Ísafold - 22.03.1919, Blaðsíða 2

2
IS AFOLD
Eg kveð þig, sem gaísf mér
lífið og ljósið,
sem iangt um betri maður*.
Ef lýsa skai og meta svo persónu-
le%an skáldskap, er áriðandi að þekkja
vel persónu höf., umhverfi hans
og afstöðu við umheiminn og lífið.
En slíka þekking vantar mig, og
fyrir þvi fer eg ekki lengra.
Og þá kemur þriðja ljóðasmíðið:
Kvæði eftir Bened. Þorvaldsson
Gröndal (hálfbróður Arna kennara
Þorvaldssonar, en dótturson Svein-
bjarnar Egilssonar). ,
Eins og irændi hans, skáldið
Hannes Biöndal, sver hann sig i
ættina, sem lipur ljóðasmiður, sem
býður mjólk en ekki megna fæðu,
þó minni glaðværð eða gáski fylgi
kveðskap hacs en Hannesar. Höf.
er maður hógvær og berst lítið á,
yrkir þó oftlega létt og laglega, en
skortir tilþrif, skap og þann arnsiig,
sem vekur eftirtekt og unað. En
það sem hann virðist vanta, sem
listamann, bæíir hann upp þeim,
sem kynna sér kvæði hans, með
efninn og meðferð þess, þvi allur
þorri ljóðmælanna ber vott um
mannqceði, samdð við land og líf og
einkum við alt, sem þjáist, líður og
stríðir. Eg gæti nefnt fjölda kveðl-
inga í kveri þessu, sem eru siðbæt-
andi efnis, og er það fágætt að finna
i ndtimans ljóðabókum og mættu
sumir kennimennimir taka sumt af
þvi i stað sinna óguarmála i stóln-
um. — Hitt er satt að tóm góð-
menskan gildir ekki, heldur verður
vaudlæti og ádeilur að fylgja, ef
duga skal. Af hinu haiða, sára og
sviðandi er höf. i fátækara lagi, enda
timir of sjaldan að hagnýta háð og
spott, sem telja má hið mest besta
og beittasta vopn á heimskusyndir
og hleypidómu heims þessa.
Yfirleitt er þessi yngsti Gröndal
einkar gott alþýðuskáld og betra
skáld ef til vill en þessi tíð kann að
meta.,
Matth. Jochumsson.
Upplestur Sig. Heiðdals
rómsins, frá reiðiþunga til gleði, frá
gráti til hláturs, fær enginn lif í upp-
lestur. Sumt af þessu skorti Heið-
dal. Þó sagði röddin stundum það,
sem hún átti að segja, var eins og
lifandi persóna hefði átt hana. En
hitt var oftar. Aftur á móti voru
svipbrigðin góð. Þar tókst upples-
arannm miklu betur að öllum jafn-
aði. Þar gat hann fylt með lifi.
Persónurar sáust eins og þær stóðu
fyrir hugskotssjónum tilheyrenda.
En rödd þeirra var ekki i einsgóðu
samræmi við geðbrigði eins og þurft
hefði. Andlitið gat glaðst, hrygst,
reiðst, fagnað, en röddin gat það
TEftjarðarljóð.
Sungið á minningarsamkomu
á Norðfirði i. des. 1918.
Lag: Þann signaða dag vér sjáurn enn.
Guð blessi þig, ástkær ættarjörð,
og úrslitin mála þinna.
Guð blessi þig, norræna bræðrahjörð
við bragelda helgra minna.
Guð blessi hvérn mann, sem beldur
vörð
um hugsjónir feðra sinna.
Á leið vora ýmsu ljósi brá
af landsirs og þjóðar högum.
Hve útsýn var björt við Öxará
á öndverðum þjóðlifsdögum!
Og nafnið bans Þorgeirs muna má
á meðan vér hlítum lögum.
En sorglegt var böl þitt, forna Frón,
á friðvana Sturlu — árum:
Mörg grætileg mistök, glapin sjór,
svo gifta þin fhut í tárum.
Og afleiðing þess var þungbært tjón:
að Þjóðveldið dó, — af sárum I
Þá lækkaði hin forna frægðarsól,
þá féll y.fir nóttin þunga,
og frjálshuginn kvaddi fögui ból
en fólkið var slegið dranga.
Hið eina, sem vonir vermdi og
ól —
Það var okkar saga og tnnga.
þorra þeirra manna, sem frá bernsku
hafa tamið sér að hugsa og álykta
vísindalega (sem þeir kalla) en sem
eg kalla — að Iyfta kettinum hjá
Loka, eða fást við fóstru hans. —
En sleppum þvi, — alt jafnar sig,
»Bald ruhest Du», sagði Göethe. —
Vér erum all r börn gagnvart tilver-
unni, og hver og eínn með sinn
sykurmola i munni, sem hann kallar
sannleika.
