Ísafold - 27.10.1919, Side 1

ísafold'irprentsmiðjji.
Rit tjóri: Ví!h\álmnr Finsen. — Simí 500.
XLVI. árg.
Stoínandi: Bjðrn Jónsson.
Reykjavík, mánudaginn 27. október 1919.
44 tðiubuð
Dráps-Rlyrja
Loforð öðrora megm,
h\ k hiaom raegia.
„Orö, or’S, innan tóm,
fylla storö fölskum róm“.
Margir kannast við söguna um
Bólu-Itjálmar. Hann kom úr kaup-
stað með einn hest í taumi, lausan.
Maður, sem mætti ho’num, kvað létt
vera á hjá honum, en Hjálmar tók
því fjarri. Sagði, að drápsklyfjar
væri á hestinum: Loforð öðruní
megin, en svik hinum megin.
Skyldi ekki fara svipað fyrir
mörgum kjósendum þessa lands?
pingmannaefnin lofa sum 'mörgu
og miklu, sem fyrirsjáanlegt er, að
þeir geta aldrei efnt, þótt þeir yrði
allra karla elztir og ætti alla æfina
sæti á alþingi íslendinga. pegar út-
séð er um efndirnar, þá verður líkt
ástatt fyrir kjósendum og hjá
Bólu-IIjálmari: þeir hafa dráps-
klvfjar, loforð öðrum megin og svik
Jiinum megin.
Sumir frambjóðendur til Al-
þingis ísiendinga nú lofa — að
sögn —- engu minna né óvét’ulegra
en því, að útrýma fátæktinni. peir
ætla að gera alla sjálfbjarga að
efnum til. Jafnaðarmanna eða Bols-
víkingaþjóðskipulagið á víst að
gera þetta að verkum. Bn því
hyggjast slíkir nienn að koma á sem
fyrst.
Eitt þingmannsefnið liér austan-
fjalls kvað hafa gefið kjósendum
10 ,— tíu — loforð, og sett um leið
sjálfum sér jafnmörg boðorð.
pessi maður, sem er alger ný-
•græðingur og hefir hvergi sýnt, að
hann kynni nokkuð til verka fram
yfir hvern meðalmaun, ætlar fyrst
og fremst að bœta vinnubrögðin í
þinginu. Ekki er þess getið, hvort
hann ætlar sér að breyta þingsköp-
unum eða hvernig hann ætlar sér
að fara að þessu að öðru leyti.
Ætlar hann sjálfur að segja fyrir
öllum eða flestum verkum? Eða
• Hítlar hann sjálfur að verða yfir-
nefnd allra nefnda ? Ætlar iiann að
kveða á um >að, hversu lengi þing-
vþræður hans megi tala á þingfund-
um ? Eða ætlar hann að vinna,
svona bak við tjöldin, verkin fyrir
þingmenn, btvði í þeim nefndum,
sem hann situr í, og þeim, sem hann
situr ekki í? Eða ætlar hann ef til
vill að búa ti! nýta starfsmenn úr
þeim mörgu þingmönnum, sem lé-
legir starfsmenn hafa reynzt 0g
munu reynast á Alþingi? Ef þess
væri kostur, þá væri það gott. J?etta
þingmannsefni stendur nærri „Tím-
anum“. Ef liann gæti gert duglega
og starfhæfa þingmenn úr þeim
hóp, sem þann flokk skipa, þá ynni
hann kraftaverk.
En hvað veit þessi skrumauglýs-
andi umviunubrögð þingsins ? Ilann
liefir aldrei á þingi setið, og eftir
öllu að dæma engar líkur til að
liann rnuni nokkurn tíma verða
meira en meðalmaður til neins á
þingi, ekki meira en 2. flokks þing-
maður.
Eitt af loforðixm þessa þing-
mannsefnis er það, að veita pen-
ingastraum inn í landið gegn lág-
um vöxtum. Hvaðan og livenær?
Um það vantár upplýsingar. En
ólíklegt er, að þessi maður, sem ætti
að hafa einhverja hugmynd um
peningamarkað í heiminum nú, viti
ekki, að nú er algerlega ómögulegt
að útvega fé svo að nokkru nemi
og’ allra sízt- gegn lágum vöxtum.
Danir t. d. telja sér engar vonir um
að fá lán nú, herna ef vera skyldi
x Bandaríkjum Norður-Ameríku.
En kjörin telja þeir slík, að frá-
gangssök muni að hlíta þeim..
