Ísafold - 29.09.1919, Blaðsíða 2

2
T S A F O L D
Hi.Hinar sameinuðu ísienzku íerzlanir
(Gránnfélagið, Tnlinins og A. Asgeirssons verzlanir)
Hkrifntofa í Reykiavík í Snðurgöto 14.
Pósthólf: 543. Síraí: 401.
Heildsala.
Selur allskonar útl. vörur fyrst um sinn eftir pöntun.-Kaupir allar fsl. afurðir.
'getað komið sér saman nm stjóm,
eða brætt flokksbrot sín saman í
eitt, er augljóst merki þess, að það
eru nýir straumar í þinginu, sem
ekki geta sameinast í hinum eldri
farvegum. Það sýnir ótvírætt, aðj^^..
það er los og oldurot mnan þmgs-
ins, sem boðar barða kosningabar-;
áttu á komandi hausti.
Og kosningar vill þingið að geti
farið fram það allra fyrsta. Svo
þing geti aftur tekið til starfa í
apríl. Br vitanlegt, að full þörf er
á, að hægt sé að mynda hið bráð-
asta nýja stjórn úr hinu nýja liði,
sem væntanlega skipar þingsali
næstu árin. Kosningar verða því
að fara fram fyr en vant er.
Þjóðin hefir því minni tíma til
að átta sig á fulltrúum sínum og
framkomu þeirra, í ýmsum málum
á þingi nú, en æskilegt væri. Þó
virðist ekki vanþörf á að kjósend-
ur græfu dálítið niður í gerðir þing-
manna sinna, og kyntu sér hversu
liðtækir þeir eru, þar sem ráðið er
helgustu málum þjóðarinnar til
lykta. Ef þeir hefðu fullan skilning
á því, að margir hverir þingmenn
eru dauðir og gagnSlausir innan
þingsins, þá mundu þeir hika við
að kjósa þá aíftur.
En nú er meiri ástæða fyrir kjós-
endur en nokkru sinni fyr, að
vanda til þeirra manna,sem eiga að
skipa næsta þing. Hvert þingið eft-
ir annað krefst fjölhæfari, dug-
meiri og vitrari manna- Störf þess
aukast alt af. Ný mál koma fram,
sem heimta skarpan skilning og
mikla þekkingu. Flestum ætti því
að skiljast, að ekki er heillavæn-
legt að senda menn á þing, sem
ef til vill kunna að háfa einhver
áhrif á gang mála heima í héraði,
en heykjast svo í hnjám og verða
taglhnýtingar annara, skoðana- og j -----
stefnulausir, þegar taka á ákvarð- , ..
. , & , * I I utlendum bloðum er nu mikið
anir 1 stormalum þioðannnar. Það
... , * * ntað um hma vaxandi dyrtið og
er ekki nog að vera daiitill guð 1 , „ , . ,
, . , ... ° . . , , . verkfoll. Margt af þessu er ems og
heima a jorð sinm, ef ur mannmum 0 r
Nv bók
Kaupa aliar íslenzkar vörur.
A.B. No Kapt. StockholiB. % irdisk Handei N. Unnérus Reybjavík.
Selja allar sænskar vörur.
Menn og mentir siðskifta-
aldarinnar á Islandi I. b.
Jón Arason. Höf. Páll Egg-
ert Ólason, eand. jur.
I Þegar hallærisverðið hófst hér á
; öllum hlutum sakir styrjaldarinn-
j ar miklu, hugðu margir að taka
mundi gersamlega eða að mestu
, leyti fyrir bókagjörð hér. En það
| er öðru nær. Nú síðustu árin má svo
j kalia, að fleiri bækur hafi komið út
1 hér en nokkru sinni áður, og í haust
{ er enn von margra nýrra bóka á
; markaðinn. Mikill fjöldi rita þess-
! ara hafa verið og er fagurfræðis-
legs efnis, skáldsögur og ljóð. Ná-
1 lega annar hver maður yrkir ljóð
eða ljóðmæli eða semur skáldsögur
nema hvortveggja sé, og enn aðrir
; þýða af erlendum málum. Sumt af
j þessu er gott og blessað, en margt
enda reyfara. En þá er eftir að vita
hvað alþýða manna gerir upp um
sveitir. Henni hefir löngum verið
hrósað fyrir fróðleiksfýsn, og eink-
um fyrir hitt, hve m.jög hún sé gef-
in fyrir sagnafróðleik.
Þessi bók á það skiliðflestum bók-
um framar, að hún sé keypt og lesin
svo framarlega sem það er gagn-
legt, að landsins börn kynnist sem
bezt æfi og starfi þeirra fáu mikil-
menna, sem með þessari þjóð hafa
lifað og því neitar líklega enginn.
