Ísafold - 17.08.1918, Síða 1

Kemur út 1—2
í viku. Verðárg.
5 kr., erlendis 7a/2
kr. eða 2 dollarjborg-
lst fyrir miðjan júlí
erlendle fyrirfram.
Lausasala 10 a. eint
XLV. árg.
ísafoldarprentsmiðja. Ritstjnrl: Úlafur Biörnssnn. Talsími nr. 455.
Reykjavík, laugardaginn 17. ágúst 1918
Uppsögn (skrifl.
bundln við áramót,
er óglld nema kom-
in só tll útgefands'
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi sku *.
laus við blaðið.
42. tölublað
M i n n I s 1 i s 11.
▲lþýðuféLbókasatn Templaras. 8 kl. 7—9
fcorgarstjóraskrifst. opin dagl. 10—12 og 1 — 8
Bæjarfógetaskrifstofan ©pin v. d. 10—1*2 og 1—B
Bæjargjaldkerinn Laufásv. B kl. 10—12 og 1—B
tslandsbanki opinn 10—4.
O.U.U. Lostrar-og skrifstofa 8 árd,—10 elöd
Alm. fundir fid. og sd. 81/* síbd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 & hel^uxn
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12
Landsbókaoafn 12—8 og B—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfólagsskrifstofan opin frA 12—2
Landaféhirbir 10—12 og 4—B.
Landssiminn opinn daglangt (8—9) vir^a dnga
helga daga 10—12 og 4—7.
Listasafnib opib á sunnudögum kl. 12—2.
HAttúrugripasafnib opib ll/i—2*/• A sunnucl.
Pósthúsiö opib virka d. 9—7. sunnud. 9—1.
Sumábyrgb Islands kl. 1—B.
StjómarrABsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn 8—12.
yifllstabahæliB. Heimsóknartimi 12—1
^jóbminjasafnib opib sd., þrd., fimtd. 1—8.
^jóbskjalasafnib opib sunnud., þribjud. og
fimtudaga ki. li—2.
Hvað sem öðru líður.
Menn eru nú óðum að koma heim
úr sumarleyfis-ferðalögum viðsvegar
af landinu.
Fréttirnar utan af landsbygðinni,
sem þeir hafa að flytja eru framar
öllu öðru þau geigvænlegu tíðindi,
að þetta ár ætli að verða mesta hey-
þrota ár, um marga áratugi, gras-
bresturinn um land alt svo ískyggi-
legur, að til stórvandræða horfi fyrir
landbúnaðinn. Skepnufellir svo fer-
legur fyrirsjáanlegur, að mörg góð
ár þarf til að vega upp aftur.
Sú óáran er að vísu í sjálfu sér
næg til þess að gera útlitið kvíðvæn
legt fyrir land og lýð.
En þegar þar við bætist sú stjórn-
arfars-óáran, sem hin núverandi
landsstjórn er imynd af — þá er
eigi að furða, þótt góðir og gegnir
menn um land alt hugsi til þess
með kviða, ef kasta ætti öllum
þjóðarbúskapar áhyggjum upp á hana
vetrarlangt.
Það er eigi til neins að dyljast
þess. að landshornanna milli kveður
við sama traustsleysisrödd á getu
hinnar þrihöfðaðu til þess að sjá oss
farborða í þeim erfiðu ástæðum, sem
fram undan eru.
Vér hyggjum, að það sé sammæli
margra merkra manna á landi hér,
sem kemur fram i þessum orðum —
sár bréfi frá sérlega mætum manni
norðanlands — nýkomnu hingað.
»Eg er búinn að kynna mér hinn
svonefnda »nýja sáttmála*, og fæ
ekki betur séð en að þar sé full-
nægt öllum þeim aðalkröfum, sem
vér íslendingar höfum haldið fram
frá dögum Jóns Sigurðssonar og að
öll þjóðin megi, eftir atvikum, una
þeim málalyktum mætavel.
En því sárara er til þess að vita,
að einmitt nú, þegar vér eigum að
lifa þá stund að verða frjils þjóð i
frjálsu landi ■—fullvalda riki i Norð-
urlanda hópnnm — skuli sá kross
vera á oss lagður, að hafa yfir oss
al-óhæfa stjórn.
