Ísafold - 22.02.1919, Síða 2

2
I S A F O L 0
flvarp
fii ísímzkrú fistamanna.
Listvinafélag íslands hefir ákveðið, að efli til íslenzkrar listasýningar
í byrjun septembermánaðar næstkomandi. Verður hún fyrsta almenn
listasýning á íslandi og á að ná yfir hvers konar dráttlisr, skrautlist, mál-
verk, líkansmíði og byggingariist. Er þess vænst, að íslenzkir listamenn
styðji þessa sýmngu, sem ætlast er til að verði fyrirrennari almennrar
íslenzkrar listasýningar, er haldin sé árlega i Reykjavik.
A þessari fyrstu sýningu mun verða reynt að veita yfirlit yfir þróun
hinnar ungu, íslenzku iistar, og er þess óskað, að íslenzkir listamenn
sendi beztu verk sín á sýninguna. Sérstök dómnefnd verður skipuð til
að úrskurða, hver þeirra skuli tekin á sýninguna.
Allar myndir skulu sendar í umgjörð, eða efni í umgjörð fylgja.
Sendingar- og tryggingarkostnað greiði eigandi, og skal hann ákveða verð
þeirra iistaverka, er hann óskar að seid verði; ekkeit sölugjald verður
lagt á það, sem selst. Sendingar skulu komnar fyrir 20. ágúst þ. á. til
þjóðmenjavarðar Matthíasar Þórðarsonar.
Vonum vér að sýningin fái það fylgi, að hún megi verða þjóð vorri
til sóma, en islenzkum listamönnum til frægðar og gengis.
í sýningarnefnd Lístvinafélags íslands.
Reykjavík, iS. febuiar 1919.
aðnr við einstakar nefndir kr.
174.47, símagjöld Alþingis kr.
155.40, símanot þingmanna kr.
3197.15 (þar í talin varsla og
leiga þingmannasímans), þing-
húsgarðurinn kr. 12.65, opinber
gjöld kr. 658.03, sambandslaga-
samningar (það af kostnaðinnm,
sem kom á reikning Alþingis)
kr. 2583.55 og óviss útgjöld
kr. 90.53.
Alþingistíðindin eru tiltölulega í
fárra manna höndum, og því höfum
vér talið rétt, að skýra nákvæmlega
frá innihaldi yfirlits um alþingiskostn-
að 1918. Enda ætti þjóðinni varla
að vera ofgott af fá að vita nokk-
uð meira um þetta en það, sem felst
í þeirri einttár línu greinargerð, sem
fyrir þessu finst í Landsreikningun-
um árlega.
iMætti drepa á sumt það í alþing-
iskostnaðinum, er væri þess vert, að
nánar væii frá þvi skýrt. Vér mun-
um þó láta það bíða að þessu sinni.
Aðeins verður gripið lauslega niður
á stöku stað.
í 1. gr. laga nr. 10, 22. okt.
1912, er svo ákveðið, að allir þing-
menn skuli fá »8 kr. þóknun dag-
lega, bæði fyrir þann tima, sem þeir
sitja á Alþingi, og fyrir þann tíma,
sem fer til ferða að heiman til Al-
þingis og frá Alþingi heim aftur«,
en auk þess »skulu alþingismenn,
sem búsettir eru utan Reykjavfkur,
fá 2 kr. aukaþóknun daglega með-
an þeir dvelja á þingstaðnum*. í
2. gr. sömu laga er hverjum þing-
manni ákveðinn ferðakostnaður,
þeim sem búsettur er annarsstaðar
en í Reykjavik. Eu nokkur af-
brigði virðast þó geta átt sér stað
frá þessari grein, því að i3.gr. lag-
anna er svo fyrir mælt, að »verði
tálmi á þingför alþingismanns af is,
slysum eða öðrum óviðráðanlegum
atvikum«, þá »eigi hann rétt til
endurgjalds á þeim kostnaði, er þar
af leiðir.«
Því er nú vitanlega svo farið um
þingfararkaup alþingismanna sem
annað, er miðað var við gildi pen-
icga fyrir styrjöldina, að það er nú
orðið til muna oflágt, og er þar
vitanlega átt við »þóknun daglega*
og ferðakostnaðinn. Enda virðist
svo, sem þingmenn hafi fundið til
þess. Kemur þetta nokkurn veginn
tvímælalaust fram um ferðakostnað-
Ræða
á hátíð Hafnar-lslendinga
1. des. 1918.