Það eru ekki til ýkja margar
ítarlegar æfisögur íslenzkra mikil-
menna, rétt eins og það væri hé-
gómamál og eigi ómáksins vert að
kynnast þeim nákvæmlega. Ofan- •
greind bók er ein hin gleggsta ævi-
saga einhvers hins merkasta manns,
sem á þessu landi hefir lifað; er
því vonandi, að hún verði kejqDt svo
alment, að kostnaðarmaður verði
skaðlaus og höfundur sjái sér fært
að halda ritinu áfram til ársina
hefði betur aldrei verið prentað, og 11627, sem hann mun hafa í hyggju,
Prlma Silltunnor till lágt prl» fob. Uddevrfla,
Sverige.
Uddevalla Tunnfabriks och Trávaruaktiebobg
Telegrafadress: Tunrfabritken, Uddevalla, Sverige.
Verkffili,
dýrtíð og þjöðmegu
n.
Minni ffsmíeidsla —meiri eyðsla
verður þræll, þegar á þiug kemur.
Þá er og annað. Sá maður, sem
kann að hafa getað gert eitthvert i
við má búast ritdeilur milli leiðtoga
verkalýðs á aðra hlið og vinnuveit-
enda á hina. — en sumt er talað úr
, , . . „ . .. „ , , I flokki vísindamanna, sem gera sér
gagn a þingi fynr 10 arum, hann „ ,
8 , •* , . ifar um að lita hlutlaust a malið.
gæti nu venð gagnslaus og verri, . , .
, , .. ® , n. , Athugamr þeirra eru þa helzt þjoð-
en það. Þjoðarstarfsemm hefir , „ . ... , „
r 1 hQrrfrœimlPOfín’ onri rmrina til nrwipftfra
aukist og margfaldast svo ótrúlega,
að það þarf nýja menn með lifandi
blóði til þess að annast þau störf,
er Alþingi þarf nú að hafa með
höndum.
En Island fellur og stendur um
ófyrirsjáanlegan tíma með því,
hvernig kjósendur fara nú með at-
kvæði sitt í haust. Hagur þjóðar-
innar er í veði, ef óvitar á mestu
mál þjóðarinnar eru sendir á
þing enn af nýju, eða öðrum nýj-
um bætt við. Lífsskilyrði aukinna
framfara okkar á mörgum sviðum
eru heilhrigðir, víðsýnir þingmenn.
En til þess að þeir fáist, verða kjós-
endur að muna eftir því, að við
megum ekki fá þekkingarsnauða,
þreklitla heimalningá á þing, sem
gera ekki annað en selja atkvæði
sitt til þess að merja í gegn ein-
hverju smávægilegu atriði fyrir
hérað sitt.
23. sept 1919.
Vígi Kaupmannahafnar.
Samkvæmt lögum, sem þegar
fyrir nokkru hafa verið sambykt,
átti að leggja niður mikið af vígj-
unum við Kaupmannahöfn og þar
á meðal öll landvígin, árið 1922.
Heimsstyrjöldin hefir gefið þá
reynslu, að ekki sé upp á þau kost-
iandi. — Nú kvað í ráði að flýta
framkvæmd þessara laga svo að
vígin verði lögð niður strax.
I hagfræðilegar enn minnatilaðdraga
taum sérstakrar stéttar.
Það sem sérstaklega er athugað
er þetta: Líkurnar fyrir minkandi
dýrtíð eru litlar. Dýrtíðin hefir
varla náð hámarkinu enn þá. Verka
lýðurinn krefst einlægt hærri og
hærri launa. Látum það vera, —
segja þjóðhagfræðingar — það þarf
ekki út af fyrir sig að raska þjóð-
meguninni. Afleiðingin af þessu
verður engin önnur en sú að alt sem
framleitt er með þessari dýru vinnu
verður dýrara. Vinnufólkið skapar
sér sjálft dýrtíð með hinum auknu
kröfum sínum. Og á meðan kapp-
hlaupið stendur um það hver geti
selt dýrast vinnu eða framleiðslu,
þá er ekki til neins að vera með
neinar áminningar til einstakra
tétta. Hver reynir auðvitað að fara
svo langt sem hún kemst á meðan
það fjármagn sem stríðsástandið
losaði um liggur enn þá dreift 0g
óbundið úti meðal lýðsins.
En þetta getur ekki haldið svona
áfram endalaust. Og það er ekki
dýrtíðin eða peningaverðfallið sem
áðnr langt líður herðir greipar að
ástandinu, því að einlægt má ausa
út nýjum peningum.
