Ísafold - 12.04.1920, Síða 4

4
íSAFOLD
erinnar", eftir Svipal, og auk þes.«
jjKrækiberin" svonefndu og ritsjá. ;
______________________
Húsnæðiseklan. Það eru lítil líkindi
til þess, að það rakni að nokkrum mun :
úr húsnæðiseklunni eftir sumarið. Hef-
ir heyrst, að margir, sem höfðu ætlað
sér að byggja í sumar, séu nú hættir
við það í bráð, vegna. þess hve dýrt er
orðið efiþð í húsin og vinnulaun orðin
h í. Það horf'ir því til stórvandræða hér
í bænum, því altaf verður húsnæðis-1
cklan tilfinnanlegri.
Hafði borgarstjóra aðeins borist eitt
tílboð, frá Kristni Sveinssyni húfgagna
smið. Bauð hann kr. 10,510 í réttinn og
verða árnar því leigðar honum. I félagi
við Kristinn eru margir laxveiðimenn
bæjarins, þeir sömu, sem veitt hafa í
ánum undanfarin ár. Afnot húsanna
við árnar eru ekki innifalin í leigunni,
enda eru þau nú notuð fyrir verkamenn
rafveitunnar.
Jón Magnússon forsætisráðherra mun
ætla til Kaupmannahafnar með ein-
hverju næstu skipa, á konungs fund
með lögin frá síðasta þingi c- fl.
Hlutafélaginu Kveldúlfi hefir verið
leyft að reisa þrílyft vörugeymsluhús
i'ið Lindargötu. Húsið verður úr stein-
steypu.
Druknun. í fyrri viku vildi það sorg-
lega slys til á Eyrarbakka, að tveir
menn druknuðu þar í lendingu. Voru
þeir á báti að flytja fisk f 'land úr
mótorbáti. Voru þeir komnir svo nærri
að þeir fleygðu kaðli í lao.d, en hann
i áðist ekki. Sogaðist þá báturinn út
aftur og stakst á stafninn í brimið og
sökk þegar... Formaðurinri, Jóhann
Bjarnason, hélt sér uppi á sundi og öðr-
um félaga sínum um stund, en varð svo
að sleppa honum og náði sjálfur nauðu-
lega landi. Hinir mennirnir druknuðu.
Þeir hétu: Pétur Hansson frá Blómst-
urvöllum og Oddur Snorrason frá
Sölkutópt, mestu dugnaðarmenn báðir.
Söngskemtun hélt Jónas Tómasson
frá Isafirði í Bárubúð tvö kvöld í fyrri
viku. Var gerður hinn bezti rómur að
söngnum. Húsfyllir var bæði kvöldin
og munu færri haf'a komist að en vildu.
Laxveiðin í Elliðaánum. Fyrra laug-
rrdag var fresturinn um tilboð í
veiðiréttinn í Elliðaánum útrunninn.
Inflúenzan. Sjúklingarnir úr íslandi,
sem fluttir voru í Sóttvarnarhúsið,
eru nú al'lii' komnir á fætur aftur og
hefii' veikin reynst mikið vægari en
men.u bjuggust við, eftir því sem hún
Iiagaði sér í fyrstu. Hinir farþegarnir
af íslandi, 58 alls, hafa verið settir
í sóttkví suður í Kennaraskóla og una
hag sínum iþar hið versta. Hafa þeir
sent kærubréf til Stjórnarráðsins út af
meðferðinni á sér og heimta að vera
*
leystir úr sóttkvíun. Fylgja þeirri kæru
vottorð tveggja lækna, Þórðar Thor-
oddsen og Davíðs Sch. Thorsteinsson
um það, að þetta sé sama veikin sem
hér hefir gengið að undanförnu.
Nidaros kom hingað eftir páskána og
fór í morgun. Margir farþegar fóru með
skipinu.
ísland fer héðan á miðvikudag eða
fimtudag til Leith, en eigi lengra, vegna
verkfallanna í Khöfn. í Leith tekur
skipið farm liingað.
