Ísafold - 15.07.1916, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
Grunur sá, að stjórnin ætti í samn-
ingum við Búlgara fór dagvaxandi,
og róstur urðu víðsvegar um landið,
ýmist á móti hinum friðsamlegu að-
förum stjórnarinnar gagnvart Búlg-
örum, eða menn fjandsköpuðust á
móti sambandsþjóðunum og aðför-
um þeirra — fylti lögreglan heldur
þann flokkinn.
I sama mund varsetulið sambands-
þjóðanna í Saloniki aukið um ioo
þús. manna.
Heyrzt hefir að Konstantín kon-
ungur hafi leitað ráða hjá Vilhjálmi
keisara hvað gera skyldi, og hafi
keisarinn ráðlagt honum, að ybbast
ekki að óþörfu við sambandsþjóð-
irnar. — Þjóðverjum myndu Grikkir
lítið gagn geta gert þótt þeir vildu
svo.
En sendiherrar sambandsþjóðanna
báru fram þær kröfur í þessu, að ný
stjórn skyldi koma til valda, er væri
þeim vinveitt. Þá var flotadeild úr
liði sambandsþjóða þar útifyrir og
sást reykurinn úr landi. En sendi-
herrarnir í landi þurftu ekkj annað
en með einu orði að segja þeim þar
úti í hafinu, að gera vart við sig —
ef þörf gerðist.
En Grikkir létu undan, og nú hafa
þeir fengið bráðabirgðastjórn undir
forustu Zaimis. Er haDn sambands-
þjóðunum vinveittur. Telur hann
það nú starf sitt, að gera það sem
þær stórþjóðirnar segja honum unz
þjóðkjörin stjórn tekur við.
Frá Alpafjöllunum.
Síðan Rússar hófu hina geigvæn-
legu árás sina á Galiziu, hafa Austur-
ríkismenn ekki getað sint ítölum
svo, að þeim hafi nokkuð áunnist.
Upp á siðkastið eru það jafnvel Italir
sem ráðast á, þótt Htið verði þeim
ágengt sem fyr. — En líkurnar til
þess, að Austurrikismenn komist
niður á Langbarðaland, minka dag
frá degi, þvi örðugt er miklum her
að eiga vist tii langframa þar í fjöll-
unum — þar >annað hvort aftur á
bak. —
Verdun.
En öðru máli að gegna með Þjóð-
verjann við Verdun. Dagana fyrir
þ. 2o. þ.“ m. voru menn farnir að
haida, að þessi 5 mánaða orusta
myndi nú úti. En þá sem oft áður
ekki annað en hlé, og 22. taka
Þjóðverjar til óspiltra málanna og
vinna næstu daga talsvert á. Taka
þeir nú bæinn Thiaumont og þorpið
Fleury. Eru þeir þar eina 6 km.
rá Verdun og hafa ekki verið nær.
Arásin hefir aldrei verið magnaðri en
nú. — 100 þúsundir manna réðust
fram á einum 5 km., þ. e. 20 manns
á hverjum meter.
Og ekki bilar dugur Frakka, ,þótt
lítið heyrist frá Englendingum enn.
Samvinna sambandsþjóðanna.
Margt ber vott um það, að sam-
vinna milli sambandsþjóðanna sé nú
komin á betri rekspöl en verið hefir
fram til þessa tíma. — Þótt örðugt
sé að vita, hvaða samband er á
milli aðfaranna á fjarlægum stöðum,
á ófriðarsvæðum, þá er það talið
vist, að þeir sambandsmenn sníði
gerðir sínar eftir sameiginlegri áætl-
un.
Ljósasti votturinn um samvinnu
þeirra er viðskifta- og verzlunarfund-
ur sá, er haldinn varíParís 14—17
þ. m. Fulltrúar voru þar frá ðllum
löndunum.
