Ísafold - 29.12.1919, Blaðsíða 2

a
I S A F O L D
þegar dýrtíðaruppbót er við þau
lögð. *,
Kaupstaðaprestur, sem hefir 3000
kr. eftir nýju lögunum, fær næsta
ár um 6400 krónur. Hann fjer dýr-
tíðina því heldur meira en full-
fcætta.
A dæmum þessum, sem tekin
hafa verið, sést það, að þeir, sem
kallaðir voru hafa há laun fyrir
stríðið, verða langharðast úti til-
tölulega. Þessa menn, sem nú skulu
nefndir, vantar t. d. á að fá dýr-
ið jafn vel settir sem 1914 með þá-
verandi laun sín, talið eftir verð-
mæti krónunnar nú-
Ráðherrar (hver) 18000 kr.
Dómstjóri* hæstaréttar . 6300 —
Dómendur* hæstaréttar 1750 —
Biskup .,.............. 8000 —
Póstmeistari ........... 5500 —
Landsímastjóri ........ 8000 —
Landlæknir ............ 5500 —
Menn, sem áður höfðu um 3000
kr. árslaun, en nú ná hámarki launa
og dýrtíðaruppbótar samanlagðrar,
fn nokkurn veginn uppbót. Allir
héraðslæknar fá fulla uppbót og
flestir talsvert meira. Prestar fá
hana sumir ekki fulla en aðrir tals-
vert fram yfir það.
Hámörkin á dýrtíðaruppbót valda
þessu misrétti. Föstu launin í
frumvarpinu eru yfirleitt skynsam-
lega ákveðin. Þau eru miðuð við,
hvað sœmileg laun hefffi mátt telja
síffasta áriff fyrir stríffiff. Ef dýr-
tíðaruppbótin hefði verið ákveðin
með jafnmikilli sanngirni, þá hefði
allir starfsmenn landsins mátt vel'
við una. Og jafnvel 3000 króna há-
markið, sem að vísu er brot á rétt-
mætri meginstefnu, hefði þó verið
viðhlítandi, ef hitt hámarkið, 9500
króna hámarkið, hefði ekki verið
sett.
Sá munur er á verkalaunum
starfsmanna landsins og verkaláun-
um annara, að þingið skamtar hin-
um fyrnefndu eins og því þóknast
<g hirðir hvergi þótt allar réttar
reglur sé brotnar, en verkamenn al-
rnent setja þáð upp, er þeir sjá að
þ( ir þurfa að hafa til framfærslu
sér og sínum. Þeir miða eigi við
tippbót á einhverjum hluta launa
eftir því sem krónan verður þeim
minna virði. Menn, sem fyrir stríð-
íð unnu fasta vinnu, t. d. bókbiud-
arar, prentarar o. fl., og höfðu 25
krónur um vkuna, setja nú að sögn
upp 100 kr. um sama tíma, eða f;,úr-
falda kaup stt. Jlnda lætur það
nærri, þegar miðað er við kaup-
magn peninga nú og fyrir rúmnm
5 árum.
Björgunarfélag
Yestmannaeyja.
Eins og kunnugt er, stofnuðu
Vestmanneyingar björgunarfélag
fyrir rúmu ári síðan; tilgangurinn
sá að hafa skip á varðbergi kring-
um Eyjarnar á vetrarvertíðinni til
eftirlits með bátum og veiðarfærum,
sem og líka til strandgæzlu.
Vestmanneyingar hafa einatt orð-
ið fyrir sköðum á bátum og mönn-
um, sem eðlilegt er, þar sem aðal-
sjósóknin er háð um hávetrartím-
ann og sótt af miklu kappi.
Miðað við landsyfirdómendur.
Reynsla undanfarinna ára hefir
hefir sýnt það, að vélbátarnir eru
ónógir til að hjálpa hver öðrum í
mörgum tilfellum þegar stórsjór er
kominn og storinur. Til þess þarf
stærra skip með ábyggilegri vél og
sérstökum tækjum til björgunar.
Hins vegar eru þess mörg dæmi að
vélbátarnir hafa snúið aftur út í af-
takaveður ti! að leita að nauðstödd-
um félögum sínum og bjarga þeim,
og hefir þetta oft tekist giftusam-
lega, en stundum algerlega mistek-
ist, og enda komið fyrir að þeir er
bjarga vildu, hafa sjálfir týnst í
leítinni.