Sterling er væntanlegui’ á hverri
stundu. Skipið fer héðan eina ferð til
Englands og tekur svo upp áætlunar-
íerðii’ umhverfis land 8. maí — fer þá
norður og vestur um land.
Alla síðustu viku hafa verið liér stór-
viðri af norðri, kuldi mikil! og hríð
öðru hvoru. Á Norðurlandi hefir verið
aftakahríð. Símar biluðu þar víða, jafn
vel ritsíminn, og var sambaudslaust við
Seyðisfjörð í nokkra daga. Nú mun
hafa verið gert við ritsímann, en tal-
símabilanir munu talsverðar enn.
Pétur JÓR8S4R
Hann hefir eigi haldið lcyrru fyr-
ii í vetur. Auk þess sem hann hefir
pegnt starfi sírni við leikhúsið í
Darmstadt hefir hann farið víðs-
vegar um Þj'zkaland og sungið á
ýmsum helztu söngleikahúsrtm og
hvarvetna við ágætan orðstír. Meðal
annars hefir hann sungið í Wies^
baden, Stuttgart, Dresden, Mann-
heim, Gotha, Frankfurt a.m., Karls-
i uhe og víðar. Á „Hessischer Land-
estheater“ söng Pétur meðal aun-
ars hlutverk Tristans í söngleikn-
um „Tristan og Isolde“ eftir Wagn-
er. Fara blöðin sérstaklega lofsam-
legum orðum um leik Péturs og
söng í þessu vandasama hlutverki
og telja hann hafa borið leikinn
uppi.
Pétur er nví orðinn knnnur söngv-
ari um alt Þýzkaland og eins og
sjá má af ferðalögum hans milli
ýmsria söngleikahúsa í vetur, er
orðin æði mikil eftirspurn eftir
honum. Hann leikur sér að þeim
hlutverkum sem erfiðust eru við-
faugs og vekur hvarvetna eftir-
tek fyrir þol sitt og útheldni- Hlut-
Merkúr
mánaðarblað Torzlunarmanna.
Gefið út af Verzlunnrmannafélaginu „Merkúr“ í Reykjavík.
Kemur út máuaðarlega, ýmist 8, 12 eða 16 síður eftir ástæðum, og-
kostar kr. 4,50 árgangurinn, er greiðist fyrirfram.
Þar eð „Merkúr“ er cina verzlunarmannablaðið á landinu og
flytur að jafnaði fróðlegar greinar verzlunarlegs efnis og ræðir öll
áhugamál verzlunarmannastéttarinnar, er það næg ástæða til þess, að
hver einasti verzlunarmaður á landinu kaupi það.
Skrifið þegar í stað og biðjið nm sýnishom
af blaðinu :.g verður það sent um hæl ókeypis.
Atgreiðsla .Merkixrs* Pósthólf 236 Reykjavík.
verk hans eru á öllum sviðum —
Mosart, Wagner, Beethoven, d’Al-
hert og Puccini eru allir á hlut-
verkaskránni, en þó mun Wagner
ciga einna. mest ítök í honum.
Þ(jð er talið líklegt að Pétur munj
koma heim í sumar og halcla hljóm-
leika. Er sérstök ástæða til þess
að hlakka til að lilusta á hann í
þetta sinn, því þá verður kominn
söngsalur í bæinn betri en sá, sem
Eeykvíkingar hafa átt að venjast.
„Nýja Bíó“ mun verða fuUgert
snemma í sumar og verða hljóm-
ieikar allir, er vandað er til, haldnir
þar. Þarf engum blöðum um það
að fletta, að góður söngur hljómar
miklu betur þar en í öðrum sam-
komuhúsum hér í Reykjavílc. En
mikið vantar saint, til þcss að á-
heyrendur geti notið þess, sem fram
er flutt, eins og vera hæri. Það
vantar orkester. Orkesterlaus óperu
söngur er og verður aldrei nema
skugg’i af því, sem hann gæti ann-
í Hrunamannahreppi var næstb
haust seld Ijósgrá hrvssa fullörðin.
