Ísafold - 29.09.1919, Page 4

4
I S A F O I. D
Halldórs Þórðarsonar, á túni þeirra
við Ingólfsstræti.
37. ótalið er enn eitt stórhýsið,
sem hf. Nýja Bíó er að byggja að
búsabaki hjá Haraldi Amasyni.
VerSnr það mesta stórhýsi á ís-
lenzkan mæli'kvarða og að að verða
fullgert næsta haust.
38. Listasafnshúsinu hefir skilað
drjúgum áfram í sumar, eftir langa
bið.
Breytingar og viðaukar.
Ymsir hafa breytt húsum sínum
og stækkað þau. Á hús guðspek-
inga hefir verið sett ris, og verða
herbergi mörg uppi á lofti. Hús
Bergs sútara Einarssonar á Hverf-
isgötu 98 hefir verið flutt og hár
kjallari bygður undir. Hús Kristín-
ar Sigurðardóttur kaupkonu, við
Laugaveg, er verið að lengja. Bald-
ur Benediktsson trésmiður byggir
viðbót við hús sitt á Hverfisgötu
og kjallara undir það, og Björn
Gunnlaugsson viðbót við hús sitt á
Laugavegi 48.----------
Eins og menn sjá, er það ekki
neitt smáræði, sem er í smíðum.
En þó er þetta eins og högg á
vatni og húsnæðisleysið aldrei til-
finnaniegra en í haust.
ReykjaYiknraniiálL
Bannlagabrot. í Lagarfoss fanst all-
mikið af vínföngum er hann kom hing-
að síðast frá Ameríku, eitthvað um
600 flöskur samtals. Hefir próf staðið
yfir málinu undanfarna daga og ber-
ast böndin aðallega að strák einum á
skipinu, bróðir brytans.
Kvikmyndirnar. Síðustu viku hefir
verið kvikmyndað hér í bænum og
fólk jafnan flykst saman til að horfa
á. Nú hefir verið auglýst eftir nál. 100
manns til þess að aðstoða við mynda-
tökuna í kirkjunni en eigi hefir enn
verið byrjað að taka myndirnar. Sumt
af leikendunum taka sér fari með
íslandi til Kaupmannahafnar á morg-
un.
í bankaráð íslandsbanka kaus sam-
einað þing á lokafundi sínum Guðmund
Björnsson landlækni.
Suðnrland fer norður seinni part
þessarar viku og flytur þingmenn heim
til sín.
Gjöf Jóns Sigurðssonar. í verðlauna- .
nefnd endurkaus þingið þá dr. Jón
Þorkeílsson,Hannes Þorsteinsson sk.rnla
vörð og Jón J. Aðils háskólaker:nara.
Yfirskoðunarmenn landsreinkingan na
eru af þinging kosnir þeir Matth. 01-
ifston, Kristinn Daníelsson og Jörund-
nr Bynjólfsson.
itáðgjafanefndin. Þingið endurkaus
þá tiina sömu er skipaðir höfðu verið í
dansk-íslenzku rá ihc rranefndina
Þingsafglöp. Á lokafundi þingsins
var kosinn endurskoðandi Lands-
bankareikninganna og féll kosning
þannig að Pétur Jónsion tékk 17 i-
kvæði, Guðjón Guðlaugsson 16 og Jak-
ob Möller 1. Forseti úrskurðaði að
Pétur væri löglega kosinn og við það
sat. En í þingsköpum segir svo, að
kosning sé ekki lögleg hema viðkom-
andi fái rúman helming greiddra at-
kvæða. En nú verður þessu eigi haggað,
þar sem þingi er slitið og verður hinn
ólöglega úrskurðaði endurskoðunar-
maður að taka við starfinu.
Samsæti var kapteini Faber haldið
í fyrrakvöld í Nýja Landi. Var veit-
ingahúsið lokað fyrir almenningi alt
kvöldið.
Alþingi
Fræðslumál.
Mentamálanefnd efri deildar fer
’ svo feldum orðum um fræðslumála-
j tillögu þá, er neðri dei'ld hefir sam-
þykt:
„Nefndin hefir orðið sammála um
; að leggja til, að tillaga þessi verði
; samþykt, og þótt hún telji, að hin
j einstöku atriði hennar kalli misjafn
; ‘lega mikið að, þá leggur hún ekki
; til, að neinar breytingar séu gerðar
| á búningi hennar.
j Að eins vill nefndin sérstaklega
• benda á, að af skjölum, sem hún hef
j ir haft í höndum við athugun máls-
ins, hefir hún sannfærst um, að
’ nauðsynleg sé orðin tvískifting sú
; á 3 efstu bekkjum mentaskólans,
| sem liður II. 1. í tillögunni ræðir
■ um.