Þeir eru ekki fáir hér um slóðir,
sem rennur það til rifja, er þeir
festa sjónir á, þó ekki sé nema þess-
um sann-nefndu hneykslunarhellum,
sem stjórnin er völd að:
Sykurhneykslið,Tjörnesshneykslið,
Öskjuhlíðarfarganið, Fossanefndar-
húmbuggið — sern kórónan er sett
á með »utanförinni«, — að ekki sé
minst á embættisveitinga-vitleysurn-
ar, alla stjórnmáia-hlutdrægnina, sem
þar kemur í ljós.
Það er ekki ófyrirsynju, að kring-
nm mig er nú farið að rifja upp
gamla braginn: »Hvað á landið lengi
að stynja* — með þeirri breytingu,
að annað visuorðið hljóðar svo:
»leiðri ííydrMar-þrælkun i«! Ög
mönnum finst, að full ástæða sé til
þess að hrópa til þingsins: »Þruma
og elding þarf að dynja, — þjóð
svo verði úr ánauð frí«. En eftir
reynslunni, sem af er, eru menn
hræddir um, að þingið, eins og það
er skipað, sé illfært um að hreinsa
stjórnmála loftið og þrá þess vegna
nýjar kosningar hið fyrsta til þess
að hreinsa þingið.
Ern menn að vænta þess, að þær
fari fram , i haust vegna sambands-
laganna. En enginn veit neitt um,
hvað ráðið muni í þvi efni. Eða
hefir nokkuð verið látið uppi um
það ?«
Þessari síðustu spurningu er þvi
til að svara, að stjórnin hefir ekkert
látið uppi um fyrirætlanir sinar i
þessnm efnum — annað en það að
kveðja alþingi saman þ. 2. september.
Og satt að segja höfum vér nauða-
litla trú á því, að stjórnin pori að
láta kosningar fara fram í haust.
Hennar tillag í stjórnmálunum verð-
ur vísast það, að reyna að hrista
september-þingið sem allra fyrst af
— láta það eigi fá ráðrúm til neins
annars en að samþykkja fyrir sitt
leyti sambandsmálið, láta siðan fara
fram þjóðar-atkvæði fyrsta vetrardag
eða svo og humma fram af sér
nauðsynlegar stjórnarskrárbreytingar,
vegna sambandslaganna, þangað til
á aðalþingi 1919.
En þó að stjórnin reyni að fara
þessu fram, eins og hún er vís til,
trúum vér því ekki fyr en í fulla
hnefana, að alþingi láti sér það lynda.
Það er naumast gerandi ráð fyrir
því, að þingmenn þeir, sem á alþingi
sátu í sumar og færi áttu á því að
kynnast hinu margþætta getu- og
þekkingarleysis fálmi núverandi lands-
stjórnar séu haldnir því djúptæka
ábyrgðarleysi að þola það, að stjórn-
artaumarnir sén vetrarlangt . látnir
vera i sömu höndum.
Það væri að breyta mót betri vit-
und, enda riði i bág við skoðanir og
vilja margfalds meiri hluta skynbærra
manna í landinu. Það er óhætt að
fullyrða.
Anægja með væntanleg úrslit sam-
bandsmálsins og óinægja með stjórn-
arfarið innanlands eru aðalatriðin í
bréfkafla þeim, sem birtur er hér að
framan.
Hvorttveggja fer að líkindum og
ber gieðilegau vott um heilbrigðan
stjórnmálaþroska.
En minna virðist um þá vöru í
barmi stjórnarblaðanna sumra. Hefir
eitt þeirra farið að andæfa greininni
í síðustu ísafold um nauðsyn stjórn-
arskifta, en sú »vörn« fyrir stjórn-
ina er þannig vaxin, að eitt blaðið
hér telur vafa undirorpið, hvort skilja
beri greinina »sem naprasta háð um
stjórnina eða óskiljanlega einfeldnis-
lega tilraun til að bera blak af henni«.
í þessari grein segir m. a. stjórn-
inni til lofs, að hún hafi »þorað að
ráða ráðum sínum, þrátt fyrir utan-
aðkomandi óp og óhljóð, og þorir
að láta þau koma til framkvæmda*,
er »sýnir stjórnfestu og stýristök, er
góðri stjórn sæma«.
