Ísafold - 15.12.1919, Qupperneq 4

4
V » i-
við hið rússncska ríki og við hina
guði þekku rússnesku keisaraætt“.
En þessi fögru orð og önnur slík
voru því samt ekkert til fyrirstöðu,
að baltiski aðallinn ynni Þýzka-
landskeisara hollustueiða, þegar
rússneski zarinn var oltinn úr sessi.
Hvað atvinnumálin snertir, þá er
Eistland fyrst og fremst akuryrkju-
land. 1917 var bæjarlýðurinn talinn
að eins 25%. Er þar í landi líkt mál-
um komið og var í Danmörk áður
•en bændaánauðinni var létt af. 60%
af jarðeigninni heyra til 900 stór-
Lýlum, sem 250 aðalsættir eiga. 40%
er frjáls bændaeign, sem lénsherr-
arnir seldu frá jörðum sínum þegar
bændastéttinni var gefið frelsi. En
þessi hluti er samt svo ófrjór og á
honum hvíla svo miklar skuldir og
skattar, að eignin verður varla tal-
inn mikilsvirði. Því þar sem herra-
garðsmennirnir njóta bæði margra
«g mikilla hlunninda, hvílir fjöld-
inn allur af kvöðum og byrðum á
bændabýlunum, sem eru 60,000 að
tölu. Þannig eiga bændurnir að sjá
um vegaviðgerðir, póstflutninga,
brýr, alþýðuskóla og að nokkru leyti
um kirkjurnar, og enn fremur verða
þeir að þola það, að aðalsmennirnir
íiafi veiðirétt í landeign þeirra.
Einnig er hinu fjárhagslega sjálf-
stæði þeirra óréttur sýndur með alls
konar banni; þeir mega t. d. ekki
reisa verksmiðjur, gufumyllur né (
olgerðarhús; sveitaverzlun mega
þeir ekki hafa og heldur ekki veit-:
ingakrár. Yfirleitt er hér um bænda-
stétt að ræða, sem er kúguð og und-
irokuð af fáeinum tiginbornum stór-
eignamönnum. En breytingin kom I
snögglega þegar Bolzhewikkar kom- j
ust til valda; með fáeinum penna- j
dráttum var allri aðalsmannaeign j
jafnað niður. En sú niðurjöfnun
átti sér heldur ekki langan aldur,
því þýzkar liðsveitir náðu landinu
skömmu síðar og létu alt komast
aftur í sitt gamla horf. En eistneska
herskipaflotans. En hvort sú iðnað-
argrein er fær um að standast sam-
kepnina, er vafasamt, þegar ekki er
lengur um fasta vinnu fyrir sjóliðið
að tala. Þrjár stærstu skipasmíða-
stöðvarnar í Beval standa nú næst-
um auðar, þar sem unnu í febrúar
1918 14,000 verkamenn. Af öðrum
iðnaðargreinum, sem nokkuð kveð-
ur að, má nefna cements og tígul-
steinsgerð og spíritusbrenslu. En
varla er þess að vænta að eistneski
iðnaðurinn hafi mikla útflutnings-
möguleika, þó að erfitt sé hinsvegar
að gjöra sér grein fyrir utanríkis-
verzluninni, vega þess að verzlunar-
skýrsíurnar vanta. Á árunum 1900
—'04 var smjörútflutningur frá
Reval að vísu 6,5 milj. kg., en varla
hefir það alt verið frá Eistlandi,
heldur að líkindum talsverður hluti
þess frá Itússlandi, og svo vantar á
hinn bóginn tölurnar um það, hvað
inn hefir verið flutt. Helzt mætti ef
til vill átta sig á skipaferðunum.
Arið 1913 komu 1026 skip til eist-
neskra hafnarbæja og 976 fóru það-
an út. Innflutningsvara var það ár
87 milj. rúbla virði, en útflutnins-
varan ekki nema 30 milj. rúblur.
Skipagöngur tefjast mjög að vetr-
inum vegna íss; þarf jafnan ísbrjóta
til þess að komast inn á höfnina í
fteval, en aftur á móti er Battiseh-
port venjulega íslaus.
-----o-----
SNORRI
STURLUSON.
Reisa Norömenn honuni
minnisvarða á It«Iamli?
í norska blaðinu „Gula Tidend“
fyrir standmynd af Thorvaldsen.
Er það gjöf frá Dönum. Þannig
hafa þeir heiðrað þann Islending er
gerði hróður þeirra mestan. Látum
okkur nú' farast líkt við Snorra,
þann íslendinginn sem okkur varð
mestur.
