Ísafold - 06.07.1918, Blaðsíða 3

IS AFOLD
3

og á honum aftur lágur pillur. Frá 2. gr. Síldin skal keypt því
honum flutti konunpur hásætisræðu ákvæðisverði, er hér greinir:
sína, sem eg ^eri ráð fyrir að sé nú
kunn heima. Umhverfis hann skip-
aði hirðin sér og sendiherrar erlendra
ríkja. Seodiherrar bandamanna á
aðra hönd og Miðveldanna á hina.
Var það allglæsilegur hópur, sem á
pallinum stóð, og skein þar hver
orðan við aðra.
Gepnt pallinum sátu þingmenn út
eftir gólfinu og á báðar hliðar þeim
blaðamenn og aðrir gestir.
Konungur las ræðuna kalt og ró-
lega, — það tók svo sem 2 mínút-
ur, svo var athöfninni lokið.
Á eftir hafði »Chefeu for Uden-
rigsministeriets Pressebureau* boðið
okkur erlendu blaðafulltrúunum til
morgunverðar i einu af hliðarber-
bergjunum við veitingasal þingsins, —
»Snapstinget« er hann venjulega
nefndur. Þar lenti eg við hlið
Andreas Windinq’s, eins ágætasta
blaðamanns á Norðuriöndum, sem
er nýkominn frá París eftir 5 ára
dvöl þar sem stríðsfréttaritari danskra
og norskra þlaða. Hann spurði mig
eftir ýmsum löndum minum, er hann
hafði þekt, Einari Jónssyni mynd-
höggvara og heimspekingnum Guð-
mundi Finnbo^asyni, »sem þótti svo
gaman að rökræða*, sagði hann.
Hann bað mig að bera þeim kveðju
sína, ef eg ætti kost á, og geri eg
það hérmeð, i þeirri von að þetta
blað komi fyrir augu þeirra.
Eftir að við stóðúm upp frá borð-
um, var okkur sýndur sá bygginig-
ararmurinn, sem Ríkisdagurinn hefir
aðsetur sitt í, — hinir eru ekki full-
gerðir. Þingsalirnir eru hvorugir
mikið stærri en neðri deildar salur
Alþingis, en þéttara borðum settir
og hærri undir loft. Neindarher-
bergin eru hinsvegar töluvert rúm-
betri ög skemtilegri en á Alþingi,
flest stærðarsalir, smekklega húsgögn-
um búnir og dýrindis ábreiður á
gólfi. Þá standa þingmönnum til
notkunar fjöldi af skrifstofum, hver
handa einum manni, þar sem þeir
geta unnið í næði að ræðum sínum,
netndarálitum og öðrum störfum.
Loks eru stórar lestrarstofur, þar
sem öll blöð liggja frammi, herbergi
til að hvíla sig í og rabba saman,
fögur og glæsileg eins og rikis-
mannasalir. Yfirleitt virðist geta
farið mjög vel um danska þingið í
hinum nýja bústað þess.
Kristján Albertsson.
Frá Alþingi.
Þar gerist í sannleika fátt og litið.
Þingið situr og bíður og biður
samninga-úrslitanna, en önnur »störfc
þess teljandi. Þó hefir eitt merkt
nýmæli komið fram núna í vikunni,
sem vert er að gera að umtalsefni,
þvi það snertir mjög annan aðal-
atvinnuveg vorn, sjávarútveginn. Það
er frumvarp, sem bjarqráðanejndir
standa bak við og fjallar um
kaup landsstjórnarinuar á
síld.
Fer hér á eftir Jrumvarpið og
qreinarqerðin fyrir því:
1. gr. Af sild þeirri, er innlendir
menn veiða hér við land á tímabil-
inu frá 15. júli til 15. september
1918, heimilast landsstjórninni að
kaupa 100 þús. áfyltar tunnur á til-
teknum höfnum jmeð ákvæðis verði
og þeim skilmálum, er lög þessi
að öðru leyti ákveða.
Fyrri 50000 tunnurnar á 75 aura
hv. kg. og síðari 50000 tunnurnar
á 45 kg. hvert kg.
