Ísafold - 01.12.1917, Blaðsíða 2

2
IS AFOLD
En hvaða vit er í þessu og
öðru eins?
Nei, það nær engri átt að setja
á heyin undir snjónum. Vona eg
að flestir bændur og allir forða-
gæzlumenn verði mér sammála
um að full fjarstæða sé að taka
nokkurt tillit til fenta heysins við
ásetning í haust.
Fyrir þá, sem ekki hafa næg-
ar fóðurbirgðir, er ekki eins og
nú stendur á, annað fyrir hendi
en fœlclca svo við sig að birgðir
megi teljast nœgilegar handa þvi
sem eftir er til vordaga hvernig
sem viðrar.
Sauðfé má enn farga að skað-
lausu og hross œttu menn ekki
og mœttu menn ekki setja á fleiri
en svo að fóður megi teljast nægi-
legt handa þeim. Þeir sem verst
eru staddir ættu i tíma að tryggja
sér fóðurbætir þann, sem fáan-
legur er hér og á Siglufirði. Hér
munu vera um 500 tunnur af
ódýrri fóðursíld og eitthvað á
Siglufirði af síldarmjöli. Þar að
auki sjálfsagt eitthvað af síld á
Svalbarðseyri og Hjalteyri. öll-
um kemur saman um það, sem
reynt hafa, að síld sé afbragðs-
fóður handa útigangshrossum með
jörð. Ættu bændur í hrossasveit-
unum að vera sér út um hana
áður en samgöngur teppast með
öllu af ótíð og ísalögum, sem bú-
ast má við áður langt um líður
ef þessum frostgrimdum (5—12 °C)
fer fram,
Að likíndum hefir stjómin orð-
ið við þeirri áskorun alþingis, að
kaupa fóðurbæti til þess að selja
þeim héruðum, sem harðast urðu
úti, vegna óhagfelds tíðarfars nú
í sumar og haust. Reyndar er
mér ekki kunnugt um það og
varlegt er á því að byggja, að
þaðan komi veruleg hjálp. Eg vissi
til að stjórnin átti kost á góðri
fóðursíld hér í sumar, en henni
þótti verðið of hátt, svo ekki
varð af kaupunum, og nú er bú-
ið að bræða mikið af þeirri síld.
Lýsið er hér víst enn, en það
mun líklega þykja of dýrt til
skepnufóðurs, þó óvist sé nema
það borgaði sig að kaupa það,
fyrir þá, sem ættu hrakið og lé-
legit hey. Er það alkunna að vel
drotnar á sólbraut og sogui (andante
religioso).
Hann elskar vitanlega sólina og
sumarið, en einkum sumarkyrðina á
kvöldin (Sumarkyrð); hann sér sum-
ardísina fara á geislaskíðum um bald-
jökuls breða (Sumarljóð 1911), en
sumarið verður að ljóði í sál hans;
sumarið leikur mjúk langspilslog á
strenginn (Sumri fagnað); hann yrkir
ekki um fegurð blómdísanna, heldur
söng þeirra, »heillandi gullstrengja
ljóð« (Vortónai).
Er hann heyrir hafið ólga við
ströndu, verður sál hans hljómbrot
af söng hafsins (Hafið) og í hafrænu
þýðri kennir hann hljómbrot af
stefjahreimi (Sumarljóð 1911). And-
varp syrgjandi móður verður að ljóði
og lagi á lágstiltri hörpu (Móður-
sorg).
Frið i sál sina þráin hann mest
af öllu og jólafrið líkir hann við
lækjarnið, er >hagt um blíðkvöld
vaggar i drauma blómi í hlíð« (Jól).
Honum finst hann heyra rödd Drott-
ins, og er hún eins og lind um
liljugrund, »sem liði síð um blíð-
kvöld hægum nið« (Eg heyrði hann
tala). Haustnóttin, sem hefir stjörnu-
hlað um hrimga lokka og mánamen
glitrandi á brjósti og hrimtár titrandi
hefir gefist að brýla slíkt hey
með lýsi.
