Ísafold - 27.10.1919, Side 3

I S A F O L D
sala. pHi'j verður hö vei*a ti^oSÍiig
fyrir því, að atvinnurekandinn ráði
yfir þeirri sérþekldugu, sem með (
þarf, og engum öðrmn má veita
heimild til slíkrar verzlunar en
þeim, sem þá þekkingu hafa. Og
vegna hagsmuna almennings getur i
hér verið réttmætt að takmarka tölu
verzlananna.
En engin þessara takmarkana fer
lengra en frjálsum viðskiftum er
samrímanlegt. Engiun er sviftur
heimild til atvinnurekstrar, ef hann
fulnægir þeini kröfuin, sem gera
verður vegna almenningsheilla, til
þess að reka megi atvinnuna.
par á móti væri brotin sú regla,
að öllum sé jieimilaður atvinnu-
rekstur á hverju sviði sem er, ef
hann fullnægir lögmKtum skilyrð-
um, settum vegna almenningsheilla,
ef undan væri teluiar t. d. einhverj-
ar vörur, sem eðli sínu samkvæmt
væri jafnvel lagaðar til verzlunar
alment sem aðrar vörur, með öðrum
orðum: Vörum sern almenningsheill
krefur eigi, .sérstakrar meðferðar á,
svo sem ef ríkið eða sveitarfélagið
tæki sjálft verzlun eða framfærslu
þeirra í sínar hendur og bannaði
hana öðrum, eða fengi einhverjum
einstaklingi eða féla’gi einkalieimild
til að framleiða þær eða verzla með
þær. Hér er þó alment viðurkeml
undantékning að nokkrn leyti, þar
sem um nýjar uppfuhdningar er að
tefla („patentlöggjöfin* ‘).
Að sjál|sögðu verður löggjafar-
valdið einnig að setja ýmsar skorð-
ur við atvinnufrelsinu, er miða til
þess að atvinnan sé rekin með á-
kveðnum hætti. par til lieyra ráð-
stafanir til að tryggja líf og heilsu
þeirra manna, sem að atvinnunni
starfa, t. d. bamx við vinnu barna
og jafnvel kvenfólks í vei-ksmiðjum,
ákvæði um hreinlæti, húsrúm o. fl.
pegar þesskonar ákvæði taka jafnt
til allra, sem sömxx atvinnu stunda,
þá eru þær að öllti réttmætar, fara
ekki ixt fyrir þaxx takmörk, er for-
mæleudur frelsis á atvinnxxsviðun-
um hljóta að sætta sig við. liins veg-
ar eru margar þær lxömlxxr, senx
lagðar liafa verið á viðskiftalífið
af löggjafarvajdinu, bæði liér og’
annarstaðar, alls kostar óþarfar eg
skaðlcgar, hömlur, sem almennings-
heill krefur ekki og’ jafuvel ganga í
þveröfuga átt við liana.
Formælendur stefnxxnnar: frjáls-
viðskifti lialda því fram, að engar
hörnlur sé higðar á atvinnufrelsi
ríkisborgaranna, hvorki um pað
hverir megi reica atvinnu né um
það, rneð hvaða hætti hún sé rekin,
. nema heill þjóðar krefji.
51. gr. stjórnarskrárinar er bygð
ú nákvæmlega sömu hugsxxn. par
segir svo :„Oll bönd þau, er hamla
frelsi í atvinnuvegum og jafnrétti
manna til atvinnu, og eigi em bggð
á almenningsheillum skal af taka
rneð lagaboði.“
Samkvæmt stjórnarskránni má
ekki hefta atvmnufrelsi manixa á
nokkru sviði, nema almenningsheill
krefji. Hvenær sem löggjafai’valdið
lxygst að leggja nokkur slík bönd á,
ber því þess vegna brýn skylda til
þess að rannsaka það fyrst, lxvort
nokkur nauðsyn sé til þess alnxenn-
ingsheillar vegna. Og ef það er eigi
sannað, eða yfirgnæfandi líkur fyr-
ir því, að hömlurnar verði til bóta,
þá á ekki að leggja þær á.
Dokto snaínhætur.
Fyrsta doktorsprófíð við
Háskólann.
rannsókn út í æsar, en það væri eigi |
l ægt þegar efnið væri mjög viðn- !
mikið. Ýms atriði benii lurai á, er 1 se
Ixann var ósammála doktorsefxii xnn i<„
og færði fram sínar skoðanir. En
Páll svai’aði ýmsu til.
Síðastur andmæleuda var próf.
Nordal og talaði hann fremur stutt.
