Ísafold - 28.04.1917, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
Þá er sem hann ennfremur segir:
Komið, þór synir mannanna og dætur,
komið til mín, eg vil vera yður styrk-
ur og stoð í allri baráttu lífs yðar.
Líf mannanna er baráttulíf — það
er alviðurkendur hlutur. Drottinn
hefir < vísdómi sínum viljað, að svo
væri og álitið oss börnum sínum það
hollast. Hann hefir því ekki heldur
undanþegið neinn því hlutskifti. Guðs
börn í orðsins sórstöku merkingu ekki
síður en heimsins börn verða að lifa
við margvíslega baráttu. Og það er
svo jafnt f tímanlegum sem andlegum
efnum.
Það hefir verið svo eins lengi og
þessi jörð hefir bygð verið, að yfir
1 fsbraut mannanna stóð letrað: »1
sveita andlitis þíns skaltu þíns brauðs
neyta«. Og enn stendur það þar
letrað. Vér vitum öll hvílíka baráttu,
fyrirhöfn og látlaust erfiði það kostar
ótölulegan fjölda manna um alla ver-
öld rótt að framfleyta lffi sínu og
sinna. 011 mannanna köllunarstörf frá
hinum æðstu til hinna lægstu eru með
þessu sama maikinu brend, að þau
heimta af oss áreynzlu og erfiði, ef vel
skal af hendi leysa. En þar við bæt-
ast svo allar hinar niargvíslegu óvættir
lífsins, sem mennirnir eiga í baráttu
við, einatt alla æfi sína. Eg vil að
eins nefna baráttuna við örbirgð og
eignaleysi, baráttuna við sjúkdóma og
sorgir, baráttuna við óhöpp og and-
streymi, baráttuna við misrétti, kúg-
un, ójöfnuð, rangsleitni, tortrygni —
sannarlega er það ekki ofmælt þegar
sagt er, að baráttan só eitt höfuðein-
kenni mannlífsins í tímanlegum efnum.
En hún er það ekki síður í andleg-
um efnum. Vor himneski faðir hefir
einnig séð oss það fyrir beztu, að iðk-
un vors himneska köllunarstarfs kost-
Aði baráttu og fyrirhöfn. »Oss byrjar
fyrir þrengingar inn að ganga í guðs
ríki«, hefir postulinn sagt, og aftur og
aftur er helgunarstarfi kristins manns
í helgum ritum nýja testamentisins
samlíkt við baráttu. Það kann að
koma einhverjum undarlega fyrir sjón-
Ir, að svo skuli vera um þá, sem þeg-
ar hafa höndlað guðs náð og öðlast
frið fyrirgefningarinnar. En þetta er
þó ástæðulaust. Að höndla guðs náð, að
öðlast frið fyrirgefningarinnar er að
vísu ávalt hið'fyrsta, en ekki alt.
Vór lifum í heimi, sem er heimur
syndar og spillingar, umkringdir af
eyðandi öflum, sem á oss herja. Hins
vegar erum vór veikir og vanmáttugir
Goðmund Kamban. Hún birtist í 4.
hefti Skírnis s. á. .
S. S. telur það »minkun fyrir
Bókmentafélagið«, að sagan kom í
•Skírnic, og segir meðal annars:
»En hvernig ritstjóri Skírnis fer
að fóðra það fyrir sinni eigin sam-
vizku, að prenta slíkt í tímariti hins
íslenzka Bókmentafélags — það er
óskiljanlegt.c
Aður en eg vík að þessu, skal eg
minnast nokkrum orðum á Skírni
og skyldur þær er eg tel mig hafa
við lesendur hans og rithöfunda
þessa lands.
Skírnir fær ritgerðir, sögur og
xvæði úr ýmsum áttum. Honum
berst miklu meira en svo, að hann
geti tekið það alt, þótt það annars
væri ferjandi. Margt er því endur-
sent, og birtist flest jafnhraðan annar-
staðar, þar sem rýmra er. En þótt
það sem eg tek í Skírni sé þannig
úrval, þá fer þvi fjarri, að eg telji
það alt jafn gott eða þykist engin
lýti á því flnna. Eg held þar sé til-
tölulega fátt sem eg mundi ekki
kjósa að einhverju leyti öðru vísi
en það er, ef eg ætti sjálfur að setja
nafn mitt undir það. En eg er ekki
sá gikkur eða græningi, að eg vilji
ekki þola neinum að hugsa eða tala
öðru vísi en eg mundi sjálfur kjósa.
