Ísafold - 24.11.1919, Page 2

ISAFOLD
LEVAHN bátamótorí»r . dr„„í„p >
LEVAHN er ein bezta tegund bátamótora sem smíðaðir eru á Norðurlöndum. Enginn mótor sem notaður er hér á landi er olíu-
sparari en LEVAHN og þó notar hann ekki eins mikið vatn eins og þeir flestir.
LEVAHN verksmiðjan hefir 18 ára reynslu í mótorsmíði. Á hverjum LEVAHN mótor er eins árs ábyrgð. Bili eitthvað í mót-
ornum á fyrsta ári og komi í ljós að stafi af missmíði, bætir verksmiðjan það tafarlaust.
LEVAHN mótorar standast fullkomlega samkeppni hinna beztu mótora að gæðum og hinna ódýrustu að verði.
Verksmiðjan getur afgreitt flestar stærðir alveg fyrirvaralaust. Skrifið eftir íslenzkri lýsing'á mótorunum með myndum af
byggingu hans. Verðlisti sendur ef oskað er.
Pörður Sveittsson <$ Co.
Aðalumboðsmenn á íslandi fyrir LEVAHN MOTOR Co, KRISTIANIA.
valdi, og á saina grundvelllinum
sem verið hefir: sjónum og land-
inu.
Sumir kunna enn fremur að segja
eitthvað á þessa leið: Látum land-
búnað og sjávarútveg fara sinnar
ltiðar, ef það borgar sig betur fjrrir
þjóðina efnalega að gerast verka-
lýður í stóriðjuverum útlendra auð-
félaga. Þessum mönnum er óhætt að
svara, því að þeir byggja hugsun
sina í þess'a máli á alt öðrum grund-
velli en hinir. Þeir telja þjóðerni,
tungu o. s. frv. ekki svo mikils virði,
að eigi megi kasta 'því öllu fyrir'
róða, ef fé er í aðra hönd. Þeir, sem Llenzkri tungu hafa lagt og leggja
halda vilja í þjóðerni, tungu, sjálf- enn sinn skerf til viðhalds íslenzku
stæði ó. s. frv. vilja ekki skifta á þjóðerni. Þótt göndu bókmentirnar
því fyrir þá náð að mega þræla í sc að mörgu leyti nauðsynlegur
iðjuverum fossafélaga eða annara. grundvöllur undir þær nýju, þá
Þeir vita það, að viðhald og efling verður ekki eingöngu á þeim lifað.
atvinnuvega vorra nú og þá fyrst ^ Hver tími hefir síli einkenni, og það
og fremst landbúnaðarins, er eitt gem þótti gott bæði í ljóðagerð og
aðalskilyrði fyrir viðhaldi þjóðern- | sagnastíl fyrir hundrað árum, þykir
is vors, tungu og sjálfstæðis. | fæst gott nú. Að eins ágætustu ritin,
Þeir vilja heldur láta kalla sig hvert í sinni grein, standast eldraun
innilokunarmenn. Og þeir eru inni- allra alda, meðan íslenzk tunga er
iokunarmenn að þessu leyti. Þeir töluð, svo sem rit Snorra Sturluson-
\dlja taka opnum örmum andlega ’ ar, íslendingasögur, Lilja Eysteins
hollum áhrifum og þekkingu bæði í ^ Ásgrímssonar, Passíusálmarnir og
andlegum og verklegum efnum, Vidalinspostilla.
b.vaðan sem þau koma. Og þeir hafa : Hver tími verður því að yngja sig
heldur ekkert að athuga við það, að upp, ef eigi á að verða kyrstaða ,
„ , , ■ ' t' ans auður, sem lestrarkunnattan er
vmna með erlendu fe, sem þeir raða cða afturfor. Það er að ems a farra ’ .