Athöfninni lauk eius og log gera
ráð fyrir með því að Páll Eggert
fuxidi og er liann þi’iðji dolctor frá
Háskóla Islands og fyrsti maðxxr
sem ver doktorsritgerð við Háskól-
ann í Reykjavík.
Á laugardágimi varði Páll Egg
erv Ólasoii doktorsritgerð sína um • ,')lason fór mcð doktorsnafnbót
Jón biskup Arasou og samá dag var
Jóii Aðds prófessor gerður að lxeið-
•xrsdoktor við Háskólaxnt.
%
Athöfnin liófst kl. nxmlega eitt,
Settist reklor háskólans, próf. Sig-
m'ður Sivertse'n í forsetasæti en
iiæstir lionum til beggja handá pró-
iessorarnir Sigurður Nordal og
Guðm. Finnbogason. Próf. Nordal,
sexn nxx er forseti lieimspekisdeildar
tók fyrstiir til máls og færði fram
í stutti’i ræðu ástæðnrnar til þess,
að heimspekisdeildin j&efði ályktað
að kjósa Jóu pi’ófessor Ixeiðurdoktor
Mintist hann vísindastai’fsemi hans í
Hafnarverkíaliið í New-York.
\
liafuarverkfallinu í Naw-York,
"i Ixófst í öndverðum þessunx
fi.nxði, er 1111 lokið.
Khöfú, 24. okt.
Friðarsamningarnir.
Brunatryggið hjá
Neder
i

ii
vFélag þetta, sem er eitt af heims-
ins stærstu og ábyggiiegnstu brnna-
ótafélöguœ, hefir starfsð bér á landi
Frá London er símað, að yfirher- í fjölda mörg ár og reynst hér sem
stjórn bandamaima eigi að ákveða annsrítaðar hið .-byggilegasts í alla
í það, hvenær friðarsamningar gangi staði.
Erl. símfregnir
Fri frittaritara ísafoldar.
<;g þess, að einmitt það efxxi, sem !
löfundxxx’inn liefir tekið til með-
íerðar í síðustu bók sinni, „Einok-
ixnarverzlun Dana“, lxefði verið að-
alviðfaugsefiii höfundarins í fjölda , jjenjn llcfjr
mörg ár. Heimspekisdeildiiini hefði ^ frjðartjlboð
borist. tii evrna, að pi’ófessor Jón ,
Khöfn, 17. okt,
Ófarir Bolzhewikku.
Frá Helsingfors er símað, að
Brelar liafi tekið Kronstadt.
I Finnar halda áfram friðarum
leitunum við Bolzliewikka.
í gildi.
Viðureignin í Eússlandi.
Frá Rival er símað, að her Bol-
zhewikka veiti fylkingarörmum
Judenitschs öflugt viðxxám.
Mótmælaverkföll.
| er símað frá Berlín að haíin séu í
! héruðum þeim, sem Belgía á að fá
| af Þýzkalandi, og er það út af að-
! förixrn bei'giska setuliðsins þar,
Ivliöfn, 24. okt.
Hildarleikurinn um Petrograd.
Frá Ilelsiugfors er símað, að
Nor'ðvestui’liernum miði vel áfram.
Ti’otsky veitir viðnáin í Petrograd
. og ver húsin sem næst ex’u víglín-
xxnni. Talið er að 60 þxxsund manns
ætlaði að senda deildinni ritið til
þess að fá að verja það opinberlega,
en deildin bafði ekki álitið það rétt
bæði vegna þess að slíkt doktors-
pi’óf liefði að eins orðið til rnála-
mynda, þar eð efnið væri fárra
meðfæri, en þó öllu fremur vegna
liins, að vísiudaleg starfsenxi Jóus ^
væri þegar orðin svo viðurkend, að I
báskólinn sæi sónxa sinn í því, að ,
selja lxonum sjálfdæmi um rit sín,
eins og forstöðunefndir listsýninga
viðui'kendum listamöiiuum um verk
þeirra.—Að lokunx bað liann rektor
sent. stórveldxuium (mvúxi þurfa til þess að taka borgina.
j Sendimaður frá Judenitseli er
konxiim til London og biður stjórn-
Friðurinn. ‘ina hjálpai'.
Frá París er súnað, að þar sem |
Frakkar hafi nú foi’mlega staðfest j Firðtal yfir Atlanzhaf.
friðarsamningana og íiillkominn [ Marconi lxefii* tekist að tala milli
friður því kominn á milli þeirra og Evrópu og' Ameríku.
pjóðvei’ja liafi aðalherbúðir Frakka
Aðalumboðsmaður:
Halldór Eirikssan,
Laufásvegi 20 — Reykjavik.
Sirri 175.
