Ísafold - 16.03.1918, Blaðsíða 1

Kemur út 1—2
, í viku. VerSárg.
S kr., er'.endis 7l/2
kr. eða 2 dollarjborg-
lat fyrir miðjan júli
arlendis fyrirfram.
Lausasala 10'a. elnt
\
í safol darpren ts m 1 ð j a.
RitstjórJ' Ölafur Binrnssnn
XLV. árg.
Reyk avik, laugardaginn 16. marz 1918. 4
Uppsögn (skrlfl.
bundin viS áramót,
er ógild nema kom-
ln só tll útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
só kaupandl skuld-
laus viS blaSiS.
12 tðlublað
M i n n I s 1 i s t i.
Alþýönfél/bókasatn Templaraa. Ö kl. 7—9
ujrjfarr.tjóraakrifst. opin dagl. 10^12 og 1—8
rtæjarfóp.etaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—5
Uæjargjaldkerifln LaufAsv. 5 kl. 10—12 og 1—6
Ulandsbanki opinn 10—4.
iUF.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 érd,—10 Bibd.
A.lm. fundir fid. og sd. 81/* siöd.
Landakotskirkja. Guösþj. 9 og 8 é helgum
Landakotsspitali f. sjókravitj. 11—1.
Lacdsbftnkinn 10—3. Bankastj. 10—12
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlén 1 B
Landgb^uaöarfólagflskrifstofan opin fré 12—2
Landsféhiröir 10—12 og 4—5.
bandsfllminn opinn dagiangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Listasafniö opiö é sunnudögum kl. 12—2.
Néttúrugripasafnib opiö 1 */«—21/* é Bunnod.
Póf^húsiÖ opiö virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
8umábyrgö Islands kl. 1—6.
Stjórnarréösflkriffltofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavlkur Pósth.8 opinn 8 12.
Vifilstaöahæliö. Heimsóknartimi 12—1
>íóhmenjasafniÖ opiö fld., 121/*—l1/*
ÞjóÖikjalasafnib op'ö sunnud., þriöjud. og
fimtuiaga kl. **—2.
Aukaþingið
þ. 10. apríl.
II.
í síðasta blaði var að þvi kveðið,
að hvað sem öllu öðru liði celti og
hlyti það að verða fyrsta og sjálf-
sagðasta nauðsynjaverk hins kom-
andi aukaþings að leysa þjóðina úr
læðingi þeim, sem um hana lykur á
öllum áríðandi sviðum, í ímynd
landsstjórnarinnar eins og hún er
skipuð nú.
Umbreyting á stjórninni frá þvi,
sem nti er, er fyrsta og helzta köll-
unarverk aukaþingsins og á því velt-
ur framtíð landsins á næstunni —
hvort sú athöfn tekst happalega
eður ei.
Það lætur hátt i , tálknum eins
stjórnmálablaðsins, sem kent er við
land vort, en betur á þó við um,
það sem Bjarni kvað:
»Leiðist oss fjall-laust Frón
fær oss oft heilsutjón
poku loít léð.c
Vér segjum: það lætur hátt i tálkn-
um þess, að krafan um nýja stjórn
sé sprottin af eiginhagsmuna-pólitík
og valdagtæðgi andstæðinga núver-
andi stjórnar.
Er það gamalt »húsráð« og marg-
þvælt að brigzla þeim, sem átelja
hneykslin, að »bitann tók frá munni
mér meinvætturinn Bensi.c
En svo illa á það við hér, að
ísafold getur með sanni sagt, að
henni er nákvæmlega sama um,
hvort stjórnina skipa Þversum-,
Langsum-, Heimastjórnar- eða Fram-
sóknar-menn.
Vér höfum einqönqu lagt áherzlu
á, að á þessum tímum dugi ekki
að láta litt hugsaða, en því ofsa-
fengnari flokka-pólitík ráða stjórnar-
skipuninni og stjórnarfarinu. Nú
þurfi sérstaka menn í stjórn, menn
sem eru færir um að ráða fram úr
ófriðarerfiðleikunum, en ekki neinar
tilviljunarstærðir, sem í flokkadráttar-
loftinu á þingi, fá otað sér fram
— verðleika-laust — í þann og þann
svipinn.
»Kapperbezt með forsjá«. Flokk-
arnir i þinginu verða að læra það,
að »hvernig sem stríðið þá og þá
er blandið*, er það nú ýyrsta boð■
orðið í lögmálí þvi, sem halda á
uppi þessu landi i náinni framtíð
að i stjórn þess sé skipaðir menn,
sem vit og þekking hafa á ófriðar-
málunum, en ekki pólitískir tilviljun-
ar-tinsoldátar, sem »snakka uppi«
flokka-meirihlutann á þingi í bili.
