Ísafold - 29.12.1919, Blaðsíða 3

ISAFO LD
eimvagnar, landbnnaðarvélar (80
verksmiðjur), herskip og verzlun-
arskip (skipasmíðastöðvarnar í
Nikolajev). Leirkerasmíði er þar
c-innig talsvert stunduð; búið til
postulín, postulínssteinn, gler, tígul
steinn og cement.
Af því, sem að framan er sagt,
má sjá hvaða vörur eru þyngstar
á metunum hvað útflutninginn
snertir. A árunum 1909—13 eru
landbúnaðarafurðirnar lang hæztar
Korn var flutt út fyrir 1000 milj.
franka, úr dýraríkinu 150 milj.,
járn 200 milj., málmar 25 milj. og
aðrar afurðir fvrir 40 milj. franka.
ekki altaf nóg rúm fyrir. Bn á því
er altaf hætta um bækvcr skáld-
skaparlegs efnis. Þó þjóðin sé elsk
að þeirri list, hafi löngum stundum
setið glöð og reif við lestur ská'ld-
rita og telji þar sín beztu hnoss,
þá má ofbjóða þörfinni og viótöku-
þá má ofbjóða þörfinni og viðtöku-
fúsleikanum.
Engum þurfti vitanlega að koma
það á óvart, þó nú komi venju
fremur fleiri bækur út en undan-
farin ár. 5 styrjaldarár hafa þar
áhrif engu síður en annarstaðar.
Þó mc in kip*u ekki algerlega að
sér hendinni með bókaútgáfu með-
Gagnvart þessum útt'lutningi, sem | an á stríðinu stóð, þá' lag'ði það
nemur 1840 milj. franka, er inn- j ýmsar hömlur á þá framleiðslu.
flutningur fyrir ca. 1200 milj.; Pappír steig afskaplega í verði.
franka; er það helzt fiskur, iðn- Prentunarkostnaður sömudeifðis.i
aður og nýlenduvörur. Má af þessu j Bókaútgefendur voru tregir til að
sjá, að Ukraine getur haft álitleg-! leggja í mikinn útgáfukostnað með-
an tekjuafgang, og mun sízt af því j an alt var á hverfanda hveli í flest-
veita til þess að koma mörgu í lag um efnum. Það safnaðist því fyrir |
aftur, sem úr
stríðsárunum.
lagi hefir færst á
(Finanstidende)
Bokagerð.
hjá þeim, sem fengust við bóka-
gerð. Menn hættu ekki að yrkja
eða starfa að sögurannsóknum, þó
ekkert af því kæmist út.
En nú eru stíflurnar teknar að
méstu úr þessum farvegi. Af því
leiðir þetta mikla aðstreymi bók-
anna nú. Menn ganga útgáfu-ber-
serksgang til þess að vinna það
upp, sem gengið hefir úr á undan-
förnum árum. Og önnur ástæða
Oft hafa Islendingar verið frjó- liggur einnig til grundvallar fyr-
samir í bókagerð sinni, að tiltölu ir bókafjölguninni. Yöxtur þjóðar-
er íslenzkt, og bækúrnar ekki sízt.
Hvort sem þetta er satt eða ekki,
þá megum við ekki láta verða snefil
af sannleika í því á næstu árum —
aldiei héðan í frá. Við verðum að
hafa andlegt þrek til að húðstrýkja
okkur, ef þörf gerist. Við verðum
að hafa svo mikið sjálfsálit, að við
þorum að þyrma ekki öðru en því,
sem er það bezta.
Að því leyti felst hætta í þessari
miklu bókagerð nú, að hætt er við,
að alt fái að gróa og festa rætur,
og þetta mikla flóð sogi í sig óhrein
ar æðar, sem fái að streyma óhindr-
aðar og í fullu gengi. En þrátt fyr-
ir það er bókagerðin gleðiefni. Og
ekki verður séð við öllu í vorleys-
ingunum. Þar verður alt að bylt-
ast og troðast saman: hreint og
óhreint, gott og ilt, óskapað, van-
skapað og fullskapað. Og ýmislegt
bendir á, að sumar skapist úr
þessari miklu vorleysingu bóka-
framleiðslunnar íslenzku.
J. B.
við fólksfjölda og aðra framleiðslu.
En aldrei hafa þeir verið jafn mikl-
ir afkastamenn á því sviði eins og
síðustu tvö árin og einkum þetta
síðasta.
Hver bókin hefir rekið aðra.