Skilyrðin fyrir kaupunum eru þessi:
a. að seljandi hafi fulla ábyrgð á
síldinni þangað til hún er tekin á
viðkomandi höfn, haldi henni við
með pæklun og hafi fulla umajón
með henni, alt án eudurgjalds, til
árslvka 1918. Eftir þann tíma
er síldin á ábyrgð kaupanda, en
seijendur eru skyldir til að hafa á
höndum umsjón og viðhald sld
arinnar, gegn borgun eftir reikn
ingi, er stjórnin samþykkir, en
geymslupláss leggur seljandi til
ókeypis.
b. að seljendur annist á eigin kostn-
að útskipun á síldinni og greiði
útflutningsgjaid af henni með lög-
um.
c. að síldin sé metin og vegin, svo
sem lög standa til, á kostnað selj-
anda,
3. gr. Sildin sé^keypt á þessum
stöðum: Seyðisfirði, Eyjafirði, Siglu-
firð', Reykjarfirði, Öuundarfirði og
ísafjarðarkaupstað. Ennfremur getur
landsstjórnin gert kaupin á fleiri
höfnum, ef það veldur eigi sérstök-
um erfiðieikum eða aukakostnaði, t.
d. Eskífirði, Alftafirði og Ingólfs-
firði.
4. gr. Síldin skal keypt af hin-
um ýmsu frambjóðendum, i réttum
hlutföilum við tunnueign þeirra, eins
og hún var hér á landi 1. júní þessa
árs.
Þegar ákveðin er hlutdeild fratn-
bjóðenda í sölunni, koma — auk
frambjóðenda — þeir einir sildar-
kaupendur til greina, sem hafa greitt
minst 20 krónur fyrir máltunnu
nýrrar sidar.
5. gr. Fyrir 15. júlí 1918 skulu
menn hafa sagt um það, hvort þeir
óski að nota þann rétt til síldarsölu,
sem þeim er veittur með iögum
þessum, og hve miklar tunnbirgðir
þeir hafa átt hér á landi 1. júni þ. á.
Fyrir sama tíma setur landsstjórn-
in og auglýsir nánari reglur um
farmkvæmd laga þessara og skilyrði
gagnvart seljendum, svo sem henni
þykir nauðsyn til.
6. gr. Verð síidarinnar greiðist
seljendum hlutfallslega eftir tunnu-
tali þvi, sem kaup eru gerð á, jafn-
ótt og iandsstjórnin hefir fengið
verð fyrir sild, er hún selur út. Nú
hefir hún eigi fengið inn í lok októ-
bermánaðar svo mikið, að nemi
helmingi af innkaupsverðinu, og
skal hún þó eigi að síður greiða selj
endum fyrri helming verðsins að
fullu og siðari helminginn fyrir árs-
lok.
7. gr. Nú verður að lokum, þá
er landsstjórnin hefir komið í verð
allri þeirri sild, er hún hefir keypt
samkv. 1. gr., hagnaður af sildar-
kaupunum, eftir að dreginn er frá
kostnaður og vaxtatap, og skiftist
sá hagnaður þannig: 8/4 hagnaðar-
ins greiðast til seljandanna, en af-
gangurinn rennur í landssjóð.
8. gr. Lög þessi öðlast gildi þeg-
ar í stað.
Greinargerð.
Efni frnmvarps þessa er að mestu
tekið úr álitskjali, er sildveiðaút-
gerðarmenn hér úr Reykjavik og
Hafnarfirði, ásamt fulltrúum sildveiða-
útgerðamanna á Norður- og Vestur-
landi, Hafa samið og sent stjórninni
og bjargráðanefndum þingsins lil
athugunar og eftirbreytni.