Það er bezt að vera ekki myrkur
i máli, heldur segja það umsvifa-
laust, að einn núverandi ráðherra,
sem fyrst þarf að losna við, er einmitt
af því sauðahúsi að »snakka uppi*
þingbændur — með fagurgala, en
ella vera þjóðkunnur að því að hafa
ekki vit á neinu máli.
Því mun verða hreyft, að þenna
ráðherra hafi Isafold r'ómað mjög á
á sinni tíð. Það var út af rikisráðs-
fundinum 30. nóv. 1914. Var það
bæði skyldugt og rétt, að ha!da því
á lofti, að þar hefði þessi ráðherra,
hagað sér í samræmi við þær ákvarð-
anir og leiðbeiniugar, sem honum
höfðu verið fengnar i hendur af
þing-meirihlutanum og haldið að
honum i simskeytum, eftir að til
Kaupmannahafnar ko.n.
En — sitt er nú hvað — að vera
Sigurður Eggerz í rikisráði 30. nóv.
1914, eða »fjármála«-ráðherra og
ófriðarmála-leiðbeinandi og stjórn-.
andi 1917—1918.
Hr. Sig. Eggerz er vingjarnlegur
maður, góður félagi og á almennan
mælikvarða »bezti maður«. Hann
hefir verið það sem kallað er »populær
sýslumaður«, minsta kosti i Skafta-
fellssýslu og liklega í Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu. Og svo mun
um hann, að persónulega á hann
fjendur fá — og skal það tekið
fra m, að meðal þeirra »fáu fjenda«
er Isafold ekki.
En þegar um það er að ræða, að
skipa þessari þjóð þekkingargóða,
praktiska og athafna-hæfa ófriðar-
stjórn, þá búumst vér við, að flest-
um, sem til þekkja, komi saman um,
að núverandi fjármálaráðherra eigi
þar ekki heitna. — og þvi þarf
fyrst og fremst að leysa hann undan
vanda þeim sem ráðherra-vegsemd-
inni fylgir og veita honum annað
»brauð«, því hafi nokkurntíma verið
rangur maður á_ röngum stað, þá er.
það herra Sig. Eggerz í fjármálaráð-
herrasessi íslands það herrans ár
1918.
Skal ekki standa á því að fin.na
þeim dómi frekari stað, ef rengdur
verður, svo sem búast má við af
blaði þvi, sem hann heldur út ein-
göngu til sjálfsvarnar, og mun það
auðvelt verk að sýna og sanna, að
einhver svartasti stjórnmála-þroska-
leysis blettur á þessari þjóð er —
og verður líka að sögunnar dómi —•
einmitt petta nafn —,á stjórnpalli
þriðju skrifstofu.
III.
»Að gefnu tilefnu —■ höfurn vér
gert fjármálaráðherrann núverandi
sérataklega að umtalselni í II. kafla
þessarar greinar — þ. e, vegna um-
mæla hans eigin blaðs núna í vik-
unni. Eu þar fyrir má ekki gleyma
.ýmsu öðru, Bem aukáþingið á að ráða
fram úr.
Sjaldan eða aldrei hefir verið jafn-
áríðandi, að þeir menn, sem þing-
bekkina skipa, geri sér það ljóst, að
einmitt það þing, sem þeir nú eiga
að há, á fyrir höndum — sennilega
vandasamara starf en nokkurt þing
sem setið hefir síðustu áratugina.
Þa5 á að ráða fram úr f á n a m á 1-
i n u. Þar þarf að sýna fullkomna
festu og jafnframt þá gætni, sem al-
vara tímanna krefst. Um það mál
ber hvorki ísafold nó öðrum að vekja
neina flokkadrætti, og er það óvitur-
legt og lítt affarasælt að gera það mál
að »patent« máli, til þess að lyfta und-
ir ómögulegan ráðherra, svo sem ból-
að hefir á í seinni tíð. En þees vænt-
am vér, að þingmenn vorir, sem — að
mestu bak við tjöldin — afgrelddu
fánamálið i því formi, sem raun varð
á, á síðasta þingi, geti fundið leiðir í
því, sem þefr standi óskiftir um og
haldi fullri sæmd vorri.
Jafnframt viljum vór benda á —
eins og oft áður — að engu áherzlu-
minna er það, að þingið finni leiðir
til þess að bjarga landinu frá voða þeim
sem það er að komast í út af ófriðar-
ástandinu og óheppilegum aðgerðum
eða aðgerðaleysi veikrar og duglítillar
stjórnar.
