Ísafold - 01.12.1917, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
í viku. VerSárg.
5 kr., erlendis 7x/2
kr. eSa 2 dollarjborg-
Ist fyrir miSjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint
XLIV. árg.
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjórl: Qlafur BjörnssDn. Talslmi nr. 45$.
Reykisvik lauoardaginn 1. des. 1917
Uppsögn iskrifl.
bundin við áramót
er ógild nema kom
in só til útgefand'
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandl skuld
laus við blaðið.
73 tölubiað
Siðustu simfregnir
frá fréttar. Isafoldar og Morgunbl.
K.höfu 30. nóv.
Rússneska stjómin hefir
sent fulltrúa til vigstöðva
Þjóðverja, til þess að semja
um frið
Msximalistar lýsa yfir
þvi, að friðarsamnÍDgar
muni hefjast 1. desember.
I»rátt fyrir afstððu banda-
manna hefir Landsdowne
lávarður birt þá skilmála
er þeir setja til þess að
friður geti komist á.
I fyrstu ræðunni, sem
Hertling, hinn nýi kanzl-
ari Þjóðverja hélt, sagði
hann að fullkomið sam-
komulag væri meðal allra
flokba í Þýzkalandi. Þjóð-
verjar væru fusir til þess
að taka samkomulagsfriði
og senrtja við Maximalista
á þeirn grundvclli að eigi
væri krafist neiuna land-
vinninga, samkvæmt þeim
svörum er Miðrikiu hefðu
gefið við friðarumleitun-
um páfans.
— Maximalistar hata nú
flestar borgir í Rússlandi
ásínuvaldi, en engin stjórn
og eigi heldur sendiherrar
Rússa erlendis vilja viður-
fecnna yiirráð þeirra.
Fáninn.
Engar ábyggilegar fregnir hafa
enn borist um afdrif þess hjartfólgna
máls vors í konungsgarði.
Skeyti hafa að vfsu borist um, að
eittdanskt blað, »Frederiksborgs Amts-
Tidende«, hafi það eftir Zahle yfir-
ráðherra Dana, að eigi geti til mála
komið að binda endi á fánamálið
fyr en sambandið milli íslands og
Danmerkur verði tekið til úrslita-
fhugunar. En valt mun að treysta
þeim ummælum. Þetta blað er eign
Sigurðar Berg f. ráðherra, eitt af
ákveðnustu andófsblöðum dönsku
stjórnarinnar og mjög óliklegt, að
það viti lengra nefi sínu um þetta
mál.
Ánnars hefir verið símað hingað,
að ekkert verði opinskátt gert um
fánamálið fyr en forsætisráðherrann
fslenzki sé heim kominn og mun
því bezt að bíða átekta þangað til,
og hafa það um leið fast í huga, að
fánamálið er þjóðarmál, en ekki
flokksmál, að það er einingarmál, en
ekki sundrungar, og ef vérstöndom
þar sameinaðir, nær réttur vor fram
að ganga — ef forustan af vorri
hálfu er sæmileg,—,en það er hún
auðvitað ekki með stjórninni, eins
og hún nú er skipuð.
Loforð og efndir.
Eina málgagnið, sem reynt hefir
að bera ofboð lítið blak af stjórn-
inni út af hneykslisathöfnum hennar
í landsverzluninni er »Tíminn*. —
Máttlaus hefir sú vörn verið svo sem
eðlilegt er — og meiia til málamynda
en í alvöru.
Og nú er allri vörn lokið af blaðs-
ins hálfu fyrir það, sem á undan
er gengið.
Nú þykir því ekki annað fært til
þess að hafa stjórnina undan rétt-
mætum skelli en að loýa jyrir hennar
hönd bót oq betrun í ýramtíðinni.
I slðasta blaði Tímans er ærið
kyndug grein sem heitir »ábyrgð og
vald« og fer öll í þá átt, að nú
ætli stjórnin að gerbreyta allri lands-
verzluninni, fá hana í hendur hinum
beztu mönnum, losa hana alveg við
stjórnarráðið og þá »beztu« hafa alt
valdið og alla ábyrgðina.
