Ísafold - 08.03.1919, Blaðsíða 3

ISAFOLD

Frystihús og Bjómabú!
Notið eingöngu
Frystivélar
'm i
frá
THOMAS THS. SABROE & Co , AARHUS.
sem eru notaðar um allan heim og þykja
alstaðar beztar. Hafa hlotið mikið lof og
íjölda hæstu verölauna.
Hér á landi eru vélar þessar notaðar hjá Sláturfélagi
SuðurlandN, Reykjavfk; Sameinuðu íslenzku verzl>
ununum, Akuteyú, og Isíélagi Vestmannaeyja.
EimskipafélQQ íslands
°g
Sameinaða gufuskipaféíagið
og öli stærri gufuskipafélög, nota eingöngu þe s s a r frystivélar
i skipum sínum.
2700 vélar af öllum stærðam þegar seldar.
Biðjið um upplýsingar og verðiista.
Einkasali á íslandi
G. J. Johnsen,
Vestmannaeyjum.
S
1
£
vS
$
g
Frá og meö 3. marz
iækkar verð á öllum steinoliutegundum vorum um 6 krónur pr. tunnu.
Hið íslenzka steinolinhlntafólag.
gerast meðal bennar. O* hvergi fá
einstaklu garnir annað eus ijónar-
svið fyrir mannlegar tilfinnitjgar,
aðra eins sýn ofan í undirdjúp
mannssálarinnar, eies og í góðn
leiklist. Ekkert er rangaia en þ ð.
að álíta að það ié ófyrirgtfanleg
eyðsla á dýrmætum tíma að sitja i
leikhúsi. Það er að tpira tímann.
Því þar íér maður a einni kvö d-
stnnd það, sem heil kynslóð hefii
þurft að lifa til þeís að koma auga
á. Þar má finna á fáeinum klukku-
stundum þá storma, sem ætt haf.i
yfir mannkynið í mörg hundruð ái.
Leiksviðið er eins og voldugt brenni
gfer, sem safnar í sig lífshiæringurr
mannanna, fyr og síðar. En leik
endurnir eru geislarnir, sem stiá þeim
lífshrætingum út yfir áhoifendur og
áheytendur.
Hver andlega þro'kuð þjóð, hefii
fundið þetta. Þær fyrst, sem mest
voru þioskaðar. Þær hafa því vanð
ógrynDÍ fjár til þess að hlynna að
þessum menningarmeðulum, og ekk-
ert sparað til. Það hafa ekki verið
metnaðarhvatir, sem hafa komið þeim
til að kasta út þúsui dum og mil-
jónum til þess að eiga sér listiíkt
og veglegt leikhús. Heldur reynsl
an fyrir þvf, að leiklistin er einn
mesti uppeldisþáttur þeirra.
En hvað höfum við Islendingar
gert til þess að afla okkur þessa
mikilsverða menningarmeðals? Hvað
hefir þing og stjórn x ú og áður að
hafst til þess að leggja grundvöll
undir eitt musteri andlegrar starfsemi
þjóðarinnar? Ekkert, mun veiða svar-
að, vegna þess, að ekkert er hægt
að gera. Þingið er bundið fjötrum
þjóðar-fátæktarinnar. Við erum »fáir,
fátækir, smáir* eigum í vök að verj-
ast efnalega, þurfum að halda dauða
haldi i hvern eyrir, til þess að sökkva
ekki til fulls.
En þstta er ekki nema hálfar saDn-
leikur. Við höfum ekki verið og
erum ekki sparsamir. Við höfum
sóað á tvær hendur. Fjiraustur þings
og stjórnar hefir gengið fjöllum hærra.
Bitlingar og styikveitingar flætt eins
og brimólga um landið. Þetta sýnir
ekki fátækt. Það sýnir ekki, að við
ættum að stauda með hendur í vös-
um og kveina um peningaleysi ti!
leikhúsbyggingar, þegar fé er sóað
í vafasöm fyriitæki og einskis nýtar
tilraunir, en hitt látið liggja í rúst-
utn, .vanhirt og lemstrað, sem hundr-
aðfaldan ávöxt gæfi. Og engum efa
er það undiroipið, að hefði verið
byrjað á öflugum framkvæmdum í
þessa átt fyiir fáeinum árum þá
hefði nú verið öðru leikhúsi til að
dreifa en því, sem höfuðstaðurinn
°n urn leið öll þjóðin verður að
skammast sin fyrir. Og það án þess,
að slíkt hefði orðið nokkur blaðtaka
fyrir þjóðina, eða nokkur lömun.