Dömur og herrar 1
ísland fijálst og fuilvalda riki —
það er stærsti draumur minstu þjóð-
arinnar sem hefir ræst í dag. Eg
get ekki fylst algleymisfögnuði út
af svo sjálfsögðum hlut og þeim,
að mannfélag, sem óskar að kalla
sig þjóð, fái full yfirráð yfir öllum
sínum málum. Það er í sjálfu sér
ekkert þjóðarmarkmið, það er fyrsti
og sjálfsagðasta raison a’élre'). En
blossa af gleði bregður upp í hjarta
mínu, þegar eg lít fram til þess dags,
er vér Islendingar getum verið
hróðugir yfir hinu: að vera minsta
þjóðin.
Þvi eg segi yður, heiðruðu landar,
fyrir einstaklingion getur það verið
blessun eða bölvun að heyra til
stórri þjóð, fyrir þjóðina er það alt
af ógæfa að vera stór. Það virðist
undarlegt, að sú hjátrú skuli ríkja í
hugum mannanna, að stórþjóðirnar
*) Tilveruskilyrði.
inn, þar sem þingmenn, er heima
eiga annarsstaðar en i Reykjavik, fá
á vor- og haustþinginu greiddar alis
kr. 4265,20 fyrir »farartálma«, auk
þess, sem þeim er fyrir bæði þing-
in greiddur lögmæitur ferðakostnað-
ur, samtals kr. 5670,00. Þingmönn-
um er þann veg greitt í ferðakostn-
að fyrir bæði þingin ails kr. 9935.20.
En við þetta bætasí svo kr. 6231,50,
sem greitt er fyrir skipaferðir í þaif-
ir þingmanna vor og haust, til þess
að koma þeim til þings ogfráþingi.
Alls er pví qreitt i ýerðaJcostnað al-
pingismanna kr. 16148,70. Þessi
tala virðist eins og ofurlitið benda
til þess, að hér gangi nokkuð lög
sem hafa tog, enda allfurðulegt, að
26 þingmenn ( br. fyigiskj, II. með
yfirlitinu) skuli bafa orðið fyrir þeim
»farartálma«, ef til vill af »ís, slys-
um og öðrum óviðráðanlegum at-
vikum«, að þess vegna yrði að
greiða þeim kr. 4265,20, eins og
áður er getið og fylgiskj. II. sýnir.
Sá þingmaðuiinn, er steytir sig
minst á þessum »farartálma«, fær
kr. 38,60, en sá, sem harðast kem-
ur niður, fær kr. 711,20. Ánnars
kemur að meðaltali á hvern
þessara 26 þ ngmanna kr. 164,05
fyrir þennan meinlega og liklega
þráláta »faraitáima«. — Samskonar
»farartálmi«, sem varð á þingför 25
alþingismanna árið 1917, kostaði
kr. 4S34,oo (Alþt. 1917 C. 1351).
Umdagpeninga þingmanna (»þókn-
un daglega*) má sama segja og um
ferðakostnaðinn. Þar virðist koma
fram nokkuð tvímælaiaust, að þing-
menn hafi fundið til veiðfalls pen-
inga þegar á þirigi 1917. Þi ákvaðu
forsetar Aíþingis, sennilega ineð
nokkuð vafas imri lagaheimild, að
greiða þingmönnum 30 % dýrtiðar-
uppbót á þingsetudagpeninga (d : dag-
peninga meðau þingið stóð). Nam
þessi dýrtíðarnppbót þá kr. 8308,80.
