Ísafold - 16.08.1920, Blaðsíða 3

ÍSAFGLb
Islenzkui senieua
í KaupmannaMln.
Sveinn Björnsson hæsta-
réttarmálafœrzlumaður
skipaður.
Fregn hefir borist um það frá
Kaupmannaböfn, að Sveinn Björns-
son h æs ta r é t tarm ál af®e rss lum aður
stærra að vexti en það var fyr á
öldum.
En eins o,g mannkynið hefir
stækkað líkamlega, svo hefir það
enn meira. stækkað í þekkingu og
framkvænulaþreki.
Lengi hefir hljómað: ,;Heimur
versnandi fer.“ — En þetta er eigi
satt. Það er af ókunnugleik manna
og skilningsleysi á sögu mannkyns-
ins, að þessi skoðim hefir komið
fram- Þrátt fyrir ófriðinn mikla og
dýrtíðina, sem sprottin er að mestu
'leyti af ágirnd einstakra manna og
iieimskulegum verkföllum verka-
hafi samkvæmt tillögu stjórnar-
ráðs íslands verið skipaðnr sendi-
he^ra Islands í Danmörku.
Enginn mun sá, er ekki telji ráð-
stöfun þessa vitnrlega, og að
Sveinn Björnsson sé isá maður, er
fyrir allra hluta sakir sé bezt fali-
inn allra þeirra, er völ var á í em-
bættið, til þess að rækja 'það svo,
að góður árangur verði a'f því.
manna, er nútíminn betri en forn-
tíminn. Og framtíðin verður betri
en nútíðin. — Allur heimurinn er á
tiægfara hreyfingu áfram og upp
á við.
S. Þ.
Innflutningur filks
til Ameriku
manntegund — eru taldir 12—18
álna ‘háir og eftir því gi'ldir.
Þegar eg var ungur, efuðust fáir
um sannleiksgildi þessara sagna.
Það var litið svo á, að alt væri
í afturför, þar á meðal hæð og
krafbar maima. Jafnve1! enn trúa
margir þessn og telja að vöxtur og
hreysti manna í framtíðinni fari
smátt og smátt minkandi.
Þetta hefir við engin rök að
styðjast. það eru til 2000 ára gömul
ábyggi’leg rit, sem vitna glögt á
rnóti þessari mannhnignunartrú.
Það era til vopn og herklæði frá
fyrri öldum og miðöldunum, sem
sumpart hafa geymst, á ættarsöfn-
um og sumpart fundist í jörðn
grafin, og gýna þau, að þeir menn,
sem vopnin og herklæðin notuðu,
hafa. eigi verið neitt stairi menn en
nú igerist.
Frá steinö'ldunum hefir fundist
víða allmikið af mannabeinum.
Bein þessi sýna það glögt, að stein-
aldai'mennirnir 'hafa verið tö'luvert
minni en nútíðarmenn til jafnaðar-
Meðalhæð manna þé hefir verið að-
eins 1.62 m. (162 centimetrar).
Þetta er útkoman af mælingum á
mörg þúsund beinagrindum af
steinaldarmönnum.
Meðalhæð manna er nú 1.68 m.
þegar um karlmenn er að ræða,
•en meða.lhæð kvenna 1.58 m.
Villimaimaþjóð ein, sem Pata-
gónar nefnast, eru allra manua
hæstir. Karlmenn ]iar í landi eru
að meðaltali rúml. 1.78 m. Aftur
á móti eru negrar frá Kongo í
Afríku aðeins 1.20 m. jháir. Búsk-
menn og Hottintottar eru einnig
mjög smávaxnir menn, og svo er
tim margar aðrar villilþjóðir að
segja.
Eg set hér hæðartölur nokkurra
þjóða. Það er meðalhæð, eins og
hún hefÍT verið funcfin. Norður-
landabúar (einkum Norðmenn) eru
þar efstir á blaði, og er hæðin tal-
in rúml. 1.72 m. pá koma Eng'lend-
ingar með 1.70 m., Irar með nálega
l. 70 m-, Belgar 1.68 m., Þjóðverjar
nálega 1-68 m., Rússar rúm'l. 1.67
m. , Frakkar 1-65 m., Hindúar 1.64
uf, Kínverjar 1-63 m., ítalir (aðal-
lega sunnan til) 1.62 m., og Lapp-
lendingar eru aðeins 1-51 m. á hæð.