í hverju hefir stjórnin sýnt þetta
þor og þrek?
Ef til vill í þvi, að reka hr. Odd
Gislason frá Landsbankanum til þess,
að ekki þyrfti hr. Sigurður Jónsson
að fara heim að Yztafelli!
Eða í því að skipa bróður fjár-
málaráðherrans sem lögfræðing i
fossanefndina!
Eða í því að smella fjármálafræð-
ingnum hr. Benedikt Sveinssyni inn
í bankastjórn Landsbankans!
Eða í því að gera annan fjármála-
fræðinginD frá hr. Bjarna Jónsson
frá Vogi að bankaráðsmanni íslands-
banka!
Eða í því að »bitlinga« hr. Jör-
und Brynjálfsson með endurskoðnn
landsreikninga, verðlagsnefnd og öðr-
um fríðindum!
Eða í sykurhækkuninni frægu —
með stimplinum góða á ráðherrana
tvo sem ósannindamenn!
Eða kannske í Tjörnessnámu-af
rekunum 1
Eða i grjótvinnunni Iýðfrægu i
Öskjnhlíð!
Spyr sá pem ekki veit, og gæti
lengi haldið áfram með líkar spurn-
ingar.
Hvað sem öðrn líður þá virðist
oss, að um leið og vér höldum inn-
reið vora í hóp bræðraþjóða vorra
á Norðurlöndum sem fullvalda ríki,
megi ekki minna vera en að vér
höldum merki voru það hátt, að
hafa ekki að fulltrúum i stjórn vorri
menn, sem eru viðurkendir miðl-
ungsmenn — eða minna en það!
Ef haustþingið, sem saman kem-
ur þ. 2. septemher, þekkir ekki sinn
vitjunartíma og hefir mannaskifti i
stjórninni, að mestu leyti, þá verð-
ur 2. september íslenzkur — Sedan-
daqur!
Og það má aldrei ske — hvað
sem öðru líður!
Hrossafjöldinn.
Sala. — Slátrun.
Það er engum blöðum um það
að fletta, að hrossafjöldinn hér i
landi er að verða mjög athugaverð-
ur, ef ekki blátt áfram voðalegur.
Þetta er og ýmsum mætum mönn-
um ljóst. Þeir sjá hviiík hætta get-
ur stafað af þessum hrossafjölda, og
að emhverra ráða verður að leita, ef
vel á að fara til þess að draga úr
honum eða fakka hrossunum.
Eqgert hreppstjóri Levy á Asum
hefir meðal annars bent á þetta í
grein i *Landinu« (11. tbl. þ. á ).
Hann getur þess að viðkoman sé
geysi mikil, en ekkert flutt út úr
landinu. Og að með auknum hrossa-
fjölda fari vaxandi fóðurskortshættan,
ef barðan vetur geri á ný.
Þetta er vitanlega hverju orði sann-
ara. Og eins og horfurnar eru nú
— óvanalega mikill grasbrestur og
þar af leiðandi tilfinnanlegur mis-
brestur á heyskap og heyöflun —
verður þessi fóðurskortshætta, meðal
annars vegna hrossafjöldans, marg-
falt meiri.
Jón Arnason frá Stóra-Vatnsskarði
hefir einnig ritað góða grein um
þetta efni i *límannt (24. tbl. þ. á.),
og er fyrirsögn greinarinnar: Stóðeiqn.
— Bendir hann á að safna skýrsl-
um í kaupstöðum og sjávarþorpum
nm það, hvað seljast kynni þar af
afsláttarhrossum, og gera svo ráð-
stafanir til þess að selja þangað hross
til slátrunar úr mestu hrossahéruð-
um landsins.
Auk þessa hafa ýmsir menn, eink-
um úr Húnavatnssýslu og Borgar-
firði tjáð mér, bæði bréflega og í
viðtali, að það væri eitthvert mesta
áhyggjuefni þeirra, hvað hrossin
væru orðin mörg, en ekkert gert
til þess, svo að gagni komi, að fækka
þeim — á heiðarlegan hátt.