Alþingi v e r ð u r nú að festa all-
an hugann við bjargráðin. Það
má ekki sundra hugsun og starfsþreki
sínu á meðferð mála, sem, þótt ef til
vill só nýt, þola vel að bíða næsta
reglulegs þings. Þingið, sem saman
kemur 10. apríl verður að láta öll slík
mál algerlega hvíla sig, og gefa sig
eingörgu við þeim málum, sem enga
bið þola.
Alþingi — eða aukaþingið — v e r ð-
u r að gera sér nægilega Ijóst, hve
alvarlegt ástandið er. Þingmenn v e r ð a
að kynna sór ófriðarmálin út í œsar,
rannsaka þau til botns. Þeir mega
ekki láta sór lynda málamynda-yfirklór
ráðherranna til varnar axarsköftum
þeirra.
Þingmenn v e r ð a að sýna svo mik-
inn þroska — að láta e k k i telja sér
trú um það sjálfum að h æ g t só að
stjórna landingu gegnum brim og boða
ófriðar-kringumstæöanna nema með
ötulli, hygginni og fram-
kvæmdasamri stjórn.
Slíkrar stjórnar, þurfum vér að njóta
nú — íslendingar.
í því efni v e r S u r þjóðin aö treysta
aukaþinginu.
Og það má ekki, hvað sem það kost-
ar — bregöast, að »mannaskifti« fari
fram í forstjórn þjóöfleytunnar.
Á grafarbarminum.
Fjármálaráðherra-nn virðist nú loks
vera farinn að finna eitthvað til þess,
að hann getur eigi vænst þess, að
þing og þjóð trúi honum lengur fyr-
ir því, að eiga sæti í landsstjórninni
á þessum alvörutimum, sem nú
Hitanda yfir. Hæfileikaleysi hans
í þá stöðu er nú orðið svo bert, að
jftfnvel hann sjálfur er farinn að
finna til þess, að hann er kominn
nálægt takmörkunum fyrir því, sem
þolinmæði landsmanna lætur bjóða
sér. |>að líður að þíngi, aukaþing-
inu, sem stjórnin hefir látið dragast
of lengi að kalla saman. Hann er
orðinn hræddur um að þingið taki
aftur úr/ höndum hans vald það, er
honum, illu heilli, með bakdyramakki
tókst a6 ná sér í hendur fyrir til-
stilli 4 eða 5 af 40 þiugmönnum.
Sem tilraun til að bjarga sér frá
fallinu, sera honum óar svo við, er
hann farinn að gefa út blaðsnepil
hór í bænum. f>ar má Bjá öll ein-
kenni taugaveiklaðs, valdasjúks
manns. f>ar má lesa einn daginn
upp prentað viðbjóðslegt sjálfshól,
sem komist hefir í blað í Vestur-
heimi. Af því að gera má ráð fyrir
því, að hér sé eigi um að ræða háð-
grein, þá verður að skoða það vott
um megoan ókunnugleik þessa Ianda
vors vestaD hafs, er því blaði stýrir,
á mönnum og málefnum hér á landi,
að greinin hefir komist að í blaðinu.
þar má sjá slfkt rugl um hjartans
mál vor, að mestu furðu gegnir. í
sama blaðinu þykist fjármálaráðherr-
ann í einni greinni vera talsmaður
yfirgnæfandi meiri hluta þjóðarinnar
í fánamálinu, en í annari frein að
bann í máli þessu sé að berjast í
hóp miúni hhita. Og ruglið er svo
mikið, að ekki er athugað hvílíkt
feiknatjón það getur gert fánamálinu
í 'aðstöðu vorri gagnvart Dönum, er
blað ein8 og ráðherrans staðhæfir,
að.þingið og þjóðin, sem stóð óskift
um það mál fyrir rúmu misseri síð-
an, sé nú sundruð og skift um málið.
f>á er því beitt, að. andstæðingar
stjórnarinnar geri ekki annað en að
skamma stjórnina, án röksemda og
80 það gert af valda- og eiginhags-
muna pólitík, blöð þau sem finni að
við stjórnina séu »saurblöð« o. s. frv.
A oss er það borið, að vór höfum
skrökvað upp á 2 af ráherrunum
sakarefni í sykurmálinu í vetur, þeg-
ar, að tilhlutun ráðherranna, voru
bornar fram, að þeim viðstöddum,
staðhæfingar, sem s a n n a ð var að
voru ósannar, án þess að þeir gerðu
tilraun til, þá eða síðar, að leiðrétta
ósannindin og þeir höfðu sjálfir
sagt ósatt um nauðsynina til verð-
hækkunarinnar á sykrinum. — Alt
það Bem ísafold sagði um það
mál var rétt og satt, sannanlega
rétt og satt. Enda hafa ráðherrarn-
ir ekki enn þann dag í dag treyst
sér að hrekja það. — Og vér höfum
jafnan fært full rök fyrir aðfiuslum
vorum að stjórninni. Sýnt þá hóg-
værð að hreyfa okki við ýmsum að-
finslum, til þess að tefla eugu í
hættu í verzlunar- og utanríkismál-
um vorum.