Þetta ástand var því ástæðan fyr-
ir stofnun Björgunarfélagsins.
Þá kemur gæzla veiðarfæranna og
landhelginnar.
Vestmanneyingar auka útveg sinn
með ári hverju, en ágangur útlendra
f'skiskipa fer mjög í vöxt, og núna
síðustu árin hafa þeir einkum virt
landhelgislögin að vettugi og vaðið
yfir veiðarfæri bátanna svo að inik-
ið afla- og veiðafæratjón hefir af
iiiotist.
Því skal þó ekki haldið fram hér
að skemdir botnvörpunga á veiðar-
færum séu ávalt framdar vísvitandi.
pað er oft örðugt fvrir þá að vita
raeð vissu hvar veiðarfæri bátanna
liggja, þar eð duflin, sem menn al-
ment nota, eru ekki svo fullkomin
scm skyldi.
En hér gæti björgunar- og eftir-
lits-skipið oft leiðbeint hvorum-
tveggja, bátunum og botnvörpung-
unum með góðum árangri. Björgim-
arskipið verður því hvorttveggja í
senn, björgunar- og strandvarnar-
skip, enda fer það mjög vel saman.
Því mun einnig verða falið að iáta
ada mögulega hjálp í té, einkum til
íslenzkra fiskiskipa, sem- eru við
suðurströnd landsins á vetrarver-
tiðinni.
Sva*ðið frá Reykjanesi til Dyr-
liólaeyjar verður starfsvið þess
þann tímann.
Félagið er hlutafélag og er inn-
borgað hlutafé þess nú um 150 þús-
und krónur, þar af frá Vestmanna-
eyingum eingöngu 110 þúsund, af-
gangurinn héðan úr Reykjavík og
Hafnarfirði. Ilafa flest allir stærri
útvegs- og kaupsýslumenn hér svðra
stutt að félagsskap þessum drengi-
lega með fjárframlögum. Úr ríkis-
sjóði hefir félaginu komið 40 þús.
króna styrkur til skipakaupanna.
i Fyrir milligöngu hr. E. Nielsen
framkvæmdastjóra — sem stutt hef-
ir félagið ineð ráðum og dáð frá
bvrjun — hefir það nú keypt haf-
rannsóknarskipið „Thor“ af dönsku
stjórninni fyrir 150 þúsund krónur.
Er nú verið að endurbæta skipið og
útbúa það fyrir hið nýja starf þess,
á Flydedokken í Kaupmannahöfn,
og verður viðgerðinni væntanlega
lokið í janúarmánuði næstkomandi,
og skipið þannig tilbúið í byrjun
\ertíðar.
Skipstjóri er ráðinn Jóhann Jóns-
son lautenant.
Thor er 205 bruttoregistertonn að
stærð, sterkur og vandaður að öllu
leyti og er óhætt að fullyrða, að
félagið hefir orðið þar fyrir góðum
kaupum.
Það liggur í augum uppi að jafn
stórt og gott skip sem þetta getur
víðar komið liði til strandgæzlu en
við suðurströndina, einkum líka
þegar þess er gætt að t. d. um síld-
veiðitímann er þess engin þörf sunn
anlands.
Björgunarfélagið vantar^nn mik-
ið fé og óskar eftir hluttöku allra
Gerduft
Hið nafnfræqra anierfska.
v-Á\ iv a
! y
Langbezta efni sem
nútíminn þekkir til þess
að geta búið til góðar kökur
og kex. Með því að nota það verður
heimabökun hæg og ódýr. Að-
eins selt í dósum, er ætíð
ferskt og heldur full-
um krafti.
Selt í heildverzhm
Garöars Gíslasonar,
og í flestum matvöruverzlunum.
þeirra, sem hjálpa vilja til þess að
Iryggja líf og eignir sjómannanna;
r.iest af því, sem liér hefir verið lof-
að til ; kipsins er þegar grcitt, og
vonandi greiðist hitt iiráðlega. enda
er þess mikil þörf nú, þar sem skipið
(r þegar keypt.
