagsins auk-
ast allmikið, er félögunum fjölgar.
Þau eru nú orðin 30, og styrkur-
inn til þeirra þetta.ár verður fuflar
4800 kr. Páll kennari Zóphóniasson
hefir i vetur verið að vinna úr skýrsl-
um nautgripafélaganna 1911—I9XS
og mun Búnaðarritið næsta vetur
geta flutt ýmsan fróðleik frá honum
þar að lútandi.
Tii eýtirlitsmanna kenslunnar gengu
780 kr. Hún er nú orðin nokkuru
yfirgripsmeiri en áður var. Skýrsla
um hana verður í ársskýrslu Sigurð-
ar Sigurðssonar í Búnaðarritinu. í
þeirri skýrslu verður og nánar skýrt
frá ýmsu, er að búfjárrækt lýtur, en
hér er gert.
Til girðinga fyrir kynbótanaut 573
kr. styrkur í fjóra staði. Styrkur-
inn var um það bil þriðjungur kostn-
aðar og því skilyrði bundinn að fé-
lagið, sem styrk fekk, hefði umráð
yfir hinu girta landi í 15 ár að minsta,
osti.