Að öðru leyti verður um málið
j farið nokkrum orðum í framsögu.“
; Kristinn Daníelsson hefir orð fyr-
ir nefndinni.
St j ornarskrarmálið.
| Framhaldsnefndarálit er komið
; um' stjórnarskrárfrumvarpið frá
I stjómarskrámefnd neðri deildar!
! Farast nefndinni orð á þessa leið :
„Ed. hefir gert þær efnisbreyt-
ingar á frv., að
1. Ákvæðið um kunnáttu í ís-
lenzkri tungu í 29. gr. er felt niður,
og
2. Setningin: „Eigi slítur það
heimilisfestu" o. s. fv. í sömu grein
eru burt feld. Nefndin getur fallist
á þessa breyting, en vill þó árétta
og leggja sérstaka áherzlu á þá
skýring efri deildar nefndarinnar,
að þessi orð þurfi eigi að setja í
! stjórnarskrána sakir þess, að þetta
sé áður í lögum og liggi í hlutarins
eðli. Fyrri breytinguna lætur nefnd-
in afskiftalausa, og eru nefndar-
menu óbundnir um atkvæði sín, ef
brtt. kemur fram um að kippa þessu
atriði í sama far.
Smávegis orðabreytingar vill
! nefndin gera á frv.‘ ‘
Beresford lávarður
dauður
HeiIsnfraBðingamótið
í Kanpmannahöfn.
0,mm
^Eíturgas i Atianzhafi
Við og við berast fregnir um, að
vestur af Florida eitrist loftið á
svæði, svo að allur fiskur þar drep-
ist. Ekki eingöngu vatnið, heldur
og loftið fyllist þessu gasi, sem er
ilmlaust, en mjög óþægilegt fyrir
hálsinn og lungun. Hafa menn tek-
ið eftir þessu fyrirbrigði síðan 1844,
alls átta sinnum, og síðast árið sem
leið.
Stjórn Bandaríkjanna hefir látið
rannsaka stað þenna, en eigi varð
neinn árangur af því; var eigi-hægt
að komast fyrir upþtök eiturlofts-
ins og halda menn að það standi í
sambandi við neðansjávár jarð-
skjálfta-
Einn af nafnkendustu fiotafor-
i ingjum Breta, Beresford lávarður,
er nýlega látinn í Skotlandi, 73 ára
að aldri.
Gharles Beresford gekk í sjólið
Breta 1859 -og var förunautur
prinsins af Wa-les (er seinna varð
Játvarður konungur VII.) á Ind-
landsferð hans 1875—76 og vann
j sér þá hylli prinsins og vináttu.
; Hann var jsóliðsforingi í herliðinu
; brezka í Egyptalandsstyrjöldinni
j og vann sér þá frægð fyrir hug-
j rekki. En jafnframt kom þá í ljós
hjá honum það einræði, sem aflaði
honum oft síðar óvildar. Árin
1885—89 var hann þingmaður í
neðri málstofunni og 1886 gekk
hann inn í ráðuneyti Salisburys sem
aðstoðar flota-ráðherra. En ári síð-
ar sagði hann af sér vegna sundur-
lyndis þeirra Hami’ltons flotaráð-
herra. Hóf Beresford þá ákafa bar-
áttu fyrir því að flotinn væri auk-
inn sem mest, og hafði hann sitt
mál fram.
Þá er hann hætti þingmensku
J gekk ’hann aftur í sjóliðið og hækk-
| aði smárn saman í tign þangað til
j honum voru fengin hin æðstu flota-
j foringja embætti í hendur, t. d.
forysta Ermarsundsflotans, forysta
Miðjarðarhafsflotans og síðan enn
forysta Ermarsundsfl-otans (1907—
1909). Þá var það að honum lenti í j
deilum við einn undirforingja sinn,
Perey Scott, sem nú er nafnfrægur
maður fyrir stjórn stórskotaliðs.
Deilan reis út af flotamálum og
vakti mikla athygli víðsvegar.