Hið alvarlega í málinu er það, að
núverandi ástand skapar minni
framleiðslu og meiri eyðslu.
Um leið og kaupið hækkar úti í
löndunum þá er vinnutíminn stytt-
ur og afurð vinnunnar minkar. —
Menn höfðu búist við því að um leið
og vinnutíminn yrði styttur, því
meira að tiltölu myndu menn af-
kasta á sama tíma. Og þannig á það
að geta verið. — En reynslan er
víðast sú að eftir því sem kaupið
flestar þýðingarnar eru hið mesta
hrak bæði að efni og máli.
Hins vegar hefir ekki veriðgefiðút
margt af frumsömdum ritum um
sögu þessa lands hin síðari árin,
og má svo heita, að þar hafi Jón J.
Aðils verið einn um hituna að semja
En nú kemur nýr maður fram á
völlinn, Páll Eggert Ólason, með
hók þá, er að ofan greinir, ,Menu
og mentir1, og er hún fyrsta bindi
af ritbákni miklu, re Páll hefir
og rita rita enn margt fleira.
Reykjavík, 26.sept. 1919,
Bogi Ólafsson.
Selviiðir.
, ,, ,, . , ,,, . | Undarlega lítill ganmur er þeirri
hækkar^ og vmnutiminn styttist, j smíðum um siðaskiftaöldina hér á , veigi gefinn áf okkur íslending-
Iandl‘ Kostnaða™a5ur ritsins er' um við horfum á það ár eftir ár,
eftir því þverrar vinnulöngunm 0g
afurð klukkutímavinnunnar verður
minni en áður.
Guðmundur Gamalíelsson.Þessi bók
að frændur vorir, Norðmenn, sigla
Páls er ekkert smásmíði 6+454 knörum sínum norður í Lshafið og
Þegar her við bætist að stnðið og blaðsíður í stóru átta blaða broti, taka þar þÚSunda og miljóna virði.
verkfollm bafa hoggvið stort skarð prentuð á góðan pappír með greini- j við þurftum að sj'á útlendinga, um
í vinnukraíftinn 0g framleiðsluna, {legu riti, og frágangur allur hinn j margra 4ra skeið{ plægja gullið úr
þá er auðskilið, að þetta ástand j bezti. Bókin teknr yfir nm 70 ára i sj6nnm,þar sem voru togaramir er-
getur ekki varað lengi. Nauðsynin 1 tímabil, frá 1484, fæðingarári Jóns ; 1' n pn nkknr befir enn ekki
ber að dyrum fyr eða síðar og ! biskups til ársins 1551; er þetta því | n^að sjá seknaTagSaTð véS
knýr menn til að duga eða drepast, æfisaga Jóns bisknps, en jafnframt við hlið 0kkar, til þess að við fær-
háa sem lága. j saga alls landsins í beild inni, því j um ag reyna að verða þeirra auð-
Og þá er að eins eitt sem bjargar, að Jón biskup var, sem kunnugt er,! æfa agnjótandi, sem þessi veiði gef-
um langt skeið æfi sinnar, merkasti, ur 0g þó er það margsannað a£
maður þessa lands fyrir flestra {margra ára reynslu, að fáar veiði-
hluta sakir. j aðferðir hafa gefið meira af sér
Hið bezta er hók þessi samin og en selveiðar,þar sem þær hafa verið
af miklum lærdómi og mikilli vís- stundaðar af forsjá og hyggindum.
og það er vinnan
Allir eru nú á harðspani eftir
peningumum, en menn gæta þess
ekki að aðalverðmætið liggur ekki
í þeim. Ekki einu sinni svokallaða
„timanlega velgengni1 ‘ geta menn iudalegri nákvæmni, að eg ætla, j Og þó standa Norðmenn og hinar
verið vissir um að kaupa fyrir þá.
Vellíðanin fer alls ekki eftir því
hvort menn eiga einhverjum krón-
um meira eða minna, ef menn ann-
ars komast af.
Vel útreiknuð vinna er það eina
sem getur skapað vellíðan, vegna
þess að vinna samfara hugsnn,
vinna sem ekki er tómt strit, bygg-
ir upp, eigi að eins ytri kringum-
stæður manna heldur líka andlegt
og líksamlegt heilsufar, sem undir
því er einmitt vellíðanin komin,
en ekki undir eignum og fjármun-
um.