Með þessu játar stjórnin loks það
rétt vera, sem vér höfum aldrei
þreyzt á að benda henni á, að hún
ætti að skera á milli landsverzlunar-
innar og stjórnarráðsins. Þegar í
vor skoruðum vér á hana að gera
það, en hún þverskallaðist við. Nú
sér húr. sitt óvænna og neyðist til
þess. En óheppilegt er að eiga yfir
sér stjórn, sem aldrei er gáfuð fyr
en eftir á.
Þá er og játning fengin fyrir
þvi frá stjórninni, að landsverzlunin
sé ekki i höndum hinna »beztu«.
Hefði stjórnin átt að sjá það fyr.
Þvi að i raun og veru var það frá
upphafi óðs manns æði að setja bráð-
ungan mann, sem aldrei hafði ná-
lægt verzlun komið, yfir langmtstu
stórverzlun, sem nokkurntlma hefir
verið rekin hér á landi. Það qat
aldrei farið vel. Engum einstaklingi
myndi hafa dottið 1 hug slfk fásinna
og lýsir það litilli ábyrgðartilfinning
hjá stjórninni að hafa hagað sér svo.
Enda líka fullyrt, að ábyrgðalausa
klíkan bak við atvinnumálaráðherr-
ann hafi mestu um það ráðið.
Gott og blessað er það nú í sjálfu
sér að heyra þessi orð »Tímans«,
um að stjórniu ætli að sjá að sér og
lofi bót og betrun.
En hætt er við að almenningur
vilji sjá svait á hvítu efndirnar áður
en hann trúir.
Stjórn, sem er orðin kunn að því
landshornanna milli að hafa farið
með bláber ósnnnindi í stórmáli, sem
alla þjóðina varðar, hún má ekki bú-
ast við þvi, að loforð hennar ein
verði tekin trúanleg. Framkvæmd-
irnar verða að sjást fyrst.
Og því er nú ver, að þótt stjórn-
in ætlaði nú að efna loforðin, mnnu
þeir teljandi i landinu, sem treysta
henni til að velja hæfustu mennina
til forstöðn landsverzlunarinnar. Svo
er hún horfin heillum, trausti og
læfileikum til þess að gera nokkuð,
sem í þjóðnytjaátt horfir.
Síðasti sumardagur 1917
Með þessari fyrirsögn hefir
Stefán skólameistari Stefánsson,
formaður Ræktunarfélags Norður-
lands ritað mjög eftirtektaverða
hugvekju í blaðið Norðurland
(þ. 3. nóv.) um heydsetningemálið.
Vegna þeirra bænda og búaliða,
sem ekki sjá Norðurland tökum
vér upp greinina í heild sinni.
Hún er svolátandi:
»Sumarið er að kveðja.«
Ekki með sætum svanaklið
heldur með norðanstórhríðarbyl.
Blessaður »sumaraukinn«, sem
menn hugðu ’ gott til og ætluðu
til haustverka, er liðinn, en mun
lengi í minnum hafður vegna ill-
viðra, sem sumaraukinn illi. Og
ekki nóg með það, að veturinn
tæki þessa eiuu viku aftan af
almanakssumrinu, heldur ferfald-
aði hana, svo vetraraukinn er orð-
inn fullar fjórar vikur og íraun-
inni miklu lengri því næturfrost
voru tíð í september, úrkomur
miklar, og snjó festi oft niður
fyrir miðjar hlíðar. Fyrstu dag-
ana af október gekk veturinn í
garð með frosti og snjó og hefir
síðan engan bilbug látið á sér
finna, nema hvað lítið blotaði
fyrir síðustu helgi, rétt um vetur-
næturnar eða 26 vikur af sumri,
en ekki svo, að snjó tæki til fulls
í sveit, né jörð þiðnaði að ráði,
enda stóð blotinn ekki svipstund.
Þegar minst vonum varði var
rokin á aftur norðanstórhríð og
hefir hún haldist látlítið síðan,
alt til þessa dags og er nú með
langversta móti.