En þó menn setji illa á í haust,
þá verður því ekki kent um að
skort hafi í þetta sinn eggjanir
og áminningar til almennings um
að setja varlega á og tryggja sig
sem bezt gegn heyþroti á komandi
vori. Á hverju hausti hefir það
verið nauðsynlegt, en aldrei slík
þjóðnauðsyn sem nú, þar sem vel
getur svo farið að oss verði all-
ar bjargir bannaðar, og ekkert
líklegra en svo fári, ef stríðið
hættir ekki bráðlega, sem lítið út-
lit er fyrir nú sem stendur. —
Tveir síðustu aðalfundir Rækt-
unarfélagsins og stjórn þess, Lands-
búnaðarfélagsstjórnin og Búnaðar-
þingið síðasta haía öll látið fóð-
urbirgðamálið til sín taka og al-
varlega brýnt fyrir bændum, að
láta eigi lengur undir höfuð leggj-
ast að bindast samtölcum um að
tryggja sér jafnan nœgar fóður-
birgðir í hvaða ári sem er og síðast
ályktaði sjálft alþingi 13. ágúst
í sumar
»að skora á landsstjórnina að
brýna f yrir sveitarstjórnum að
halda fundi með bændum, hver í
sínum hreppi, til þess að fá sam-
þyktar ályktanir um tryggilegan
ásetning*. Tel eg víst að lands-
stjórnin hafi orðið við þessari
áskorun þingsins og sveitarstjórn-
irnar hafi gert sitt til að þetta
hefði sem beztan árangur. Loks
hefir Sigurður alþm. Sigurðsson
Búnaðarfélagsráðunautur skrifað
góða 0g gagnorða grein í ísafold
6. þ. m. -»um heyásetning í haust«
þar sem hann varar bændur mjög
alvarlega við því að stofna land-
búnaðinum í voða með ógætileg-
um ásetningi.
Allar þessar brýningar ættu
í rauninni að vera óþarfar. Und-
anfarin vor einkum vorið 1916
ætti að vera bændum nægilega
átakanleg og eftirminnileg aðvör-
un, þegar horiellirinn ógnaði
mönnum dag eftir dag og viku
eftir viku með eignatjóni og
smán, alt að þrotum komið og
kornhárið í kaupstaðnum var
eina liknin. Það vor hefði meiri
og minni fellir orðið um alt Norð-
urland ef flutningar hefði tepst,
undir hvarmi, verður að himneskri
bæn um ljós og frið (Haustnóttin).
II.
Guðm. Guðmundsson fæst við
ýms önnur yrkisefni, en náttúruna
skilur hann bezt í logninu og kyrð-
inni. Alt verður að ljóði og lagi
og er þetta starsta sérkenni hans og
má vera, að þessu sé að þakka, að
hann er einna ljóðhagastur allra is-
lenzkra skálda. Þegar gullstrengja
ljóð náttúrunnar berast inn í sál
hans, finnur hann og skilur hámark
sitt, að hefja sig til þess bezta, sem
jarðlífið á, i hreimbylgjum stefja
hljómar ástvakin ' þrá (Vortónar).
Honum lætur ekki að yrkja um stríð
náttúrunnar, en hann finnur þó guð
alstaðar, í köldum snjónum, i hfimi
sem döggvum, og drifhvítum sævar-
bárum (andante religioso).-
Fallegt er kvæðið um Safinn
gamla, er vagaði með vatnsfötur frá
morgni til kvölds og átti að eins
vingott við nótt og bylinn, en átti
gullhjarta undir fatagörmunum og
sannast á þessu kvæði orð Goethes
nm skáldið í Tasso:
Oft adelt er, was uns gemein
erschien,
und das geschátzte wird vor ihm
zu nichts.