(Sbr. Alþt. 1917. C. 1349—50 og
I332—53)-
Dagpeningar þingmacna á ',or-
þinginu hafa verið kr. 39394,00 og
á haustþinginn kr. 5414,00 eða ails
á báðum þingnnum kr. 44808,00.
Þetta sýnist nú fremur snotur fúlga;
en þó verður vaila sagt, að þíng-
menn hafi litið svo á. Reyndin mun
þar ólygnust.
í lögum um dýrtíðaruppbót handa
embættis- og sýsiunarmonnum lands-
standi að sjálfsðgðu á hærra menn-
ingarstigi en hinar srr.ærii, þó að
vér höíum davlega hið gagnstæðs
fyrir augnm. Litum bara á þær
mannúðarhugsjómr, sem hifa verið
efst á baugi meðal mentaþjóða heims-
ins um siðustu hálfa ö!d, réttirdi
kvenna og afnám dauðadómsins, svo
eg nefni tvö dæmi af hardihófi.
Það voru smáþjóðirnar, Norðmenn,
íslendingar, D.’.nir, Svíir o. s. frv,
sem höfðu nægilegan menningar-
þroska til að koma þessum hug-
sjónum í framkvæmd. Þ.ð voru
stórveldin, Engla.r d, Frakkland, B mda-
ríkin, Þýskaland c. s. frv., sem stjr.da
enn á þvi lága menningarstigi, að
synja konum manníélagslegra rétc-
inda og lífláta menn að lögum.
Eg gleymi því ekki með hvaða
hryllingi eg las New-York blöðin 3.
júlí 1917. 011 blöð i Ameríku höfðu
þann dag tálvækar fyrirsagnir um
svertingja-strádrápið mikla sem f'-amið
hafði verið daginn áður i borginni
East St. Louis — af hvítum mönn-
um. Þar sem hundruð svertingja
voru limlestir, brendir, skotnir, reknir
í gegn og á annan hátt píndir til
dauða fyrir þá eina sök, að þeir voru
teknir fram yfir hvíta menn af hvít-
TJlexander Jófjannesson.
Hiharður Jónsson.
sjóðs voru þau ákvæði sett 1918, að
greiða skuli þingirönnum »40 °/o
uppbót af dagiegri þókoun þeirra*.
Þótt lög þessi muni ekki hafa öðl
ast staðfestingu konungs fyr en 22.
nóv. f. á., þá virðist svo, sem það
hafi engan »faraitálma« geit. Fylgi
skjal I. með yfirliti um alþingis-
kostnað 1913 ber með sér, að þing-
mönnum hefir verið gieidd dýrtíðar-
uppbót á dagpeninga á vorþinginu
kr. 15757,60 og á baustþinginu
kr. 2165,60, eða alls i dýrtíðaiupp
bót á dagpeninga á báðum þingun-
um kr. 17923,20 — alt upp á
»væntanlegt samþykki* konungs á
lögunum, því sennilega hefir dýr-
tiðaruppbót þingmanna vetið gieidd
þegar að þinglausnum.
t
Dagpeningar þingmanna á báðum
um vinnuveitendum. Þar sem hvítir
menn gintu msrghleypuna úr hönd-
um negrans, til að nota har.a svo
á eftir til að skjóta hann með. Þar
sem kveikt var i svertingjahúsum
tugum saman. Þar sem hvitar konur
hrifsuðu ómálga barnið frá brjóitum
dökkrar móður, vöipuðu barninu
lifandi inn i blossann, og héldu
sturiaðri móðurinni með vddí,
þangað til hljóð barnsins voru hætt
og drápa svo móðurina. Alt undir
vernd borgarstjórnarinnar i East St.
