Ísafold - 05.08.1920, Síða 2

*
íSAFOLD
gerð fyrir þá sök, að í henni eru
rökrædd aðalatriði vatniamálaima,
svo skýrt og óbrotið, að allir hafa
gott af að lesa, en þó einkum þeir,
sem ekki hafa getað myndað sér
skoðun á málinu. Aðgengilegar rit-
gerðir um fossamáiið hefir okkur
vantað, stutt yfirlit yfir málið eru
engin til, en nefndarálitin svo
mikil bákn að það er alls ekki á
fjöldans færi, að lesa þau sér til
gagns, enda hafa þau verið seld
ránverði og alls eigi til meðal al-
mennings. Svo farast Bjarna orð:
„Krummi krúnkar úti,
kallar á nafna sinn:
Eg fann höfuð af hrúti,
hrygg og gæruskinn.
Kroppaðu með mér, nafni minn.“
Ættum vér að kalla á erlenda
ránfugla, til þess að setjast á ætt-
jörð vora, sem þá er krummi býð-
ur krumma hræ. Erfiðir yrði oss
þá reikningamir, þá er réttur eig-
landi gerir kröfu til þess forða, sem
honum átti að vera geymdur. Það
er vafalaust, að ísland á að vera
handa íslendingum, og vér eigum
að geyma þær gagnsemdir lands
vors, sem vér getum eigi hagnýtt
oss á yfirstandandi tíma, svo vatns-
orkuna sem annað“.
Þannig er „opingáttarstefnan“ í
augum Bjarna. Ekkert mál er hon-
um jafn hjartfólgið allra þeirra er
nú bíða úrslita, og eigi gæti stefna
hans kosið sér betri formælanda.
Andvaka er rit, sem á erindi til
allra. Efnið er fjölbreytt, við allra
hæfi og skemtilegt og fróðlegt af-
lestrar.
vandlega. Eðlilegast sýnist að hola
þeim í jörð niður, og enda sagt, að
það sé sumstaðar tíðkað.
Það er víða, að menn leggja
mikið kapp á að útbreiða lík-
brenslu og sumstaðar barist fyrir
því að lögbjóða hana Færa menn
fyrir þessu ýmsar ástæður: — Það
er viðkunnanlegra að brenna en að
rotna, segja þeir. Menn losna við
þessa stóru kirkjugarða, sem víða
eru til óhollustu, einkum í stórborg-
um, svo að sanna má, að meira er
af sjúkdómum og dauða umhverfis
þá heldur en annarsstaðar. Og loks
er því haldið fram, að ef líkbrensla
verði almenn, 'þá hljóti hún að
geta orðið ódýrari auk þess sem
hún verðf miklu umsvifaminni en
jarðarfarirnar.
Þeir, sem á móti mæla, færa aftur
tii ýmsar trúarlegar ástæður, svo
sem það, að ekki megi leggja hindr-
anir a „upprisu holdsins“ með því
að brenna það, — telja brensluna
ruddalega aðferð og óviðkunnan-
lega o. s. frv.
Hér á landf hafa oft komið upp
raddir um líkbrenslu meðal ein-
stakra manna, verið talað um að
stofna félag í þeim tilgangi og enda
dæmi til,*að lík hafi verið flutt af
landi burt til brenslu.
Nú er farið að brydda á allmikl-
um kurr meðal manna út af því,
hvað jarðarfarir séu orðnar óhæfi-
lega dýrar hér í bænum. Heyrast
hvaðanæfa raddir um, að opinber
bæjarvöld verði að skerast í það
mál, og mun þess væntanlega ekki
langt að bíða. —1 Er ekki ólíklegt,
að þetta verði meðal annars til að
gefa líkbrensluhugmyndinni nýjan
vind í seglin.
megnum óróleika í loftinu. Eg hugs
aði mér að brenna mig ekki á því
sama og Faber að fara niður með
stöðvuðum mótor. Lét eg hann því
ganga með fullri ferð til þess að
geta haft stjórn á vélinni, en því
neðar sem eg kom, því meir versn-
aði. Eg var góða stund á sveimi þar
yfir, því að mér var ekki um að
gefast upp við að leita lags. Komst
eg loks niður á svo sem 50 feta hæð,
en þá urðu rykkirnir í vængina svo
snöggir og óútreiknanlegir, að mér
fanst að eg hafa mist alt vald á vél-
inni, þótt mótorinn gengi á fullri
ferð. Sannarlega lofuðum við ham-
ingjuna að við sluppum ódrepnirúr
þessum ryskingum við loftið, því að
minna hefir oftsinnis orðið mörg-
um hraustum flugmanni að bana.