og hvernig ætli fari nú ef illa
vorar og vetur verður óvenju
harður en skepnum ekki ætlað
fóður nema eitthvað fram yfir
sumarmálin og raáske tæplega
það? Nú verður hvergi björg að
fá ef fóðurbirgðir heima fyrir
þrjóta. Síðan um miðjan ágúst'-
mánuð virðist mér viðurlag og
tíðarfar afit hafa borið það með
sér að harðindi væru í nánd. En
þó eg ekki ætli að spá neinu um
vetrarfar að þessu sinni þá get
ekki dulist þess að eg þykist
mega ráða það af ýmsum glögg-
um veðurmerkjum er eg um langt
skeið hefi veitt eftirtekt, að nú
sé langur og óvenjulega strangur
vetur genginn í garð, og ekki
kæmi mér óvart þó hann yrði
enginn eftirbátur harða vetursins
eða frostavetursins miJcla 1880—81
að fannfergi, frostgrimd og ísalög-
um. Eg var þá 17 ára drengur í
skóla, en sá vetur er sumir nefndu
JclaJca verður mér minnisstæður
meðan eg lifi, svo mikil feikn og
fjarski fylgdu honum. Forsjónin
gefi að slíkur vetur mætti hjá
oss liða í bráð, en eigi hann yfir
oss að ganga mundu allir góðir
Islendingar og Islandsvinir fagna
því hjartanlega ef íslenzkir bænd-
ur ' reyndust við öllu búnir og
og sýndu tvímælalaust að þeir
væru í hvívetna menn til að
mæta honum og halda velli hve
atlögu harður sem hann yrði.
Fátt eða ekkert mundi betur fall-
ið til að vekja dáð og dug með
þjóðinni og glæða trú hennar á
framtíð lands og lýðs en ef henni
mætti takast að yfirstíga slíka
eldraun á þessum voðatímum.
Þá væri sýnt að ísl. bændur,
kjarni þjóðarinnar væru »vaskir
menn og batnandi« eins og þar
stendur — væru drengir góðir,
sem landið ætti að erfa.
Á síðasta snmardag 1917. -
Stefán Stefánsson.
Hafís við Horh..
í simskeytinu sem Nielsen fram-
kvæmdastjóri sendi í gærmorgun
frá Sauðárkróki er sagt frá því, að
Geir hafi séð hafís við Horn.
Mun það vera óvenju snemma að
hafís kemar að landi.
(Hann gerir þann að aðli, er oss
mun sizt,
og einskis metur þann, er tignum vér).
Ýms kvæði um merka íslendinga
eru í safni þessu (Árna Oddsson,
Tómas Sæmundsson, Jónas Hall-
grímsson, Jón Sigurðsson, Skúla
Magnússon o. fl.), konungskvæðin
1907 og ýms eftirmæli (Björn Jóns-
son, Lárus Thorarensen, Þorst. Er-
lingsson o. fl.) og ýmsir frelsis-
söngvar (Nýjárshvöt,kvæði tj^íslands,
fánans, Glámsaugun o. fl.).
Loks eru nokkrar þýðingar úr
ýmsum málum, Skotliðamir eftir
Heine (er Hannes Hafstein hefir áð-
ur þýtt), Vögguvísur Ibsens um Há-
kon litla, Dagurinn eftir Gustav
Falke, Gröf víkingsins eftir John
Reid, Svæfillinn litlu stúlkunnar (úr
frönsku) o. fl.
III.
A undan Ijóðasafni þessu er »præ-
ludium*, er byrjar þannig:
Mig varðar ekkert um »isma«
og »istanna« þrugl um listl
Eg flýg eins og lóan mót sól í söng,
þegar sál mín er Ijóða-þyrst.
Enginn vafi leikur á, að orð þessi
koma frá hjarta skáldsins og að hann
vill ekki lúta neinni ríkjandi lista-
Sjóður
Eggerts Olafssonar.