MaA: hiti eða lögg aftan h., gagn-
bitað v. I 'tlausnarfrestur til 6. júní
1920. Semja ber við hreppstjóra
Hrunamannahrepps.
:,rs verið. — En hver vei nema
Reykvíkingar verði búnir að eign-
ast orkester þegar Pétur kemur í
næst-næsta skifti. Það er vonandi-
Vh Ahrun á i-altkjöti
Norska blaðið „8tavangeren“ seg
jr frá því, að á einum mánuði hafi
verð á íslenzku saltkjöti fallið úr
343 kr. niður í 250 kr. tuuuau í Nor-
egi og eftirspurnin hafi aldrei verið
minni en nú.
Minfiðsmerkí Snoria.
i.
pess hefir verið getið bér í blöðunum
a S ýmsir NorSmenn hafi mikinn bug á
því, aS reisa Sriorra Sturlusyni niinn-
isjperki tvö, annaS í Noregi en bitt á
íslandi. Og eftir þeim fregnum aS dæma
er hingaS hafa borist af hreyfingu þess-
ari, virSist svo sem bún muni allmikinn
byr hafa, og aS hér sé um aö ræða svo
mikla alvöru, aS þess megi vænta, aS
hugmyndin nái fram aS ganga áSur en
mjög mörg ár líöa.
Vér íslendingar megum vera frænd-
um vorum NorSmönnum þakklátir fyrir
þann sóma, er þeir vilja svna oss meö
þessu. pví aö enginn þarf um þaS aS ef-
ast, aö þeim gengur gott eitt til, enda
þótt því hafi veriö fleygt aö þetta vin-
áttubragö sé bragð, runniö undan rifj-
um þeirra NorSmanna, sem gjarna vilja
aö Island sameinist Noregi. Sá kvittur
mun upp hafa komiS vegna þess, aS
í'öal forvígismaöur minnisvarSamáls-
ins er skáldiS og presturinn Anders
Hovden, en hann hefir áSm ritaS um
þaö í norsk blöö, aS íslendingar eigi nú
aS hafa rétt til þess, sem aörar þjóSir,
aS ráSa því fyrir sína hönd hvort þeir
vilji framvegis vera í konungssambandi
viö Danmörku, algerlega sjálfstæSir
eöa þá í sambandi viS Noreg. Hyggur
bann, aS svo „röm sé sú taug er rekka
dregur föSurtúna til“, aS margir ís-
lendingar muni þrá ættland forfeöra
sinna og þykjast bezt, komnir í skjóli
þess.
Hór skal ekki eytt oröum aS því viS
hve mikil rök skoöun þessi á aö styöj-
«st,því aS þaö er—eins og Hovden hefir
sjálfur lýst yfir — minnisvarSamálinu
algerlega óviSkoniandi. Og þaS væri
ósæmilegar getsakir frá vorri hálfu, ef
vér ætluöum aö fyrir NorSmönnum
vekti neitt annaö meS minnisvaröahug-
myndinni, heldur en þaS eitt, aS sýna
Snorra Sturlusyni og ættlandi hans vi'S-
urkenningu fyrir ritstörf hans.
paS eru ekki ýkjamörg át' síöan aö
Norömenn vildu eigna sér Snorra
Sturluson og í norskum kenslubokupi
stóö, aö hann væri Norömaöur. pessu
befir nú sjálfsagt veriö breytt, og þökk
má oss vera á því, aö málsmetandi menn
í Noregi vilja nú sýna þaS í verki aS
þeir vi'Surkenna þaS, aS Snorri var is-
lendingur. Hverjum manni hér á landi
mun því þykja vænt um minuisvarSa-
hugmyndina og hitt, aS hím kemur úr
þessari átt, enda þótt þaö stæði oss
eflaust næst sjálfum aS reisa ^norra
bautastein.
II.