Eg hafði eytt miklu benzini
þama yfir Eyjunum, og þótt mér
þætti afleitt að yfirgefa svona hina
áhugasömu Eyjabúa, sem þyrpst
höfðu inn á bakkann, þá var þó
ekki annað að gera en leita lands,
því eg átti líka meira en mínu eigin
lífi að bjarga. Eg var að hugsa um
að lenda strax upp í Landeyjunum.
En mér var ómögulegt þá í svipinn
að þekkja harða balann sem við
fundum fyrir neðan Hólma um dag-
inn, frá mýrlendinu í kring,og vildi
því leggja áherzlu á að komast sem
lengst vestur a bóginn. Sandinn
þekti eg; þar var þó ætíð fær neyð-
arlending þegar benzínið þryti. Og
þegar við vorum yfir Þjórsárósum
í 3000 feta hæð, rann síðasti drop-
inn úr benzíngeyminum og vélin
st.öðvaðist. Við höfðum mótvind, en
sarnt tókst mér að renna niður á
sandinn nokkru fyrir vestan bæinn
á Fljótshólum. Á grasið þar nálægt
þorði eg ekki aS fara, því að eg
Rankaði eg þó loks við mér hér inni
yfir sundum og uppgötvaði þá borg
ina, eins og lítinn blett langt niðri
á bakborða. Satt að segja hafði okk
ur ekki verið farið að lítast á blik-
una, og urðum því stórfegnir. Mr.
Turton var ekki áður en við lögð-
um af stað farinn að taka neinu
sérstöku ástfóstri við Reýkjavík,
en hann hefir víst aldrei verið fegn
ari að sleppa óskotinn yfir brezku
línuna á vígstöðvunum, heldur en
hann var í fyrrakvöld þegar hann
sá héma niður yfir bæinn. Og um
sjálfan mig verð eg að segja, að eg
man ekki eftir að hafa komið heim
fegnari úr neinni svaðilför, enda
enga farið líka þessari.
25. júlí.
Forsetakosningin
í Bandarikjunum
Cox laodstjóri frá Ohio í
kjori af hálfu .demokrata*.
Eins og áður hefir verið sagt frá
hér í blaðinu, útnefndnu „republik-
anar‘ ‘ Harding öldungadeildar-
þingmann fra Ohio til forsetaefnis
af sinni hálfu. Höfðu fáir búist við,
að hann yrði hlutskarpastur, held-
ur töldu menn Hiram Johnson öld-
ungadeildarþingmann frá Kali-
forníu vera líklegastan til forseta-
efnis þeirra, en þar næst Wood
hershöfðingja. Harding er maður
sem líið hefir bortið á, og spá menn
hoiinm lítils fylgis við kosninpram-
Lodge þess, sem mest 'hefir fjand-
skapast við Wilson síðustu árin.
Forsetakosningin næsta er merk-
ur viðburður. Á henni veltur t. d.
framtíð alþjóðasambandsins, o'g
eins er talin mikil hætta á því, að
ef „republikanar" kæmust til
valda, mundi friðurinn milli
Bandaríkjanna annarsvegar og
Mexiko og jafnvel Japan hinsveg-
ar, fara út um þúfur.
Wilson er nú örendur talinn í
stjórnmálum þar vestra. Þó er sagt
svo, að hanh eigi nokkur ítök hjá
kjósendum ennþá, vegna baráttu
sinnar fyrir alþjóðasambandinu,
einkum hjá kvenfólkinu.
Jafnaðarmenn í Bandaríkjunum
hafa forsetaefni í kjöri fyrir sig.
Er það foringinn Eugene Debs, sem
dæmdur var til fangelsisvistar fyr-
i; baráttu sína á móti ófriðnum.
-------0------
Dýrtiðin
°g
kaupkröfur “
Menn munu nú hafa orðið þess
vísari, að því meira sem krafist er
fyrir vinnu, því meira hækkar verð
á öllu því, er þarf til lífsins viður-
halds. Hve lengi kapphlaupið held-
ur áfram, er ekki unt að segja enn-
þá, en lengi getur það vart staðið,
eftir öllum sólarmerkjum að dæma.
Landið okkar er nú svo statt, að
afurðir þess falla í verði um leið og
útlenda varan stígur, og þegar svo
er koTOÍð "hiá því, virðist svo, sm
Líkbrensl og jarðarfarir
Mjjög er sú stefna að ryðja sér til
rúms út um heiminn að brenna lík
í stað þess að grafa þau niður í mold
ina. Hafa þess vegna verið reist lík-
brensluhús í flestum hinum stærri
borgum erlendis, og er altítt að
mehn geti þess í erfðaskrám sínum
hvort lík þeirra skuli jarða eða
brenna. Oft eru það félög manna,
sem eiga líkbrensluhús til afnota
fyrir sig og sína, en taka þó einnig
lík utanfélagsmanna til brenslu. Er,
það títt að auðmenn gera með sér
slík félög, og spara þá venjulega
ekkert til, enda verður brenslan
og mun það víða hafa orðið til þess
að tefja fyrir því, að líkbrenslan
ryddi sér til rúms. En sumstaðar
er brenslan rekin á opinberan
kostnað.