Nefndunum dylst það alls ekki,
að hér sé um allþýðingarmikinn at-
vinnnveg að ræða, atvinnuveg, sem
kominn er á þann rekspöl, að telja
má mjög verulegt tjón fyrir þjóð-
ina, ef hann b:ði svo stórkostlegt
skipbrot nú þegar, eins og útlit er
fyrir, ef ekki er eitthvað gert til
þess að koma í veg fyrir það, og
reyrit sé að halda honnm á floti,
þangað til be;r timar koma aftur,
sem síidveiðarnar ueta án opmberrar
tilhlutunar borið sig sjálfar og gefið
síldveiðamönnunum og þjóðiuni i
heíid verulegan arð.
Það dylst heldur engum, að út-
flutningsleyfi það. er vér höfum
fengið, — að eins á 50000 tuun-
um — er allsendis ófullnægjandi ti!
þess að bjmga síldveiðamönnum yf-
irleitt, ef ekki finnast fleiri leiðir tii
útflutnings og notkunar á síld en
þessi eina, sem svo mjög er tak-
mö'kuð. Það eitt út af fyrir sig
getur að eirs stutt þá til áframhalds
á síldveiðunum, sem sízt þutfa
stuðniogs með — þá sem sterkastir
eru —, en hinir, sem efnalitlir verða
að teljast, geta alis ekki reist rönd
við, því að liggja með tugi eða
hundruð þúsunda kr. í tunnum, salti,
skipum, veiðarfærum, húsum, bryggj-
um og síldarpöllum, ónotað árum
saman, og afleiðing þess hruns, sem
af þvi gæti stafað, hlyti að koma
þungt niður á fleirum en sildveiða-
útgerðarmönnum sjálfum, svo sem
bönkunum, vinnulýð þeim, sem
síldarvÍDnuna stunda, þjóðarbúinu i
heild og landssjóðnum sjáifum, bæði
nú þegar og einkum fyrstu árin eftir
að heimstyrjöldinni linnir.
En hér eru góð ráð dýr, og vér
geturn ekki ætlað landssjóði að bæta
úr þessu að fullu, eða að eins miklu
leyti og þyrfti, ef vel ætti að vera.
I áminstu álitsskjali síldveiðafuli-
trúanna er farið fram á það, að lands-
sjóður kaupi 150000 tunnur siidar
á 100 kg. og borgi þannig: Fyrstu
50000 tunnurnar með 75 aurum
pr. kg., aðrar 50000 tunnurnar með
50 aurum pr. kg., þriðju 50000 tunn-
urnar með 40 aurum pr. kg. eða að
meðaltali 55 kr. tunnuna, og hugsa
sér, að landssjóður losni við þá síld
þannig:
Selji Svíum 50000 tunnur, selji
til Ameríku 25000 tunnur og noti
til manneldis, skcpnufóðurs og ef til
vill til bræðslu 7 5000 tunnur.
En nú er það mjög svo athuga-
vert, að salan til Svíþjóðar er það
eina, sem talist getur nokkurn veg-
in ábyggilegt, og þó er sá stóri
hængur á, að vér vitum ekki enn,
hve hátt boð er hægt að fá hjá Svi-
um í síldina, eða hvort ekki geta
orðið annmarkar á því tilboði, að
því er snertir borgunarskilmála og
flutning á sildinni til Svíþjóðar, sem
gæti valdið eins mikilli eða meiri
áhættu, en óvissan um verðupphæð-
ina gerir nú.
Það mætti þvi teljast sjálfsagt, að
þingið biði með ályktanir í þessu
máli, þangað til full vissa væri feng
in um þetta atriði, ef ekki væri kom
íð í eindaga með málið; síldveið-
arnar ættu að fara að byrja innan
fárra daga, og sildveiðamenn þuifa
því að vita tafarlaust, á hverju þeir
megi byggja.
Bjargráðanefndirnar hafa því viljað
gera sitt til að hraða málinu, 'enda
ekki óhugsandi, að meiri vissa fáist
áður en málinu verður ráðið til lykta
i þinginu.