Þetta fyrirtæki,sem V --stmanney-
ingar hafa nú ráðist í, o (rð fyrsta
í sinni röð á þessu ] mdi; áhugi
manna þar fyrir málinu sést ljósast
á framlögum þeirra til þess. Góðar
undirtektir Reykvíkinga áttu og á
sínum tíma drjúgan þátt í fram-
gangi þess.
pað mun brátt sýnt að strand-
\arnar- og björgunarskip Vest-
mannaeyja verður fiskiveiðum lands
rnanna og þeim er þær stunda til ó-
metanlegs gagns og er gott til þess
að vita fyrir alla þá, er stutt hafa
Björgunarfélagið til að koma þessu
þýðingarmikla máli í framkvæmd.
p. t. Reykjavík, 12. des. 1919.
Jóhann p. Jóscfsson.
hægt væri að fá sæmilegan áburð
a þennan hátt því að tilfinnanleg-
ur skortur hefir verið á áburði,
einkum nú hin síðari árin, er til-
búinn álnirður hefir verið ófáan-
legur.
Áburður
Úr mýrartotfi.
son í Þingeyjarsýslu, hefir gert til-
raun til þess að framleiða áburð úr
mýrartorfi, og hepnaðist hún von-
um fremur. Hann lét gera gryfju
í fyrra skamt frá hver,þarsem jarð-
hiti er 50—70 stig. í gryfjuna var
svo ekið 30—40 kerruhlössum af
mýrartorfi og látið vera þar fram á
haust. Þá var það pjakkað í sund-
ur og síðan látið eiga sig til vors.
Var það þá vel grotnað sundur og
iíkast mýkju. Var því þá ekið í
kartöflugarða og Sást árangurinn
greinilega þegar kom fram á sum-
arið. Varð kartöflugrasið miklu
meira og dökkgrænna í þeim beð-
um, þar sem þessi áburður var,
heldur en í þeim beðum þar sem
enginn áburður var. í ágústmánuði
skemdi frostnótt kartöflugarðana
og varð uppskera því lítil en þó var
mikið meiri uppskeran úr þeim beð-
um, er áburðinn höfðu fengið beld-
ur en úr hinum beðunum.
Ætlar Baldvin að halda þessum
tilraunum áfram og væri mikils um
það vert fyrir garðrækt þeirra Þing
eyinga þarna hjá hverunum, ef
Nýju rtkin
við Austursjóinn.
Framh.
Ukraine. Þar eð landið hefir ekki
nein glögg takmörk, er hægast að
lýsa legu þess með gráðum. Það
liggur milli 44. og 53. breiddarstigs
og 20. og 45. lengdarstigs. Ekki þarf
annað en líta á landabréfin til þess
að sjá, hve flatarmálið er mikið.
Gengur næst Rússlandi af öllum
evrópiskum löndum.
En þó að landið vanti eðlilega
takmarkalínu, nema að sunnan-
verðu (Svartahafið), er þó annar
blær yfir landi en á Rússlandi og
Póllandi. Meginhlutinn er láglendi,
og er það víða afar frjósamt, eink-
tim við Svartahafsstrendumar.
Stórir fjallgarðar eru þar einnig
i,Krimfjöllin, Kákasus og Karpatha
fjöllin). Árnar eru margar og stór-
ar, og renna þrjár þær stærstu út
í Svartahafið, Dnjepr, Dnjestr og
Buy. Dnjepr er þriðja í röðinni að
lengd af Evrópuánum; er hún 2100
km. og eru 1500 þeirra í Ukraine.
Mikil'l hagur er fyrir Ukraine að
ciga land að Svartahafi; eru þar
iíka stórar hafnarborgir, svo sem
Odessa, Nikolajev Kherson, Sebasto
pol og Rostov.
Hvað tungumál og þjóðerni snert
ir, er þar ef til vill meiri hræri-
grautur en í nokkru öðru landi.
Landið byggja ca. 50 milj. manna
(nákvæm tala hefir aldrei fengist),
og af því eru 75% Ukrainingjar.
Af öðrum þjóðflokkum eru Rússar
fjöimennastir, 9%, eða hér um bil
4)4 milj., og eru þar taldir með
allir embættismennirnir og þeir
Ukrainingjar, sem fengu sér rúss-
r.eskan borgararétt af hiæðslu við
að missa embætti sín. Gyðingar eru
þar einnig fjölmennir, 3,8 milj.