í sjálfu sér skyldu menn ekki
ætla, að líkbrensla þyrfti að vera
dýrari en jarðarför, allra síst eins
og kostnaður er nú orðinn við það
að komast í jörðina. Enda er og
brenslan í sjálfu sér ekki svo
kostnaðarsöm. En nú er sá siður
víðast hafður, þar sem lík eru
brend, að taka öskuna og setja
hana í ker og geyma hana. Til
þessarar geymslu eru víða gerð
stór grafhýsi þar sem eru skápar og
hólf fyrir kerin- Auðvitað er þetta
fyrirkomulag dýrt, því að það er
ekki lítill kostnaður, sem á þenn-
lan hátt jafnast niður á þá, sem
nota líkbrensluna. En í þessum sið
kemur fram talsvert ósamræmi.
Það verður ekki með rökum fund-
ið að hinar litlu lejrfar, sem eftir
verða í öskunni, séu svo miklu
mikilsverðari en hin efnin, sem
rjúka út í veður og vind, að sér-
stök ástæða sé til að geyma þær
'4
Svaðilför þeirra Fr. Fredricksons
og W. Turtons.
Um kl. 10 í fyrrakvöld heyrðu
menn suðu í loftinu og þóttust
þekkja, að það væri flugvélin þótt
hún sæist ekki í fyrstu. En bráð-
lega komu menn þó auga á ’hana,
þar sem hún dalaði niður úr 9000
feta hæð og settist loks á flugvöll-
inn.
Yér hittum Frank Fredrickson að
máli og biðjum hann að segja frá
ferð sinni:
— Við lögðum af stað á laugar-
dagskvöldið, segir hann, og höfðum
svo góðan byr að við vorum aðeins
15 mín. austur að Kaldaðamesi frá
því er við tókum þangað stefnu.
Var okkur tekið þar tveim höndum.
Af því að það var allhvast, þágum
við það boð að gista þar. Eg flaug
með þau Harald og frú Dóru og
voru þau mjög hrifin. Fór eg eftir
hádegið á sunnudaginn niður á
Eyrarbakka, sýndi þar listflug og
tók upp nokkra farþega. Notaði eg
túnið á Stóra-Hrauni fyrir flugvöll
með góðfúsu leyfi síra Gísla. Er þar
gott að lenda, því að svigrúm er
nóg.
Um kl. 7 um kvöldið lögðum við
af stað til Vestmannaeyja, því að
eg hafði fepumir af því, að veður
mundi vel fært, þótt nokkur gust-
ur blési af norðri. Gekk alt vel á
leiðinni og út yfir Eyjamar. En
þegar eg fór að lækka flugið fór
strax í 1500 feta hæð að bera á
þekti ekki landslagið,en vildi reyna
að forða vélinni frá skemdum. Nú
kom það í ljós, að harður grasbali
var stutt frá. En vélin reyndist
okkur of þung, svo við komum
henni ekki þangað. Af því að kom-
in var nú nótt, lögðumst við undir
vélina í sandinn og ætluðum að
reyna að sofna. En kuldinn rak
okkur brátt á fætur og bjuggum
við um okkur í sætunum í vélinni
og sváfum þar skamma stund,
þangað til kuldinn rak okkur einn-
ig þaðian.
Um morguninn fórum við út að
Fljótshólum og lánaði bóndinn þar,
Sturla Jónsson, okkur strax menn
og hesta til að sækja lítinn afgang
af benzíni, sem við áttum á Eyrar-
bakka, og var símað til Reykjavík-
ur eftir meira. Ekki gat vélin náð
sér sjálf upp úr sandinum, svo að
við spentum hesta fyrir hana og
komum henni upp á grasbalann.
Leið svo dagurinn, og þegar ben-
zínið kom frá Reykjavík var komið
fram yfir miðaftan. Flugum við nú
viðstöðulaust yfir að Stóra-Hrauni
og tók síra Gísli okkur tveim hönd-
um og veitti okkur hið bezta- Að
svo búnu lögðum við af stað til
Reykjavíkur.
Hár skýjaflóki var yfir heiðinni
og fórum við 9000 fet í loft upp til
þess að hafa sem bezt svigrúm, ef
eitthvað kæmi fyrir. En nú misti
eg sjónar á öllu, sem eg gæti áttað
mig á nema sólinni. Kompásinn
varð vitlaus, líklega af einhverj-
um utan að komandi seguláhrifum.
