Ísafold - 07.06.1919, Side 2

2
IS AFOLD
i
H.f. Hinar sameinuðu ísienzku verzlanir
(Gránufélagið, Tulinius og A. Asgeirssons ^erzlanir)
Skrifstofa í Reykjavík í Suðurgðtn 14.
Sitnnefni: »Valurinnc. Pésthólf: 543. Sími: 401.
Heildsala:
Selur allskonar útl. vörur fyrst um sinn eftir pöntun --Kaupir allar fsl. afurðir.
Hlutavelta og „Bazar“
til ágóða fyrir Landsspítalusjóð Islands verður haldin á hátið-
isdegi kvenna 19. jiiní n. k. (að eins þann dag). Framkvæmdarnefndin
leyfir sér því hér með, að skora á alla bæjarbúa að styðja hlutaveltu
þessa og »bazar« með gjöfum, svo að árangurinn af fjársöfnuninni auki
þennan þarfa sjóð til muna.
Stærri og smærri gjöfum — sem þuifa að vera komnar fyrir 17. þ.
m., veitum vér undirritaðar þakklátlega móttöku.
Anna Daníelsson, Asthildur Thorsteinsson, Elín Jónatansdóttir,
(Aðalstræti ri). (Laufásveg). . (Vonarstræti 8).
Ingihjörg H. Bjarnason, Katrín Magnússon, Magnea Bergmann,
(Kvennaskólanum). (Ingólfsstræti 9). (Lindargötu 9 B).
Magnea Þorgrímsson, Maria Asmundsson,
(Kirkjcstræti 10). (Laugaveg 22).
Sigriður Pálsson, Sigþrúður Kristjánsson, Þórunn Jónassen
Þingholtsstræti 29). (Vesturgötu 4). (Lækjargötu 8).
/ sumar
verður skrifstofu okkar* lokað kl.
— —* 1 e. h. á laugardögum - — —
c7Ci6 isl siainoliuRluíqjálag,
HámarksYerö á heilagfiski.
Verðlagsnefnd, eða hvað hún heitir,
setti einhvern tíma 30 aura hámarks-
verð á heilagfiskispund, en svo langt
er siðan, að flestum var það v'st úr
minni liðið þar til nýskeð, að lög-
reglan tók sig til og sektaði nokkra
íisksala um 200 krónur samtals fyrir
að selja heilagfiski á 40 au. pundið.
Um sektina sjálfa er ekkert að
segja, úr því hún er lögum sam-
kvæm. En á hitt er vert að benda,
að engin von er til þess að fisksal-
ar geti selt heilagfiski með þessu
verði, því að það er svo góð og út-
gengileg vara, að menn svo að segja
rifast um það fyrir 40 aura, hvað
þá 30 aura.
Margir fiskimenn, sem sjálfir selja
afla sinn, hafa um langan tíma selt
heilagfiski ofan við hámarksverð og
það hefir flogið út, eins og ekki er
að undra, þar sem saltkjöt kostar
nú minst 1 kr. pundið, þó að það
sé í engu betri matur. Við þessa
smásölu hefir lögreglan ekki getað
ráðið, sem ekki er von, en hún hefir
náð í »stórsalana« á fisktorginu, eins
og áður er sagt.
En hver er svo afleiðingin af
þessum sektum.
Sú, að heilagfiski verður ófáanlegt,
— það er annaðhvort saltað niður
eða jafnharðan sent út úr bænum,
t. d. upp i Borgarnes, og selt þar
á 40 aura pundið.
Mörgum þykir heilagfiski eins
gott eins og lax og betra en salt-
kjöt eða þorskur og ýsa, en með
þessu hámarksverði, sem ef til vill
hefir einhvern tima verið þörf á,
eru Reykvíkingar sviftir einum besta
fiski, sem úr sjó fæst.