Enginn getur leitt getum að því,
svo í lagi fari, hvernig umhorfs
verður í Evrópu eftir ófriðinn, en
líklegt er, að hún verði þá aðskilin
í tvo heima, og hver hugsi um sig,
hjálpi sínum. — En hvað verður þá
um litlu léndin hlutlausu, er kom-
ast máske hjá hörmungunum nú.
En sá munur er á þeim tveim
aðilum, að Þjóðverjar tala og hugsa
um að geta komist af upp á eigin
spýtur, án hinna, er í nauðir rekur,
en sambandsþjóðir vilja útiioka Þjóð-
verja frá öllum viðskiftum við sig
til lengdar.
Briand farast svo orð í inngangs-
ræðu sinni á fundinum í Paris, að
svo sé til ætlast, að um leið og þeir
sjái um, að viðskifti og verzlun
sambandsþjóðanna taki skjótum og
heillavænlegum framförum eftir ófrið-
inn, þá gangi þeir algerlega í skrokk
á öllu viðskiftalifi óvinanna. Með
því einu móti geti þeir unnið al-
gerðan sigur.
Sambandsþjóðirnar eru alment
ánægðar með þessar fyrirætlanir —
nema helzt Rússar. — Þeir þykjast
eiga örðugt með að komast af án
Þjóðverja.
Eftir skeyti frá Paris 24. þ. m.
hafa Þjóðverjar sent þau til boð til
Sviss, að þeir þar fái engin kol frá
Þýzkalandi eða aðra nauðsynjavöru,
nema þeir fái i staðinn þá matvöru,
er þeir vilji.
Hafa Svisslendingar ekki svarað
enn, en leitað ráða hjá Frökkum,
um hvað gera skuli. En sambands-
þjóðir geta ekki leyft matar aðflutn-
ing frá Sviss frekar en annarsstaðar
að, því þá vilja aðrir græða á sulti
Þjóðverjans, og þeir fá mat, ófriðn-
um til aldurs.
Uppreisn i Arabíu.
Þann 9.|þ. m. hófu Arabar upp-
reisn. Ráku þeir Tyrki út úr borg-
inni Mekka og sitja nú um Medina.
Hafa þeir lýst því yfir, að þeir séu
Tyrkjum óháðir.
í raun og veru hafa Tyrkir aldrei
unnið Arabíu og Ung-Tyrkir, sem
tóku við stjórn eftir stjornarbylting-
una 1908—09, eru ekki játendur
hinnar réttu múhamedönsku trúar.
Auk þess telja Arabar Tyrki ekki
lengur sjálfs síns herra, þar eð þýzkir
herforingjar sitji í raun og veru að
völdum.
Alt þetta gerir uppreisn næsta
eðlilega. Hve víðtæk hún verður
eða hve mikil áhrif hún hefir, er
næsta óvist.
Síðan ófriðurinn hófst hafa Arab-
ar mest átt sig sjálfir; höfðingjar
þeirra verið með þeim sem verkast
vildi. En undanfarin ár hefir verið
unnið að því, að þeir kæmust und-
an yfirráðum Tyrkja og stofnuðu
sjálfstætt ríki. Þó er líklegt, að Eng-
lendingar hafi ætlað að hafa þar
hönd i bagga.
Bandarikin og Mexíkó.
Skærur hafa verið þessa dagana
milli Bandaríkjanna og Mexikó út
af ránnm og gripdeildum ræningja-
flokks úr Mexikó í suðurfylkjum
Bandarikja. Var ekki annað fyrirsjá-
anlegt um tima en drægist til ófrið-
ar. — Jafnvel álitið, að Þjóðverjar
láti sig skifta þau viðskifti, þyki eigi
miður, þó Bandamenn þurfi að nota
eitthvað af skotfærum þeim yfir í
Ameriku, sem þeir framleiða þar og
annars lenda á Þjóðverjanum.
En þegar á átti að herða, dró Wil-
son úr og er nú búist við sættum.
27. juni—3. júli.
Árás Englendinga.
Þessa dagana hefir alheims-athyglin
beinst mest að Englendingum.