Hvað viðvíkur síldsölunni til Ame-
ríku, þá gera nefndirnar sér vonir
um, að hún verði möguleg án veru-
legs halia fyrir laodssjóðinn. £n
þegar kemur til afgaDgsins, sem sild-
veiðafulltrúarnir áætla 75000 tunnur,
þá dylst oss ekki, að á svona mikl-
um aígangi mætti teija vísan skaða,
og hann mikinn. Nefndin veít til,
að i sumum héruðum er mikið af
síldarmjöli þegar keypt og heim-
flutt, og síld Englendinga hér á
landi fæst likiega til skepnufóðurs
með lágu verði, en um verksmiðju-
iðnað á síldinni vitum vér ekki vel,
en erum hræddir um, að á sild til
hans sé ekki byggjandi hátt verð,
ekki getur heitið viðunandi boð hjá
Bretum i sildarlýsi, eða þó síður i
síldarmjöl.
Það er þvi bersýniiegt, að lands-
sjóður þyrfti að græða veruiega upp-
íæð á sænsku síldinni tii þess að
vænta mætti, að hann slyppi án
mtkils skaða á öllum kaupunum, ef
rau ræ'mu 150000 tuunum og hver
tunna væri keypt fyrir 55 krónur.
Af þessum ástæðum sjium vér oss
ekki fært að leggja til, að iandssjóð-
ur kaupi meira en 100000 tunnur
og borgi þær þannig: Fyrri 50000
tunnurnar með 75 aurum hvert kg.
og síðari 50000 tunnnrnar með 45
aurum hvert kg., eða að meðaltali
60 aura hvert kg., sem gerir 6000000
króna i staðinn fyrir 8250000 eftir
upphaflegri uppástungu sildveiðafull-
fulltrúanna. í byrjun höfðu nefnd-
iruar hugsað sér að taka 120000
tunnur fyrir 50 kr. tunnuna að með-
altali, sem einnig gerir 6000000 kr.,
en svo varð það að samkomulagi
við síidveiðafulltrúana að fækka tunn-
unum niður í 100000, en hækka
verðið upp i 60 kr. á tunnu. En
þar sem upphæðin er sú sama, en
áhættan . að voru áliti fyrir landssjóð-
inn engu meiri, þá vildum vér ganga
inn á þennan miðlunarveg, þar sem
hann mun hagfeldari fyrir sildarút-
gerðina, því það mun betra fyrir
haua að fá sæmilegt verð fyrir það,
sem veitt vetður, þótt veiðin sé
nokkuð takmörkuð, en of lágt verð
i hlutfalli við framleiðslukostnaðinn,
þótt takmörkin á veiðinni væru minni.
Lengra treystum vér oss ekki að
ganga í þessu efni, en vonum hins
vegar, að þetta geti orðtð til þess að
fleyta síldarútveginum yfir grunnboða
fjártjónsins jtetta árið. Þess má líka
geta, að ef svo færi, að landssjóður
græddi eitthvað á þessum kaupum,
þá er nefndunum ekki sárt um þann
gróða, og leggja þvi til, að ®/4 hlut-
ar hans gangi beint til seljendanna.
Nefndirnar hafa leytast við að gera
sér grein fyrir líkleðri sölu lands-
sjóðs á síldinni.
Eirs og sjá má hér að framan,
fer frumvarpið fram á 100000 tunn-
ur á 60 kr., sem verða 6000000 kr.
Gætum vér selt Svíum
50000 tunnur á 85 kr.
verða það..............kr. 4250000
Til Ameríku 25000
ttmnur á 50 kr...........— 1250000
Og innanlands 25000
tunnur á 20..............— 500000
Þá fengi landssjóður kr. 6000000
fyrir sildina, og verðum vér að telja
mjög sennilegt, að þetta geti fengist,
og ef til vili nokkru meira.