Ætli stjórnarráðið vildi ekki gera
það gustukaverk að losa okkur við
þetta óþarfa og skaðlega hámarks-
verð og lofa okkur sjálfum að ákveð’,
hvað dýrt við viljum kaupa heilag-
fiski? V
Eða þykir það betri dýrtíðarráð-
stöfun að flytja heilagfiskið héðan
upp i Borgarnes og láta Reykvíkinga
kaupa það þar og flytja það svo
aftur hingað?
Annað hvort ráðið verður að taka
til að losna við hámarksverðið 1
Landmaður.
Norðarlandafólag.
í Kristianíu var stofnað 3. apiíl
þ. á. félag eitt, er nefnt var »Norðrið«
(Norden). Á það að hafa að rnarh
miði aukna samvinnu Norðurlanda.
Kom það fram í greinargerð þeirri,
er gerð var fyrir stefnu þess, að
þörf væri á meiri samúð milli þess-
ara landa, því sú samúð mundi efla
hið fjárhagslega og menningarlega
samband þeirra og auka alla sam-
vinnu. Félagið gat þess, að það
mundi mynda þá samvinnu eftir
megni og efla alt, sem færi í þá
átt. Sömuleiðis auka þekkingu land-
anna hvort á öðru og staifa í sam-
einingu með öðru sammskonar fé
Þakkir.
Síðan eg mistí konu mína í vetur,
hafa ýmsir góðhjartaðir menn orðið
til þess að rétta mér hjálparhönd á
ýmsan hátt. Öllum þessum mönn-
um, konum og körlum, bið eg guð
að launa á þann hátt, sem hann sér
því bezt henta.
Hinrik Gíslason, Grænuborg.
lögum á Norðurlöndum. — Hvort
ísland og Finnland fengju að vera
með, skyldi útrætt um á ársfundi fé-
lagsins 1 Kiistjaníu núí vor. En verði
félagið stefnu sinni trútt — að auka
samúð, samvinnu og þekkingu milli
landanna — þá getur það varla tal-
ist efamál, að þau ei%a að vera með.
Því hér eftir mun að sjálfsÖgðu eng-
inn telja þessi tvö löcd öðruvlsi en
sjálfstæð ríki, eða neita því, að þau
séu ein af Norðurlöndunum.
v
ísland.
Lag: Yfii- fornum frægðar ströndum.
Fritt tú vart í fornum tíma
fagra jökulslaod;
eingin orkaði at grima
Iogolfr æt í band.
Hetjur hevjaðu á tingi
hátt sitt fríða mál,
teir frá fedrum hövdu fingið
frælsishug í sál.
Fríðir Islands synir sigldu
snekkjur yvir sjó;
höldar kongsins merki hildu
har í svörðsríð stóð,
brugðu væl tær bitru eggjar,
brutu skjaldargarð,
mettir fremstir millum seggjar,
magn i dreingjum var.
Rómur út frá jökulstrondum
rungur yvir vág;
lofdungar í fjarum iondum
lyddi drápur á;
langar öldir ‘hevur livað
ljóð, íð skaldið kvað;
sögan forn í skinbók skrivað
skreyt er enn i dag.
Stolt tú stendur enn sum áður
stimburmikla tjóð;
goymdar eru mentar gávur,
geisla yvir sjó.
Undur tykir öllum monnum
audi tín og verk;
ftótt er undur köldum fonnum,
fá’mens tjóð er sterk.
Islaodske Frimærker
saavel Skillings som nyere
Mærker önskes til K ö b 8 i
ubegiænsede Mængder, Kun
hele og pæne Mærker öriskes.
Piomt Betiling.
P. Lauritzen, Pramleriöjtnant
Attillenkaserner,
Aaihus, Dinmark.
Medlem: Köb.-nhavn, Knstiania,
Sveriges Pn. F.
Reytoftnrannáll,
Bergeaskafélugið. Kora hleður í
Kristjaníu 21. júní og í Bergen 25.