Veturinn kom að mörgum ó-
vörum og tók marga svo harka-
lega að þeir bíða þess ekki bæt-
ur í bráð. Haustverk öll voru ó-
unnin og vita allir hve bagalegt
það er.
Þingið hafði aldrei þessu vant
fundið ástæðu til að hlutast til um,
að fjallgöngum yrði frestað um
viku, eflaust í því skyni að lengja
heyskapartímann. En þetta mis-
tókst hrapallega. Veturinn ónýtti
þetta snjalla bjargráð. Fé varð
úti. Mikil hey, alt að viku hey-
skap og sum8taðar meir, fóru i
fönn víðsvegar um alt Norður-
land, þegar veturinn skall á og
nást að líkindum ekki úr þessu.
A stöku stöðum voru töður jafn-
vel óhirtar í öndverðum október
og mjög vafasamt hvort þær hafa
náðst síðan. Eldiviður var og að
miklu leyti og sumstaðar alveg
úti og víða stórskemdur af septem-
ber-rigningunum. — Eins og nú
stendur á er þetta hvorttveggja
ómetanlegt og óbætanlegt tjón
almenningi hér norðanlands. Því
miður berast sömu fregnir af
Austurlandi. — Ofan á þetta bæt-
ist svo að víða var ótekið upp
úr görðum þegar staðfrysti, og
má telja vonlaust um að nokkuð
af því hvorki rófur og því síður
kartöflur verði að notum úr þessu,
nema þar sem snjórinn hefir lagst
á til varanlegrar hlífðar. Er
mönnum þetta því tilfinnanlegra,
sem þörfin var brýnni fyrir alt,
sem til korndrýginda mátti verða.
Líkt má segja um eldsneytis-
tjónið. Ef veturinn verður eftir
byrjuninni og herðir heldur á þvi
nær sem líður hávetri, þá er hætt
við að mörgum kólni svo að þeir
gleymi því ekki fyrir næsta haust.
En þó er heytjónið átakanleg-
ast af öllu, það getur leitt til
stórtjóns, þjóðartjóns ef ekki er
séð við þvi í tíma.
Enn er nœgur tími til þess.
Nú síða8ta sumardag eru allar
skepnur komnar á gjöf nema úti-
gönguhross, og hve langt er þess
að bíða? Kýr hafa verið fullar
5 vikur á gjöf og hafa þegar eytt
miklu fóðri, sauðfé og brúkunar-
hross hafa líka farið með dá-
væna tuggu.
Og almanaksveturinn ekki byrj-
aður enn. Að sjálfsögðu má telja
hann — 26 vikur — tii gjafa
tímans og svo vorið með ef að
vanda lætur, þangað til 6 vikur
af sumri og verður þá gjafatím-
inn samtals um 36 vikur.
Ekki trúi eg því að nokkur
reyndur og forsjáll bóndi telji sig
birgan og fullfæran til þess að
taka slíkum fimbulvetri nema
hann hafi 36—40 hesta af töðu
handa hverri kú að meðaltali og
5—6 bagga handa sauðkind hverri
upp og ofan, 30—40 bagga handa
hrosBi eða þess ígildi af öðru
fóðri, sem nú mun helzt vera
síld og síldarmjöl.
En hafa menn nú alment þess-
ar fóðurbirgðir?
Eftir því sem eg hefi getað til
spurt fer þvl fjarri allviða, ekkí
sízt í hrossasveitunum og ber
Lognsins skáld
(síðasta ljóðasafn Guðm. Guðmundssonar).
I.