En þessi Flóa-maður ætlar nú að
verða snjallari en dr. Brandes, fjár-
málaráðherra Dana, Gluckstadt og
aðrir fjármálamenn Dana.
pessi sami þingmaður ætlar ekki
lieldur að hætta fyrr en hvert heim-
tli á Suðurlandsundirlendinu er
raflýst. Hann á að vísu mikið und-
ir sér, þar sem hann er í stjórn
tveggja fossafélaga,' og ekki ætlar
b.ann að láta fé skorta. En vera
mætti þó, að þungt yrði einhvers
staðar fyrir fæti um það, er þessu
verki er að öllu lokið.
Ellefta boðorð mannsins er sagt,
að verið hafi það, að leggja niður
þingmensku, ef hann kœmi ekki öllu
þessu í fram.kvopmd.
Alt þetta minnir mann á skrum-
auglýsingarnar í útlendum blöðum.
Varningurinn, sem boðinn er, er
iiuðvitað óviðjafnanlegur. Og ekki
nóg með það: Svo og svo mikil
ábgrgð er tekin á því, að liann end-
ist vel.
Voltakrossinn t. d. læknar öll
mein. Og þessi pólitiski Voltakross,
sern auglýsti sig nýlega á ein-
um þingmálafundinum axistanfjalls,
ætlar líka að lækna flest ipein 1
íslenzku þjóðlífi. Hann ætlar að
síofna skóla, veita vatni á landið,
brjóta skergarðinn f yrir Suðnr-
landi, láta landssjóð bæta alla vegi,
leggja járnbrautir, koma upp dúka-
verksmiðjum, sjúkrahúsum o. s.
frv.
Og svo tekur hann ábvrgð á sér,
■eins og' skrumauglýsendum er eigi|Fað> að
ótítt. Ábyrgðin er í því fólgin, að
b.ann ætlar að leggja niður þing-
mensku, ef brestur verður á fram-
kvæmdum.
Skrumauglýsendur lofa líka oft
að taka við vörunni aftur, ef hún
reynist verri en sagt var. En þegar
.til kemur, þá finnast þeir ekki eða
þeir koma sér undan efndum með
,v«flum og vífilengjum.
Og svo gæti reynzt um þessa á-
byrgð. pað stendur sem sé ekkert
um það, hvenær maðurinn eigi að
liafa framlcvæmt öll þessi loforð sín.
Vænta má þess, að þau verði ekki
öll komin í framkvæmd áður en
maðurinn verði allur, og þess vegna
getur Iiaim rólegur setið á Alþingi
og bætt þar vinnubrögðin, þrátt
fyrir ábyrgðarloforðið í skrumaug-
lýsingunni sinni.
Sfjó.n^rskiásn
Brynjólfsson — sem reyndar taldist
til jafnaðarmanna og afneitaði því
„Dagsbrún“ — þorsteinn Metúsal-
em Jónsson og Ólaf ur Briem greiddu
allir atkvæði við nafnakall með til-
Breytmg su er varð a sambandi 1
f , ,, . , lögu Bjarna um 5-ára búsetuna, og
Islands og Danmerkur samkvæmt ; _ . _ _____ ,, ....
sambandslögum 30. nóv. 1918,
afneituðu því „Tímanum“ og klíku
liafði það meðal annars í för með íhans- Enda var ti,laga Bjama sam;
sér, aö breyta þurfti stjórnskip-1 ^kt “eð 17 atkvæðum gegn 9 1
unarlögum landsins. Stjórnarskráin
; neðri deild.
gat ekld lengur verið „stjórnarskrá j 1 efri deild hefðn Heimastjórnar-
um bin sérstaklegu mál íslands“ jmenn gctað’ með tilst^k Sigurðar
eftir að landið varð fullvalda ríki í Jónssonar ráðlierra, felt burt 5-ára
og fékk því í verki og framkvæmd ; búsetuskilyrðið. En þeir sáu sér það
forræði á öllum málum bímim j ckld fært, og kölluðust una við það.
Stjórnarskrárfrumvarp >að, er Sjálfstæðismenn allir fylgdust sem
þingið samþvkti í sumar nefndist jeinn maðnr að >ví að setJa 5'ára
því „Frumvarp til stjórnarskrár búsetuskilyrðið í stjórnarskrárfrum
konungsríkisins íslands“. jvarPið og mnnn hiklanst haldaþví
I til streitu. peir hljóta því að leggja
; mjög ríka áherzlu á það, að því á-
kvæði frumvarpsins verði ekki
Vegna samþyktar þessa stjórnar- j
skrárfrumvarps er Alþingi nú rof-
ið og efnt til nýrra kosninga. Kosn-
ingar fara fyrst og fremst fram
vegna st j ór nar skrár f r umvar p sins.