Einhver kann að segja, að ekki
sé alt fengið með byggingu leikhúss-
ins. Það þurfi að vera einhver skil
yrði til þess, að slíkt leikhús geti
starfað og borið sig. Enginn geti
búist við þvf, að það hafi bolmagn
til að borga föstum leikendum við-
unanleg laun, auk alls annars kostn
aðar. Og leikkraftir sén hér svo
takmarkaðir, að engu leikhúsi væri
fært að lifa á þeim.
Hvað fyrsta atriðið snertir, þá er
það dómur, sem bygður er á tóm-
uffl staðleysum. Þessi bær er nógu
stór til þess að bera það leikhús,
sem hér yrði bygt. Leiklistin er
béin að ná svo miklum tökum á
höfuðstaðarbúum, að þeir mundu
ekki láta leikhúsið standa autt, þeg-
ar á boðstólnum væru þeir leikir,
sem erindi ættu til manna. Og
hvað laun leikenda snertir, þá mundn
þeir ekki krefjast þess, sem best er
borgnð með ítórþjóðunum þesskonar
rr önnum. Þeir mundu sníða stakk-
i m eftir vtxtmum.
En um leikkraftana et ekki nema
eitt að sej j . Þeir skapast með
Likhúiinu. E ginn þjóð, með úrelt
og einskis i ýit leikhús, getur vænst
i^ætri leika'.'. Og þó er undan-
teki ing á þessu emmitt hér. Leik-
aiar okkar sun ir eru svo langsam-
'ega fram yfir það leiksvið, sem
þeir hafa verið neyddir til að sýna
list s na i, að furðu gegnir. Er
meikilegt, að »leikhúsið« skuli ekki
vera búið að n urka úr þeim lista-
eldinn. En það sýnir einmitf, að
þessi eldur er til i i íkum mæli með
þjóðinni. Leikararnir eru til. Þá
vartar ekki. Og þeir mundu verða
enn fleiri, meiri og betri, ná listinni
enn meir á vald sitt, ef þeir hefðu
viðunanlegt svið fyrir hana. Vermi-
reiturinn skapar blómið, en blómið
ekki vermireitinn.
En hvað á þá að gera til þess að
þessi ljóður á ráði islenskrar leik-
listar hverfi? Hvað er hægt að gera
til þess, að hún njóti sln, eins og
hún hefir eðli, márt og hæfileika
tii? Hvað ber að gera til þess, að
hún fijóvgi og auðpi islenskt þjóð-
líf? Það er raunar ekki nema eitt
að gera. Hefjast banda, saína öll-
um saman um þelta, einbeita kröft-
uru n að þessu marki: by^in^u
leikhússins. Og þegar það er fengið,
þá að eins eitt annað: sajtia ýé.
En til þess eru margar leiðir. Fyrst
og fremst að fá þingið til þess að
leggja fram árlegan skerf. Það er
skylda þess. Hvorki meira né
minna. Ef það vili ekki rífa niður
í staðinn fyrir að byggja upp þjóð-
ar-þroska íslendinga. Þá er bær-
inn. Hann á að gera það sama,
leggja nokkurn skerf árlega. Það
er að vísu æpt um það á strætum
og gatnamótum, að hann sé í botn-
lausum skuldum. En þá er að fleygja
ekki fé hans í hyldýpis haf heimsku-
legra fyrirtækja, sem fyrirsjáanlegt
er að beint tap er á.
Þá eru enn fleiri leiðir, svo sem
»leikbús-kvöld«, skemtanir, sem
haldnar væru beinlínis i því augna-
miði að afla fjár í þennan sjóð.
