Ísafold - 29.03.1921, Blaðsíða 3

ISAFOLD
t
framtakssemi, sem óbeinlínis er undir-
staða og bvöt allra framfara.
pað hefir feikimikla þýðingu fyrir
hvaða þjóð sem er, að þau fyrirtæki,
sem eru milliliðir í viðskiftunum,
njóti trausts, og ef þau missa það,
getur það verið til óbætanlegs tjóns
fyrir álit allrar þjóðarinnar.
Er það réttlátt að flokkur manna
slái sér saman í skjóli sérstakrar teg-
nndar af félagsskap til þess að geta
selt vörur og afurðir skattfr jálst ?
Þar við bætist það fyrirkomulag, að
meðlimirnir bera að eins ábyrgð á
örlitlu fjárframlagi, svo að ef alt
gengur vel hafa þeir alian hagnað-
inn sín megin, og ef illa gengur —
já, þá eru það hinir sem tapa. Það
virðist vera svo komið, að nú eigi
að fara að ívilna slíkum félagsskap
á kostnað annara stofnana, sem verða
að bera skatta og skyldur. Vitanlega
er mér það vel kunnugt, að ekki er
öllum 'samvinnufélögum svona fyrri
komið, og að sum þeirra eru ábyggi-
legri en mörg önnur fyrirtæki þar sem
meðlimirnir hafa ótakmarkaða ábyrgð.
En það er vel hugsanlegt að góð
samvinnufélög geti líka komist í erfið-
leika, og þá eiga þeir meðlimir sem
eru betur staddir efnalega að gjalda
þeirra sem hafa lítið eða ekkert, og
ef þeir efnaðri taka sig út- úr sam-
vinnufélagsskapnum til þess að vernda
eiginhagsmuni sína og hús og heimili,
þá versna ábyrgðar- og lánstrausts-
skilyrðin, því að skuldbindingar þær
sem menn taka á sig gilda þó að eins
um takmarkaðan tíma. par sem það
hlýtur oft að vera erfitt að dæma um
áreiðanleik og ástæður hinna einstöku
félaga, þá eiga menn á hættu óhag-
stæða dóma, sem eru skiljanlegir þeg-
ar tekið er tillit til þess hve ólík eru
lög, tryggingar, sjóðir, stjórn og með-
limir félaganna.
Krafan um skattfrelsi Sambands ísl.
samvinnufélaga virðist líka vera bygð
á einkennilegri réttlætistilfinningu,
og skal eg koma með nokkur atriði
þessu máli til skýringar.
Sambandið hefir fyrst og fremst á
hendi umboð fyrir mörg sjálfstæð
kaupfélög og samvinnufélög, sem ým-
ist eru sjálf meðlimir eða standa fyrir
utan sambandið. Fyrir þessi félög
annast það um kaup og sölu gegn
umboðslaunum. Er það ekki sjálfsagt
að skatt beri að greiða af slíkum
umboðslaunum, eða eiga þeir umboðs-
salar sem eru svo óheppnir að vera
kaupmenn, að greiða skatt af sínum
umboðslaunum af þeirri ástæðu einni,
að þeir heita kaupmenn?
Sérhvert fyrirtæki verður þó að
dæma út af fyrir sig, án tillits til
þess hverjir eru í raun og veru eig-
endurnir.
Sambandið ber ekki nema örlitla
áhættu, vegna þess að viðskifti þess
eru að eins umboðsverzlun (fyrir utan
viðskifti við utanfélagsmenn og kaup-
menn, sem síðar skal vikið að nán-
ara). Einmitt af þessari ástæðu höýt-
ur það að vera sérlega vel til þess
fallið að bera skatta, úr því að nettó-
ágóði og tap gengur yfir á félög þau
sem eru í því.
Það skiftir hér engu máli hvernig
ágóða Sambandsins er varið, og það
•er alveg þýðingarlaust að bonda á
sjúði til hins og þessa eða aðra bók-
færða liði. Þótt Sambandið haldi uppi
skóla, timaritum, blóðum eða annari
útbreiðslustarfsemi, þá getur fé þag
sejn varið er til þessa ekki verið
undanþegið skattskyldu, því að með
því væri kaupmönnum bent á hættu-
lega leið til að koma ágóða síntön
undan og þurfa ekki að grei&i skatt
af honum.
Sama máli er að gegna um upphæð-
ir, sem eiga að heita óeiginlegar
tekjur að eins vegna þess, að þær eru
færðar sem varasjóðir eða yfirfærsl-
ur til þess að greiða tap, ágóða eða
uppbót. Hugsið ykkur hve okkur kaup-
mönnum myndi þykja vænt um ef
við gætum sannfært skattkrefjendur
um það, að okkur væri heimilt að
rýra skattskyldan tekjustofn okkar
á þennan hátt.