En snild Gests að smíða upp
brotasilfrið úr sögnum, molum og
marbendlasmíði þjóðsagna og Viki-
vaka, sú snild hans er indæl og
aðdáunarverð! En tvent vantar:
Nótur, því sárfáir kunna »hin Ijúfu
lög« og svo vantar heimildir viða
og tilvitnanir, svo menn viti hvað
nýtt sé og hvað garnalt.
Eg fer fljótt yfir sögu, en óska
að hinn fjölfróði Gestur gefi sjálfur
almenningi betri skýringar.
Nýr ritskýrari, )ón Björnsson,
hefir áður ritað all-myndarlegan dóm
um bók þessa, en er heldur hvass-
orður bæði í lofi og lasti í dómum
sínum. En — »gef mér qóðan ella
engan ritdómt, sagði Alex. Pape.
2. »Söngvar förumannsins* heitir
nýr og einkennilegur ljóðabálkur
eftir Steján Siqurðsson frá Hvítadal.
Þessi smákvæði eru ennþá frum-
legri Ijóðasmíði en Gests, og engu
miður kveðin en hans bestu, og
fjarri þeim firrum og öfgum að
vilja fella vora fornu stuðlalist, sem
skáldskapur vorrar tungu stendur
og fellur með. — Höfundurinn virð-
ist vera bilaður(?) og þreyttur veg-
farandi og kveður sín sálar-ásta- og
sólarljóð öll með sínu lagi: Þá lyrik
kalla Englendingar >söngva hins
innra lifs*. — Sé höf. litt eða ekki
skólagenginn maður má hans >innra
lífc furðu auðugt og þroskamikið
heita, og þó er fult eins furðulegt
að hann kveður svo slétt og svo
lipurt og létt að mesti braglista-
maður lands vors, Guðiu. Guðmunds-
son einn ber af honum; leyfði rúmið
gæti eg tilfært óíalmörg stef og er-
indi úr ljóðum hans, sem svo eru
smellin, að þau er unaður að lesa.
En svo þarf allur lyriskur kveðskap-
ur að vera hann er ljúffengur drykkur
og kallast guðaveigar, en engin
strembin fæða eins og sum stór-
skáldin hafa skenkt oss hina síðustu
áratugi, og skyldi þeim torfkveðskap
hnna. En svo kveður ekki hið unga
Hvítadalsckáld, og er þó yrkisefni
hans alt um jafn dulrænt efni og
fians eigið sálarlíf, stríð milli vonar
og ótta, sorgar og gleði, lífs og
dauða, en um engin efnishyggju-
efni.
Hér er rétt til smekks, fáeinar
stökur til að sýna ljóðasmíð hans.
Það er »erotiskur« söngur finni og
dýpri en eg þekki síðan Bjarni kvað
Sigrúnarljóð. Siðustu stökurnar
hljóða þannig:
»Eg hugði aðeins á kynni
við konu
en kyotist guði sjálfum.
Það hrundu um mig sólir
og lýsandi Ieiftur
frá ljóssins björtu álfum.
Eg hafði leitað svo lengi að guði
en leitað illa vakinn
í orðum, í háttum, í augum
þinum
var imynd drottins nakin.
Þá fyrst sá eg lífið
með opnum augum
að alt er drottni bundið.
Þeir skilja minn fund
er leituðu Ijóssins
og ljósið hafa fundið.
Og stundirnar liðu
sem dýrðlegur draumur
hver dagur yndis glaður.
Það er að tiðkast hér, að skáld
vor gefi okkur sýnishorn af sögum
sínum, áður en þær koma út á
meðal almennings, með því að lesa
upp úr þeim einstöku kafla.
Nú í tvö undacfarin kvöld hefir
Sig. Heiðdal lesið upp kafla úr ný-
saminni sögu eftir sig. Er Það
næsta sagan á eftir »fóni á Vatns-
enda« í sagnabálkinum »Hræður«.
Ýmislegt gott má segja um þenn-
an upplestur. Auðvitað eru gerðar
meiri kröfur á hendur skáldum, sem
lesa upp úr sínum eigin bókum,
en annara, vegna þess, að þeir eiga
manna bezt með að lifa sig inn i
efnið. Þeir eru með persónur, sem
þeir hafa sjálfir skapað. Þeir eru
að birta hugsanir, orð og atferli
þeirra manna, sem vaxið hafa út úr
þeim sjálfum, eru hold af þeirra
hoidi og blóð af þeirra blóði. Eng-
um ætti því að véra jafn auðvelt að
gefa þessum verum persónugerfi.
Engum ætti að takast jafn vel að
fylla þær því lífi, sem þær hafa
haít í sál höfundarins sjálfs.