Kornið fyllir mælirinn. Og leikíé-
lagið gæti stutt dálítið, með þvi að
fórna tekjum einnar leiksýningar
eða fleiri á altari þessa sama sjóðs.
Það mundi þvi óefað Ijúft að gera.
Og enn eru fleiri leiðir, þó hér sé
staðar numið.
Með þessu móti ætti að safuast
til byggingarinnar á ekki mjög löug-
um tíma. Og fyr mætti reisi svo
margþráð hús en alt væri fengið.
Aðalatriðið er að fá það upp, fá
sýnilegt og nokkurn veginn viðunan-
lega veglegt tákn þess, að landið
kunni að meta þann auð, sem íelst
Tgóðri leiklist, og að unga íilenska
ríkið vilji gera eitthvað til þess, að
ein áhrifamesta og víðtækasta list
þess verði ekki að káki og einskis-
nýtu fálmí fyrir ómögulegt húsnæði.
Og eitt er víst: héðan af geta ís-
lendingar tæplega miklast af fengnu
sjáifræð', ef þeir sýna umheiminum
að þeir leggja ekki œeiri iækt við
leiklist sína og búa ekki betur í hag-
inn fyrir henni, en hingað til. Rkki
svo að skilja, að hún eigi að vera
eini óskeikuli mæhkvarðinn á sjálf-
stæðismætti okkar. En hitt er það,
að hún á að vera og er einn þeirra
geisla, sem Ijóma út frá því þjóð-
lífi, sem vaknað er til fullrar með-
vitundar um sjálft sig. Og það
ætti islenska þjóðin að vera.
Þetta, sem að framan er sagt,
hafa aðeins verið sundurlausar og
dreifðar hugsanir. En ef þær yrðu
til þess að ýta einhverjum á stað út
í baráttu fyrir þessu máli, eða leggja
ný beillavænleg ráð, þá væri tilgang-
inum með þeim náð. Einhverstað-
ar verður si aflvaki að koma frá,
sem spyrnir þessu vanrækta máli
fram til sigrns. Og hel.t strax.
Biðin er orðin smán.
J. Björnsson.
Álþýðleg erindi trúarlegs
e f n i s flytur biskupinn hér í dóm-
kirkjunni næstkomaudi sunnudaga kl.
5 síðdegis. Fyrsta erindið verður flutt
á morgun og efni þess Höfuðdrætt-
irnir í lífi Jesú.
Allir velkomnir. Menn eru beðnir
að hafa með sór sálmabókina sina.
Síðdegisguðsþjónustur falla niður þá
sunnudaga sem erindi þessi verða flutt.
H ö f n i n hefir verið lögð undanfarna
viku, en eigi þó svo að kættulaust
hafi verið að fara um hana, enda hefir
lögreglustjóri lagt bann við því.
»F r e d e r i c i a« kom á mánudag
síðastl. með fullfermi af steinolíu frá
Ameríku. Hafði verið 20 daga á leið-
inni.
Lagarfoss. Botnía og Borg
koma öll í miðri næstu viku.
Steinolíufélagið hefir lækkað
verðið á steinolíu um kr. 6.00 á tunnu.
Farmgjaldið á síðasta farmi var svo
miklu lægra en áður að félagið, við að
jafna þeim niður á fyrirliggjandi birgðir,
hefir getað lækkað verðið.
Þ i 1 s k i p i n hafa verið að koma
inn þessa dagana og hafa afiað svo vel,
að þess munu ekki dæmi áður á jafn
stuttum tíma. A þriðjudag komu
Valtýr með 17 þús. (eftir 9 daga úti-
vist), Milly með 11 þús., Björgvin með
12 þús. og Hákon með 13 þús. — A
miðvikudag kom Seaguli með 14 þús.
Eggert Claessen yfirréttar-
málaflutningsmaður hefir tekið við aðal-
umboði fyrir »Det kgl. octr. Söassur-
ance Compagni« í Kaupmannahöfn,
eftir hr. A. V. Tulinius, sem orðinn er
frar.ikvæmdarstjóri »Sjóvátryggingar-
fólags íslands«.