FrambjéBendur
á Isafirði.
verið lagðar niður.
Samsceri.
Komist liefir upp ráðagerð um
það að myrða Alexander Serba-
prins, en morðtilrauninni liefir
verið afstýrt.
Cxu’zon.
er oi'ðinn utanríkisráðherra.
Friðurinn.
Foch álítur að friðarsamiiingarn-
ir geti gengið í gildi í byrjun nóv-
ombermánaðar.
Rhöfn, 26. okt,
Sverfur að Bolszevikum.
Frá Helsingfors er símað, að að-
staða J udenitsoh hafi stórum batn-
að.
xxm að afhenda doktorsefninu skil-
' , , Ivhofn, 20. okt,
ríki hans. Rektor lysti þa protessor (
Jóu Aðils rétt kjörinn doktor í Bolzhewikkar missa Petrograd?
b.eimspekilegum fræðxxnx og afhenti i Finska fréttastofan í Helsingfors
lxonum doktorsbréfið. pakkaði haxin sírnar, að Judenitch hershöfðingi
vegsaukan með nokkrtxm orðum. hafi náð á sitt vald úthverfum Pet-
par með var lokið fyrri þætti at- rograd-borgar og slitið allar sam-
bafnarinnar og varð þá stutt lilé. göngur milli Petrograd og Moskva.
pví uæst settist forseti lxeimspek- j Ilermálafræðingar eru hræddir tt'kifi til faxiga í Czarskoje-Selo
isdeilcíai’ í foi’sctastól eii til hliðar um, að liægri herarnxur Judeniteh-
lionxxm hinn nýkjörni heið’.xrsdoktox’ liðsins sé eigi nægilega varinn og
sem skipaðtir var andmælandi cand. að hann megi óttast áhlaup þar.
Frá Reval ’hefir
st jórna rráð Trotsky ’s
frézt að lier-
lxafi verið
jur. Páls E. Ólasoiiar, og px’óf. Tuttugu þúsund Bolzhewika-her-
Rúmenar of heimtufrekir.
Fi’á París er símað, að Banda-
nxenn hafi neitað áðverða við kröf-
Gxxðm. Finnbogason. Deildarfovset- manna liafa
inn var einnig skipaður andmæl- Gdow (°)
andi og fól því Guðmmidi að stýra !
atliöfninni og tók liann þá forsæti. j
pá steig Páll doktorsefni í stólinn 1
safnast
Friðurinn.
, 1 um Rúmena til landauluJnga vest-
txr a oogmn.
Vöruskifti.
og lýsti með nokkrum orðxxm til- verið frestað um óákveðinn tíma,1
Pólverjar og Þjóðverjar liafa
Frá Pai’ís er símað, að þxí hafi ^ byi’jað að skiftast á koliun og mat-
vælurn.
orðning rits þess um Jón biskup að friðarsamningarnir
Arason, sem liann átti að verja. gildi.
Andmælti síðan Jón prófessor og <
fann að ýrnsxx en lofaði annað, eins Khöfn, 22
og venja er til við slík tækifæri.
! Kvað hann almenningi talsvert
gangi
okt.
Bolzhewikkasókn.
Frá Helsingfors er símað. að
kunnugt, xxm Jón Arason b.skup, og BoIzhewikkar llafi hafi8 sókn
sótt fram fyrir norðan Oneg'a-vatn.
„Daily Mail“ álítur a.ð ibústaður
Yil'hjálms fvrv. keisara sé miðstöð
manna, er vilji koma Ixomxxn til
valda aftur.
mátti lieyra á ræðu bans að hann
jtaldi, að döktorsefnið hefði frenxur
átt að draga fram í dagsljósið aðra
jkafla Isléndingasögu en þennan, t.
, ö. sögxx 14. og 15. aldar senx væri
nxjög lítið kunn. Ýmsar athuga-
semdir gerði hann aði’ar, bæði um
efnisval, niðuri’öðun 0g skoðanir
rliöfundai’ins. pótti ræðumanni segj-
ast vel. Að lokinni ræðunni svaraði
doktorsefnið andmælanda nokkrum
crðunx.
Næstxxr gekk Magnús dósent Jóns-
son í skrokk á Páli, án þess að liann
væri til kvaddur.Taldi hann doktors
efnið liafi valið sér of víðtækt
verkefni til meðferðar. Doktorclis-
pútazia ætti að vera rækileg íhugun
tiltölulega afmarkaðs verkefnis, og
Fiixnland tekxxr ekki þ'átt í sókn-
inni geigm Bolzliewikkum.