Annars hafa Islendingar haft hug
á að ltoma sér upp Snorra-minning
sjálfir. Það mun vera nær tuttugu
ár síðan Einar Jónsson myndhöggv-
ari gerði uppkast að minnismerki
yfir Snorra Sturluson. Og nefnd var
skipuð til þess að hrinda málinu á-
fram. En árangur varð enginn.
Við munum því trauðla gerast
þrándur í götu annara þó við hrincl-
um í framkvæmd hugmynd þessari
liér í landi.
Vera má að það gæti tekist að
komist í samvinnu við íslenzku
nefndina og Einar Jónsson.
En mér finst að Snorra-Varðinn
eigi að vera heiðursgjöf frá Norð-
n’önnum til Islendinga. Og þá verð-
IHýlega eru þessi orð rituð, sem
vænta mátti úr þeirri átt er þau
komu úr. Og gleðilegust fyrir þá
sök, að í þeim felst full viðurkenn-
ing á því, að vér íslendingar eigum
Snorra allan og óskiftan. Fáum við
tildrei fullþakkað þeim mönnum,
scm bera til okkar vilvildarhug, en
þar eru sumir frændur okkar í Nor-
egi fremstir í flokki. Tillagan um
Snorra minnisvarðan er áreiðanlega
ekki eingöngu sprottin af viður-
kenningunni á meistaranum gamla,
heldur einnig af samúð og velvild
1il íslendinga. Og er hvorttveggja
gott.
Erl. símtregnir
Fra frettaritara ísafoldar.
stjórnin og þingið á nú fyrir hönd-
um að gera umbæturnar á hinum
alda-gamla ójöfnuði og óréttlæti.
Um framleiðslumálin er fátt að
segja, en eftir því sem séð verður,
stendur landbúnaðurinn á lágustigi.
Aðeins 18% ræktað land, engi 30%,
skógar 22%, en afgangurinn heið-
arlönd,eða önnur ónýt jörð. Af
komtegundum er þar ræktuðhveiti,
rúgmjöl og bygg, og verður það að
meðaltali 800 kg. pr. ha. Á síðustu
árum hefir samvinnustefnan rutt
sér til rúms á meðal bændanna. Þar
eru yfir 100 pöntunarfélög, álíka
ntargir sparisjóðir og lánsstofnan-
ir, um 20 kaupfélög og hálft annað
hundrað sameignarrjómabíi. I hin-
um löndunum hefir samvinna einn-
ig aukist og þó einkum í Ukraine.
Iðnarins gætir lítið í Eistlandi.
Þó eru einstaka iðnaðargreinar,
sem ná út fyrir landstakmörkin, t.
d. vefnaðariðnaðurinn, og veltur
þar á miklu hvað hann snertir,
hvemig rússneska tollpólitíkin verð
ur í framtíðinni. Því útflutningur-
inn hefir verið ódýr vatnaleiðina,
en aukist sá kostnaður, er þeirri
iðnaðargrein alvarleg hætta búin.
þar sem hún nálega stendur eða
fellur eftir því, hvernig henni vegn
ar á rússneska markaðinum. Papp-
írsgerð er einnig nokkur (ársfram-
leiðslan ca. 1600 járnbrautarvagn-
ar), en gæti án efa verið meiri,
vegna þess hve landið er skógarríkt.
Skipasmíðar jukust einnig fyrir
nokkrum árum, þegar mörgum stór-
um skipasmíðastöðvum var komið
upp í Iieval, aðallega til aukningar
skrifar Thorleiv Hannas, sem kunn-
ur er að frændrækni í garð Islend-
jinga svolátandi grein, hinn 11. f. m.:
j „Anders Hovden hefir gert það
að tillögu sinni, að Norðmenn setji
Snorra Sturlusyni minnismerki.
Khöfn 7. des.
Rússneska blaðið „Pravda“ skýr-
ir frá því, að stjórnarskifti séu að
verða í Rússlandi, og telur líklegt,
að friðarsamninga verði leitað við
Víst eiga þeir að gera það. Það Koltshak °S D™ikin.
Byltingardómstóllinn í Perm hef-
ir dæmt og látið lífláta morðingja
keisarafjölskyldunnar rússnesku.
Símað er frá París, að 40,000 víg-
búnir Ungverjar séu komnir að
andamærum Czeckoslovakíu. Búist
er við því, að Czecko-Slovakar bjóði
út her sínum.
Símað er frá Berlín, að Þjóðverj-
ar hafi frelsað 500 herfanga, sem
enskt slcip var á leið með um Kiel-
arskurðinn til pólskrar hafnar.