+
Síra Jónas Jónasson
frá Hrafnagili.
7. ágúat 1856 — 5. ágúat 1918.
Ræða sira Ma^núsar Helqasonar
í dómkirkjunni.
í Jesú nafni. Amen.
Dögum oftar líða þau oss um var-
ir þessi orð. Frá barnæsku hafa þau
verið ályktarorð bæna vorra til
guðs, og matgt kvöldið vor síðustu
orð og síðasta hugsuu undir svefn-
inn, of oft sjálfsagt kaldari en vera
skyldi, en lika vissulega oft þrnngin
af innilegri tilfinningu, þakklæti fyr-
ir hjálp og likn og náð á liðnum
degi og trú og trausti til föður vors,
sem vakir yfir oss og annast oss
jafnt nætur og daga. En alveg sér
staklega djúpur og helgur ómur finst
mér i orðum þessum við líkbörur
góðs og guðhrædds manns. Þau
óma þar eigi að eins sem ályktar-
orð einnar bænar eða dags, heldur
En hvað er nú um hrossafjöldann,,
að segja?
Samkvæmt búnaðarskýrslum í Ha%-
tíðindum Islands, hefir tala hrossa
verið á ýmsum timum, sem hér
greinir: Arið Tala hrossa A hverja 100
1800 28300 menn 60
OO M 40389 62
1871 29689 43
1890 M K) OO M 44
1901 43199 55
1905 4897S 58
1906 48908 57
1908 45I2I 53
1910 44815 52
1912 45847 53
1915 47160 54
1914 46644 53
1915 46618 52
1916 49146 55
Sést af þessari skýrslu, að flest
eiu hrossin síðasta drið, er taflan
nær yfir, 1916. Þá eru þau 49146
alls. Þar áður voru þau flest 1905,
48975, og 1906 að eins nokkuð
færri.
Hitt er víst, að síðan 1916 hefir
hrossunum fjölgað og það ekki lítið.
Engin sala á þeim út úr landinu
undanfarin tvö ár, þar til nú i sum-
ar, en viðkoman feikimikil árlega.
Eftir folaldaviðkomunni að undan-
förnu mun mega óhætt gera ráð
fyrir, að hrossin i vor er leið hafi
verið — ef alt er talið og ekkert
nndandregið — um 60000 alls.
Þegar skýrslurnar um skepnu-
fjöldann i ár, 1918, birtast á sínum
tíma, þá býst eg við, að hrossafjöld-
inn samkvamt peim verði um eða
alt að 57000.
Það er því ekki ofsögum sagt af
hrossafjöldanum, og skjótri fjölgun
hrossanna.
Hrossafjöldinn er orðinn svo mik-
ill i snmum héruðnm landsins, að
hann hnekkir mjög þrifum og af-
allra llfsins bæna, alls æfidagsins,
sem á enda er runninn. Mér verð-
ur það stundum, er mér berst andláts-
fregn slíks manns, að mér fljúga
þessi orð fyrst i hug, og svo var
það í þetta sinn. Og enn get eg
engin orð fundið, sem eins vel inni-
byndi alt það, sem eg finn ti!, er eg
stend í þessum sporum við likbör-
ur æskuvinar níns, bæði þe ar eg
hugsa til hans, sem burt er kallaður,
og ástvinanna, sem eru að kveðja
hann, og hvort sem eg hugsa til
æfinnar, sem liðin er á enda, eða
eilifðarinnar, sem við tekur. Eg held,
að hann hafi alla æfi átt því Iáni,
þeirri náð, að fagna, að »eiga Jesú
einkavin i hverri þraut«, og því geti
allir, sem unnu honum, kvatt hann
ö nggir og vonglaðir nú, þegar hann
hefir hlotið þá heill, að fá að halla
deyjandi »höfði sínu í drottins skaut«;
og fyrir mínum hugskotsaugum
standa að minsta kosti margir síð-
ustu æfidigarnir hans, sem ein sí-
feld bæn, bæn til guðs um iausn
frá þessutn danðans likama, um
heimfararleyfi til föðnrhúsanna á
himnum, til fundar við ástvinina þar.
Og nú þegar guð hefir sagt sitt
4