það má heldur ekki gleyma því,
að Sambandið verslar við kaupmenn,
og á þeim viðskift.um mun þó vera
einhver ágóði. Og þótt það sé ef til
vill að einhverju leyti fyrir lánsfé,
að Sammbandið hefir keypt dýra lóð,
bygt skrifstofubyggingu og pakkhús,
eignast hluta í millilandaskipi ásamt
hlutum í öðrum félögum, þá er þess
þó að vænta, að einhver ágóði verði
auk bankavaxta.
Ef kaupfélög eiga að vera því und-
anþegin að greiða skatt af afslætti
eða uppbót til meðlimanna, þá getur
að eins verið. um að ræða — og það
verður að vera skýrt tekið fram —
afgang eða ríflegan hagnað á vör-
unum, sem verður eftir að frádregn-
um reksturskostnaði, en ekki að mál-
um verði blandað á þann hátt, að öll-
um (skattskyldum) ágóða verði að
nokkru eða öllu leyti varið til þannig
lagaðra útgjalda, að hin skattfrjálsa
uppbót geti orðið þeim mun hærri.
Nýju skattalögin ættu að miða að
því, að koma í veg fyrir að hægt
verði að nota heiti sumra fyrirtækja
sem átyllu til þess að skjóta þeim
undan réttmætum sköttum.
(Vei slunartíðindi).
Lyfjaeinokunin.
Meðal fnnnvarpa þeirra, er stjórn-
in lagði fyrir alþingi að þessu sinni,
er eitt u;n einkaleyfi fyrir landsstjórn-
ina til þess aS versla með lyf, umbúSir
og hjúkrunargögn. Og annað frumvarp
fer fram á, aS stjórnin taki aS sér
innflutning á tóbaki og áfengi.
í forsendum sínum dregur stjórnin
enga dul á, aS tilgangurinn með frum-
vörpum þessum sé fyrst og fremst sá,
aS afla ríkissjóði tekna. Tollar þeir,
sem fyrir eru, eiga að haldast, en þar
að auki á landsverzlunin að leggja dá-
lítiS aukagjald á vaminginn, nefnilega
alt aS 50 °/o á lyf og hjúkrunargögn,
alt að 50% á tóbaksvörur og alt að
100% á áfengi. Álagningin miðast við
verð vörunnar kominnar hingað, og aS
því er áfengi snertir skal bæta innflutn-
ingstolli við sannvirði vörunnar hér og
taka alt að 100% af allri upphæSinni.
Tóbakseinkasalan skal ekki gerS aS
umtalsefni hér. pað má vel vera að rétt-
mætt sé, aS landiS græði á þeim, sem
brúka tóbak, en hvort gróðavegurinn
verður greiðfærastur þar ,sem lands-
stjómin markar hann meS þessu fram-
varpi sínu er annað mál. En hitt skal
athugaS hér, hvort þaS sé rétt, að gera
landinu tekjugrein úr sjúkdómum
manna.
Landiækmr hefir saimið frumv'arpið
tun lyfjaeinokunina og er það að mestu
í Mku formi eins og tóbaks og áfengis-
furmvarpið. Lögfræðingai tdlja að
þetta frumviarp brjóti í bág við rjett
þann sem lyfsölum hefir verið veittur
hér á landi, en það er ekkeit aðalatriði
í málinu. Aðailatriðið er sú stefna frv.
að tolla þá nauðsynjavöru, sem þeir
som bágast eru staddir í mannféiaginu
eiga að nota, stefnan sú, að geira sjuk-
domana að gróðalind fyrir rfkið.
Alt að 50% má leggja á lyfin. Og í
forsendunum er því haldið fram, að
þrátt fyrir þessa álagning eigi þau
eigi að hækka í verði. Samt er eigi svo
að skilja að hagnaður lyfsalanna eigi
að hverfa úr sögunni. Nei, það er skýrt
tekið fram, að þeir eigi að hafa góðan
arð af atvinnu sinni, að það sé nauð-
synlegt. Manni verður því að spyrja,
■ hvernig í ósköpunum fara eigi að sam-
1 rýma þetta. Inn í lyfjaverslunina er
aukið einum mil’lilið, scm má taka alt
að 50% af verði lyf janna kominna til
Reykjavíkur, en útsoluverðið á ekki að
hækka samt. Þarf vissulega alveg nýja
verslunaraðferð til að koma jþessu heim
Aðaltilgangurinn með frumvarpinu
er annað veifið sagður sá, að tryggja
landinu næg og góð lyf, — ekki sá að
græða peninga er gefið í skyn í at-
kugasemdunum. Þestei setning gengur
j
aftur eins og ctraugur í öllum forsend-
um einokunarfrumvarpa stjórnarinnar;
svo var líka um komvörafrumvarpið
sáluga o. fl. petta er slagorð tilorðið
út úr vandræðum. Hvenær hefir heyrst
getið um, að lyf þau sem væru hér á
boðstólum, væru skemd? Og ætti sú
trygging ekki að vera næg fyrir þyí
að eingöngu góð lyf væru höfð á boð-
stólum, að lyf jabúðirnar standa undir
yfirumsjón landlæknis? Eigi hefir
heldur þótt á hitt bresta, að nasgar
birgðir væru hér ávalt af lyf jum. Meira
| að segja þegaT samgöngur hingað voru
hvað verstar, og sú bráðasta sótt sem
yfir hefir dnnið kom hingað til Reykja-
vílrar, varð ekki vart neins lyf jaskorts,
nema hvað Títið varð um eina tegund
t hitalyfja svo ráðlegt þótti að skamta
hana.