Heiðdal hefir ekki góða rödd til
upplestrar. Hún svíkur hann oft
og einatt, þegar mest ríður á. En
röddin er almætti upplesarans. Án
fullrar, en mjúkrar og beygjanlegrar
raddar, les enginn maður upp, svo
list sé. Án þess að hafa ótakmark-
að vald á hverri minstu sveiflu
Og lengi í myrkri land ð beið,
uns lýsti af morgun skýjum.
En Guði sé loí! Hann létti neyð;
það lofar o-s degi hlýjum.
Hið íslenska ríki leggur leið
með ljósvonum björtum, — nýjum!
í dag hefir Saga brotið blað
og byrjað á kafla Dýjum, —
og fegurstu vonir fullkomnað
í fullveldis-ljóma hlýjum.
í dag er sem fornöld færist að
og framtíðin Ijómi í skýjum !
Guð blessi þig ástkær ættarjörð,
og annist um hagi þina!
Lát bygðarlag hvert um fjall og íjörð
af frelsi og manndáð skína!
Lát íslenska menning vera vörð
við vögguna fornu sína!
V. Valvesson.
Bæjarstjórnin þakkar.
Bæjarstjórn Reykjavíkur hefir á
fundi sinunj 21. marz í einu hljóði
gert svohljóðaodi fundarályktun:
»Bæjarstjórnin vottar þakklæti
sitt Láiusi prófessor Bjarnason, þeim
sem störfuðu með honnm i hjúkr-
unarnefnd, og öllum, sem hjálpuðu
bæjarmönnum í inflúenzuveikindun-
um með ráðutn og dáð«.
cÆiicjlýsié
i c3 cejarsRrá nn /.
Eyrarbakkakjerað.
í 59. tölublaði »Iaaf.« 1818 og 1.
tbl. 1919 hefir risið upp deila milli
5 manDa í Eyrarbakka og Stokks-
eyrarhreppum annarsvegar og Gunn-
laugs Claessens hinsvegar, meðal
annars út úr þörf Eyrarbakkahéraðs
6 tveim tæknum og um leið út úr
því, hvort tveir læknar geti haft uæg-
ar tekjur af héraðinu.
Eáðir mólsaðilar vitna til mín. —
FimmmenDÍngarnir segja, að eg hafí
oft látið í ijós. að héraðið væri of
umfangsmikið fyrir einn fækni. Claes
sen segir, að eg hafí sagt, að Fraxis
sé ekki næg til þess að tveir læknar
geti lifað af henni.
I þessum ummælum minum er
engin mótsögD, því að eins og hver
maður getur séð, er bér um tvær hlið-
ar málsins að ræða. Héraðið getur
verið og er — að mínum dómi —
of umfangsmikið fyrir einn Iækni, að
minsta kost til lengdar, en þar með
er enganveginn sagt, að þar sé nóg
að starfa eða lífvænlegt fyrir tvo
lækua, einkum ef annar er launa-
laus.
Arið 1912 hafði.óg orð á því við
landlækni, að mér þætti of mikið að
gera í Eyrarbakkahéraði, svo að eg
yrði að visa frá mér sjúklingum. sem
langviuna umönnun þyrfti, bæði sakir
annríkis og sjúkrahúsleysis.
Okkur kom fyrst til hugar, að
taka efri hreppa héraðsins undan
Eyrarbakkahéraði, bæta við þá
Skeiðahreppi og neðri hluta Gríms-
ness og fá það gert að sérstöku
læknishéraði. en það fórst fyrir af
því að landlæknir taldi tormerki á
að alþingi vildi fjölga læknishéruð-
um tceðau lækna vantaði í sum
héruð sem fyrir voru.
Loks var eg og — mig minnir —
landlæknir líka — kominn á þá
skoðun, að hollast yrði að fá sjúkra-
hús reist á Eyrarbakka. og með því
sérstakan launaðan lækni. Eu árið
1913 veiktist eg. og féll þá málið
niður af minni hálfu.
Fimmmenningar halda þvi fram, að
Konráð læknir hafí lifað lauualaus á
Eyrarbakka með 7—8manns í heim-
ili. og eg og Gísli Pétursson þó virst
hafa nóg að lifa á.
Við þetta er það að athuga, að
fla8tir á heimili Konráðs voru vinn
andi. bróðir hans t. d. góður tré
smiður, sem hafði talsverða atvinnu.
Heimilið ékki altaf svona fjölment.
Um hagi mína og Gísla Féturssonar
vita fímmmenningarnir ekkert, nema
að Guðmundi Sigurðssyni má vera
kuunugt um, að eg fékk dálitla at-
vinnu við skriftir hjá Sparisjóði Ar-
nessýslu. Auk þess verlzaði eg um
tíma með efnavörur.