Louis. Alt án mótmæla frá forseti
landsins, hinum marglofaða Wood-
rov Wilson, sem inenn halda að sé
mikilmenni, af því að stóllinn sem
batin situr i, er meiri en aðrir stólar.
Þessar hroðaftegnir virðast af skiijan-
legum ástæðum hafa verið bældar
niður í Evrópu, og þegar eg skrif-
aði grein um þetta illverk eftir að
eg kom til Danmerkur, var hún
str?x prentuð, en blöðin þorðu ekki
að birta hana.
Þetta ódæði hefir á sér stórveldis-
mótið, eins og það ódæði sem nú
hefir staðið fjögur ár og verið kallað
hernaður. Það verður ekki hlutverk
smáþjóðanna, að uppræta nútíðar-
innar stærsta böl: þjóðerniskenning-
Guðm. Tinnbogason.
Sígriður BJörnsdóftir.
þingunum verða þá að meðtalinni
dýrtíðaruppbót kr. 62731,20.
Hæsta dýrtíðaruppbót var á vor-
þiuginu kr. 472.80 og á haustþing
inu kr. xoo.80; en iægsta dýitiðar-
uppbót á vorþinginu var kr. 320.00
og á haustþinginu kr. 28.80, og
eiga lægstu tölurnar við alla þá
þingmenn, sem búsettir eru í Reykja
vik.
Þingfararkaup (dagpeningar og
dýrtíðaiuppbót) fúngmanna, búsettra
i Reykjavík, hvers um sig, er á báð-
um þingunum samtals kr. 1220.80.
En hæsta þingfararkaup (dagpening-
ar, dýrtiðaruppbót og ferðakostnað-
ur) þingmanns, sem ekxi er búsett-
ur í Rvík, er á biðum þingum saœ-
tals kr. 2560 40 (sbr. fylgiskjal I.
tr.eð yfirlmnu).
uua, nationaíismann. Ekki af því að
hún eigi sér eiginlega svo miklu
dýpri rætur t. d. hjá amerískum
i uisborgorum en islenskurn. Þeir
menn sem hafa látið myrða s:g i
skotgröfunum, hafa fæsur gert það
af brennandi ást til ættjarðar sinnar.
Margir hafa verið i sporum ítalska
miðaldariddarans sem fór í fjórtán
hólmgöngur t l að verja þá staðhæf
ing að Ariosto væri stærra skáld en
T.sso. Og hlaut banasárið i fim-
tándu hólmgöngunni. Játaði svo á
banrstundinni, að hann hefði aldrei
lesið eitt o ð, hvorki eftir Ariosto
né Tasso. Ekki af því, segi eg, að
þjóðerniskenningin eigi sér dýpri
rætur hjá stórþjóðunum, heldur sf
því, að hver rödd sem iis á mótt
henui, kafnar þar í enskum, frönsk
um, þýskum eða ameriskum stór-
veldishroka.
Sannleikurinn er sá, að lítið þjóð-
félag á hægra með að hefja sig til
siðferðislegrar fullkomnunar, af þeirri
ástæðu, að það á ekki í höggi við
hinn langvinna, volduga og rang-
láta vélbúnað sem stórt mannfélag
hefir orðið að skapa sér. Og þegar
eg játa þá trú mína, að til séu
svæði, þar sem islenska þjóðin geti
orðið að foivígisþjóð, frumherja fyr-
ir hugsjónum, sem aðrar þjóðir muni
Um það, sem goldið er starfs-
mönnum á vorþinginu, er eftir-
tektarveit, að það er aðeins kr.
109.00 hærra en greitt var starfs-
mönnum Alþingis árið 1913. Það
ái voru starfsmönnum greidd m kr.
I739S OO (Alþt. 1915. B. LXVI),.
en á 100 daga vorþinginu voru
starfsmönnum greiddarkr. 17504.00.
Það ei því líkast, sem starfsmenn
hafi verið fleiii við þingið 1913 og
dýrari, c-f miða ætti við það, hve
peningar voru þá miklu verðmeiri.