Mörgum þótti mál komið, að þeir
létu meira til sín taka á blóðvöllum
álfunnar en verið hefir undanfarið.
Um þann 27. fóru þeir að láta á
sér bæra til árása, víðsvegar á her-
stöðvunum. En aðfarir þeift-a þykja
næsta varkárar. Þeir eins og leita
fyrir sér, leggja mikla alúð við að
skima inn yfir stöðvar fjandmann-
anna úr loftförum, gera lítilsháttar
árásir rétt til þess að kynna sér að-
stöðu og viðbúnað óvinanna.
Et á slíku hafði gengið nokkra
daga, byrja þeir stórfelda árás þann
1. júli, er nær yfir 5 danskar míl-
ur og vinna þá í fyrstu lotunni
fremstu röð skotgrafa Þjóðverja, á
fjögra milna löngu svæði. Þessi
stórfelda árás er beggja vegna við
ána Somme. Liggur herlinan þar
i boga inn í Frakkland, og er auð-
sætt, að áformað er að rétta þann
áhalla. Mun það og vera tilætlun
Englendinga, að ná sem fyrst á sitt
vald bænum Bapaume, sem er mikil
vegamót járnbrauta þar um slóðir.
Truflaði það aðflutninga Þjóðverja, en
þeir lífsnauðsyn fyrir nokkra vörn,
þar sem annarsstaðar.
Þótt Frakkar taki þátt í þessari
miklu árás, þá eru Englendingar
taldir fyrir henni, því þeir eiga hana
að mestu leyti. Frakkar hafa alt af
mikið að gera við Verdun.
Ekki'er að sjá sem Þjóðverjar slái
þar slöku við, þótt þeir þurfi að
sinna Englendingum. Sem dæmi
upp á aðganginn þar um mánaða-
mótin má heimfæra, að Frakkar unnu
vígið Thiaumont tvisvar einn dag-
inn úr höndum Þjóðverja og náðu
Þjóðverjar því í bæði skifti aftur,
alt sama daginn. Liklega litið um
vígi eftir þann aðgang!
Verdun.
Sagt er að svo hafi verið til ætl-
ast, að Frakkar héldu Þjóðverjum
við kolann við Verdun meðan Eng-
lendingar og Rússar hertygjnðust, og
er að sjá, að það hafi tekist, því
enn halda Frakkar Verdun og nú
eru félagar þeirra komnir á stað.
Frrm á þennan dag bafa Engl.
tekið 7000 Þjóðv. til fanga. “ En
stórskotadunurnar heyrast í kyrru
alla leið til París.
Og í París eru menn í bezta skapi.
Nú vinna allar sambandsþjóðirnar
sem einn maður, ef svo mætti að
orði komast. Og Frakkar eru hreyknir
yfir vörn sinni við Verdun.
írar.
Sættamál þeirra íra og Englend-
inga hafa verið á döfinni enn á ný
þessa daga. Nokkrir af meðlimum
enska ráðuneytisins hafa tjáð sig
miður ánægða með frumvarp Lloyd
George í sambandsmálum Ira. Þykir
það miður hentugt, að leiða mál
þau til lykta meðan á ófriðnum
stendur. Einn ráðherranna, Selborne
landbúnaðarráðh., hefir sagt af sér.
Líkur voru til um tíma, að fleiri
þeirra afturhaldssamari færu að dæmi
hans. En likindi eru til, að Asquith
forsætisráðh. geti miðlað svo mál-
um, að ekkert verði úr, enda yrði
það Englandi ómetanlegt tjón, ef
það ráðuneyti gæti ekki haldið stjórn-
artaumunum áfram, er settist á rök-
stóla í ófriðarbyrjun, einmitt til þess
að vinna að efling ensku ríkisheild-
arinnar. —
Er það nú ákveðið, að íhuga skuli
aánar allar ástæður á írlandi, áður
en stjórnin kveðnr upp dóm sinn á
frv. Lloyd George.