Hins vegar eru rithöfundarnir oft
svo langt í burtu, að ritstjórinn get-
og sífelt hætt viö falli. Hið næsta
verður þá fyrir oss að varðveita frið-
Inn og tileinka oss náðina í heilögu
líferni. Það felst jafnt í k æ r 1 e i k s-
eðli guðs og í f ö ð u r eðli hans, að
hann er heilagur. Og því verður
krafan til allra, sem hans náð þiggja:
»Yerið heilagir eins og sá er heilagur,
sem yður hefir kallað«. »Verið full-
komnir eins og vor himneski faðir er
fullkominn«. Sem handhafar guðs
fyrirgefandl náðar og frelsandi kær-
leika eigum vér að vaxa í heilagleik
og fullkomnast í öllu þvf, sem gott er
og guði þóknanlegt. Svo sem höndl-
aðir af góða hirðinum Jesú Kristi eig-
um vér daglega að íklæðast Kristi,
vaxa og fullkomnast í honum og hann
í oss, fyllast hans anda og hans krafti,
svo að vór getum borið ávexti sam-
boðna köllun vorri guði til lofs og
dýrðar. Sjá, helgunar- og fullkomn-
unartakmarkið er ávalt fram undan
oss. Og vór megum aldrei láta verða
hló á framsókn vorri að þvf, aldrei
missa sjónar á þv/. En alt þetta
kostar baráttu og fyrirhöfn.
Svona er þá lífið bæði í tímanleg-
um og í andlegum efnum óslitið bar
áttulff. En öll barátta lýir og þreyt-
ir. Allri baráttu fylgir einhver mæða.
Ósigrar og vonbrigði eru einatt föru-
nautar hennar og enda þeir venjuleg-
ustu. Er furða þótt veikum manni
verði órótt, er hann hug3ar til tak-
markaðra krafta sinna og hinna mögn-
uðu eyðingarafla hins vegar, og and-
varpi fullur kvíða gagnvart slíku bar-
áttu-hlutskifti: Hvert skal flýja, hvar
skal hælis leita? Hvaðan mun hjálp
mín koma?
En einmitt til þess að vór skyldum
ekki örmagnast á leiðinni, gefast upp
fyrir tímann, leggja árar í bát og
hætta baráttunni í vonleysi um sigur,
hefir vor himneskl faðir gefið oss hlnn
góða hirði og leiðtoga, Jesúm. Og
inntak hjálpræðisopinberunar hans til
vor verðúr hvað þetta sneitir: »Þín
hjálp kemur frá drotni, sem gerði
himln og jörð!« Vona til hans og
þór er borgið. Vertu ókvíðinn, manns-
ins sonur, þú ert ekki yfirgefinn af
guðl þínum. Hann vill vera þór ná-
lægur með náð sinni í þuugaróðri lífs-
ins, »þegar alt er upp á móti, andinn
kraminn og holdið þjáð andstreymisins
í ölduróti«, — ekki síður en á gleði-
stundum þess. Þú átt sterkan föður-
arm að styðjast við, sem aldrei brást
þeim, er studdi sig við hann. Fóður-
nr ekki í tæka tíð rágðast við þá
um þær breytingar er hann kynni
að óska á ritsmíðum þeirra, en hann
má engu breyta án samþykkis höf-
undanna. Eg tek þvi í Skírni j að
sem eg tel gróða fyrir bókmentir
vorar, þrátt fyrir gallana sem á
kunna að vera.
En fleira kemur til greina. Eg lít
svo á, að rithöfundar sem hafa get-
ið sér góðan orðstír og sezt á bekk
með fremstu mönnum í sinni grein,
eigi að fá nokkurt rúm í tímaritum
þjóðar sinnar fyrir það sem þeir
sjálfír telja boðlegt, hvort sem rit-
stjórunum líkar það vel eðt illa, svo
framarlega sem efnið kemur ekki í
bága við stefnu ritsins. Komi þeir
með eitthvað sem er lakara en þeir
hafa áður ritað, þá eiga þeir á hættu
að fyrirgera áliti sínu, og það er
betri trygging, þegar til lengdar læt-
ur, en smekkur ritstjóranna, sem
ekki eru nema menn eins og aðrir.
Þetta tiðkast líka á ýmsum svið-
um. Margir munu á skrám lista-
sýninga hafa séð þess getið við nöfn
sumra listamanna, að myndir þeirra
séu teknar dómlaust á sýningum.