Yfirstandandi mtíar eru all-óút-
reiknanlegir, því að los og stjóm-
enda hefir háskóli íslands álitið aörar Norðurlandaþjóðir langt um
hana maklega varnar til doktors- ver að vígi til þess að stunda þessa
nafnbótar. Höf. greinir vendilega veiði, en við. Lega lands vors hefir
frá öllum heimildum er hann hefir þar gert okkur hægt um vik. Við
notað, hæði prentuðum og óprent- erum svo að segja nágrannar íss-
uðum, og leiðréttir margar villur inS; þar sem helzt er selinn að hafa.
og hégiljur, er einn eftir annan Örstutt er að leita norður á bóg-
hinna eldri sagnaritara hefir tekið inn, þar sem þeir liggja hrönnnm
jupp. Málið á bókinni er þróttmikið i saman og bíða þesis að mannsdug-
og kjarnyrt, sem vænta mátti af nrimi og mannvitið leggi þá undir
slíkum fræðimanni, sem Pall er; en va'ld sitt. Þar sem Norðmenn t. d.
setningaskipun og orðaröð rammís- geta ekki farið að jafnaði nema
lenzkt hvorttveggjia, og harla ólíkt tvær ferðir á vertíð, þá ættnm við,
því, sem nú gerist alment á blöðum Sakir vegalengdarinna, að geta
! og ritum hér. ; farið f jórar ferðir. Auk þess mega
Bókinni er skift í 16 kafla, og \ þeir ekki hlaða skip sitt eins mikið
. nefni eg hér nokkra: 1. kafli er nm ! og hægt væri, ef styttra væri að
leysi er á öllu. En margir halda þvi uppVOxt jYms biskups til 1520, 2. fara..Og í styttri ferðir þarf minni
fram og sjálfsagt með réttu, að svo j um forstöðu hans fyrír Hólastól o.! kol og úthúnað, og sparar það rúm
s. frv. og deilum þeirra Ögm. bisk- j og hleðslu skipsins, en eykur aft-
ups, í 4. kafla ræðir meðal annars 1 ur á móti það, sem í það mætti láta.
um eignir biskupsstólanna í lok I Aðalatriðið væri að geta verkað
páfadómsins hér og tekjur biskup-' aflann og notfært sér hann hér.
nauðsynlegt sem fast skipulag sé,
þá sé því hætt við að steingerfast,
og þess vegna séu þessi leysinga-
tímabil nauðsynleg þótt óstjórnin
sé þeim samfara. Því að svo framar-
lega sem kynslóðin er ekki að deyja,
hlýtnr upp úr ösku eyðingarinnar
að vaxa nýr gróður og nýtt og
fullkomnara skipulag en áður var-
Þess vegna er ekki annað vænna
en að vera við öllu búnir og taka
með karlmensku því sem að hönd-
um ber. Þótt veraldarsagan endur-
taki sig aldrei alveg, þá hafa kom-
ið þessu lík tímabil fyr og einlægt
endað á því að nýir stjómandi
kraftar þroskuðust og bygðu á rúst-
um hins gamla.
anna; hefir aldrei verið ritað um
þetta efni fyr. Þá er og mjög margt
nýtt í 6., 7., 9., 12., 14. og 15. kafla
t. d. um börn Jóns biskups o'g
frama þeirra, fjárafla hans, trúar-
hreyfingar hér á landi á fyrra hluta
16. aldar, stjórn Jóns biskups í
Skálholtshiskupsdæmi 0. fl.; um
stofnnn prentveTks, upphaf prent-
aldar og fyrstu rit, um skáldskap
Jóns biskups og ritstörf. Þetta ætti
að nægja til þess að sýna, að hér er
margt tekið til meðferðar, og mikill
fróðleikur þeim> er lesa vilja.
Það er í mikið ráðist að semja svona
rit og gefa út nú, er allur almenn-
ingur kauppstaðabúa virðist ekki
vilja skemta sér við annað en kvik-
myndir og skáldsögur, helzt út-
Gera alt smátt og smátt inúlent.
En til þess yrði að fá menn að,
fyrst í stað. En um það tjáir ekki
að fást. Okkur er engin minkunn
í því, að fá mann eða menn til þess
að kenna okkur það, sem við enn
ekki kunnum, ef markmiðið er að
gera það arðberandi fyrir þjóðina
og að framtíðaratvinnuvegi. Og það
væri einkar hægt að fiá þann lær-
dóm. Við lærðum af þeim, sem nú
kunna, fengjum þá hingað og lét-
um þá henda okkur á leiðirnar.
Þetta gera allir, sem vilja leggja
undir sig einhverja framleiðslu.
En svo húið má ekki lengur
standa. Þjóðarhagurinn krefst nú
aukinna tekna. Ef þær eiga að
koma, ber að gefa gætur að þeim
4