Ísafold - 29.09.1919, Qupperneq 1

ss
XLVI. árg.
Reykjavík, mánndaginn 39. sept 1919.
40 tölab’af.
!
Gisfihústeysið.
Sumarið er að líða lijá og án
þess að nokkur merki sjáist til þess,
að Earið sé að hugsa um að bæta
úr þeim afleitu vandræðum, sem
gistihúsleysið bakar öllum þeim, er
til bæjarins koma, bvort be'ldur eru
innlendir menn eða erlendir. Harð-
ast kemur þetta auðvitað niður á
útlendingum, því þeir standa ver
að vígi en innlendir menn, sem oft-
ast geta snúið sér til einhverra
kunningja.
Tómlætið í máli þessu hefir verið
ótrúlega mikið, af hálfu þeirra,
sem falið befir verið að sjá sóma
bæjarins og efla hag hans. Þeir að-
hafast ekkert. Þeir reyna ekki að
ýta undir þá sem líltlegastir eru
til jiess að hafa vilja og getu til
að gera eitthvað málinu til fram-
kvæmda. Sennilega er það ekki orð-
ið mönnum nógu ljóst enn, hve frá-
munalega mikill vansi höfuðstað
landsins er að gistihúsleysinu og
hve bagalegt það er fólki. Hvað
mundu íslendingar segja, ef þeir
kæmu í ókunna bæi úti um víða
veröld og gæu hvergi fengið inni?
Ætli jieir hefðu ekki eitthvað út á
það að setja? En ætli þá, að gest-
irnir, sem hingað koma, hafi ekki
eittiivað við það að athuga, að
verða að hýrast um borð í skipum
meðan þeir standa við í sjálfri höf-
uðborginni? Ætli þeim, sem koma
hingað til lengri dvalar og verða
að hörfa burt aftur vegna þess að
þeim var úthýst í landinu, finnist
mikið til um viðtökurnar. Við skul-
um stinga hendinni í eigin barm,
og spyrja ok'kur sjálfa hvernig við
nundum taka slíkri meðferð.
M eð hverri farþegaskips'ferð, sem
bingað fellur, kemur hingað fólk,
-em hvergi fær inni. Margt fólk.
Þetta oru engin ósannindi. Það er
sannleikur, þó ljótur sé. Og við
megum alls ekki lá fólkinu, sem
verður fyrir þessari meðferð, þó
því liggi ekki sem bezt orð til ís-
lands eftir viðkynninguna.
Næsta sumar er margra gesta
von hingað. Og það er vottur þess,
hvort sómatilfinningin er nokkur
eða engin, hvort nokkuð verður
gert til þess að bæta úr vandræð-
unnm eða ekki fyrir þann tíma.
,Yér hiifum heyrt það, að núver-
antíi eigendur ,,Hotel íslands“
mundu faaniegir tII, að laga gisti-
húsið og stækka, ef þeim yrði leyft
aS byggja ofan á þann hluta húss-
ins, sem nú er einlyftur (bygging-
arnar að Veltusundi og Vallar-
stræti). Með því móti er talið að
hægt væri að auka herbergjafjölda
að góðum mun og auk þess að
koma upp stórum veitingasal, bið-
sal 0. s. frv.
Það mun stríða á móti upptek-
inni reglu byggingarnefndar, að
bygð yrði þarna viðbót við húsin,
því að sjálfsögðu yrði yiðbótin að
vera úr timbri. En þegar þess er
gætt, að með þessari byggingu væri
ráðið til bráðabirgða fram úr bein-
TJiu vandræðum, þá virðist það
sjálfsagt, að stjórnarvöldin ættu að
taka þessu tækifæri fegins hendi.
Á. það skal einnig bent, að ef gisti-
^Úsið.yrði þannig aukið 0g endur-
b®tt, mundi að sjálfsögðn verða
’^.it um nitunartæki og ijóstæki
og nýju tækin verða tryggari með
tilliti til eldsvoða en þau sem nú
eru.
Það sem gerast þarf, þarf að ger-
ast fljótt. Stórhýsi er ekki hægt að
byggja á skömmum tíma, og þarna
er eini sjáanlegi möguleikinn til
að liæg't sé að ráða fljótlega fram
úr vandræðunum.
Vandavetk.
Frumbýlingurinn, sem reisir bú
með tvær hendur tómar á oft úr
vöndu að ráða. Viðfangsefnin bíða
hans, en orku og reynslu vill oft
vanta til þess að ráða fram úr, svo
vel sé. Fyrstu árin eru mestu varð-
andi og á þeim veltur það, hvernig
síðar gengnr. Þess sjást oftast merk
in fram að lokum hvort byrjunar-
stefnan hefir verið rétt eða röng.