Aldrei hafa framfarir mannkynsins
verið jafn stórstígar og á öldiuni
sem leið, sérstaklega í öllum verk-
legum efnum og engum blandast
hugur um það, að það eru framfarir
í þekkingu manna á náttúrunni og
þeim öflum, sem í henni eru starf-
andi (d: í náttúruvísindunum), sem
aftur hafa haft i för með sér hinar
umgetnu verklegu framfarir. Þessar
framfarir hafa haft svo gagngerð áhrif
á daglegt líf manna og hugsunarhátt,
að heimurinn er varla til þess að
þekkja nú, borið saman við það sem
hann var fyrir hundrað ámm.
Þessi mikla framför 19. aldarinnar
í umgetna átt var eðlileg afleiðing
þess, að þeir menn, sem voru braut-
ryðjendur í náttúruvísindunum, voru
flestir uppi um og eftir miðbik 18.
aldar, og má segja að þá hafi verið
lagður grundvöllurinn að flestum
greinum náttúrufræðinnar, sem svo
blómguðust og báru margbreyttan
og mikinn ávöxt á 19. öldinni, og
eflaust munu þessi vísindi blómgast
enn meir og bera enn þá ríkulegri
ávöxt á yfirstandandi öld.
Hér á landi hafði öll náttúrufræði
verið algerlega óplægður akur alt til
þess að þeir Eggert Olafsson og
Bjarni Pálsson byrjuðu hinar frægu
rannsóknir á náttúru landsins laust
eftir miðja x8. öld. Mega þeir því
og sérstaklega Eggert, teljast feður
islenzkrar náttúrufræði:
Það er því næsta eðlileg hugsun,
sem vakti fyrir aðalfundi Náttúru-
fræðisfélagsins i hitt eð fyrra, þegar
um það var ræct, á hvern hátt bezt
ætti við að heiðra minningu Eggerts
Ólafssonar á 200 ára afmæli hans,
sem nálgast nú óðum (1. desember
1926),
1. að stofna sjóð, sem tæki þá
til starfa og væri kendur við Eggert,
og »hefði það markmið að efla ís-
lenzka náttúrufræði með þvi að gefa
út visindalegar ritgerðir um náttúru-
fræðisleg efni islenzk og styðja að
rannsóknnm á landinu í þeim grein-
um«, eins og komist var að orði í
hvatningarorðum, sem nefnd sú, er
Náttúrufræðisfélagið kaus til þess að
skoðun. Hann yrkir, þegar hann
finnur þörf til þess, en skrifar ekki
sálarlaus kvæði, eins og hann kemst
að orði í præludium þessu. Og þó
er hann barn sins tíma, alinn upp í
skáldskap af Jónasi og Steingrími,
Þorsteini Erlingssyni, Hannesi Haf-
stein og ‘Einari Benediktssyni og
mörgum öðrum, bæði innlendum og
útlendum, þótt hann meti skáldskap
þeirra á mismunandi hátt. Fá islenzk
nútíma ljóðaskáld munu þekkja eins
vel ljóðlist annara þjóða að fornu og
nýju eins og Guðm. Guðmundsson
og hefir hann eflanst fengið margs-
konar næringu hjá þeim engu síður
en islenzku skáldunum. Þótt hon-
um sé þetta sjálfum ef til vill óljóst,
sjá gagnrýnin gleraugu ritskoðarans
oft betur. +
Lesi menn »Kvöld í sveit*:
»Seg mér, hvað indælla auga þitt leit
íslenzku kvöldinu í íallegri sveitU
hvarflar hugurinn ósjálfrátt til Stgr.
Th.; og eins í lok kvæðisins Gull:
»Eitt hlýjubros, eitt ástúðleikans orð,
eitt ylríkt handtak stundum meira
vegur —«
Kvæðið »Vængbrotin lóa*:
»Ó, hvað mig langar, litli fuglinn
. minn,
að launa þér nú fagra sönginn þinn —«
beita sér fyrir mál þetta, setti í ýms:
blöð í fyrra, og
2. að sem flestir íslendingar legðu
nokkurn skerf til sjóðsins.