Síðan átti Beresford oftar en um
sinn sæti í þinginu og jafnan hélt
hann óspart fram því áhugamáli
sínu, að flotinn væri aukinn, sem
mest. Varð honum vel ágengt, en
þó þóttist hann eigi fá að ráða
rniklu og varð það til þess að hann
gekk úr sjóliðinu 1911. í stríðinu
átti hann þó enn oft í brösum út
af ýmsu flotanum viðvíkjandi. Hef-
ir svo verið sagt um hann, að hjá
honum hefði einni glegst komið í
Ijós þjóðareinkenni Breta, óbifandi
þrákelkni og að láta sér ekkert
fyrir brjósti brenna.
Það hófst þriðjudaginn 2. þ. m. í
sal í húsi sem Teknologisk Insti-
tut á. Sóttu þennan fund heilsu-
fræðingar víðsvegar af Norðurlönd-
um. Fyrir vora hönd var próf.
Guðm. Hannesson viðstaddur.
Fundinn setti dr.med. Poul Hertz
1 sem er formaður í „Selskabet for
Sundhedspleje*. Var þá kvatt til
hljóðs fyrir þá Guðm. Hannesson,
hinn finska prófessor Lönquist,
borgarlæknir Geirsvold frá Bergen
og medieinalrád Block frá Stokk-
hólmi er þökkuðu fyrir boðið til
stefnunnar. Því næst var skoðuð
sýning sem stofnað hafði verið til í
sambandi við stefnuna og að því
búnu sest að snæðingi.
Næsta dag áttu fundir að byrja
með fyrirlestrum og umræðum.
Ekki lengur á undan
Nýr siedihirra.
Aukning kolaframleiðslu
I EngUods.
Síðustu fregnir frá London
herma það, að kolaframleiðslan
þar í landi sé að aukast alls staðar
nema í Norður-Englandi. í vikunni
sem lauk 23. ágúst, var kolafram-
leiðslan samkvæmt skýrslu verzl-
'unarráðuneytisins 263,263 smálest-
um meiri en vikuna áður. Þessi
aukning er aðallega því að þakka,
að þá höfðu verkfallsmenn í Yorks-
hire tékið til vinnu aftur.
Bandaríkin hafa nýlega sent nýj-
an sendiherra til Kaupmannahfn-
ar, og heitir sá Norman Hapgood.
Mynd þessi er af honum.
Norðm nn
ih Spítzbergen,
Flugvélin
hefir nú verið tekin í sundur. Á að
koma henni fyrir í kassa þeim sem
hún var flutt í hingað, til þess að
hún verði ekki fyrir skemdum.
Einnig er þá og hægra til að taka j
ef þar’f að selja hana. En líklega j
verður styrkurinn til Flugfélagsins j
settur aftur inn í f járl-ögin og þarf j
þá ekki að selja vélina. Enda væri
félaginu skaði í því, ef það heldur
áfram, því að vélin er að dómi
þeirra sem vit hafa á mjög traust
og góð, og mótorinn hefir reynst
gallalaus. — Meiri reynsla hefir nú
fengist heldur en síðast þegar at-
kvæði voru greidd um styrkinn.
Síðan hafa verið þreytt ýms lang-
flug sem gefa góðar vonir. Allsend-
is óverjandi væri það ef löggjafar-
valdið eftir svo vel hepnaðar til-
raunir yrði til að bregða fæti fyrir
þetta fyrirtæki. Nú á þessu stigi
málsins yrði það að fella styrkinn
sama sem óverðskulduð vantraust-
yfirlýsing, sem hreint ekki mundi
mælast vel fyrir.
Það er kunnara en frá þurfa að
segja, að síðastliðið ár hefir verið
mikið um það rætt, hver eigi Spitz-
bergen. Margar þjóðir þóttust hafa
þar réttindi og fjölda mörg ensk
blöð hvöttu til þess að Englending-
ar slægi eign sinni á land þetta.
Bn Norðmenn, sem alt af hafa talið
sér Spitzbergen, héldu enn fram
eignarrétti sínum Í ákafa, og svo
fór, að Spitzbergen-málið komst
inn á friðarfundinn í París. Virðist
svo sem þær lyktir hafi á orðið,
að Norðmenn hafi fengið viður-
kendan fullkominn eignarrétt á
Spitzbergen og eyjunum þar um-
hverfis.