Islendingum er líkt farið og frum
býlingnum. Við erum nú að byrja
að ráða okkur sjálfir að fullu og
öllu og viðfangsefnin eru á bverju
strái. Heiíl þjóðarinnar um fyrir-
sjáanlegan tíma er undir því kom-
in hvernig þeir, sem nú eru ráðandi
merm þjóðarinnar, leysa verk sitt
af hendi. Þeir verða að vera sér
þess meðvitandi að þjóðin stendur
á krossgötum og að það eru þ e i r
sem eiga að marka nýjn stefnuna.
Þeir eiga að byggja undirstöðuna
að velferð þjóðarinnar á komandi
tímurn.
Þó sjálfstæðisbarátta fslendinga
væri löng', þá var þjóðin engan veg-
inn undir það búin að taka við sjálf-
stæðinu þegar það kom.Stjórnmála-
mennirnir okkar voru t. d. vanastir
og kunnugastir deilumálnnum við
Dani en innlendu málin sátu á hak-
anum. Sambandsmálið var oftast
nær aðalmálið . Nú er vonandi frið-
ur fenginn í sambandsmálinu og
innanríkismálin verða aðalmálin.
Atvinnumál þjóðarinnar eiga að
verða efst á baugi á komandi tím-
um, því undir efnalegri velferð er
það komið hvort þjóðin skipar sess
sinn sómasamlega og hlýtur álit
annara þjóða. Og á því ve'ltur einn-
ig, hvort við getum rækt skyldur
þær er vér höfum, við þjóðerni vort
og bókmentir, og fullnægt þeim
krö'fum er útheimtast til þess að
menning geti þrifist og nýt kynslóð
alist upp í landinu.
Hór vantar tilfinnanlega menn,
með þeirri þekkingu, sem þarf til að
koma atvinnumálum og fjármálnm
landsios í gott horf, og eru verk
\ firstandandi Alþingis áþreifanleg
sönnun þessarar staðhæfingar. Þing
ið virðist ekki sjá nema eina leið til
þess að bjarga fjárhagnum, nfl. að
leggja tolla á sjávarútveginn. Áður
hefir vefið rninst á það að óflangt
má fara í því, og að það getur orð-
ið atvinnuveginum til niðurdreps.
Og ekki er það heppileg atvinnu-
málapólitík.
Eigi er það nema rétt, að sá at-
vinnuvegur, sem mestan hefir arð-
inn beri mestar hyrðar. En þá á
hann um leið heimtingu á því, að
byrðarnar séu lagðar réttlátlega en
ékki af handahófi. Hann verður að
fá viðurkenningu löggjafarvalds-
ins fyrir því,að það á'líti að atvinnu-
vegurinn eigi að eflast og blómgast
og þingið á að sýn^ í verkinu að það
vilji hlynna að atvinnuveginum.
Enda er það ainnig arðvænlegast.
Ef litið er á aðferð þingsins gagn-
vart sjávarúveginum nú í sumar
horfir öðruvísi við. Þar verður ekki
sjáanlegt, að útvegurinn sé mikils
virði í augum löggjafanna, því fátt
er þar gert honum til eflingar, en
sköttum hrúgað svo geipilega á
hann, að engu er líkara en þingið
sé að reyna að murka úr honum
lífið.
Hvað gera aðrar þjóðir? Leggja
þær ekki stund á að efla sem bezt
þann atvinnuvegmn sem mestan
gefur arðinn, til þess að þjóðlífið
hafi sem mest gagn af honum? Þær
hneppa hann ekki í tollfjötra, svo
hann geti ekki komist úr sporunum.
Þær láta hann vaxa og gera hann
öruggan gagnvart samkepni annara
landa. Þetta er viðurkend regla al-
staðar í heiminnm og jaifnvel stór-
þjóðirnar verða að lúta henni. Bret-
ar, stærsta siglingarþjóð heimsins
og verzlunarþjóð standa ráðþrota
vegna þess, að þeir geta ekki fram-
leitt nógu ónj'r kol, út af kröfum
verkamanna. Hvar stöndum vér,
smáþjóðin, ef fiskurinn okkar verð-
ur of dýr fyrir innlenda markaðinn.