Málaleitun félagsins hefir verið tek-
ið allvel, því að sjóðurinn er þegar
stofuaður, en þó eigi eins vel og viö
mætti búast, þar sem það ætti að
vera öllum lýðum ljóst (auk þess sem
þetta er gert til þess að heiðra minn-
ingu eins af landsins beztu sonum),
að ítarleg þekking á náttúru landsins
verður sá grundvöllur, sem vér verð-
um fyrst og fremst að byggja á háttu
atvinnuvega vorra og þjóðlífs á kom-
andi tímum. En þetta er þó liklega
skiljmlegt, því að vér erum enn þá
mjög skamt á veg komnir í þeim
efnum og höfum fáum mönnum i
að skipa, er geti gefið sig óskifta við
rannsókn á náttúru lands vors og
sjávar, og leggjutn yfirleitt æði litíð
af mörkum til þeirra hluta. Og þó
hefir Jónas sýnt okkur fram á þýð-
mgu náttúruvisindanna með þessum
gullfögru orðum i kvæðinu til Gai-
mards:
Vísindin efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljann hvessa,
vonina glæða, hugann hressa,
farsældum vefja lýð og láð.
1. desember er afmælisdagur Egg-
erts, brautryðjandans mikla á 18. öld-
inni. Ætti vel við, að menn vildu
minnast dagsins með því að leggja:
nokkurn skerf til sjóðs Eggerts Ólafs-
sonar, og hafa það hugfast, að sjóð-
ur þessi getur á sínum tíma þvi að
eins gert gagn, að hann verði orðinn
veruleg upphæð. Gjaldkeri sjóðsins
er Dr. Helgi Jónsson, Lindargötu
42, og veitir hann gjöfum til sjóðs-
ins móttöku.
Bjarni Samundsson.
Sterling strandar.
Sú óheillafregn barst hingað þ.
26. f. mán., að strandferðaskipið
Sterling hefði þá um morguninn kL
10 lent á Instalandsskeri skamt fyrir
utan Sauðárkrók. Simi var slitinn
á leiðinni upp í Borgarnes og kom
fréttin með Ingólfi.
Geir, björgunarskipið, var þegar
pantað á vettvang og fór héðan um
minnir á kvæði Hannesar Hafsteins:
»Fuglar í búri«.
»Nú hnigur sól og sofnar lóa í heiði
og söngvar gleymdir blundai mosató*
í kvæðinu »Áð Hellum* minnir á-
Jónas Hallgrimsson.
Áhrifa Einars Benediktssonar kenn-
ir viða:
»festingin — vefur hvert moldarbarn
voldugum örmum* (Jólakveðja).
»á stafnþili brotna bylgjur hljóms*
(jólakertið).
»himnesk eining guðdómslífs og Ijóss
lægst frá dufti að yztu vetrarbraut*^
(Jólanóttin),
»Lokið er dagsins ys og erli,
yfir sigur húmið dökkt.
Engin sála sést á ferli,
sérhver gctutýra er slökt«
(Dropatal).
»Fögur brot úr bernskulögum
bregða á leik um mjúkan streng—v
(Gömlu lögin).
»— til stólkonungs duftkorns og
stjarna —« (Hún vakir —, in me-
moriam frú Bergljótar Sigurðardótt-
ur) og svona mætti halda áfram.
Enda er það að vonum, að endur-
minningar úr þektum kvæðum hljóta
að gægjast fram. Rannsókn á hug-
myndaforða hvers skálds og saman-
burður við önnur er nauðsynlegt tií
þess að skilja afstöðu skáldsins við'
þátíð og nútíð og skipa honum það>
sæti, er honum beri.