Símað er frá London, stjórn
Bandaríkjanna geti ekki þegar í stað
veitt Austurríki lán, en auðmenn
andamanna og Bandaríkjanna hafa
lofað því 100 miljóna láni.
Þýzkaland og friðarsamningamh'-
Símað er frá París, að Henry,
Wilson og Foch marskálkur ræði
...„. . , ■ • með sér afstöðu Þjóðverja til friðar
^rð samninganna og leggi það til að
! bandamenn leggi undir Essen og
Við látum reisa minnisvarðann j Frankfurt; ef Þjóðverjar láti ekki
fyrst og fremst okkar vegna. Þjóð- uncjan
ar-samvizkan krefst þess, að við jafna8armam» í Þýzkalandi hafa
heiðruðum minningu manns sem gaf Lnistekist
okkur Heimskringlu.
En minnisvarðinn á einnig að „ „ ,
, Khofn 8. des.
vera þokk og kveðja til Islendmga,
nánustu frændþjóðar vorrar. Þess-1 Ameríkska blaðið „New York
vegna verður hann að standa á ís-! Herald“ skýrir frá því uð friðar-
landi. í Reykholti — gamla óðalinu j fulltrúar bandamanna álíti að
hans Snorra — eða í Reykjavík. I Wilson geti ekki unnið neitt að al-
Á aðaltorgi Reygjavíkur stendur. þjóðamálefnum og að Lansing ut-
eitt er undárlegast, að eigi skuli það
hafa verið gert fyrir löngu.
Heimskringla hefir verið þrótt-
drykkur þjóðar vorrar bæði í blíðu
og stríðu í mörg hundruð ár. Óvíst
er hvort við hefðum megnað eða
haft þor til að heyja baráttu fyrir
sjálfstæði og frelsi þjóðarinnar, ef
henar hefði ekki notið við.
En Snorri hefir fengið vesælar
þakkir fyrir hið einstæða stórvirki |
sitt. Noregskonungur þakkaði hon-,
um með því að hjálpa til að taka
hann af lífi. Það er synd, sem enn
þá liggur eins og farg á okkur Norð-
mönnum. Og þá synd afplánum við
bezt með því, að virða vel þá þjóð-
argjöf, sem hann lét okkur eftir. ,
En eigi væri ofgoldið, þó við létum I
þess sjáanleg merki, að við virðum ,
anríkisráðherra taki við stjórnar-
störfunum fyrir Bandaríkin.
Frá London er símað, að neðri
málstofa þingsins hafi nú samþykt
cbreytt lög um stjórnskipun Ind-
lands.
Frá París er símað, að banda-
menn hafi lofað að ábyrgjast frið-
helgi Belgíu í fimm ár.
Rúmenar
bafa gengið að kröfum banda-
manna.
Bandamenn hafa samþykt og
sent Þjóðverjum eitt ávarpið enn.
Frá Helsingfors er símað, að yfir-
stjórnir hvítu herjanna í Rúss-
landi vilji ekki viðurkenna sjálf-
stæði Finnlands.
Frá Dorpat er símað, að Lettar
og Bolzhevikkar hafi ekki enn sam-
ið um vopnah'lé. Bolzhevikkar vilja
semja frið nú þegar og þeir og
Let.tar borið sarnan friðarskilmála
sína en fulltrúar hinna Eystrasalts-
landanna og Finnlands, sitja hjá og
bíða livað ur því verður.
Frá Belgíu er símað, aö viðskifta-
málaráðherrann, Schmidt, hafi lýst
yfir því, að framleiðsla Þjóðverja
á öllum sviðum sé nú að nálgast það
sem hún var fyrir stríðið.
Khöfn 9. des.
Símað er frá Helsingfors að Eist-
land og Lifland komi sér ekki sam-
an um ákvörðun landamæranna
Frá Berlín er símað að ítalskar
hersveitir hafi tekið Fiume, í fullu
samkomulagi við D’Annunzio.
Frá París er símað, að fulltrúar
Bandaríkjanna á friðarráðstefn-
unni séu á förum heim.
í orðsendingu handamanna til
Þjóðverja er þess krafist af þeim,
að þeir undirriti tafarlaust fullnað-
arskilmála, ella er þeim hótað upp-
sögn vopnahlésins og herför inn í
landið.
Khöfn 10. des.
Frá Paris er símað, að neðri mál-
stofa þingsins, og sérstaklega Clem-
cnceau fyrir hönd stjórnarinnar
hafi fagnað mjög fulltrúnmnn frá
Alsace-Lorraine er þeir komu til
Parísar.