En livað er eðlilegra en svo verði,
með þeiin ókjörum sem útveginum
er ætlað að bera. Og þó svo verði að
sjávarafurðirnar haldi áfram að
ganga út á erlendum markaði, sakir
þess að þær eru viðurkend góð
vara, þá hlýtur kirkingur og aftur-
kippur að koma í útgerðina, undir
núverandi kjörum. Það má líkja
henni við einyrkjabúskap þar sem
alt gengur með erfiðismunum og
lítið í aðra hönd. Og hvaða gagn
verður landinu þá að henni?
Þess eru dæmin að þjóðirnar
verja stórfé til þess að efla þá at-
vinnuvegi, sem menn hafa trú á.
Hér er ekki veriðað beiðast fjár-
styrks, því allir vita að sjávarút-
vegurinn hefir borið megnið af op-
iuberum gjöldum möglunarlaust,
heldur að eins nærgætni, og að þær
leiðir séu farnar sem landinu í heild
sinni eru fyrir beztu.
Þjóðverjar hafa orðið fyrir hruni.
Þeir standa uppi með tvær hendur
tómar en ógrynna skuldasúpu á
bakinu. Samt taka þeir ekki upp
þá stefnu að tolla framleiðsluna í
landinu. Þvert á móti. Þeir sjá
nauðsyn þess að ryðja vörum rúms
á erlendum markaði, leggja alla
stund á að selja ódýrt en selja mik-
ið. Nú þegar eru aðrar þjóðir farn-
ar að kvarta undan ódýru vörunum
þýzku aftur og atvinnurekendurn-
ir í sömu iðngreinnm beiðast að-
stoðar hins opinbera í samkepninni
við Þjóðverjana gersigruðu. En það
er kunnugra en frá þurfi að segja
að þessi þjóð hefir verið svo mikil
uppgangsþjóð á seinni áratugum,
að vert er að setja á sig aðferð
hennar í viðskiptum.
Islenzkir atvinnuvegir þurfa um
fram alt að eignast þrótt og verða
því að eins óbrigðul þjóðarstoð.
Viðgangur og vöxtnr atvinnuveg-
anna á að vera ahugamál allra
þjóðrækinna manna, og þá ekki síst
löggjafanna. Hjá þeim þarf málið
að verða að vísindum, svo þeir sjái
lengra en aðrir og geti rákið alla
hina mörgu þætti er mynda uppi-
stöðu- og ívef örlagavefs þjóðar-
innar á efnalegu sviði. En í hönd-
| um fákunnandi manna verður alt að
; flækju. Og þá er byrjunin ekki góð.
JSanófíonnuðirnir
sœnsfiu
íenda i mannraun.
Vér höfum áður birt skeyti frá
sænsku víisindamönnunum Ygberg
og Wadell, með frásögn þeirra af
ferðinni yfir Yatnajökul. Ferðin sú
hefir gengið mjög að óskum og
Svíarnir verið sérlega heppnir með
veður. Að öðrum kosti var eins lík-
legt að þeir hefðu báðir orðið úti
á jöklinum.
En ekki létu þeir sér nægja þessa
ferð. Eins og sjá má af skeyti því
sem hér fer á eftir hafa þeir farið í
nýja rannsóknarferð og þá skilið
| tjaldið sitt og farangur eftir á.
| jöklinum. Hinu 18. sept. hafa þeir
! farið á ný í jökulgöngu og orðið illa
úti eins og sjá má af skeytinu-
Hefir verið býsna mjótt á mnnnn-
um að þeir færust ásamt fylgdar-
manni sínum uppi á jökli. Skeytið
hljóðar svo:
Hólum í Hornafirði,
22, sept. 1919
Framhald VatnajökulsferSar.
Eftir að við höfðum komist heilu
og höldnu austur yfir Vatnajökul
hinn 5. september með 3 hesta, flest
öll áhöld, allar ljósmyndir og ferða-
og mælingabækur, fórum við kandí-
dat Ygberg nýja ferð til þess að
kanna suðurbrún Vatnajökuls.
liéldum við út á öræfi og lögðum
þar á jökulinn á ný og komumst
aftur austur að Heinabergi.
Hinn 18. september að morgni fór
eg ásamt kand. Ygberg og Dag-
bjarti Eyjólifssyni frá Heinabergi,
með 4 besta, til þess að sækja far-
angur þann er við höfðum orðið að
skilja eftir á jöklinum. Var veður
gott en nokkuð hvast. Sóttist ferð-
in seint yfir sprungurnar og kom-
umst við ekki að sleðanum og far-
angrinum fyr en kl. 7. Eftir 20 mín-
útur vorum við búnir að binda far-
angurinn í klyfjar og búa upp á
hestana og lögðum við þá á stað.