Geta Diá þess, að hæðarvöxtur
Frákka er nú hérnmbil 3. cm. meiri
en hann var í París fyrir 500 ér-
um. Og Englendingar vita, tað þeir
eru dálítið hærri að vexti en þeir
voru fyrir 1 öld. Bendir þvú ált á
það, að mannkynið yfirleitt sé nú
Þegar stríðið hófst, streymdu
hundruð þús. útlendinga frá Am-
eríku heim til sín, til að inna af
hendi skylduga herþjónustu. Þetta
voru mestmegnis verkamenn, og
gefur að sklja að vinnukrafturinn
þar vestra þvarr allmjög við þetta.
Kaupgjald fór þá að sama skapi
hækkandi, sem eftirspumin eftir
verkafólkinu óx, en þetta hafði aft-
ur sín áhrif 4 vöxt dýrtíðarinnar.
Er svo sagt að daglaun hafi víða
verið komin upp í 5 dollara, og þótt
1 dollar sé í Ameríku aldrei sama
og jafngildi hans í krónum hér á
Norðurlöndum, þá þóttu þetta ó-
heyrilega há daglaun, og nrðu til
þpss að verkalýður tók að streyma
aftur til Ameríku, einkum frá ítal-
íu og suðurlöndum Norðurálfunn-
ar. Enda er þar harðæri sökum lágs
peningaverðs.
Blöð'n 1 .N^w 'Veik fagna mjög
þessum nýja innflutningi og hinu
aukna framhoði a vinnukrafti sem
þar af mun leiða. Segja þau að ekki
einungis komist skynsamlegra verð
lag á vinnuna við þetta, heldur
hljóti framleiðsla að aukast stóram
0" dýrtíð að fara bverrandi.
Á einni viku komu á land í New
York 9000 innflytjendur og frá
ítalíu enni búast menn við um 60-
000 verkamönnum alls. Mikill hluti
þessa fólks mun fá vinnu við námu-
igröft og stáliðnað, og þar hefir
vinnufólkseklan verið einna mest
sem og sést af járn- og stálverðlag-
inu, sem haldist hefir í háa verðint
þótt aðrar vörur hafi lækkað.
Sláttumenn.
t Reykjavík og í grend við hana
eru mörg tún og túnblettr eins og
mörgum er kunnugt. Sum þessi tún
era óslegin enn (5. ágúst), af því
að eigi er hægt iað fá neinn til þess
að slá þau. í vor og fram eftir júlí
var verkamanna kaupgjaldið hér
syðra 1 króna og 30 aurar um tím-
ann. En enginn vildi Wta við þvi
kaupi við slátt, en heimtuðu 1.50
og sumir 2 krónur um tímánn við
þá vinnu.
Þetta er ærið ósanngjamt.
Hingað tií hefir það þó verið á-
litið, að sláttuvinnan væri hrein-
legri ög hollari vinna en ýms önn-
ur störf, og eigi erfiðari en til dæm-
is uppskipunarvinna o. s. frv. Það
eru nú helst rosknir menn sem fást
til iþess að slá túnin, en nngu menn-
irnir kunna síður þá vinnu og viljá
margt annað fremnr gera en standa
við slátt. — Hún er líka hæg viön-
an hjá miþ-gnm verkamönnum í
Reykjavík, eða svo sýnist mörgum.
Hér vantar verkstjóra sem sjálfir
knnna að vinna, og kunna að láta
aðra vinna, eins og gerist meðal
annara þjóSa.
Verkamenn vita að sláttarvinn-
an segir glögt til um dugnað hvers
sláttnmanns. Því eins og kunnugt
er, hefir frá gamalli tíð þótt gott
meðalmanns verk, að slá 900 fer-
faðma á dag á sæmilegum velli,
sléttum og grasgefnum. En þá unnu
menn í 15—16 tíma, og höfðu gömlu
íslenzku ljáina. Nú slá góðir sláttu-
menn einnig 900 ferfaðma „dag-
sláttu1 ‘ á 12 tímum með skozku ljá-
unum, og sumir miklu meira í rekju
Allur þorri sláttumanna slær þó
eigi meira en 7—500 ferfaðma á
12 tímum, nema í akkorðs-vinnu.
En ómögulegt að fá menn til slátt-
ar í „akkorð“. En þá fer sláttur-
inn að verða dýr, þegar maðuriim,
sem hefir 1.50 um tímann, slær að
eins rúma hálfa dagsláttu á 12 tim-
um á sæmilegri jörð, eða þá hinn,
sem í þurki á sléttu túni slær eina
224 ferfaðma á 8y2 tíma, en vill þó
hafa 2 krónur í kaup um tímann.