það sem þó er lang ógeðfeldast 1
skrifum blaðsins eru tilraunir þess
til þess að eigna fjármálaráðherran-
Mikilvægasta málið í heimi
. I
II. Erindi
eftir Sir Arthur Conan Doyle.
Frh.
Þetta voru mín fyrstu
Nútiðar- . , ...
kraftaverk. SPor lnn 1 spmtismann.
Eg var enn vantrúaður,
en eg var að minsta kosti leitandi,
og þegar eg heyrði gamaldags gagn-
Týnara segja, að ekkert af þessu þyrfti
skýringa við, og að það væru ein-
tóm svik, eða að þið þyrfti að fá
tfúðieikara til að sýna þnð á leik-
sviði, þá vissi -eg að minsta kosti, að
það var eintóm vitleysa. Það er
satt, að þau fyrirbrigði, sem eg hafðí
séð fram að þessu, höfðu ekki sann-
fært mig, en eg hélt stöðugt áfram
að lesa, og sá við það, hve langt
aðrir menn höfðu komist, og eg
— 26 —
um og einum af hans fylgifiskum
einkarétt á fár.amálinu. það er ó-
geðfelt af því, áð hér er um mál að
ræða, sem uú er vitanlega hjartans-
mál allrar þjóðarinnar og mál, sem
a 11 þingið stóð óskift um á síðast-
liðnu sumri, áu þess að það megi
fremur þakka Sig. Eggerz eða Bjarna
frá Vogi en öðrum.
Radium-lækningarnar.
Til minningar um Hjört heitinn
Hjartarson trésmið gaf h.f. Volund-
ur 1000 krónur núna í vikunni til
Radíum-stofnunar.
Önnur stór-höfðingleg gjöf barst
i gær frá Lúðvig Kaaber konsúl,
5000 kr.
í hóp Oddfellowa er og komin
hreyfing i Radium-málinu, og munu
þegar komnar nokkrar gjafir, m. a.
5000 kr. frá fóni Laxdal.
Símfregnir.
Eftirfarandi skeyti hafa borist »Við-
skiftablaðinu« frá »Central News«
og hefir það góðfúslega leyft oss að
birta þau.
London 12. marz.
Við loftárás, sem gerð var á París
i gærkvöldi, biðu 100 menn bana,
þar af 66 vegna eiturgufu úr sprengi-
kúlunum. íbúarnir urðu mjög ótta-
slegnir og þyrptust niður í neðan-
jarðar járnbrautargöngin og hlutu
79 menn meiðsli þar af.
London 12. marz.
Það er oþinberlega tilkynt að
brezkar flugvélar hafi varpað smá-
lest af sprengjum á Coblenz.
komst að þeirri niðurstöðu, að engin
önnur trúarleg hreyfing.i veröldinni
hefði nokkuð það fyrir sig að bera,
er jafnast gæti á við þetta. Það sann-
aði ekki, að málið væri satt, en það
sannaði að minsta kosti, að bera varð
virðingu fyrir því og ekki var hægt
að leiða það hjá sér. Vér skulum
taka einn einstakan atburð af þeim,
sem Wallace kallar með réttu nútíð-
ar-kraftaverk. Eg vel það, af þvi
að það er eitt af þeim allra ótrúleg-
ustu. Eg á við þá staðhæfingu, að
D. D. Home — sem meðal annara
orða var ekki æfintýramaður, er þá
fé fyrir sýningar sínar, eins og al-
ment hefir verið álitið, heldur bróð-
ursonur jarlsins af Home — þá stað-
hæfingu, sagði eg, að hann sveif út
um einn gluggann og inn um ann-
an í sjötíu feta hæð frá jörðu. Eg
gat .ekki trúað þvi. Og þó, þegar
eg vissi, að atburðurinn var staðfe€t-
ur af þremur sjónarvottum, sem voru
Dunraven lávarður, Lindsay lávarður
og Wynne höfnðsm., heiðursmenn og
i miklu áliti, og þeir voru fúsir að
staðfesta það með eiði, þá gat eg
ekki annað en játað, að fyrir þessu
voru beinni sannanir en fyrir nokkru
atviki, sem gerst hefir á löngu
~ 27 —