En eftir 10 mínútur kom alt í einu
eins og skotið væri úr byssu hinn
ægilegasti bylur. Við vorum þá í
brattri íshengju og djúpar jökul-
sprungur á allar hliðar. Gátum við
ekki staðið en urðum að fleygja
okkur niður. Sáum við ekki nema
svo sem einn meter fram undan
okkur.Gafst okkur ekki tími til að
taka ofan af hestnnum en skárum
á reipin. Með mestu erfiðismnnum
gátum við vafið tjaldinu utan um
okkur og lágum við þannig innan í
tjaldinu en óveðrið lamdi okkur
ofan í klakann. Brúsi með 4 lítrum
af steinolíu fauk burt frá okkur.
Veðnrhæðin óx jafnt og' þétt og
skóf upp íshrönglinginn, en snjór-
inn fylti hverja smugu á tjaldinn
O'g fór í gegnum það og var það þó
þykt. Bráðlega fenti okkur í kæf.
Klukkan eitt um nóttina skriðnm
við Ygberg úr hýðinu til þess að
gæta að hestunum, en gátum ekkert
séð. Stormurinn fleygði Ygberg um
10 metra veg og kom hann niður á
jökulsprungubarmi, en eg fauk
tveiin metrum skemra. Við náðnm
hvor til annars og skriðum aftur
upp eftir á móti vindinnm og reynd
um að halda hvor í annan, og kom-
umst loks að tjaldinn- Dagbjartur
hafði með mestu erfiðismunum get-
að haldið tjaldinu kyrru á meðan.
Gátum við með mestn erfiðismun-
um hamið tjaldið utan um okkur
um nóttina.
Næsta dag (19. sept.)var bylur-
inn jafn æðisgenginn. Um kveldið
skreið eg út til þess að ná í kassa
með mat í, sem ekki hafði fokið.
Fauk þá af mér liatturinn og kól
mig á eyrum á þremur mínú'tnm.
Að tjaldinu komst eg aftur og hafði
þá meðferðis eina dós af fiskbollnm,
haframél og tvær öskjur af eldspít-
um. Átum við haframélið lirátt.
Bálviðrið hélt áfram og okkur varð
mjög k-alt aðallega á fótum og um
síðir fundum við ekki til þeirra.
20. sept. lægði veðrið strax
um morguninn og hugsuðum við þá
til hreyfings. Kl. 8 um morguninn
bröltum við út úr tjaldinu en áttum
mjög bágt með að standa í fæturna
fyrsta kastið. Allir hestarnir voru
horfnir. Éinn þeirra fundum við
niður í 15 faðma djúpri sprungu 0g
var hann lifandi- Hinir hestarnir
og liundur sem með okkur var, ó-
fundnir enn þá. Komumst við við
illan leik niður að Heinabergi kl.
7 um kveldið.
1 dag, (21. sept.), liggjum við í
rúminu í Hólmi og ernm kalnir á
fótum og eyrum. Ef við héfðum
komið háiftíma seinna á jökulinn
befðum við ekki fundið sleðann og
tjaldið og allir orðið úti.
Hákon Wadell.
------_o—------
Þingíok
og
oæstu kosningar
Þau munii nú ákveðin 27. þ. m.
Er því auðsætt, að flanstursverk
mun verða á afgreiðsln einhvers
málsins. Og sumum er, eins og
kunnugt er, þegar stungið undir
stól.
Þetta þing er að mörgu leyti
merkilegt og mun lengi 1 minnum
haft.
Þar hefir koniið fram hvert stór-
málið öðru meira, sem allur þorri
þingmanna hefir ekki haft snefil af
viti til að dæma um. Má þar til
telja vatnamálið, stjórnarskrár-
málið 0. fl. Þar hefir og komið fram
hið fáránlegasta bannlagabreyt-
ingarfrumvarp, sem nokkru þingi
mun hafa auðnast að fjalla um. Og
þetta þing hefir líklega, að öllu
samanlögðn, ungað út fleiri fruin-
vörpum en þessa þjóð hefir nokkrn
sinni dreymt um að gæti vaxið upp
úr jarðvegi hennar. Enda héfir svo
litið út, að þingmenn hefðu frum-
varpssýki. Og síðast og ekki síst
hefir á þessu þingi gerst það furðu-
verk, að ekki hefir verið hægt að
mynda nýja stjórn í stað þeirrar,
s>em lagði niður völd. Og hefir því
þingið starfað stjórnlaust nær
allan tímann.
Þetta eitt, að bingið hefir ekki