Einstakar greinar frumvarpsins þarf
ekki að útlista frekar, en þó skal
það tekið fram viðvikjandi 3. gr.,
að sem sjálfsagða staði til sildarút-
skipunar teljum vér að eins Seyðts-
,fjörð, Eyjafjörð, Siglufjörð, Reykjar-
fjörð, Onundarfjörð og ísafjarðar-
kaupstað. En á hinn bóginn telja
nefndirnar réttlátt og mjög sann-
gjarnt, að hafnir eins og Eskifjörður,
Ingólfsfjörður og Alftafjörður, njóti
sömu hlunninda, ef það veldur ekki
landssjóði verulegum aukakostnaði
eða erfiðleikum við að fá skip þang-
að. Annars verða seljendurnir að
bera þann aukakostnað, er kann að
leiða af því að ná sildinni frá þess-
-..— ■ ■ ..--------sr-;-
Tapast
hefir hestur, jarpskjóttur og hvítur
á öllum fótum. Mark: heilhamrað
vinstra, óafrakaður. Keyptur austan
tndan fjöllnm. Sá sem kynni að
hitta hest þenna er vinsamlega
beðinn að gera aðvart eða senda
hann Magnúsi Benjamíns-
syni Hvaleyri við Hafnarfjörð.
um eða öðrum aukahöfnum. Þess
má geta, að á öllum þessum höfn-
um eru hafskipabryggjur, sem gera
útskipun siidarinnar auðvelda.
Fulltrúar sildarútgerðarpianna hafa
komist að þeirri niðurstöðu, að rétt-
asta leiðin mundi vera að jafna sild-
arkaupunum á einstaka sildarfram-
leiðendur, eftir tunnueign hvers eins.
Nefndin verður að fallast á þetta,
með þeirri viðbót, að þeir, sem eiga
tunnur fram yfir eigin þarfir, geti
keypt nýja síld af þeim, sem of fá-
ar tunnur eiga, en verða þó að reka.
sildveiðar vegna annars síldveiða-
undirbúnings, og er þar til trygg-
ingar sett lágmarksverð, er vér álít-
um hæfilegt.
Greiðslutimi landssjóðs á andvirði
sildarinnar til framleiðenda hefir oss
virzt hæfilegt að væru lok október-
mánaðar og lok desembermánaðar.
En komi sildarverðið að verulegum
mun fyr inn, þykir oss eðlilegt, að
seijendum sé greitt verðið að sama
skapi fyr.
Annað, sem kann að vera málinu
til skýringar, verður tekið fram í
framsögunni.
Iþróttamötið við þjórsárbrú
hófst kl. 2, 29. júni. Gengu menn
þá til leikvangs. Byrjað var á kapp-
leiknum um verðlaunaskjöld »Iþrótta-
bandalagsins Skarphéðinnc. Þátttak-
endur voru 8. Hlutskarpastur varð
Magnús Gunnarsson frá Hemlu i
Landeyjum. Þá sýDdu fimm menu
úr íþróttafélagi Rvíkur fimleika, og
þótti vel takast að vanda.
Þá hélt Guðm. Friðjónsson ræðu,
heima við Þjórsárbrú, og heillaði
áheyrendur með málsnild sinni.
Þá var haldið út á leikvang aftur
og byrjað var á 100 stikna hlaupi.
.4 þátttakendur. Fyrstur varð Bjarni
Eggertsson frá Laugardælum. Tím-
inn var 13V5 sek. Einnig vann
hann hæðarstökkið á 1,45 stikur og
langstökkið á 5,48 st. 800 stika
hlaupið rann Guðm. Ágústsson frá
Birtingaholti á 2 mínútum og 3S
St.k. Er hann mjög efnilegur hlaup-
ari. Fegurðarglima fyrstu verðlaun
Sigurður Greipsson, önnur verðlaun
Stefán Diðriksson.
Þá var nokkurt hlé — en siðan
hófst danzinn, og annar gleðskapur.
Liklega hafa verið þarna á annað
þúsund manna, og var svo að sjá,
að allir skemtu sér vel, og ekkt sizt
Reykvikingarnir, er þar voru staidir.
Rigningarsuddi var fyrri hluta
dagsins, en batnaði er á daginn leið,
og var orðið ágætt veður um kvöldið.
Látin
er nýlega frú Guðrún Ólafsdóttir
kona síra Björns Stefánssonar prest
á Bergstöðum, en dóttir Ólafs pró-
fasts Ólafssonar í Hjarðarholti, að
eins 27 ára að aldri, frá 4 börnum.
---- oegi ' 1