Það tekur mikla ferð af vélinni að
klifra svo hátt sem eg gerði, og var
kominn rúmur hálftími þegar
við komum yfir skýjaflákann og
sáum land og sjó niður undan. Kom
alt þetta mjög ókunnuglega fyrir
sjónir og Reykjavík hvergi að sjá.
ar. Er hann, og sömuleiðis vara-
forsetaefni „republikana“ Calvin
Coolidge landstjóri frá Massasehu-
sets, menn af gamla skólanum, ram-
afturhaldssamir og alls eigi vel
þokkaðir hjá flokknum, og er sagt,
að enginn hafi fagnað útnefningu
þeirra, er hún varð heyrum kunn.
Var þá helzt búist við því, að hinir
gömlu fylgismenn Roosevelts, „pro-
gressistarnir' ‘ mundu hafa sérstak-
an mann í kjöri við kosningamar,
nema því að eins að „demokratar“
byðu þann mann fram, sem „Roose-
veltsflokkurinn“ gæti sætt sig við.
Sá maður, sem líklegastur þótti til
að geta notið fylgis Roosevelts-
flokksins, var Cox landstjóri.
Hinn 6. þ. m. lauk kjörmanna-
kosningunum hjá „demokrötum* ‘.
Höfðu þær staðið marga daga, og
var Mc Adoo, tengdasonur Wilsons
hlutskarpastur fyrst, en við 13.
kosnisngunia komst Cox fram út
honum. Voru þeir fjórir, sem lengi
vel höfðu þorra atkvæðanna. Við
22 kosningu hafði Cox 430 atkv.,
Mc Adoo 372y2> Pálmer 166y2 og
Davis 52. Við 38. atkvæðagreiðslu
dró Palmer sig í hlé og hafði Cox
meiri hluta áfram eftir það. Við 43.
atkvæðagreiðslu fékk Cox 568 atkv.
en Mc Adoo 410. Var Cox þvínæst
lýstur forsetaéfni „demokrata1 ‘.
Eru allar líkur á, fyrst þessi mað-
ur er í kjöri, að „demokratar“
vinni næstu forsetakosningar og að
Cox verði eftirmaður Wilsons. Lík-
legt er nefnilega, að „republikan-
ar“ sundrist við kosningamar og
margir þeirra gangi í lið með Cox-
Er Cox talinn hinn víðsýnasti og
vitrasti maður með ágætum stjóm-
málahæfileikum. En hinn sem sagt
athafnalítill maður, sem ekkert
hefir látið til sín taka. Hefir hann
verið þægt verkfæri í höndum
algert hrun geti 'komið þegar minst
varir.
Bóndinn í sveitunum geldur nú
karlmönnum 3—400 krónur á mán-
uði auk fæðis skæða og þjónustu,
sem vel má reikna á 80 krónur á
mánuði. Og kvenfólki greiðir hann
140—160 krónur, auk fæðis og
skæða. Hann sér fram á, að þetta
nær engri átt, en hann verður hvað
sem það kostar að sarga upp eins
mikið af heyjum og unt er, til þess
að eitthvað sé til handa búpeningi.
Um annað er ekki að ræða, jarða-
bætur verða eiga sig, því hverjum
eyri er varið til að fá fóður handa
skepnunum í hlöðuna. Bændur taka
eins fátt fólk og auðið er og mann-
afli verður vart svo, að alt verði
slegið, heyin verða lítil og þá stend-
ur fyrir dymm að fækka skepnum.
Afleiðingar af þessu öllu er aftur-
för í búskap. Það er gengið svo
nærri bændum, að þessir vinnuveit-
endur verða að leggja árar í bát.
Kaupamaður, sem ber úr býtum
yfir mánuðinn máske 450 krónur,
hefir um 1100 krónur yfir sláttinn
(með fæði). Era handaverk hans
1100 króna virði fyrir bóndannT
Hefir hann afkastað svo miklu, að
vera hans sé bóndanum hagur, því
græði ekki bóndi á vixmu kaupa-
mannsins jafnt og kaupamaðurinn
hefir hag af vera sinni hjá bóndan-
um, þá er hann á leið niður á við
og á ef til vill skamt eftir að vera
vinnuveitandi, og hver tekur svo
við ? Eigi maður með háum kröfum
að vinna að því, að leggja jarðir
landsins í eyði, þá er vel að verið.
Kaupið er ákveðið, en vinnubrögð-
in ekki. Vinnuveitandi á að láta
af hendi umsamið verð fyrir vinnu,
en stendur réttlaus gagnvart vinnu
þeirri, sem honum er látin í té af
hinu dýra fólki. Er það jöfnuðurt