. „ .* „ , . ■ .... , lykill að, evkur emmg barattuþrott-
sialfir yfir og geta fengið afarkosta- manna færi, þeirra manna er hverju - * ,
Á . ... f, . 1 . . ú. , •« u-i inn, enda þótt menn geti ekki sagt,
lcust. En þeir vilja ekki lata hinn smni lifa, að auka við bokmentir , . .
utlenda Mammon kæfa sig eða niðja þjoðarmnar a ymsum sviðum, skáld- verklegri gr( -n Flestir
Sína, ekki láta hann drepa þjoðerrn skaP; sagnfræði nátturuvrsmdr, log- ^ ^ ^ ^
sitt eða gera sig að emtomum verk- j fræði o. s. frv. En þessir menn eru
smiðjulýð. íslenzku bændurnir ,þjóðinni alveg jafn nauðsynlegir og
munu heldur kjósa að búa á jörðum þeir, sem starfa að líkamlegri fram-
leiðslu hennar, alveg jafnnauðsyn-
eru traustir, ein-

Kaupa allar islenzkar vörur. 1 e
A.B. Nc Kapt. Stocbholm. irdisk Handel N. Unnérus Reykjavík. i s s ] 1 I 1
Selja allar sænskar vörur.
ritar um Sir George Webbe
sínum og íslenzku sjómennirnir að
draga fiskinn úr sjónum.
Íslenzkir
riihöfundar.
„íslendingar viljum vér allir
vera“, sögðu Fjölnismenn. Sjálf-
sagt munu fæstir ef ekki allir taka
undir þessi orð enn í dag.
En hverju er það fyrst og fremst
að þakka, að vér erum íslendingar
enn þá, að vér erum sérstök og sjálf-
stæð þjóð ? Það er því að þakka að
vér liöfum geymt tungu þá, er vér
nú tölum og með henni serstök þjoð-
areinkenni, geymt með henni þann
arf, sem forfeðurnir hafa eftir sig
látið í bókmentum, siðum og öðrum
þjóðareinkennum.
Ef þessi arfur er nokkurs virði,
þá ber oss sjálfsagt að varðveita
hann sem bezt. Og hann er jafn-
mikilsvirði þjóðinni sem séreinkenn-
in eru einstaklingnum. Hver maður
hættir að vera sjálfstæð vera, ef
hann þurkar af sér sérkenni sín.
Og hverjum er það fyrst og
íremst að þakka, að vér höfum hald-
ið tungu vorri og þjóerni? Það er
bókmentum vorum að þakka eða
réttara sagt, það er bókmentamönn
nm, rithöfundum vorum að þakka.
Og þetta tekur bæði til þeirra, er
samið hafa forn rit vor og þeirra,
sem síðar hafa gefið þau út og skýrt
þau. Það tekur til þeirra, er yngt
hafa aftur upp íslenzkuna, hafið
hana aftur upp úr þeirri niðurlæg-
ingu, sem hún var komin í í lok 18.
aldar.
Þeir bókmentamenn, sem síðan
hafa starfað til viðhalds og þróunar
iegir og bændur og sjómenn. Hvor-
ugra má hún án vera á meðan hún
ætlar sér að vera sérstök og sjálf-
stæð þjóð.
Allir skilja nauðsyn þess að yrkja
jörðina og draga fisk úr sjónum.
Hitt virðist þar á móti mörgum tor-
skildara, að „maðurinn lifir ekki af
einu saman brauði‘ ‘. Gamla mál-
tækið: „Bókvitið verður eigi látið í
o.skana“, virðist enn þá vera trúar-
setning allmargra. Það mun ekki of-
mælt, að jafnvel sumir af fulltrú-
um þjóðarinnar á Alþingi hafi haft
?etta gamla máltæki meðal greina
fjármálatrúarbragða sinna. Þó eru
. slendingar menn bókelskir yfirleitt
Fá munu þau heimili vera á íslancli,
þar sem eigi er eitthvað lesið, þar
sem eigi þykir tómlegt að hafa ekki
bók að líta í, þegar tómstundir leyfa
Og víða eru lestrafélög. Þau byggj-
ast auðvitað á lestrarfýsn manna.
Annars væru þau andvana fædd.
En þau lifa víðast lengi og það sýn-
ir, að almenningur vill eitthvað
lesa. Að vísu er það, sem lesið er,
ekki ávalt beztu tegundar. En inn-
an um er þó alt af eitthvað nýtilegt.