Blöðin geta nýrrar bókar á hálfs
mánaðar fresti. Bókagluggamir
sýna nýja stjörnu fædda á bóka-
himninum hraðar en með hverju
tungli. Og þeir, sem hafa þann ó-
gróðavænlega sið að kaupa hverja
nýja bók, standa ráðþrota yfir full
innar og aukinn andlegur starfs-
máttur hennar hefir í för með sér
aukna bókaframleiðslu. Það er ekki
mikil sanngirni í því að ætla, að
altaf komi jafn fáskrúðugt og tak-
markað safn bóka á markaðinn, þó
þjóðin vaxi, vitkist og taki þátt í
stærri og margbreytiiegri hlutverk-
um. Vöxtur bókagerðarinnar er
vöxtur andlegs lífs í landinu. Óð-
fluga aðstreymi nýrra bóka, tákn
va’knandi þjóðaranda, sem leitar
kröftum sínum afrásar á einhverja
um bókaskápum, þó þeir séu auknir . lund.
á hverjum degi.
Og þetta eru bækur af öllum teg-
undum. Þar eru ljóðabækur, skald-
sögur, vísindarit og ný tímarit.
Flestar eru ljóðabækurnar, nú
eins og fyrri. Þjóðinni kippir enn
í kynið. Það er engan afturfarar-
svip að sjá á því sviði. Það lítur ut
fyrir, að ljóðæð íslendinga sé ó-
þrjótandi. Hún brýzt fram jafnt
upp undir reginfjöllum og fram
við sæ.
Skáldsögurnar fylgja fast á eft-
ir. Af þeirri tegund bóka hafa ekki
komið út fáar á árinu. Að eins ein
hefir skarað fram úr að ýmsu leyti
þeim, sem út komu í fyrra (Forn-
ar ástir). Hinir höf.sumir hafa tæp-
lega haldið í horfinu. Einstaka
stórhrakað. Er það ilt. Því skáld-
sagnagjörð þjóðarinnar er einn
þátturinn í lífsfesti hennar. Hnigni
þeirri list, skýjast sá himin, sem
hvelfir sig fegurstur yfir þjóðun-
,um.
Tvö merk vísindarit hafa komið
út á árinu og auðgað þann sjóð
bókmentanna: Einokun Dana á ls-
landi eftir próf. Jón Aðils og^enn
cg mentir, eftir dr. Pál E. Ólason
Þessar tvær bækur eru miki'lsverð-
ar, hver í sinni röð. Er vonandi, að
þær verði fyrirrennarar margra
slíkra bóka á næstu árum. Því þar
,er enn mikið tóm í bókmentum vor-
um, en ótæmandi efni til í sögu
vorri, sem nauðsyn ej^að fara skýr-
andi höndum um. Og seint mun
berast svo mikið að á márkaðinn
af þeirri tegund bóka, að þar yrði
Vaxandi bókagerð okkar ætti því
að vera gleðiefni. Ef Íslendingar
hættu að gefa út bækur, væru þeir
hættir að lifa. Meðan þeir yrkja
ljóð og sögur, semja vísindarit og
auka bókmentir sínar á annan hátt,
bera þeir lífsmerkin með sér. Bóka-
gerð þeirra verður kynslóð fram af
kynslóð skýrasta þroska og vaxtar-
merki þeÍTra. Sjáist þar enginn
viðauki eða framsókn, þá er henn-
ar ekki annarstaðar að 'leita.
En þar með er ekki sagt, að öllu
beri að taka tveim höndum, sem
berst að af bókum. Eða það eitt sé
aðalatriðið, að fá nógu margt á
markaðinn. Síður en svo. Aldrei
hafa Islendingar þurft að vera
grimmari við sjálfa sig og kröfu-
harðari um bó’kagerð sína en ein-
mitt nú. Eigi bókmentir þeirra að
vera glegsta þroskamerkið, þá v-erð-
ur að gjalda varhuga við, að þeir
gimsteuxar verði sem fágaðastir.
Með sjálfstæðisviðurkenningunni
verður að koma miskunnarlaus
krafa urn gi'ldi þess, sem við fram-
leiðum. íslendingar mega ekki að
eins heimta af öðrum. Þeir verða
líka að krefjast einhvers af sjálf-
um sér. Réttinum til sjálfsforræðis
verður að fylgja skyldan til sjálfs-
umvöndunar ogsjálfsaga.Oghvergi
skarpari eða einbeittari en á bók-
mentunum.
Okkur er brugðið um það, ís-
'lendingum, að við séum of ánægðir
með sjálfa okkur eins og við erum
nú. Við erum taldir gortarar. Við
erum sagðir ánægðir með alt, sem
Fuglatekjaáíslandi
Nýustu hlunninda skýrslur Hag-
stofunnar ná til ársloka 1916. Er
þar meðal annars skýrsla um fugla-
tekju og er fróðlegt að sjá, hvað ís-
iendingum áskotnast úr fuglaríkinu.