Frá London er símað, að stjómin
sé mjög leið yfir hversu samning-
arnir í Kaupmannahöfn gangi seint
Skilmálar Litvinov’s þykja ósann-
gjarnir. _
Friðarverðlaunum verður eigi
úthlutað fyrir 1919 úr verðlauna-
sjóði Nobels.
Khöfn 11. de.s
Frá París er símað, að Clemenc-
eau sé farinn til London í pólitisk-
um erindagerðum.
Frá Berlín er símað að þjóðþing-
jð sé sammála um, að ómögulegt sé
að verða við kröfum Bandamanna.
Frá Washington er símað, að
Bandaríkjamenn ætli að auka flota
sinn svo, að hann verði orðinn jafn
stór stærsta flota heimsins árið
1925.
Frá London er símað, að Brosse-
syth, sem lagði á stað frá London
12. nóv., hafi komist til Ástralíu
10. desember.
í New York
hafa verið sett hörð ákvæði til þess
að spara eldsneyti og ljósmeti.
Litvinov hefir lagt friðartilboð
fram fyrir Bandamenn en efni þess
er enn ekki opinbert orðið.
-------o----------
Á síðastliðnu hausti var mér dreg
ið hvítt, kollótt gimralamb, með
mínu rétta marki, blaðstýft hægra,
stýft og gagnbitað vinstra sem eg á
ekki, og skora eg á réttann eiganda
að semja við mig um markið.
Björgvin v. Stokkseyri, 7. des. 1919
Eyjólfur Sigurðsson.
Sterling fer héðan á morgun til
A.ustfjarða og útlanda Tekur skipið
kjöt á Austfjörðum og flytur það til
Noregs. Fer síðan til Kaupnianna-
hafnar til eftirlits, en á að vera kom-
m hingað til Reykjavíkur aftur fyrir
5. fehrúar með alla þingmennina.
Ráðgjafanefndin. Bjarni Jónsson
frá Vogi hefir verið kosinn formað-
ur hins íslenzka hluta millilanda-
nefndarinnar.
Loftskeytatæki hefir Botnia fengið
nylega. Ráðið mun að Sterling fá>
lika loftskeyti bráðlega.
Dánarfregn. Eggert Claessen og frú
hafa orðið fyrir þeirri sorg að missa
Gerðu litlu fósturdóttur sína. Hún
lézt vtra og var líkið flutt hingað á
Botniu síðast. Jarðarförin fór fram
á laugardaginn að viðstöddu fjöl-
menni.
Stefán Stefánsson skólastjóri fó>'
utan í haust til að leita sér lækninita
og var hann mikið veikur um iiríð. En
rni er hann aftur á batavegi. Þó verð-
ur hann að liggja rúmfastur nokkurn
trma enn.
ís/endingur 1 seldur. Sigurður E.
Hlíðar dýralæknir á Akureyri, hefir
selt blaðið sitt Islending, sem hann
hefir gefið út nokkur ár. Ivaupand-
inn er Brynleifur Tobíasson kennari
og tekur hann við blaðinu um nýár-
Dómur er nýlega fallinn í yfirrétti
í máli Iþví er réttvísin höf*"ði "efrn
A'sgeir Ásmundssyní ''lt h>ml svo-
nefnda „hvíta mansali". Ákærði var
sýknaður.
Druknun. Sig. Sigurðsson læknir í
Búðardal druknaði í vikunni sem
leið, þar vestra. Var að koma frá
borði úr Svaninum við annan mann
En bátnum hvolfdi á leiðinni í land.
Maðurinn, sem með Sigurði heitnum
var komst á kjöl og bjargaðist.
Hjálmar Sigurðsson, kaupmaður
frá Stykkishólmi lést hér á spítalin-
um í vikunni sem leið.
Landafræði og ást, eftir Björnson
er leikfélagið byrjað að sýna. Var
leikið' í gærkveldi í fyrsta sinn og
gerðu áhorfendur góðan róm að.
Jón Norðmann pianosnillingur lézt
hinn 11. þ. m. eftir þunga legu. Er
hans sárt saknað af öllum sem þektu
hann og ísland á þar á bak að sjá
listamannsefni, sem virtist eiga mikla
c-g fagra framtíð fyrir höndum.
ísland á að leggja á stað hingað frá
Kaupmannahöfn 3. janúar og koma við
í Leith. Verður það fyrsta ferð hingað
til landsins á næsta ári.