Bezt er að heimsækja skáldið
Guðm. Guðmundsson um lognblítt
sumarkvöld, er sól er að hníga til
viðar. Skáldin elska náttúruna og
skilja mál hennar og óorkt ljóð þau,
er anda til þeirra úr öldum hafsins
og tindum fjallanna. Andstæður
Islenzkrar náttúru hafa skapað islenzk
skáld, er renna yfir grnnd með
stormsins hraða og hrifa alla með
sér og hvetja til dáða og önnur, er
á lognblíðum sumarkvöldum syngja
frið inn í sál sina og sátt við guð
og menn. Hannes Hafstein er
stormsins og striðsins skáld, en
Guðm. Gnðmundsson lognsins og
friðarins. Drottinn birtist Guðmundi
eins og Eliasi forðum í hægum vind-
blæ. Þess vegna velur hann sér
yrkisefni eins og »Friður á jörðu*
og »andante religioso« og önnnr í
síðasta ljóðasafni sinu. Þögnin er
»ljósmóðir hugsana, er lyfta sér frá
leikvöllum mannanna barna« (Morg-
unsár), en sólin og dagurinn hvetja
til starfa. Kvöldin eru ljóðhöfug,
hægur andvari um hlið og lautardrag
Álþýöufræðsla Stúdentafélagsins.
Mag. Sig. Guðmundsson
flytur erindi um
Gunnar á Hlíðarenda
sunnudag 2. desbr. 1917 kl. 5 siðd.
í Iðnaðarmannahúsinu.
Inngangur 20 aurar.
•Reynslao er sannleikurc sagði *Repp« og
þótti að vitrari maður. Rejnsla alheims hefir
dœmt Fordbíla að vera bezta allra bíla og
alheims dóm veróur ekki hnekt. Af Ford-
bílum eru fleiri á ferð i heiminum en af öll-
um öhrum biltegundum samanlagt. Hvað
sannar þaö? I»aö sannar það. Fordbillinn
er beztur allra bila enda hefir bann unnið
sér Öndveigissœti meðal allra Bila, hjá öllum
þjóöum, og hlotið beiöursnafnið,
Y eraldar vagn,
Fást aö eins bjá undirrituöum sem einnig
selur binar beimsfræga DIJNLOP DEKK og
SL0NÖUR fyrir ailar tegundir bíla.
P. Stefánsson,
Lækjartorgi 1,
tvent til þess: engin hrossasala í
sumar og mikil hey undir fönn.
Margir eiga því miður svo örðugt
með að fallast á að þau séu töp-
uð fyrir fult og alt. »Heyin
hljóta að nást«, segja menn »það
fer aldrei svo að ekki geri góðan
kafla áður en veturinn sezt al-
gerlega að, og þá náum við heyj-
unum; og þó þau verði farin að
láta sig, má alt af hafa þau handa
útigangs hrossunum af hart verð-
ur og þau þurfa hjúkrunar*.
verður að hljómdýrð, er berst til
skáldsins frá ströndam Huldalanda;
þá er sál hans hreimglöð og hljóm-
dýrð ómar í undirvitund hans, sem
er runnin frá »ómlindum| guðdóms-
vakans* (Kvöldljóð); þá rætast draum-
ar skáldsins, verða að] myndum,
hann stillir strengi hörpu sinnar og
í hljómfalli kvæða sinna tekst hann
á hendnr »skínandi för i glaðheim
ljósvakans« (Kvöldljóð). Næturkyrð-
in titrar eins og óorkt Ijóð á öllum
strengjum sálarinnar (andante reli-
gioso). Kyrðin og friðurinn verða
að ljóðum, húmið er ósungið harm-
ljóð (Móðursorg). Hulda slær hörp-
nna i dalnnm (Dalkveðja) og ef
logn er á hverju kveldi, heyrir
skáldið Huldn slá gígjuna (Dýra-
fjörður). Sveitin verðnr þá að einu
ljóði) »að indælu aftanljóði» (Gestur-
inn). Friðinn fær hann i þögn nátt-
úrunnar:
»Þagnarmálnm þrungin nótt,
þinum lýt eg veldissprota,
móðir töfra tóna-brota,
til þín hef eg friðinn sótt«
(Terra memoriæ). Þess vegna slær
hann gigjuna í »rökkursælum rnnn-
um* (Terra memoriæ); sál hans lyftir
sér hæst i lágnættis logni, þá kemst
hugurinn næst himni, en þögnin