Þeir ráða sjálfír hvað þeir sýna. Þeir
eru taldir fullveðja listamenn, vegna
þess sem þeir hafa áður sýnt, En
enginn efi er á því, að dómnefndir
hafna oft verkum óþektra manna,
sem eru betri en sumt sem eldri
a u g a hana vakir sífelt yfir þór með
heilagri föðurlegri nákvæmni, og er
aldrei fjarlægt neinu hans barni, hversu
sem það kann að fjarlægjast hann. Og
föður f a ð m u r hans er sífelt opinn
og útbreiddur hverju harmþrungnu
mannsins barni, er þangað leitar þreytt
og mótt úr þungaróðri Kfsins með
sorgir sínar og raunir, með syndir síu-
ar og afbrot biðjandi: Faðir, hjálpa
þú ; faðir, fyrirgef þú !
Guði 8e lof fyrir góða hirðinn, Jesúm !
Hve er það dýrmætt að mega eiga
hann að hvað sem upp á kann að
koma! Hve er það dýrmætt að hafa
í för með sór góða hirðinn, sem sjálf-
ur varð svo mikið á sig að leggja,
sjálfur varð að heyja svo þunga bar-
áttu og skilur því betur en nokkur
annar ástæður vorar, og getur betur en
nokkur annar sampínzt veikleika vor-
um, fundið til með oss í baráttu vorri.
Hve er það dýrmætt að mega opna
hjarta sitt fyrir honum, tjá honum
vandkvæði vor, sorgit og raunir, og
meðtaka af vörum lians fullvissuna
um að a 11 u r vor hagur sé í hendi
vors himneska föður, hans sem jafnvel
telur vor höfuðhár.
III.
Þegar Jesús í dag vitnar fyrir oss
og segir: »Eg er góði hirðir-
i n n !« þá er sem hann loks segi:
Komið, þér synir mannanna og dætur,
komið til mín, eg vil vera yðar hugg-
un og athvarf í hólmgöngunni síðustu,
þegar húmar að dauðans nótt.
í augum fjölda manna er dauðinn,
sem bíður vor allra samkvæmt órjúf-
anlegu lögmáli, flutningur yfir á von-
arleysisins land; þeir sjá letrað yfir
dauðans dyrum, það sem skáldið forð-
um hugðist sjá letrað yfir inngangin
um til annarar vistarveru: »Hver sá
er hér gengur inn, varpi frá sór allri
von«. En svo er góða hlrðinum fyrlr
að þakka, að broddur dauðans er burtu
tekinn fyrir hvern þann, sem veitt
befir viðtöku fagnaðarmáli hans um
föðurlega ást og náð hins mikla guðs.
Síðan er hann »leiddi í ljós lífið og
ódauðleikann með sínum náðarlærdómi«,
vitum vér, að dauðinn er ekki neinn
flutningur yfir á vonarleysisins land
fyrir þá, sem í barnslegu traustl og
þjónslegri hlýðni hafa gengið góða hirð-
inum á hönd, heldur flutningur yfir í
dýrðarheimkynni guðs barna, þar sem
ekkert skyggir á sól gleðinnar framar,
engin barátta lýir framar, engin sorg
mennirnir sýna þannig á eigin á-
byrgð.
Kunningi minn einn í Drnmörku
sagði mér frá því, að þegar hann
var orðinn cand. mag., sendi hann
meiku tímariti greia um eitt af
heiztu skáldum Dana. Ritstjóranum
likaði ekki greinin og var hún endur-
send. Nú varð kunningi minn
dr. phil. skömmu síðar. Fekk hann
þá tilmæli frá sama tímariti um að
skrifa eitthvað í það. Hann sendi
grein sína aftur óbreytta. Hún var
tekin orðalaust.
Mér virðist þetta rétt. Þeir sem
með verkum sínum hafa sýnt, að
að þeir eru í fremstu röð, hvort
heldur er í listum eða vísindum, að
dómi þeirra sem settir eru til að
dæma um slíka hluti, þeir eiga að
ráða því sjálfir hvað þeir birta eftir
sig. Þeir fá sjálfir skellinn, ef þeim
mistekst.
Það er nauðsyn, að nyrjendur
verði að hafa allmikið fyrir að ryðja
sér til rúms í fyrstu, en þegar þeir
eru komnir í gegnum þann hreins-
unareld, þá eiga þeir að teljast full-
veðja og bera sjálfir ábyrgð gjörða
sinna.
Eg get trúað því að mörgum á
landi hér virðist þetta villukenning,
því að dæmin eru deginum ljósari,
að hér er nóg af spámönnum sem
enginn hefir vitað að væru það, fyrri
særir framar og engin mæða nær fram-
ar að beygja vora sál. Síðan er góði
hirðirinn sleit dauðans dróma og reis
af gröf hinn mikla páskamorgiin, vit-
um vór með öruggri trúarvissu guðs
barna, að »tii himneskrar gleði nú
gröfin er hlið, ei grafar á beði er sein-
asta mið«.