Norðmenn höfðu mann fyrir sig
suður í París, Wedel Jarlsberg ráð-
herra, og hefir hann gengið ötul-
lega fram í því að fá Spitzbergen
undir Noreg. Segir „Tidens Tegn“
frá því í öndverðum þessum mán-
uði, að hann sé þá farinn á leið
heim til Noregs til þess að leggja
undir samþykki stjórnarinnar á-
kvarðanir þær, er teknar hafa verið
um framtíð Spitzbergen. Og ein-
mitt um sama leyti flytur „Ber-
liner Tageblatt“ þá fregn, að Norð-
menn eiga að fá landið til fullkom-
innar eignar, en ekki eins og fyr
var sagt, að þeir fengi þar að eins
yfirráð undir eftirliti og umsjá al-
þjóðasambandsins. Lxka frett flytja
Bandaríkj ablöðin frá fréttaritara
Associated Press í París, svo að
telja má víst að fregnin sé sönn.
Eru Norðmenn auðvitað glaðir
mjög út af þessu og flestir munu
unna þeim þess vel að £á landið.
Sú var tíðin að skáld og lista-
menn sáu j'msar framfarir, sem
| verða áttu í heiminum, löngu á und-
; an öðrum, og fyrst tugum ára, eða
jafnvel öldum seinna komu vísinda-
j rnenn, iðnfræðingar og aðrir þess-
j um hugmyndum í framkvæmd.
Nægir þar að benda á ýmislegt sem
, Jules Verne „segir fyrir“ í skáld-
| sögum sínum, sem sumt þegar hefir
ræst og sumt er að rætast.
Nú er öldin önnur, nú eru skáldin
j ekki lengur á undan, að minsta
| kosti verða þau að herða sig ef þau
vilja vera það.
| í júní hefti tímaritsins, „Every-
; day Science“ er mynd af „fljúg-
andi járnbraut“ er enskur málari
héfir gert: Gerir hann ráð fyrir
járnbautarvagni með stéli ogvængj
um og er hann knúinn áfram með
loftspöðum. Spöðunum snýr ráfmó-
tor og aflið til hans leitt eftir braut
arteinunum. Er þetta milliliður
milli jarðbrautar og flugvélar og á
að hafa öryggi járnbrautanna, en
j hraða flugvélanna. Aukakostur
i einn er sá, að vagn þessi er hávaða-
; iaus, því rafmótorinn hefir hægt
| um sig.
Þetta er að eins framtíðarhug-
I mynd listamanns. Hefir hann enga
vissu fyrir því, að þetta sé fram-
kvæmanlegt, og getur engar sönnur
; á það fært, né gefið seina hugmynd
um kostnað, eða annað. Sem sagt,
. þetta er að eins liugmynd, sem þeir
i geta notað, er hafa vit og getu til
, þess.
Um leið og blaðið, sem flytur hug
: mynd þessa er að fara í prentsmiðj-
una, berst sú fregn frá París, að
þektur iðnfræðingur, Francois
Laur, hafi tekið einkaleytfi á nýrri
tegund farartækja, sem séu noklj-
urskonar milliliður milli járnbraut-
arlestar og flugvélar. Er sagt a.ð
þessum hugmyndum svipi mjög
hvorri til annarar.
Hvor þessara manna hefir fyr
fengið þessa „flugu“ er ekki gott
að segja, en svo mikið er víst, að
nú varð iðnfræðingurinn á undan
listamanninum og má sá seinni því
herða sig.
Þjóðverjar ónýta loft-herskip.
Menn muna eftir því, að þegar
Þjóðverjar áttu að skila Bretum
flota sínum og voru komnir með
hann inn á Scapa Flow, tóku skips-
hafnirnar sig til og söktu skipun-
um. — NÚ áttu þeir líka að skila
16 loftherskipum. Af þeim hefir að
sögn tekist að ónýta 12.
Óperasöngvarar við konunglega
leikhúsið í Kaupmannahöfn hafa
löngum þóst illa launaðir í saman-
burði við það sem tíðkast í öðrum
löndum. Hefir leikhúsinu því hald-
ist illa á beztu söngkröftum sínum.
Nú segja blöðin að. líkindi séu til
að Tenna Frederiksen, Helge Nis-
sen og Niels Hansen fari fra leik-
húsinu vegna þess að þeim bjóðist
betri stöður erlendis-
Rán og gripdeildir kvað vera
daglegt brauð í Moskva sem er nú
höfuðborg Bolsjevika. Að ríkis-
bankinn er langt frá því að vera
öruggur gegn árásum sést af því
að 18 manna flokkur réðst inn í
bankann einn daginn og rændi 2
miljón rúbla. Var það í þriðja sinni
með stuttu millibili að ræningjar
brutust inn í þennan banka.