Um Gísla Pétursson vissi eg. að
hann fékst að einhverju leyti við
kenslustörf og síðan við umboð fyrir
brunabótafélag.
f>etta bendir því ekki á, að 2—3
læknar geti lifað af læknisstörfum á
Eyrarbakka.
Nú er það auðsætt, að þegar skor-
að 6r á lækna að setjast að og
praetisera í einhverju heraði. þá er
það skylda þeirra, sem á hann skora,
að sjá um að hans sé sem mestleit-
að. bvo að hann ha'fi hfvænlegar tekj-
ur ; en það mun sönnu Dærri, að ef
launalaus læknir á að geta lif»ð 1
Eyrarbakkahóraði. þá þarf bann að
hafa mest-alla Praxis, en þó hefir
héðaðslæknir of lítið að starfa og
lifa á.
Besta úrlausn þessa máls hygg eg
vera, að koma upp sjúkrahúsi á Eyr-
arbakka og fá sérstakan lækni ann-
aðhvort til aðstoðar héraðslækui eða
þá til þess að annast sjúkrahÚBÍð.
en sá læknir verður að hafa föst
laun að styðjaBt við, bvo hann þurfi
ebki að keppa um Praxis við héraðs
lækni. Eg skal þó taka fram, að
öðrum kyDni að þykja hentara að
skifta héraðinu þegar sjúkrahús er
komið upp. Mergur málsins finst
mér, að báðir læknarnir séu laun-
aðir.
Þétt ærið margt só atbugavert í
greinum fimmmenninganna, Ieiði eg
hjá mér að svara öðru en því, sem
mig sjálfau varðar.
Húsavík, 24. febr. 1919,
As^cir Blóndal.
+
Hjálmtýr Sumarliðason.
F. 16. febr. 1887. D, 18. név. 1918.
KveBja ekkju og barna.
—o----
Lag: 0, blessuð stund —.
Þú kvaddir þessa köldu veröld ungurr
í kærlelkshimin Ijóssins gekkstu inn.
En mér er gangur lífsics þrauta-þungur,
er þú ert liðinn, elsku vinnr minnl
Því elskan þín var sælan sanna, djúpa,
ðr sól og vori’ á ævidag minn brá,
og endurminning hlýja finn eg hjúpa
minn hug, er stafar bliðu þinni frá.
feg dvcl hjá þjer í hug á hverjum degi
og hverri nótt í sælla drauma ró,
því dauðinn getur ástum slitið eigi
og ástin gefur þreyttu hjarta fró,
Og ástarblómin okkar skal jeg geyma
o3 a þeim hlúa’, ef guð það leyflr mér.
Jeg veit að ofan æðii kraftar streyma
til okkar hljótt með styrk frá guði'
og þér.
Þin dygð og trygð og traust í öllu'
og einu
þér ástsæld bjó á meðan hér þú varst,
því ástúð ríka’ og yndi’ í geði hreinu
þú æfidaga þina fagra bartt.
Við kveðjum, þökkum alt — með
æviharmi,
en — elskan getur brúað dauðans hðf»
Nú ljómar dýrðardagsins morgun-
bjarmi,
er drottin blessar yfir þína gröf!
Guðm. Guðmundsson.
+
Sira Lárns Halldörsson
að BreiðbóIsstaO á Skógarströnð,
F. 19. ágúst 1875. 1). 17. növ. 1918.
KveSja ekkju og barna.
Mig langar hvitan hlustreng að flétta
á leiðið þitt, og morgungeislum rétta.
er bera heim í himin kveðja mína
og, hjartans vinur, kyssa á bráua þína.
Jeg man þig ungan, — ó, hve þú varst
fagur.
þitt y firbragð sem heiðskir sumardagur,
0g sál þin björt sem brosin aftanljóma.
og blíðan mild sem kveðja vorsins
hljóma.
Við lifðum saman sæi — í gleði’ og
harmi, —
0% sami friður brosti’ á þínum hvarrai,
et sólskin lék um sumarfríða dali —
og sjálfan dauðannn við þú stóðst á tali.
Hve lýsti’ af brá þér ljósið milda,
skæra,
cr lékstu þér við hppinn okkar kæral
Þá lagði, um arin okkar blíðu og
friðinn —
sem árdagsljóma' á hlíð við lækjarnið-
Þú lyftir sál til guðs í harmi hljóð-
um —
og hjaitins andvörp þín í fögrum
ljóðum
þú stiga lézt að sólarsölum glæstum„
er söngst þú löfgjörð drottni þínum
hæstum.
Því trúin, ástin, listin, lifsins friður
sem Ijós frá guði brosti’ af himDÍ niður
i sali hjartans, dreifði djúpu rökkri
og drottins gleði vakti i sálu klökkri.