MáliS er ekki komiö svo langt enn,
svo kunnugt sé, aS neitt aé farið a'S
ræöa um þaö hvernig þessi rúinnisvarSi
Snorra, sem NorSmenn vilja gefa oss,
á að verða. Væri ekkert e'Slilegra en
íiS Norömenn vildu heyra álit íslend-
inga um þaS, áSur en til framkvæmda
kemur. pví að þaS mun ekki tilgang-
urinn aS fleygja í oss minnismerki, sem
vér vildum alis eigi líta viS. Vér e'mm
cinrænir, Islendingar og ilt aS gera
oss til hæfis þótt góður hugur fylgi.
Og svo mun um þetta. NorSmönnum
sjálfum mun og líkt fariS. ESa hafa
þeir haft mikla ánægju af minnismerki
FriSþjófs frækna, sem Vilhjólmur keis-
ari gaf þeim í vináttuskyni?
Án þess aS nokkuö sé um þaö full-
yrt, er líklegt, aS menn hugsi sér aS
minnisvarðinn eigi aS vera líkneski
Snorra, fremur en bautastemn. Er þaS
þá fyrst, aS líkneski þaS verSur aldrei
ímynd Snorra nema þá í ímyndun
manna. Er líkt um þaö aS segja eins
og skurögoS og þess bátta.r En þótt
svo væri, aS ýmsir gæti hugsaö sér
Snorra sem mikinn öldung, sitjandi í
öndvegi með bókfel! í hendi — og ef
til vill hrafna Óöins á öxlum sér —
þá er þaS mikiS efamál bvort slíkt
minnismerki yr'ði oss kærkomið og
hvort vér myndum fást til aS blóta
það. ForfeðuV vorir voru blótinenn
miklir en þaS eruni vér ekki. Höfum
vér þó apað það eftir erlendum si'ð aS
láta gera líkneski nokkur, þar ú meöal
af jafn ástsælum mönnum eins og Jóni
SigurSssyni og Jónasi Hallgrímssyni.
pau líkneski eru a'ð svo miklu leyti sem
unt er, lifandi eftirmynd þessara manna
En eigi munu þau þó neitt hafa aukiS
ústsældir þeirra né viröingu' hjá þjóö-
inni og yfirleitt mun mönnum finnast
lítiS um þau. Minning mannanna sjálfra
er lielgari en þaö, aö dauðir eirgjörf-
ingar geti átt neinni bylli eöa dálæti
aS fagna. Vér erum vaxnir upp úr
fillri skurögoSadýrkun, eða böfum
gleymt henni svo rækilega aS hún á sér
lítillar eða engrar viSreisnar von hér
á landi.
pað er líka álitamál, bvort þaS er i
launinni ekki hrein og bein móðgun
— þótt af heilagri einfeldni sé ger —
viS minningu manna, aS gera úr þeim
skurðgoS, í staö þess aS sýna viður-
kenningu því starfi eSa þeirri stefnu,
er þeir menn helguSu líf sitt. paS
beföi t. d. veriS betur viSeigandi aS
minningu Jónasar Hallgrímssonar heföi
veriS sýndur sórni meS því, aö stofna
sjóS til verSlauna beztu ljóðskáldum
þjóöarinnar, heldur en aS gera úr
lionum nátttröll. pess vegna segi eg:
Ilamingjan forði oss og minningu
beztu manna vorra frá því, aö slíkum
minnisvörStim sem þeim, er hér hefir
veriö um getiS, fjölgi hér á landi.
petta er ekki sagt, í því skyni aS
óvirða hugmynd Noi'Smanna, þá, aS
reisa Snorra minnisvai'öa. pað er svo
langt frá því, eins og allir geta sc'ð á
því sem á undan er komiS. En minnis-
merkin geta verið með svo mörgu móti.
og niiiiningu Snorra má sýna annan
meiri og honum samboönari sóma en
þann, að gera úr houum skurðgoö.