Lundúna samþyktin.
Eftirtekt mikla hefir það vakið, að
Englendingar hafa nú lýst því yfir,
að héðan í frá fari þeir alls ekki eftir
hinni nafnkunnn Lundúna-samþykt,
er gerð var á alþjóðafundi i Lund-
únum 1909. Aðalefnið að hernaðar-
þjóð mætti ekki taka vörur úr hlut-
lausum skipum, er væru á leið til
hlutlausrar hafnar, nema vörurnar
væru bannvörur (Kontrabande), jafn-
vel þó vitanlegt væri, að vörurnar
lentu að síðustu í hernaðarlandi.
Að visu samþyktu Englendingar
þetta aldrei, enda hafa þeir fótum
troðið ákvæði þessi alt frá byrjun
ófriðarins. En nú vilja þeir gera
hreint fyrir sigum dyrum, og nema
þau úr gildi fyrir sitt leyti — og
vona, að samb.þjóðir þeirra geri hið
sama. Frakkar fylgja þeim að mál-
um. Hver áhrif þetta hefir á sam-
göngur, er enn óvíst.
Þótt ítalir sæki enn hægt á Austur-
ríkismenn í Olpunum, þá er nú talið
svo að, blóðtökurnar í Galiziu geri
Austurrikismönnum ómögulegt að
komast suður úr fjöllunum.
Hafa Rússar tekið yfir 200,000
fanga auk ógrynna allskonar her-
gagna. Stefna þeir nú aðallega til
járnbrautarbæjarins Kovel, sem er
sambandsstöð milli Þýzkalands og
Galizíu og t&lin að yrði þeim mikill
fengur.
Vitneskja er nú fengin um lið
það frá Englandi, er komið hafði til
Rússlands. Var það aðeins 2500
manns i brynjuðum bifreiðum; úr-
valalið úr öllum áttum. Höfðu þeir
lagt á stað frá Englandi í nóvember
til Archangelsk, en ekki komist
þangað fyr en í vor, sökum isa.
Þýzki jafnaðarmaðurinn Liebknecht
hefir nú fengið dóm sinn. Er hann
dæmdur i 2 ára og 6 mánaða tugt-
hús fyrir landráð og óhlýðni við
herþjónustu. En borgaralegri æru
týndi hann ekki, og dómurinn var
mildur ger vegna þess að talið var
að stjórnmálaofstæki hafi ráðið gerð-
um hans.
Aðalsakir á 'hendur honum, að
hann hafi talað máli friðarins alt frá
byrjun ófriðar — þ. e. haldið fast
við stefnu flokks sins.
„Landið“
og
samkomulagið við Breía.
»Landið< skrifar enn langt mál
brezka samkomulagið. Það mál hefði
mátt vera miklu styttra. Að eins
hreinskilnisleg játning á að það hafi
farið með rangt mál, iðraðist þess
og beiddi afsökunar. Því hjá þvi
kemst »Landið« eigi áður en lýkur,
hversu sem það reynir að hylja hið
rétta.
Blaðið byrjar á því að segja að
»fjöldi manna* hafi látið í ljós
»ánægju sina og þakklæti* út af
þvi hversu »sanngjarnlega, rétt og
hógværlega* blaðið hafi skýrt frá
samkomulaginu brezka. Þetta er eigi
mjög trúlegt. Því það er á allra vit-
orði sem hafa kynt sér satnkomu-
lagið að greinin i »Landinu« var
rön% skýrsla frá upphafi til enda í
öllum atriðisgreinum, um sumt að
flestra áliti vísvitandi ron%.
Það var rangt skýrt frá tildrögum
samkomulagsins.
Það var ranqt skýrt frá efni sam-
komulagsins í aðalatriðum þess.
Það var ranqt skýrt frá árangri
samkomulagsins. ®
Það var ranqleqa reynt að gera
úr samkomulaginu hlutleytisbrot og
þar með gerð glæfraleg tilraun til að
stofna öryggi landsins í hættu.