Skýrslan nær til fimm sjófugla-
tegunda. Eru það lundi, svartfugl,
fýlungur, súla og rita. Árið 1916
voru drepnir 222446 lundar, þar af
63,421 í Vestmannaeyjum, 52,100 í
Snæfellsnessýslu, 37,020 í Mýrasýslu
16,910 í Dalasýslu, 13,440 í Barða-
strandasýslu og 11,200 í Gullbringu-
og Kjósarsýslu. Er þetta álíka mikið
og árin á undan. 1901—1905 var
lundatekjan 239 þúsund að meðal-
tali, 1906—1910 212,6 þús. og 1911
—1915 214,6 þúsund. •
Af svartfugli var drepið árið
1916 81,818. Er mest gert að því í
Skagafjarðarsýslu, þar var drepið
yíir 57 þúsund. Er fuglatekja þó
að eins stunduð í þremur af fjórtán
bieppum sýslunnar. í Hofshreppi
xoru drepnir 29,174 svartfuglar í
Sauðérkrókshr. 18,586 og í Skefils-
staðahr. 9,645. Eru í hreppum þess-
um nál. 225 framteljendur og koma
því hér um bil 255 svartfuglar á
hvern, svo fuglatekjan er talsverð
etvinnugrein. Árið 1915 var svart-
fuglatekjan ekki nema 30,6 þúsund
á öllu landinu, en árin 1901—1905
70 þúsund og 1906—1910 104,1 þús.
Fýlungaveiðin er að eins stunduð í
fimm sýslum á landinu, nefnilega í
Eyjafjarðarsýslu, Suður-Múlasýslu,
Skaftafellssýslum og Vestmanna-
eyjasýslu, að því er skýrslan fyrir
1916 sýnir. Voru alls drepnir 46,431
íýlungi árið 1916, þar af 22,003 í
Vestur-Skaftafellssýslu og 19,888 í
Vestmannaeyjum. Eru það að eins
tveir vestustu lireppar Vestur-
Skaftafellssýslu, sem stunda veiðina
I Hvammshreppi hafa verið drepnir
16,970 fýlungar og í Dyrhólahreppi
5,033. Koma nálægt 230 fuglar á
hvern framteljanda í Hvamms-
lueppi. 1901—1905 voru drepnir að
meðaltali 52 þús. fýlungar, 1906—
1910 40,7 þús. og 1911—1915 44
þÚS.
Súla hefir að eins verið drepin í
úteyjum frá Vestmannaeyjum, 526
fuglar. Síðustu 20 árin hefir aldrei
verið drepið yfir 800 af henni á ári.
Af ritu er talið að drepið hafi
erið 17,170 árið 1916. Meiri partur
af ritunni eða 13,500 er drepinn í
Grímsey. Þar er einnig önnur fugla-
tckja, t. d. voru drepnir þar árið
1916 4,065 svartfuglar,500 lundar og
4,200 fýlungar. Er því fuglatekjan
mjög mikil í eynni miðað við fólks-
fjölda.
Eins og sjá má af tölum þessum
er lundadrápið veigamestur þáttur
mglatekjunnar. Lætur nærri að á
hvern landsbúa komi 2y2 lundi, 1
.'Vartf ugl. hálfur fýlungi, fimti
partur úr ritu — en hver 1200
landsbúa eru um 7 súlur. En þó
fuglatekjan muni ekki miklu fyrir
landið í heild sinni, þá munar sveit-
ir og einstakar jarðir mjög mikið
um þessi lilunnindi.
Vestmanneyjar eru mesta fugla-
tckjupláss á íslandi. Þar hafa þetta
ar verið drepnir 86,330 fuglar og
voru eyjaskeggjar þá ekki full
1900. En á öllu landinu hefir fugla-
t^kjan orðið 368,391. Lætur það
nærri meðallagi, en er talsvert meira
en 1915. Sjófuglar eru ekki seldir
til útlanda.
I sambandi við fuglatekjuna má
minnast á dúninn. Dúntekjan 1916
er talin 4,355 kg. og er það með
mesta móti. Söluverð hans það ár
var rúmar 22 kr. kg. og er það lægra
en næsta ár á undan. 1911—1915
var söluverðið næstum því 30 kr.
Mest kom af dún úr Flateyjar-
iireppi á Breiðafirði nfl. 376 kg., úr
Skarðstaðahreppi í Dalasýslu 266
kg, úr Prestliólalireppi 255 kg., úr
Sauðaneshreppi 236 kg., úr Snæ-
fjallahreppi í ísafjarðarsýslu 225
tg-
Erl. símfregnir.
Frá fréttaritara isafoldar.
Khöfn 13. des.
Sendiherrar bandamanna í Kaup-
| mannahöfn hafa endursent friðar-
! tilboð Litvinovs, en þeir líta svo
á, að þau fari í bága við grið þau,
^ sem Danir hafa sett þeim til samn-
inga.