Upphæð sú, kr. 51478.10, sem
greidd hefir verið fyrir útgáfu Alþt.
árið 1918 og ýmsa aðra prent-
un í þarfir þingsins, er vitanlega
svo hressileg, að eftir henni verður
tekið, en þess má gæta, að Alþt.
eru flestnm biblíum meiri að blaða-
tali og fetlegust að stærð allra þeirra
bóka, sem hér á landi eru prentað-
ar. Það er þvi síst að undra, þótt
útgáfukostnaður þeirra sé mikill. —
Alþt. 1917 erir 452 arkir (3616
blaðsíður) að stærð, en áætlað mun
vera, að Alþt. 1918 verði tæplega
einum þtiðja minni.
Landsverslunarkolin hafa ekki reynst
mönnum neitt »gjafakorn«. Alþingis-
kostnaðurinn 1918 ber þess liks
rreniar. Hitinn hefir ko tað árið
1918 kr. 10120.00. F óðlegt væri
að vita, hvaó hitinn kostaði þetta ár
i öðium opinbeium byggingum, t.
a. rr\ stjórnarráðshúsinu. En — hvar
verður það birt ?
Yms nöfn hafa verið notuð unj
talsíma, meðal snnars þetta lýðkunna.
orð »kjaítatifs« Óneitarilega virð-
ist líklegt, að einhver slík »kjaíta*
tifa« sé þingmönnum alihandgengin.
Án hennar er litt hugsanlegí, að
þingmenn hefðu getað eytt í síma-
not árið 1918 k'. 2604.13, eins og
sýnt er á fylgiskjah VI. með yfir-
litinu. Þetta viiðist annars gets;
sýnt það, að þingmönnum er víðar
þóif á að l:ðka málbeinið en i
þingsölnnutn, endt er eins og þeir
Uti ekki það »>:po t« ónotrð. Á ið
1917 kostaði þetta þingmanni-»sporte
kr. 2062.40 (Alþt. 1917. C 1563),.
Si þingmaðurinn, sem 1918 hefir
minst notað síma-»tifuna«, lætux'
þingið borga fyrir það aðeins kr, 0.85^
en hinn þingmaðurinn, sem mest
hefir verið við sima-»tifuna« riðinn,
lofar þinginu að borga fyrir það kr.
267.20. Tveir eru þó þeir þing-
taka upp, þá reisi eg sannfæring-
mina á því, að íslenska þjóðin er
nóeu lítil. Til þess að taka eitt
konkret dæmi: ég get hugsað mér
að íslenska þ’óðin gæti oiðið fyrst
allra t-.l að leggja mður fangelsin,
þessar smánailegustu stofnanir heims-
ins, þessi bmnabletti á hörundi jarð-
arinnar. Og til þess afiur að tala
alment. ég t.et hugsað mér, ef
nokkurt liki jarðarinnar gerist frum-
kvöðull séreðlisstefnunnar, individua-
lismans, þess marktniðs, að hver ein-
stakiingur fái að njóta sinna fullc
krafta, þá verði það hið litla íslenska
riki.
Vér höfum eignast fuilveldi í dag
og fagnað þvi i kvöld. Þeir menn,1
sem halda að vér séutn því ekki
vaxuir, séum ekki þioskaðir fyrir
frelsið, þeir gera sig seka í rökleiðslu
flónsins, sem vildi bíða með að varpa
sér útívatnið þangað til hann hefðí.
lært að synda. En þ,ið er í mínum
augum engis virði, ef vér leggjum
bönd á hönd eða hjaiti einstak-
lingsins.
Eg lyfti glasi mínu með þeirri
ósk, að öldur hins nýja tima beri
oss menn, sem hafi afl og fegnrð
og þor til að hugsa fyrir heim-
inn.
Lifi frelsi og fullveldi islensks-
anda.
Goðtnnndur Kamban.
---------------------——
Tfj- Jirabbe.