Fyrir hvaö á aS reisa Snorra minn-
isvarða? AuSvitaS fyrir ritsmíöar hans
og ekkert annaS. íslandi au'Sna'Sist,
vegna þess aS þaS átti Snorra og ýmsa
í Sra mæta og fjölfróöa menn, aS geyma
sína eigin sögu og sögu Norðurlanda
skréöa. í handritum sem geyind voru
öldum saman í íslenzkum bóndabæjum,
geymdist þessi saga og margt annaS,
sem sokkiS liefði í gleymskunnar djúp,
cí' það beföi ekki veriS skráð og geymt
hér.
Eu livaS er nú orðiö af þessum hand-
ritum? Ekki finnast þau lengur manna
á meSal og fæst þeirra'eru hér í þjó.S’-
skjalasafninu. pau hafa borist út iir
landinú og eru komin víSa vegu. Flest
þeirra eru þó í Kaupmannahöfn. Árni
Magnússon lét greipar sópa um gömul
bandrit víðsvegar um ísland og flutti
þau tii Kaupmannahafnar. Má vera aS
hann hafi þózt gera landi og þjóö mik-
inn greiða meS þessu, en aS því hefir
íslandi orSið hinn mesti ógreiði, fyrst
og fremst sá, aS missa handritin frá
sér og því næst sá, aS í Kaupmanna-
böfn brann meira af þessum handrit-
um heldur en nokkrar líkur eru til að
glatast hefSu hér, þótt íslenzk alþýða
hefSi haft þau í sínum vörzlum eins
og áöur var.
paS munu skiftar skoSauir um þaö,
hve vel eru fengin ýms af þeim ís-
lenzkum handritum sem nú eru er-,
lendis. Árni Magnússon mun t. d. eklci
ídtaf hafa veriS jafn vandui aö meS-
ulum' til þess aö ná í þau handrit sem
hanu særði út hér á landi. En hvaS sem
iini þaS er, þótt öll liandritin væri vel
i'engiu þá hljótum vér samt aS eiga
tilka.ll til þeírra. pau eru rituS af ís-
lendinguin einum og eiga h\-ergi lieima
nema á íslandi. Hér eiga þau aS vera
og hvergi annarstaðar. Ber margt til
þess. Fyrst og fremst þaS, að þetta er
bókmentaarfur vor, sem enginn ■ mátti
frá oss taka. í öSru lagi þa'ðý aS vér
löfum bezt skilyröi til þess að færa
oss arf þennan í uyt. Er þaS hastar-
lcgt, aS vér skulum veröa aS leita til
fekjalasafna í SvíþjóS, Danmörku, Eng-
iandi og víöar til þess aS ná í íslenzk
liandrit uni íslenzka sögu. I þriSja lagi
er þaö metnaSarsök fyrir oss aS geyma
sjálfir fornar bókmeutir vorai'.
Snorra Sturlusyni vrSi eigi reistur
annar minnisvarði særnilegri, en ef
hiugaS yröi flutt aftur ísl. skjalasafn,
sem nú cr í útlöndum. paS væri veg-
leg viSurkeniiing á starfi bins mesta
íitsnillings vors, ef íslendingar keptu
aS því marki. Og vonandi viljum vér
allir legg.ja því.starfi liS vort. Og því
'segjum vér viS NorSmenn líkt og Helgi
Njálssou sagSi viS Kára Sölmundar-
son í Skotlandsf jöröum: „pá ert þú vei
at kominn ef þú vill veita oss nakkvat.“
Vilji NorSmenn gera þaS til lieiSurs viS
minningu Snorra Sturlusonar og fvrir
forna og nýja frændsemi a'ö véita oss
fulltingi sitt til þess aS flytja heirn úr
vitlegS hin gömlu íslenzku handrit, þá
sé þeim þökk og heiður fyrir. pá hafa
þeir reist Snorra hér þann bautastcin,
er standa mun um aldur og æfi „óbrot-
gjarn í Bragatúni.“
Árni Óla
------.---O.........
/
t