Þrátt fyrir þá trú sumra manna,
að bókvitið verði ekki látið í ask-
ana, mun þó meiri hluti manna her
hafa þá skoðun, að bókvitið verði
cinmitt látið í askana, beinlínis eða
óbeinlínis. Það hafa menn bæði lært
af reynslu annara þjóða og reynslu
sjálfra sín. hversvegna ætti að lög-
bjóða skólagöngu barna, ef menn
teldu bókvitið ekki verða látið í
askana, ef menn teldu það ekki með-
al margs annars nauðsynlegt skil-
vrði þass að lifa lífi siðuðum mönn-
um samboðið. IIví að lögskipa mönn
um að kenna börnum sínum lestur,
skrift og reikning, ef því væri eigi
trúað, að leikni á þessum sviðum
gerði þau færari í lífsbarattunni.
En menn skilja það ef til vill ekki
jafnvel, að margskonar annar and-
pá ritar Sigurður prófessor Nor-
hafa þó líklega reynt þetta sjálfir
ef þeir gá vel að. Hversu mikið yndi
hefir t. d. ekki mörg velkveðinn fer-
skeytla veitt mönnum, hvort sem
þeir hafa verið við vinnu sína eða
leitað sér hvíldar frá dagstritinu?
Og ef svo er, þá hefir höfundur fer-
skeytlunnar ekki verið með öllu ó-
þarfur maður.
Og ef höfundur ferskeytlunnar
hefir verið þarfur maður, þá er hitt
ekki síður víát að þeir menn, sem
breiða út nytsama almenna þekk-
ingu eða þekkingu á ákveðnu sviði
eru eigi síður þarfir menn, . Eða
þeir menn, er framarlega standa í
skáldskap og öðrum listum.
Fæstir rithöfundar vorir eða þeir
menn, sem starfað hafa að vísind-
um eða listum, hafa eigi átt við svo
góð kjör að búa, sem þurft liefði að
vera. Hefir valdið því fámenni vor,
fátækt og skilningsleysi á starfi
þeirra. Það hefir því ekki verið líf-
vænlegt að fást við ritstörf á íslandi
cða önnur andans störf. Fyrir því
liafa sumir efnilegustu skálda ís-
lenzkra orðið að sctjast að í öðru
landi og rita á þess tungu, þótt þeim
væri það stórum torveldara en að
rita á móðurmáli sínu. Má þar til
nefna menn eins og Johann Sigur-
jónsson og Gunnar Gunnarsson.
Aðrir liafa orðið að eyða tíma og
kröftum í tímakenslustrit til þess
að liafa ofan af fvrir sé*r. Svo var
t. d. um Þorstein Erlingsson. Og
svo var það lengi um Bjarna Jóns-
son frá Vogi. Og svo er það um dr.
Helga Jónsson nú. Sá maður, sem
gefið hefir sér hinn bezta vísinda-
mannsorðstír, verður nú að kenna
36 stundir í hverri viku í ýmsum
skólum. Ekki svo að skilja, að það
sé eigi veglegt starf og vel unnið.
En villan liggur í því, að þessi mað-
ur verður, er neyddur til að vinna
starf, sem ýmsir aðrir geta unnið,
og taka þar með tíma frá stórþörf-
um vísindastörfum, sem hann einn
hérlandsmanna eða fáir aðrir geta
leyst af hendi. Fjölmörg slík dæmi
m'ætti nefna, ef þörf gerðist. En
itilega og lipurt rituð. Guðm.
. Finnbogason ritar grein, er
nefnist: „Ok nefndi tíu höfuðit.“
Skýrir hann það, hvernig á því stóð
að mönnum heyrðist Kolur Þor-
steinsson, sem Njála segir, nefna töl-
una 10 um leið og höfuðið fauk af
bolnum fyrir öxi Kára.
Steingrímur Matthíasson ritar um
lækningar fornmanna, skemtilega
grein. pá læknuðu inenn með rún-
um og töfrum og ákalli á dýrlinga
og aðrar góðar vættir.