Frá Reval er símað, að Jude-
nitseh hafi skorað á nágrannalönd-
in og Norðurlönd, að veita sér lið
gegn hinni harðvítugu og auknu
ásúkxx Bolzhewikka.
Ófriðar-rannsóknir.
Frá Berlín er símað, að nefnd
sú, er skipuð var til þess að rann-
saka öll skjöl viðvíkjandi ófriðn-
um, hafi komist að þeirri niður-
stöðu, að Þýzkaland hafi í desem-
ber 1916 ónýtt friðartxlraunir Wil-
sons vegna misskilniúgs.
Lithaugaland
hefir verið lýst í hernaðarástandi.
I Portúgalar
°” ríkjamönniuii
Azoreyjum.
hafa leyft Banda-
að hafa flotastöð á
lvliöfn, 26. okt.
Bolzhewikkar færast í aukana.
Frá London er símað, að Bolzlie-
[ wikkuixx hafi bæzt liðsstyrkur gegn
þeirn öllum, D'enikin, Koltsclxak og
Judenitseh.
Rúmenar 0g Ungverjar.
Frá Yrín er sínxað, að Rxxnieíiar
hafi skyndilega hætt viðheiúxflutn-
ing’ 'hers síns frá Búdapest. Halda
þeir því fram, að friðarráðstefnan
í París lxafi ekkert úrskurðarvald
í deilum Rúnxana og Ungverja.
Norðurlönd
hafa vxðurkent Czecko-Slovakíu.
Svo sem kunnugt ex' eru þeir
M. Torfasou og Jón A. Jónsson
bankaútbússtjóri í kjöri á Isafirðk
pær kröfur má gcra til kaup-
sfaðanna, oð það með fullri sann-
gii’ni, að þeir sendi öðrum kjör-
dæmum frekar liæfa menu á þing
peir eru fólbsfleiri en sveitar-
kjördæmin flest og ættu því frekar
að bafa mentuðum og séx-fx’óðum
möinumi á að skipa.
Isafirði hefir verið legið á bálsi
fyrir það í seinni tíð, að hafa eigi
skipað þingsæti kjördæinisins sæmi-
lega vel gefnum manni. Mun eigi
fært fyrir kaupstaðinn að reyna að
bera þá sök af sér, því liún er til
þess of augljós. Eina rétta leiðin ex’
að reyna að bæta fyrir bi*ot sín og
senda nú þinginu þann starfskraft
sem fyUilega nemi burt blett þanu,
sem á hefir fallið kjördænxið. Yrerð-
ur því ekki neitað að nú er til þess
stofnað í bezta lagi með framboði
Jóns A. Jónssonar. Munu fáir eða
engir af frambjóðendum liafa slíka
þekkingu á stvinnuvegum og þörf-
um þessa lands sexn liann. Hann
var um nokluxr ár bóndi og útgerð-
armaður, sí.ðan *bókari við útibú
Landsbankans á Isafirði og loks nú
um nokkur ár forstjóri sama útbús.
Hefir þekking bans og framúrskar-
andi dugnxð ir hafið til vegs hvert
verk er hfcnu hefi unnið að. parf
eigi að cfa, að þinginu yrði hinn
mesti liagur að slíbum stax’fskx’afti
og kjördæminu bráð nauðsyn að fá
á þing mann, sem skilning lxafi á
þörfum þess og áhrifavald til að
koma einhverju til leiðar.
Ekki er nein þörf á samanburði
á þessum manni og hinum fram->
bjóðtmdanum sem orðinn er lands-
kuuiuxr. Mesta athygli hefir það
vakið, hversu mikla lítilsvirðingu
þingið hefir sýnt hverju því er
hann hefir borið þar fram. Mun á-
stæðan vera skapstirfni mannsins
og þ<’kkingarleysi á flestxxm innan-
landsmálum. Afleiðingarnar síðan
orðið þær, að þingið hefir einungis
liaft tafir af roðaskaki hans og
sli’iki slegið yfir allar aðalkröfur og
xnálaleitanir kjördæmisins.
1 millilanda málum hefir liann
verið þversum. Ekki þversum fyrir
erlendri áleitni, lieldur fyrir því
að ísland næði þeinx stjórnarfars-
legu réttindum sem þjóðin hefir
barist fyrir í áratugi.
Á síðustu þingum hefir daður M.
T. við „Tíma“-flokkinn þótt ein-
kennilegast. Hafa „Tíma‘ ‘ -menn
látið gildlega yfir því að þeir hefðu
þjósir miklar á borSum, er þeim bið-
ust úr öðrum flokkum með gjaf-
verði, eu líklega hefir þeim velgt
við fleskinu, því ekki sá M. T. séi*
4