Aukaþing verður væntanlega háð
vegna þess máls þegar á næsta vetri.
Fyrsta verk nýkjörna þingsins v :rð- ^
ur væntanlega meðferð stjórnar- !
skrárinnar. pví er eigi úr vegi, að
kjósendur fái vissu sína um það hjá
þingmannaefnum, hverjum um sig,
hvað þeir ætli að gera við stjórnar-
breytt. Og þeir geta því engan þann
mann kosið á þing nú, sem eigi lofar
því og verður trúað til þess að efna
það, að samþykkja stjórnarskrár-
frumvarpið óbreytt að þessu leyti.
En auk þess verða menn að hafa
það hugfast, að ekki nægir loforð
þingmannaefna um það, að breyta
stjórnarskrárfrumvarpinn ekki að
þessu leyti. Ef því er breytt að ein-
! hverju leyti, þá kostar það enn
nýjar kosningar. Og þá er alls ekki
, víst,
skrárfrumvarpið, þegar á þing
kemur, hvort >eir vilji samþykkja , . ,v. v
það óbreytt eða brevta >ví. !Vlst’ nema >inglð gætl orSlð SV0
monnum skipað, að 5-ara busetu-
Margir þingmenn, þeir er sátu á skilyrðið kyrmi að yerða burt felt
síðasta þingi, hefðu kosið að breyta Qg ekkert gett s staSinn eSa þ4 eitt.
ýmsu í gildandi stjórnarskipunar- hyert allskostar óMinægjandi á-
lögum fleiru en raun varð á. Eink- ikvœði> eins og þaS> aS búsetuákvæði
um kom fram óánægja með núver-
megi setja í kosningalög.
sá kostur tekin að láta þá skipun
haldast sem nú er.
andi skipun þingsins. En samkomu- „ _____________________
* y ö i pess vegna mega sjaltstæðismenn
lag varð ekki um nokkra >á breyt- 'Qg þeir ep tryggja vilja réttindi
mgartillögu er fram kom. Var >ví landsins & fuUnægjandi Mtt, ekki
gefa nokru þingmannsefni atkvæði
j sitt, nema þeim, sem þeir trúa til
Pað atriði í stjórnarskrármálinu, . þess fl(j samþykkja stjórnarskrár-
sem mestum ágreiningi olii, var það, frumvarpið óbreytt á aukaþinginu,
hvort setja ætti búsetu í landi ; sem vfrður á næsta ári.
hér sem skilyrði fyrir kosningar- j
rétti tii Alþingis framar en 1 árs
búsetu, svo sem stóð í frumvarpi
stjórnarinnar,eða réttara sagt,mciri
hluta stjórnarinnar. Breytingartil-
laga kom fram snemma á þinginu
fiá Bjarna Jónssyni frá Vogi um
5 ára búseta á landi hér
skyldi vera skilyrði fyrir kosningar-
rétti til Alþingis og kjörgengi. i
Skiftust menn mjög um þessa til- pau eru sögð fjögur að þessu
lögu. lieimastjórnarmenn gerðust ; sinni:
beuui audvígir, en vildu setja í! Sigurður Sigurðsson, raðunautur
stjórnarskrána heimild til þess að j Eiríkur Einarsson, lögfræðis-
lengja búsetuna úr 1 ári með á- j kandídat.
kvæðum í kosningarlögum. Ileima- j porleifur Guðmundsson útvegs-
stjórnarmönnum og blaðinu „Lög- maður í porlakshöfn, og
Þingmannaefni
f
Arnesinga
réttu“ fylgdi „Tíma“ -klíkan að
málum og jafnaðarmannablaðið
„Dagsbrún“. Flokkur sá í þinginu,
er sig nefnir „Framsóknarflokk“
— og „Tíma“-klíkan telur sér for-
ustu þess flokksbrots — skiftist al-
veg í þessu máli. í neðri déild, þar
sem greidd voru atkvæði um tillögu
Bjarna Jónssonar, hengu að eins 2
— segi og skrifa tveir — af Fram-
sóknarflokksmönnum mcð „Tíma“-
klíkunni í þessu máli. pað voru þeir
Sveinn Ólafsson og Einar Árnason.
porsteinn pórarinsson bóndi á
Drumboddstöðum.