Finnur prófessor Jónsson ritar
grein er hann kallar „Sannfræði ís-
lenzkra sagna“ Rekur hann þar
nokkur dæmi til þess, hversu áreið-.
anlegir hinir fornu sagnaritarar
vorir sé. Hafa þeir gott af að lesa þá
grein, er halda því fram, að rit
þeirra sé að miklu leyti skáldskapur,
í 3. heftinu er prentaður fyrir-.
stríðið Félögin hafa ekki ennþá lestur> er Sigurður magister Guð-
hækkað þóknun þá, sem þau gjalda mundsson hefir flutt mn Jón Thor-
fyrir rit þau, sem þau hafa gefið , ^dsen. Er grein sú vel og skemti-
út Og svo er annarstaðar. Menn|ie«a rituð- Frú Theodóra Thorodd-
munu þó nú vera farnir að sjá, að ,sen ritar endurminningar um Jón
svo búið getur ekki staðið lengur. í A rnason bókavörð og „Mann og
að það verður einnig að taka tií Jóns Thoroddsens, og sýnir
greina í þessu sambandi verðlækk- >ar ema vestfirsku fyrirmyndina,
un peninganna þá, er orðið liefir (er J- Th. lýsir. Guðm. prof. b inn-
síðan styrjöldin hófst.
Bómentafélagið, sem er öflugasta
bókaútgáfufélag vort mun vænt-
anlega ganga á undan í þessu efni.
Og að líkindum koma fleiri á eftir.
þetta er svo alkunnugt liér á landi
að engin nauðsyn er á því að fara
frekar út í það.
Og endurgjaldið, er menn fá hér
fyrir ritstörf, er alkunnugt. Oft er
alls ekkert borgað, en venjulega
ótrúlega lítið. Fyrir örk í tímarit-
liiium, svo ‘sem Skírni og Andvara,
hafa verið greiddar 30—40 kr„ og
þess að engu gætt, um hvert efni
hefir verið skrifað. Og er það þó
liarla mismunandi, hver fyrirhöfn-
in er. Berum t. d. saman Land-
fiæðissögu Þorvalds próf. Thorodd-
sens og einliverja óválda ritgerð í
Skírni. Skyldi örk af hvorutveggja
kosta sömu fyrirhöfn?
Og það er einkennilegt, að þókn-
un rithfunda hefir ekkert hækkað
yfirleitt frá því sem var fyrir
Bókmentafél.bæk ii r
1919
Þa:r eru nú nýkomnar, nema 1.
og 2. hefti Skírnis, sem áður var
komið.
Skírnir er nú að eins 18 arkir á
ári. Yarð að minka hann nokkuð
vegna örðugs fjárhags félagsins.
Bókaútgáfa hefir öll orðið 3—4 sinn
um dýrari en hún var fyrir ófrið-
inn, og er vonlegt, að þess hafi
nokkra staði séð um bókaútgáfu
bæði bókmentafélags og annara
sams konar félaga.
Skírnir er þetta ár margbreytileg-
ur. par er meðal annars eftirmæli í
bogason ritar um Jón prest porláks-
son. Var þetta ár 100 ára afmæli
þeirra þriggja merkismanna Jóns
Þorlákssonar, Jóns Thoroddsens og
Jóns Árnasonar. Úrval úr ljóðum
Jóns porlákssonar liefir dr. Jón Þor-
kelsson o. fl. gefið út í 100 ára minn-
ingu. Og Þorvaldur prófessor Tlior-
oddsen gefur út ljóðmæli föður síns,
Jón Árnason hefði verið maklegur
meiri minningar en orðið hefir,
kannast allir við íslenzkar þjóðsög-
ur og æfintýri, og eiga íslendingar
lionum mjög fyrir það að þakka, að
sá bókmenta f jársjóður hefir geymst
auk margvíslegra annarar ósér-
plæginnar vinnu í þarfir þjóðlegra
’ræða.
Síðast er alllöng ritgerð, er nefn-.
ist „Færeysk þjóðernisbarátta“. Er
þar í aðaldráttum rakin saga Fær-
eyja og lýst baráttu þeirra sín á
milli og við Dani um sjálfforræði
Færeyja, svo og taldir hinir merk-
ustu menn þar lendir, sem við mál
Færeyja hafa riðnir verið. Er grein
þessi fróðleg og skipulega skrifuð,
Höfundurinn er Jón Ilelgason niál-
f'ræðinemi í Khöfn. Virðist hann