Það var ranqlega ráðist á Kaup-
mannariðið út af samkomulaginu og
ranglega leynt afskiftum velferðar-
nefndar af málinu.
Blaðið getur eigi komist fram hjá
því:
Að Bretar höfðu látið stjórnina
vita að það væri ætlun þeirra að
stöðva allan vöruflutning austur á
bóginn.
Að hið eina sem stjórnin hefir
skuldbundið sig til er að ákveða,
að skip megi eigi afgreiða frá is-
lenzkum höfnum austur á bóginn
nema þau lofi að koma við í brezkri
höfn.
Að vér höfum fengið vilyrði frá
Bretum, sem eru oss ómetanleg og
tryggja verzlun vora og viðskifti.
•Að hverjum manni á landinu er
Jrjálst að gera við voru sína, hvað
sem hann vill, selja hana hverjum
sem hann vill, hvert á land sem hann
vill eða gcytná hana. Það er að eins
svo um þá vöru, sem Bretar rnundu
stöðva og vér ættum undir högg að
sækja hvort vér fengjum nokkuð
fyrir eða ekkert, um hana er fengið
lojorð Beeta að greiða fyrir hana
ákveðið verð, sem er svo hátt að
enginn þarf að óttast tap á venju-
legri framleiðslu.
Af því þessu verður eigi hnekt,
en það ber með sér að skýrsla
»Landsins« um samkomulagið var
gersamlega röng, reynir blaðið að
bjarga sér út úr kiípunni á þann
hátt, að staðhæfa að samkomulagið
loki fyrir oss markaðinum á Norð-
urlöndum og í Hollandi, sem vér
hefðum ella haft og getað notað oss
með miklum hagnaði áhættulaust
fyrir oss
Hvernig má þetta ske?
Hið eina sem vér bindum oss til
er að sjá um, að skip lofi að koma
við i brezkri höfn á austurleið. Lok-
ar petta markaðinum á Norðurlönd-
um? Vita ekki allir að Bretar hafa
nú svo góðar gætur á, að ekkert skip»
sleppur frá Islandi án þess að hitta
brezkt varðskip, sem oftast tekur
skipin til brezkrar hafnar. Að skip*
lofi að fara sjálfkrafa til brezkrar
hafnar getur eigi gert oss erfiðara um
þetta en ef brezk skip taka þau nauð-
ug, nemá síður sé. Það hlýtur hver
maður að sjá, að ef af þessu hlýzt
lokun á Norðurlandamarkaðinum, þá
er það eigi samkomulagið, sem gerir
það, heldur vörður Breta á hafinu í
sambandi við ásetning þeirra um að'
hefta vöruna eða taka, og við það ráð-
um eigi vér, þó’tt voidugri værum
en vér erum.
Það er pessi vissa um aðgerðir
Breta, sem orsakar að stríðsvátrygg-
ingu verður ef til vill örðugt að fá-
á vörum til Norðurlanda eða Hol-
lands, sem tryggi þær gegn töku.
Því hver væri hin aukna áhætta ef
eigi væri hætta á að Bretar tækju
vörurnar? Viðkomur skipa, sem
héðan fara, i brezkii höfn er engin
nýjung; þau hafa flest gert það frá
byrjun striðsins. En hitt er nýjung,
að Bretar muni taka flestar islenzkar
afurðir sem eigi að fara til Norður-
landa og Hollands. Sú ákvörðun
var tekin áður en samkomulagið varð
og vegna hennar var leitað samkomu-
lags. En ákvörðuu þessi, hún ein
og ekki viðkoman á brezkri höfn
getur haft áhrif á vátryggingu var-
anna. Að ætla að telja mönnum trú
um hitt, er barnaskapur.
Meðal annars með þetta fyrir aug-
um erum vér óhræddir um, að
reynslan muni staðfesta það, að sú
staðhæfing vor muni rétt, að um