Sigurður einn þessara manna
hefir setið á þingi áður. Ilann má
því kalla reyndan mann. Hann hef-
ir lengstum þótt leika .tveim skjöld-
um í þingmálum og „allra flokka
föðurlands, flóttamaðurinn vitjar“.
Vitsmnna hans og þekkingar hefir
okki orðið mikið vart k þingi. Mál
sem hann liefir borið fram fyrir
sýsluna, hafa lítinn byr fengið,
nema svo einsæ hafi verið, að sama
Hinir, porleifur Jónsson, Jörundur .væri, hver bæri þau fram. Svo hefir
gengi þ'eirra spilzt af hans tilverkn-
aði. Sigurður er kunnastur fyrir
blindan sparnað og nirfilshátt, þar
sem starfmenn landsins liafa átt í
hlut eða mentamenn. Sigurður hef-
ir verið vanur því að halda
að minsta kosti eina skamnta-
ræðu á hverju þingi nm embættis-
menn og sýslunarmenn landsins, og
hefir þá sennilega mint, að hann.
væri á þingmálafundi austur í Flóa.
Hefir sú ræða verið mestu þingaf-
rek hans. Sigurður kvað nú fara
mjög um kjördæmið, biðjandi menn
með klökkum róm og tárvotum ang-
um að kjósa sig, og tjáandi þeim,
hvert „atvinnuspursmál“ það sé
fyrir sig að sitja á þingi. Sigurður
hefir haft atkvæðamagn mikið vi8
kosningar undanfarið þar í kjör-
dæminu. En það mun nú hafa spilt
talsvert fyrir honum, að hann hefir
vitanlega verið reiðubúinn, hvenær
sem vildi, að ganga í „Tíma‘ ‘ -flokk-
inn. Enda ætlaði „Tíma“-klíkan að
koma Sigurði í formannssætið í
Búnaðarfélagi íslands í sumar. En
allir vita það, að sú „klíka“ hamp-
ar ekki öðrum mönnum en þeim,
sem hún er viss um, að sé af henn-
ar sauðahúsi. Tilraunin mistókst að
vísn, en jafntryggur maður og Sig-
urður mun alt að einu finna það,
hversu þungt ok endurgjaldsskvld-
unnar fyrir þessa vegsauka-tilraun
„Tímans“ liggur á hálsi honum.
Eiríkur Einarsson er lítt kunnur
enn þá. Hann mun mega teljast ná-
nægt því að vera meðalmaður að
gáfum. Hann er meðstjórnandi í
tveimur fossafélögum, ,Sleipni‘, sem
telur sér vatnsréttindi í Hvítá, og
„fslandi“, sem telst hafa vatnsrétt-
indi í Soginu. Eigi er kunnugt,
hversu mikið fé hann fær árlega frá
fossafélögum þessnm. Og ekki held-
ur kunnugt, hversu sniðuglega hon-
um tekst þjónustan hjá þessum
tveimur herrum. pví síður er kunn-
ugt hvernig hann pmuni samríma
hagsmuni þessara húsbænda sinna
hagsmunum landsins þegar á þing
kemur. Yæntanlega stendnr hann.
með sinn fótinn á hvorum stað til
að byrja með, en hleypur svo auð-
vitað yfir á bakkann landsmegin.
Eiríkur hefir eindregin meðmæli
„Tímans“. Ber þar margt til. Hann
er fvrst og fremst brjósvinur mikill
Jónasar frá Hriflu. pví næst er
liann vatnafélagamaður, og þeir
menn eru sumir nákomnir „Tíman-
11111“ og njóta mjög ástsældar hans.
1 þriðja lagi býst „Tíminn“ vafa-
laust við því, að Eiríkur muni verða
tryggur maður því blaði og stefnn
þess, þegar á þing keniur. pað er
>ó mjög vafasamt, að Eiríkur fylli
þessar vonir „Tímans“ að öllu
leyti. Ilann mun t. d. alls ekki sverj-
ast undir það óskrifaða aðalboðorð
sumra klíkubræðra „Tímans“, að
hlaupa í höfuð saklausum mönnnm
og reita af þeim mannorðið, cf og
eftir því scm hægt cr.
Meðmæli „Tímans“ bafa aniiars
orðið Eiríki dýrkeypt. Stokkseyr-
ingar og Eyrbekkingar telja lionum
vinfengið við „Tímann“ lítt til