(7,6%), og eru þeir á víð og dreif,
en flestir í borgunum og vestan við
Dnj'epr, í austurhluta Ukraine og
við rússnesku landamærin er fátt
af þeim, vegna þess að Rússar neit-
uðu þeim þar um dvalarstað. Hvað
Pólverjar eru þar margir, er ekki
hægt að segja um með vissu, vegna
þess, að í skýrslunum er ekkert til-
iit tekið til kaþólskr-i Rufhena, held-
ur báðum þjóðflokkunum blandað
sam|in. Þeir eru taldir 2,200,000, en
cru að líkindum ekki nema 2 milj.
Þá koma Þjóðverjar næstir í röð-
inni, og eru þeir 1,6%, eða hér um
bii 800.000. En auk þessara þjóð-
f'okka, sem taldir hafa verið, er þar
einnig fjöldi annara, en þó enginn
tjUmennari en 1%.
Stærstar borgir þar í landi eru
Diev (1,000,000, íbúar), Odessa
(800.000), Lemberg (400.000),
Kharkov (350.000), Ekaterinoslav
(300.000) og Rostov (250.000).
Aðalatvinnuvegurinn er land-
búnaður og vinna að honum 80%
þjóðarinnar. Landskifti eru að vísu
ekki sem réttlátust( 40% eiga stór-
bændur, ríkið og kirkjan), en þó
engan vegin eins ósanngjörn og
víða annarstaðar. Aðalframleiðslu-
varan er korn. Á árunum 1911—15
var framleitt í rússneska hlutan-
um af Ukraine að meðaltali á ári
80 milj. ct. hveiti, 54 milj. ct. bygg,
43 milj. ct. rúgur og. 28 bilj. ct.
hafrar; ennfremur 60 milj. ct.
kartöflur og 65 milj. kg. tóbak.
Kvikfjárrækt er þar einnig tals-
verð, sérstaklega í austurhluta
landsins, þar sem flatlendið er
mest. Hestar eru taldir 7,5 mil.
(Galizia 0g Bukoviiia ekki taldar
með), nautgripir 11,1 milj., sauð-
fé og geitfé 13,5 milj. og svín 5,8
miljónir.
Námurekstur er einnig talsverð-
ur í Ukraine. í Donetshéraðinu,1
rétt við landamæri Rússlands voru
280.000 námuverkamenn árið 1917,
og unnu þeir 19 milj. tonna af
steinkolum og 4 milj. Anthracit-
kol (gljákol). Þessi framleiðsla
getur að vísu ekki jafnast við
Bandaríkjanna, Englands né Þýzk-
alands, en aftur á móti engu minni
en Frakklands og Belgíu. En fróð-
legt er að sjá hvað kolaframleiðsl-
an hefir aukist feikilega síðasta
mannisaldurinn. 1890 vöru fram-
leiddar 3 milj. tonna, 1900 11 milj.,
1910 17 milj. og nú 23 milj., og
ekkert bendir til að kolin fari mink
andi. Fyrir nokkrum árum var kos-
in nefnd til þess að rannsaka kola-
lögin, og komst hún að þeirri nið-
urstöðu, að ef framleiðslan væri 20
milj. tonna, yrðu námurnar tæmd-
ar á 2000 árum. Af málmum hefir
verið framleitt á síðustu árum 5
milj. tonna á ári og af járni 3 milj.
Steinolía fæst á tveim stöðum í
landinu, Galiziu og Kákasus. Og
verði hægt að endurbæta steinolíu-
lindirnar í Galiziu, sem að nokkru
eru eyðilagðar, má télja víst, að
frá Ukraine geti komið 30 milj.
centn. á ári. Landið er einnig mjög
auðugt af nafta, sem án efa
getur stuðlað mikið að því að koma
fjárhag þess á réttan kjöl.
Að iðnaðinum kveður yfir höf-
uð lítið, vegna þess að rússneska
stjórnin hefir veitt verksiniðjunum
heima fyrir, einkum í Moskva.
margvísleg hlunnindi, sem dregið
hafa úr samkepninni í öðrum hlut-
um ríkisins. í Ukraine er nú sem
stendur 35.000 ■íverksmiðjur, og
\inna í þeim 330.000 verkamenn.
Mest kyeður að sykurgerðinni, og
vinna að henni þSO.OOO verkamanna
Ur málmi eru þar helzt gerðir