Þesa vegna getum vér með góða hirð-
inn í för með oss hugglaðir horft fram
til vorrar hinstu stundar, vitandi, a ð
hann sem gladdi hjarta vort með friði
guðs fyrirgefandl náðar og bjó sálu
vorri hvíld í sælli guðs barna meðvit
undinni — a ð hann sem hresti sálu
vora í baráttu lífsins og andstreymi,
gaf oss hug og djörfung til þess ekki
að gefast upp, þótt bárur skyllu á bát
vorn, hann muni ekki heldur láta oss
eina í voru hinsta stríði, þegar hávaða-
glaumur lífsins þagnar umhverfis oss,
kraftarnir taka að fjara út og húmar
að dauðanB dimmu nótt, heldur vera
oss nálægur, halda oss í hönd og hvísla
oss f eyra: »Eg lifi og þór skuluð
lifa!« og með því breyta dauðans
dimmu í dýrlegt Ijós!
Já, guði só að eilífu lof fyrir góða
hirðinn Jesúm, — guði só að eilífu þökk
fyrir umhyggjusama leiðtogann Jesúm.
Oft fekk eg að reyna á æfinnar leið
ást hans og mildi. Frá því eg fyrst
lærði nafn hans að nefna, alt til þessa
augnabliks, hefir náð hans verið mér
nálæg. Hve oft sem eg gleymdi hon-
um í hávaðaglaumi lífsins, gleymdi
hann mér aldrei, hve oft sem eg vók
frá honum út < soll syndarinnar, slepti
bann aldrei hendi sinni af mér, hve
oft sem eg sýndi tómlæti í helgunar-
verkinu var hann mór þó ávalt nálæg-
ur með náð sinni, hve oft sem eg laun-
aði honum náð hans við mig með van-
þakklæti, hætti hann þó aldrei að vera
mór miskunnsamur bróðir og leiðtogi
og hlrðir. Og þó skildl önd mín bað
aldrei betur en nú á þessari stundu,
er eg lít yfir æfiferil minn frá fyrstu
alt til þassa augnabliks, hve óendan-
legri þakkarskuld eg er í við hann,
fyrir alla haus náð og vernd og varð-
veizlu á liðinni æfi miuni. Og þegar
eg hugsa til þess vandasama starfs,
sem eg nú hefi gengið inn til, hins
ábyrgðarmikla embættis, sem eg hefi
verið skipaður f af hans hátign kon-
unginum og í dag verið vígður til með
bæn og yfirlagning handa f þessu heil-
aga hiisi, sem mór er frá æsku hjart-
fólgnast allra hellagra húsa, hve eyk-
en þeir einbvern góðan veðutdag
tóku helztu rithöfnnda þjóðarinnar
á kné sér og fóru að kenna þeim
að stafa, þó allir mættu heyra að
þeir ern ólaSStr sjálfir.
Það er auðvitað rétt og nauðsyn-
legt að bent sé á gallana á bví sem
ritað er, en það er skoplegt að heyra
þá menn tala digurbarkalega um skáld-
skap og meðferð tungu vorrar, sem
sjálfir geta ekki. skrifað setningu
sammlaust og sýna með aðfinslum
sínum, að þeir þekkja ekki rétt rnál
frá röngu. Og það ætti ekki að þol-
ast, að menn sem hafa unnið bók-
mentum vorum gagn og sóma séu
lagðir í einelti, þó eitthvað megi að
ritum þeirra finna eða þeim takist
ver í eitt skifti en annað. Nú þyk-
ist t. d. rnargur sá, er eigi hefir
»krepping fullan« þar sem Jón Trausti
hefir »byrði gnóga«, góður af því
að kasta að honum steini. Og ekki
hefir Guðm. Friðjónsson alt af átt
sjö dagana sæla. Ef menn fundu i
riti hans orð eða setningu sem þeir
vildu ekki sagt hafa, eða hann lýsti
konu sem þeir höfðu ekki kynst á
lífsleiðinni, þá var hrafnakrunk á
hverju þingi. Eg man eftir óhljóð-
unum um »Ólöfu í Ási«, sem að
vísu var góð saga, þótt smágallar
væru á. Og mér þykir leitt að sjá
vin minn Guðm. Friðjónsson fyrir
skemstu vera að vega að »Dúnu
ur þaS mór þá djörfung að geta sagt
í trausti til hins góða hirSis: »HingaS
til hefir hann hjálpaS !« Tímarnir eru
svo alvarlegir, sem vór lifum á, alvar-