— Næsta ferð 5 vlkum selnna. (Skv.
símsk. til ísaf.).
Elias Stefánsson útgerðarm. hefir
látið breyta gufusk. Varanger í botn-
vörpung; hafðl hann boðið nokkrum
vlnum sínum í reynsluferð á skipinu
og hafði það reynst vel.
R. Zfmsen liðsforingi hólt tvo fróð-
lega fyrirlestra um flug og flugllst,
hinn fyrri síðastl. laugardag og hinn
aíðari a miðvikudaginn. Fyrirlestrarnir
voru haldnir að tilhlutun Flugfélags
Islands.
Bæjarstjórnarfundur var haldlum
á fimtudaginn var og kom þar fyrir
m. a. umsókn Sturlu Jónssonar uiK'
leyfi til að reisa sumarskála í Ártúns-
landi að fengnu leyfi ábúandans. ÚiT
af þessu kom svo mikið málæði á Ólaf
Friðriksson að slíta varð fundi.
ísdand ksmur væntanlega á morg-
un. Fór á miðvikudag frá Leith og
því búist við að farþegar fá ekkl iand-
gönguleyfi fyr en á mánudagskvöld,
vegna sóttvarriarlaganna.
Lysi vitt um tún og tindar
tungl og gilta sól;
láti blítt í leyvi vindar,
leiki frískt um hól;
bleiktri merki bjart um landið
blátt og reytt og hvítt;
gjögcum allar ævir standi
íshnd sterkt og frítt.
Mikjal Danjalsson á Ryqqi.
Legarfoss kom til New York 1. júní.
GulIÍOSS kom til Khafnar 3. júní.
Bifreiðarnar. Bæjarstjórnin sam*-
þykti á fundi sínum i fyrradag að eigb
skuli fleiri en 20 bifreiðum leyft að
hafa »stöð« á götum eða torgum bæj-
arins.
Verzlun S. Kampmanns í Pósthús-
stræti hefir Sigurður Skúlason kaup-
maður kevpt og rekur hana framvegis.
46
ísland kemur svo seint til vinnunnar í víngarði
fullvalda ríkja, að það verður að leggja mikið á sig,
til þess að bæta upp alt það, sem vanrækt hefir
verið fyrir og eftir 1874. Næsta Alþingi verður að
byggja upp%bið nýstofnaða ríki, og veita 1 miljón /
króna á ári í 3 eða 4 ár, ef þess þarf, til þess að
byggja upp það, 8em óbygt hefir verið látið af opin-
berum byggingum, en sem nauðsynlegar eru til þess,
að Reykjavík sé höfufustaður í fjórða ríki Norður-
landa. Ekki skortir framlögurnar frá bænum til þess.
Þessi pólitisku réttindi, sem Reykjavík nýtur,
fara að líta einkennilega út, þegar þeim er brugðið
upp við birtuna. Rey*kjavik hefir greitt Va til lands-
þarfa móti öllum öðrum landshlutum, þegar hún
hefði átt að komast af með 7« eftir íólksfjölda.
Hún mun hér eftir greiða 2Va miljón á móti 2 milj.
frá öllum öðrum landshlutum, en ætti eftir mann-
fjöldanum, sem nú er, að greiða 750.000 (af 4l/a milj.)
í ríkissjóð. Með væntanlegri íbúafjölgun gætu þess-
ar 750 þús. orðið að 900 þús. kr. og jafavel 1 milj.
»Þú borgar skattana og álögurnar fyrir mig«, segja
þeir við Reykjavik, »en eg skal kjósa fulltrúana
fyrir þig. Þú vinnur ekkert gagn með fulltrúakosn-
ingum hvort sem er«. Þetta er, eins og áður var
sagt, pólitiskur innbrotsþjófnaður inn í réttindi bæj-
arins. Reykjavík hefir hemil á einum tveimur þing-
mönnum, með því að endurkjósa þá ekki, ef þeir
ekki líka. En móti þeim standa 38 fulltrúar, svo að
þeirra gætir ekki, og þeir verða ofurliði bornir, hve-
nær sem bærinn þarf einhvers þess, sem fellur ekki
47
sveitakjördæmunum í geð. 6 eða 7 fulltrúa gætti
betur.