Frá París er símað, að rússneski
hershöfðinginn Koltschak hafi
beiðst hjálpar af Japönum, ef
bandamenn bregðist honum.
Renner ríkis’kanslari í Augtur-
ríki er farinn til Parísar til að
beiðast hjálpar af bandamönnum,
því að mánuði liðnum verði Aust-
urríki orðið bjargarlaust og fjár-
þrota.
Khöfn 14. des.
! Símað er frá Berlín, að Þjóð-
verjar hafi sent bandamönnum
1 svar sitt, og fari fram á það, að
jsérstök nefnd verði skipuð til að
fjalla um Scapaflóa-málin.
Símað er frá París, að tvíveðr-
ungur sá, sem ríki í Bandarík.pm-
um gagnvart bandamönnum, stafi
af því, að nýtt bandalag sé stofnað
milli Englands, Frakklands, ítalíu
og Belgíu.
Khöfn, 15. des.
í Essen þar sem áður voru smíð-
aðar fallbvssur Þjóðverja, hefir nú
verið breytt í eimreiðaverksmiðjur.
Fvrsta eimreiðin hljóp þar af stokk-
unum 6. desember með mikilli við-
Löfn.
Italska blaðið ,,Progresso“ skor-
Brunatryggið hjá
Nederlandene
Félag þetta, sem er eitt af heims*
ins stærstu og ábyggilegustu bruna-
bótafélögum, hefir starfað hér á landi
í fjölda mörg ár og reynst hér sem
annarstaðar hið ábyggilegasta i alla
staði.
Aðalumboðsmaður:
Haildór Eiríksson,
Laufásvegi 20 — Reykjavik.
Simi 175.
ar á ítali að hjálpa Þjóðverjum í
viðreisnarstarfi þeirra. Segir blaðið,
að ítalíu og Þýzkalandi beri ekkert
á milli. heldur að eins Þýzkalandi
og Frakklandi, sem undir leiðsögn
Breta sé orðið að gróðrarstíu aftur-
haldsins í Norðurálfunni.
Frá Berlín er símað, að Frakkar
séu farnir að senda heim austur-
rikska herfanga.
ráðast á þýzku stjórnina fyrir
íramkomu hennar út af rannsókn-
inni á upptökum ófriðarins 0. s.
frv.
Frá Washington er símað, að
Lodge krefjist þess, að Wilson for-
seti leiti samkomulags við republic-
anaflokkinn um það sem á milli
ber um friðarsamningana eða að
öðrum kosti láti þá ekki koma til
atkvæðagreiðslu í þinginu eins og
þeir eru. Wilson þverneitar að
slaka til í nokkru.
Khöfn, 16. des.
Símað er frá Berlín, að prúss-
neska landsþingið hafi samþykt að
skora á stjórnina, að leita samkomu-
iags við stjórnir annara þýzkra
ríkja um sameining allra þýzku
rikjanna í eitt þýzkt allsherjar ríki.
Þjóðverjar hafa látið undan í
Scapaflóa-deilunni og gengið að
því að bæta skipin, sem sökt var, að
nokkru leyti nú þegar; samningum
er haldið áfram.
Símað er frá París, að ítalska
stjórnin hafi numið viðskiftabannið
við Rússland úr gildi.
„Associated Press“ skýrir frá
því, að forsætisráðherra ítala hafi
undirritað samning við d’Annunzio,
um það, að halda til streitu kröf-
unni um drottinvald ítala í Fiume.
Lloyd George hefir svarað fyrir-
spurn í enska þinginu á þá leið, að
Bolsvíkingar verði að leita samn-
mga við Denekin og Koltschak, ef
þeir vilji fá frið.
Khöfn 17. des.
Búist er við, að nefhd sú, sem Sví-
ar, Norðmenn og Danir hafa skipað
til þess að íhuga ’þátttöku Norður-
landa í alþjóðabandalaginu, og rú
situr á rökstólum hér í Kaupmanna-
höfn, muni gera það að tillögu simni
að ríkin gangi inn i bandalagið og
lað lagafrumvörp um þetta efniverði
lögð fyrir þingin í ríkjunum undir
eins og staðfestingu friðarsamn-
inganna er lokið.
Frá London er símað, að fréttir
frá New York hermi, að hið háa
gengi, sem nú sé á mynt Banda-
ríkjanna, hafi mjög slæm áhrif á
viðskiftalíf ríkjanna. Öll lönd hafa
minkað við sig innflutning frá
Bandaríkjunum.
Tregða republikana á að sam-
þykkja friðarskilmálana er talin að
vera aðalástæðan fyrir því, að
gengið er svona hátt.
Danska blaðið „Fyns Stiftstid-
.