Hvað segja nú jafnaðarmenn um
þetta? Er þetta jöfnuður? Er það
réttlátt, að heimta siama kaup hvort
leyst er af hendi einn þriðji úr hæfi-
legu dagsverki eða máske fullkom-
ið dagsverk eða íþar yfir? Þetta er
okur. — Verkmennirnir duglegu fá
alt of lítið kaup.
Eg þekki sláttnmann, sem sló ný-j
lega 100 ferfaðma á 1(4 tíma, og
hann vildi þó með engu móti taka
nema kr. 1,30 um tímann. En mað-
uriim sem hann vann hjá, borgaði
honum meira að máklegleiknm.
Eg hygg a.ð væri gott, að stofna
í Reýkjavík hálfsmánaðar náms-
skeið fyrir sláttumenn. Á þessu
námsskeiði ættu einungis ungir
menn að vera, frá aldrinum 12—16
ára- Ef þörf þykir á námsskeiðum
í bókbandi og skósmíði, þegar nóg
er til af mönnum í þeirri iðn full-
æfSum, ætti þörfin iað vera meiri á
því, að æfa menn í slætti.
Fæstir af þeim sem slá, kunna
það starf, aí því að þeir hafa ialdrei
lært það. Munurinn á góðum og lé-
legum sláttumönnum liggur aðal-
lega í kunnáttumun þeirra. í þessu
starfi og misjafnri verklægni. Tveir
memn slá á teig allan daginn, eru
jafn iðnir og bera jafn ótt orfið,
en þó slær annar nálega hálfu
meira en hinn. Tilsýndar virðast
báðir mennirnir jafn duglegir.
Það þarf lærdóm og æfingu til
að búa orf og ljá svo í hendur síu-
ar, iað slá megi sem mest meS sem
minstri fyrirhöfn. Það þarf æfingu
í því, að dengja vel Ijá, eða þá hitt,
sem fæstir kunna nógu vel, að
brýna ljá sinn. Þeir sem slá með
bitlausu allan daginn, era miklu
þreyttari en þeir, sem vel bítur hjá.
Þetta geta allir skilið.
Horfumar eru ískyggilegar með
gömlu íslenzku sveitastörfin. Unga
fólkið vill hliðra sér hjá þeim.Meim
kjósa fremur fiskvinnu , síldar-
vinnu“. Sá heimskulegi hugsunar-
háttur er að smeygja sér inn hjá
ungu kynslóðinni, að öll sveitastörf
séu ófín. Þar við bætist löngnn
manna til þess að lifa í fjölmenn-
inu, sollinum og bíó-skemtununum.
Og ekki batnar þetta ef „fossaiðn-
aðurinn‘ ‘ kemst hér á, því þá leitar
þangað unga fólkið úr sveitunnm.
Meiri hluti manna, einknm kaup-
staðarbúar, hafa engan skilning á
því, hvað hér er í húfi fyrir fram-
tíð þjóðarinnar.
S. Þ.
-------o-------
Tundurduflin.
Skip farast,
Samkvæmt fregn frá Seyðisfirði
í fjrrrakvöld, eru tundurdufl á reki
við Langanes. Menn sakna 4 fær-
eyskra þilskipa. ,Af þilskipi
einu .sást færeyskur kúttari
springa í loft upp og hverfa siðan
í djópið. Það var á svokölluðum
Heklubanka, norðvestur áf Langa-
nesi.
Simfregnir.
Frá fréttaritara iiafoldar.
Kaupmannahöfn 8. ágúst árd.
Alt í sama þófinu milli bandamanna
og bolshvíkinga.
Frá London er símað, að banda-
menn hafi fengið þau svör frá bolsh
víkingum, að sendinefnd þeirra í
Lundúnum hafi umhoð til að und-
irskrifa friðarsamniniga við banda-
menn, en sjálf kveðst bolshvík-
ingastjórnin ætla að semja við Pól-
verja nm frið milli Póllands og
Rússlands. Hún lýsir því þó jafn-
framt yfir, að hún sé fús að viður-
kenna sjálfstæði Póllands, en vopna-
viðskiftum verði ekki hætt fyr en
fulltrúar Pólverja komi aftur til
Moskva með fullkomin umboð.