M e s s a ð á morgun í Fríkirkjunni
í Reykjavík: kl. 2 síra Har. Níelsson,
kl. 5 BÍra 01. Olafsson. Við síðari
guðsþjónustuna verða sungnir passíu-
8álmarnir. Menn taki þá með sér í
kirkjuna.
Erl. símfregnir
Khöfn, 1. marz.
Stjórnarskiftin í Danmörku.
Zahle forsætisráðherra hað kon-
ung um lausn fyrir sig og ráðu-
neyti sitt alt í morgun.
Kröfur Dana.
Nefnd er farin frá Danmörku til
Parísar til þess að bera fram kröf-
ur Dana um Norður-Slésvík.
Allsherjarverkfall yfirvofandi
í Þýzkalandi.
Óháðir jafnaðarmenn og Sparta-
cus-flokkurinn leggja sig alla fram
í öllum verksmiðjum Berlínar til
þess að fá verkamenn til að bind-
ast samtökum um allsherjarverk-
fall.
Meirihluta-jafnaðarmenn hafa á
hinn bóginn sent gætna ræðumenn
úr einu herbergi í annað í verk-
smiðjunum til þess að hrekja
kenningar þeirra bæði með eggj-
unum og með því að tala til skyn-
semi verkamanna.
Arangurinn er sagðnr nndra-
verður.
Járnbrautarlestir komast nú því
að eins milli Berlínar og Weimar,
að þær taki stóra króka á sig, og
er því haldið leyndu, um hvaða
brautir þær fari.
Látinn vísindamaður.
Majór Graeine Gibson, úr lækna-
deild brezka hersins, dó í Abbe-
ville, og varð hann píslarvottur
vísindanna. Hann hafði að eins ný-
fundið inflúenzusóttkveikjuna með
aðstoð tveggja annara lækná, en
tók veikina við tilraunir sínar og
varð hún honum að bana.
Khöfn, 2. marz.
í gær ráðgaðist konungurinn um
við foringja flokkanna. — íhalds-
menn leggja það til, að skipað
verði „framkvæmda“-ráðuneyti.
Ekki er búist við, að það takist að
skipa nýju stjómina næstu daga.
London, í gær.
Tyrkland úr sögunni.
Fréttaritari „Reuter“ í París
hefir það eftir góðum heimildum,
að nefndin, sem skipuð var til þess
að íhuga kröfur Grikkja, hafi hald-
ið langan fund um það, hvað verða
eigi um Litlu-Asíu í framtíðinni.
Nefndin hefir orðið sammála um
það, að keisaradæmið tyrkneska
eigi að hverfa úr sögunni, Mikli-
garður og sundin verði alþjóða
eign. Tyrkneskt ríki verði stofnað
í miðri Litlu-Asíu og allir þjóð-
flokkar leystir undan yflrráðum
Tyrkja.
Viðvíkjandi Litlu-Asíu hefir
nefndin í orði kveðnu ákveðið, að
ströndin milli Avali og Cos, þar
með talin Smyráa og Efesus, verði
afhent Grikkjum, aimaðhvort til
fullrar eignar, eða umráða fyrir al-
þjóða hönd. ítölsku fulltrúarnir
hafa gert athugasemdir við þetta
atriði.
Fréttaritarinn bætir því við, að
nefndin, sem fjallar um kröfur
Dana, hafi samþykt, að í norður-
hluta Slésvíkur skuli fara fram al-
menn atkvæðagreiðsla og héraðaat-
kvæðagreiðsla þar fyrir srninan,
nokkru eftir að héruðin eru laus
undan áhrifum embættismanna
Prússa.
Meðferðin á Rúmenum.
A þeim tveim árum, eða tæplega
það, sem Þjóðverjar höfðu Rúme-
níu á sínu valdi, létu þeir greipar
sópa um alt, sem þar var að hafa,
og sendu heim til Þýzkalands
3,500,000 smálestir af kornvöru,
auk Imsgagna, fatnaðar, véia og
ýmislegs annars, sem þeir gátu
náð í.
Fyrir endurreisn Rúmeníu er þó
emi verra, hvernig þeir ónýttu
samgöngutækin. Allir hestar voru
teknir úr landinu og tæplega 100
nothæfar eimveiðar voru skildar
eftir.