Nú eru Reykjavíkurbúar hræddir við að álög-
urnar til ríkis og bæjar séu að verða svo, að fisk-
veiðafélögin og stórverzlunarmennirnir flytji sig af
landi burt. Embættismenn og starfsmenn hins
opinbera eru orðir að næst fátækustu og langskuld-
ugustu stétt þessa lands. Ef því heldur fram, sem
nú hefir verið í mörg ár með launakjörin, þá verður
enginn nýtur maður í embætti eftir 20 ár. Hvað
verður þá úr greiðslunni á háu sköttunum af Reykja-
vík? Góður bóndi slátrar ekki kúnni, sem mjólkar
honum bezt, hann þvert á móti fóðrar hana vel.
Alþingi feret væntanlega líkt og góðum bónda, það
rekur væntanlega ekki burtu, þá sem mestar álög-
urnar bera til ríkis og bæjar, og það fóðrar Reyja-
vík væntanlega með þessum opinberu byggingum.
Embættismönnum og starfsmönnum landsins, þótt
hér séu, veitir það væntanlega sómasamleg laun,
einnig eftir þvi kaupgildi, sem peningar hafa nú
eftir verðlagsskrá.
»Hér verður aldrei nema ein umbylting« — sagði
einn gáfumaður bæjarin3 við mig fyrir nokkru —
»hún verður þegar Reykjavík gerir uppreist á móti
Alþingi*. — »fívenær verður það?« spurði eg. —
»Það verður þegar Reykjavík skilur og sér sinn
eigin hag«. — Á þennan hátt hugsa maigir hér I bæ.
Ef þing og stjórn sýnir Reykjavík sanngirni,
þá sér hún aldrei »sinn eigin hag« að þessu leyti.
— Þegar við komumat á fætur úr þessari pólitisku
48
4
»inflúenzu«, sem við liggjum í, þá kemur sanngirn-
in aftur, nema Alþingi verði þá sama getuleysinu
háð, til að ráða í tæka tíð fram úr þjóðmálum, 3em
einkennir sum af löggjafarþingum heimsins.
XII. Járnbrautin.
Landsmenn hafa á síðari tímum stefnt fram til
menningarlífsins, og lifnaðarhættirnir hafa breyzt
mjög mikið í þá átt. Þeir kaupá miklu fleiri vöru-
tegundir en áður, og kaupa miklu meira yfirleitt af
mörgum gömlu vörutegundunum, en þeir keyptu.
Breyttir lifnaðarhættir eiga sinn þátt í því. Sem
dæmi upp á hið fyrnefnda má taka, að 1881—85
keyptu þeir árlega 7,6 kg. af sykri á mann, en
1915 32,9 kg. á hvert mannsbarn. Landsmenn finna,
að þeir þurfa meiri kaupeyrir til að greiða fyrir
erlendar vörutegundir, og hann hefir aukist blessun-
arlega. Útflutta varan 1881—85 var 5 miljónir króna;
útflutta varan 1915 var 39 miljónir króna; menn
gizka á 45 milj. króna 1918. Og nú sem stendur
efast enginn framsýnn maður um það, að útflutta
varan frá Islandi muni ná 100 miljónum króna.
Það er hið vaxandi menningarlíf, bæði í kaup-
stöðum og sveitum, sem veldur því, að þarflrnar
vaxa ár frá ári. Að kenna því fljóti að renna upj>
í móti aftur, og kenna mönnum hér á landi að lifa
mest á sinni eigin framleiðslu i stað þess að selja
hana út, er algerlega ómögulegt fyrir kaupstaðina,.
J