Bandamenn halda því fast fram,
að pólska deilan verði að vera til
lýkta leidd, áður en Lundúnaráð-
stefnan verði haldin, og hefir það
orðið að samkomulagi milli brezku
stjórnarinnar og þeirra Kaminefs
og Krassins, að Iþeir (K. og K.)
skuli kref ja stjórnina í Moskva um
ákveðið svar innan sunnudags (í
fyrradag).
Pólverjar aó rétta við?
Frá Warchau er símað, að Pól-
verjar setji þau skilyTði fyrir því
að hefja friðarsamninga, að bolsh-
víkingar viðurkenni fullveldi hins
pólska rílris og heiti því, að blanda
sér ekkí í málefni Bóiverja fram-
vegis. — Hemaðarafstaða Pólverja
hefir batnað.
Austurríki hlutlaust.
Frá Vín er símað, að Austur-
ríki lýsi ákveðið yfir hlutleysi stnu
í pólska ófriðnum.
Afstaða verkamanna í Bretlandi.
Frá London er símað, að verka-
mannaforinginn Henderson hafi
skorað é öll brezk verkamannafé-
lög að mótmæla því, að Bretar s'ker
ist í deilur Pólverja og Rússa.
Friðarsamningar Finna og Rússa.
Frá Stokkhólmi er símað, að frið-
ansamningar Finna og bolshvíkinga
sén hyr jaðir aftur í Dorpat.
3 '
•8M.
I
Amundsen leggur af stað í nýja
heimskautsför.
Frá Nome er símað, að Amund-
sen hafj lýst því yfir, að hann ætl-
aði að leggja af stað aftur í norð-
urheimskautsför þ. 6. ágúst, og bú-
ist við að verða 5 ár í leiðangri-
um.
Kaupmannahöfn 8. ágúst, síðd-
Þjóðverjar og holshvíkingar.
Frá Berlín er símað, að dr.
Sinsons hafi lýst því yfir, að Þjóð-
verjar yrðu að taka upp aftur
stjórnmálasambandið við Rússland.
Litháar og Bússar.
Frá Kowno er símað, að þing
Litháa hafi staðfest friðarsamning-
ana við bolshvíkinga og her hólsh-
víkinga sé að hverfa úr landinu.
Síðustu fregnir af pólska þófinu.
Frá París er símað, að fulltrúar
bandamanna séu á ráðstefnu í
Hythe í dag.
Frá Warschau er símað, að
pólska stjómin hafi enn á ný skor-
að á bolshvíkinga áð gera vopna-
hlé.
Frá London er símað, að Eystra-
sáftsflota Bireta hafi v«rið gefin
| skipun um að koma saman á einn
! stað og bíða frekari skipana- Kom-
ið hefir til mála, að Svartahafs-
flotinn verði látinn aðstoða Wran-
gel hersihöfðingja.
Khöfn 10. ágúst.
Bandamenn og Pólverjar.
Londonarfregn segir það opin-
berlega tilkynt, að bandamenn hafi
orðið alveg sammála á fundinum
í Hýthe. Fullyrt er og, en ekki op-
inberlega staðfest, að þeir hafi á-
kveðíð að styðja Pólverja með því
að lána þeim herforingja og skot-
færi og jafnvel láta herskipaflota
styrkja þá, en liðsveitir fá þeir
engar frá þeim.
Ófriðarhættan hjá liðin?
Daily Expres segir, að ófriðar-
hættan milli Rússa og banda-
manna. muni vera hjá liðin, ef
Rússar fáist til að setja tryggingu
fyrir því, að þeir skerði ekki sjálf-
stæði Póllands.
Pólska stjórnin
er enn í Warschau, að því er þaðau
ei súnað.
Leiðin tál Danzig lokuð. Aðflutningar
hergagna frá hanðam'önnum
hindraðir f
Frá Berlán er símað, að bolsh-
vikingar hafi lokað beinum sam-
gönguleiðum Pólverja milli War-
schau og Danzig.
ítalir og Grikkir semja.
Frá París er símað, að íbalir
og Grikkir hafi gert með sér samn-
ing á þá leið, að ítalir sleppi öllu
tilkalli til Sporadisku eyjanna,
nema Rhodos, en þar á að fara
fram þjóðaratkvæðagreiðsla að 15
árum liðnum.
Friðarsamningar
við Búlgaríu voru staðfestir í gær.
11. égúst.
Bússar neita að semja. — Banda-
ríkin beðin hjálpar gegn bolsh-
vfldngnm.
Frá London er símað, að Rússar
hafi með öllu aftekið að fallast á
tillögur Breta um 10 daga vopna-