legri en nokkur vor allra hefir nokk-
uru sinni lifaS, já, alvarlegri en jafn-
vel mannkynssagan veit af aS segja í
annaS sinn: Allur heimurinn flakandi
í sárum eftir hinar ægilegustu blóSsút-
hellingar undanfarinna ára, og enn þá
berast þjóSirnar á banaspjót meS hinni
mestu grimd, og þaS þjóðir, sem kall-
ast kristnar. HvaS framtíSin ber í
skauti, veit enginn, hvaða byltingar og
breytingar kunna að standa fyrir dyr-
um, og hverjar afleiðingarnar kunna
að verða fyrir vora elskuðu fámennu
þjóð á þessu afskekta landi, það er
öllum hulið. Hve dýrlegt er þá til
þess að hugsa, aS sá er einn, sem
aldrei breytist, f a 8 i r i n n himneski,
sem góSi hirðirinn hefir opinberaS oss,
faðirinn, sem elskar oss, þrátt fyrir
alt, faðirinn, sem aldrei bregzt neinu
sinna barna, hvernig sem þau bregðast
honum, faðirinn, sem Jesús kendi oss
að ávarpa: »FaSir vor, þú sem ert á
himnum«, — faðirinn, sem eg þá Kka uú
aS síðustu vil leita til með allar mfnar
óskir og bænir fyrir sjálfum mór, fyrir
starfi því, sem mér er trúað fyrir, fýrir
kirkju lands vors og þjóð:
Drottinn vor guS, ástrfki faðir vor
í Kristi Jesú ! Þú scm hefir opinberað
dýrS ástar þinnar og óverðskulduðu
náSar í syni þfnum, hirðinum góða,
lít þú f náð til mín á þessari stundu;:
láttu þínar blessunardaggir drjúpa á
mig óverSugan þjón þinn, sem þú hefir
trúað fyrir svo miklu og vandasömu
verki á alvarlegustu tímum. Leið þú
mig með heilögum anda þínum til þess
að vinna verk köllunar minnar með
einlægri árvekni og skyldurækni, að
verða megi þér til dýrðar og kirkju þinni
á meðal vor til eflingar. Veit mór í
ríkum mæll að flnna til þeirrar ábyrgð-
ar, sem á mér hvílir, svo að eg í öll—
um greinum vandi öll verk mín og
kappkostl í öllu að framganga f heilögu
líferni í eftirfylgd góða hirSisins með
reikningsskapardaginn fyrir augum. Þú
veizt, faðir, hver ósk er ifkust mór í
sálu á þessari stundu, ó láttu hana
rætast: veit mér með hverjum KSandi
degi aS færast nær þór eins og eg fær«-
ist nær gröf og dauífe, — færast nær
þór og þínum syni, hirðinum góða,
svo að eg megi æ betur og betur sam--
einast þór og honum í öruggri trú, í
lifandi von og í fölskvalausum kær-
Kvaran« með sömu vopuum og beitt
var við Olöfu nans í Ási forðum.
Ekki eru sumai kveðjurnar hlýrri
til þeirra íslenzkra rithöfunda sem
hafa getið sér góðan orðstlr í öðr-
um löndum, svo sem Jóhann Sig-
urjónsson, Guðmundur Kamban og
Gonnar Gunnarsson. Þegar ást þeirra
á þjóð vorri og tungu knýr þá til
að birta eitthvað á íslenzku, ef nokk-
ur fæst þú til að gefa það útr þá
setjast okkar Pílatusar á »hinn stein-
lagða« og heyja dóminn fyrir is-
lenzkunnar hönd. Hæstaréttardóminn
mun Sigurður Sigurðsson Jiykjast
hafa kveðið upp, í slðustu í;afold’,
og hann er sá, að þessir rithöfund-
ar séu »sumpart rítt rúmlega, sum-
part ekki ðendibréfsfærir á íslenzka
tungu*.
Miklir menn erum við, Hrólfur
minn. En hræddur er eg um það,
að lítið yrði um bréfaskriftir í þessu
landi, ef pósturinn mætti ekki flytja
neitt eftir þá sem ekki væru rit-
færari en þessir menn. Ætli það
væri ekki ráð, að líta á ritverk
manna með sanngirni, eins og önn-
ur verk. Á hvaða sviði sem er, þá
eru þar ekki allir jafnsnjallir og
verða það aldrei. Einum tekst
vel, öðrum hitt. Þannig bætir hver
annan upp, en enginn er algjör.
Snildin í hverri grein deyr ekki
fyrir það, þótt allir geti ekki orðið