í áfengisfrumvarps-athugaisemdunum
segir að áfeugi hafi verið selt óþarf-
lega dýrt. Þvi á nú að setja upp sér-
staka áfengisverslun í bannlandinu og
leggja á áfengið bingað komið og toll- 1
að alt að 100%, sennilega til þeas að |
gera það ódýrara. Stjórnin má tæplega j
fara mjög út í þá sálma, að áflengi!
eða nokkur önnur lyf, séu seld of háu
verði, því það er á valdi heilbrigðis-
stjórnarinnar og landsstjórnar að
kveða á um verðið, mieð lyfjaskránni.
En í athugasemdum áfengisfrumvarps-
ins teljast siemjanda svo til, að lyfja-
búðirnar hafi grætt yfir 400,000 kr.
af Afengissölu árlega hin síðustu árin.
Reykjavíkur Apótek mun hafa haft um
helming af þessum innflutningi og
ætti því að hafa grætt um 200 þús.
kr. Mestu árstekjur Chrisbensens apó- !
tekara voru taldar 40 þús kr. og hefír
því rekstur lyfjasölunnar verið fyrir-
^ tæki sem gefa hefði átt um 160 þús.
króna tap á ári. Útreikningarnir eru
I f jarri sanni í fileiri greinum en þess-
j ari.
Yið undirbúning frumvarpa þessara
I hafa lyfsalarndr ekki verið að spurðir
j einu orði til ráða eð<a upplýsinga leitað
hjá þeim. Hefði þó siennilega mátt kom
ast hjá stórskekkjum, sem eru í öRum
útreikningum, sem frumvörpunum
fylgja, ef upplýsingar hefðu veriS
fengnar þar sem þær voru til.
Mál þetta er yfirgripsmikið og verð-
ur eigi raikið S stuttri blaðagrein, en
væntanlega verður tækifæri til að minm
ast á aðrar hliðar þetes sSðar. En í bili
skal að eins bent á jþetta: Lyfím hljóta
að hækika um 50% í verði eða næstum
það, ef hin nýja tilhögun er upp tekin,
og verðhækkunina borga isjúMingar. —
Það eitt ætti að vera nóg til þess, að
málið væri sent í gröfina, án þess að
þingmenn eyddu dýrmætum tíma sín-
um til þess að fjalla um það.
Dánarfregn.
Laugardaginn 12. þ. m. andaðist að
lieimili sínu Eystri-Kirkjubæ á Rang-
árvöllum Hjörtur Oddsson trésmiður.
Ilannvar fæddur að Þúfu í Landmanna
hreppi 29. sept. 1845 og voru foreldrar
hans Oddur Erlendsson og kona hans
Elín Hjörtsdóttir, sem þar bjuggu. —
Ungur að aldri fór Hjörtur til Reykja-
víkur og stundaði trésmíðanám í nokk-
ur ár hjá Jakob Sveinssyni, sem þá
var einn af helstu trésmiðum bæjar-
ins. Að loknu smiðanámi hvarf Hjört-
ur aftur til átthaganna og árið 1884,
hinn 10. október kvæntist hann eftir-
lifandi ekkju sinni, Guðbjörgu Gunn-
arsdóttur, hreppstjóra Einarssonar í
Eystri-Kirkjubæ. Reisti hann þar bú og
bjó þar til æfiloka. Stundaði hann
hvorttveggja, búskapinn og smíðarnar,
og þó ölln fremur hið síðartalda. Bar
tvent til þess, bæði það, að fátt var um
smiði í þá daga og þó öllu fremur hitt,
að Hjörtur fekk þegar afbragðsorð sem
smiður, fór hvorttveggja saman útlit
og ending á öllu, er hann lagði hönd á
og trauðla gat iðnari og ástundunar-
samari mann en hann. Vinnan var hon-
um ánægja og þá eins það, að þeir sem
hann vann fyrir, væru ánægðir með
verk hans. Smíðaði Hjörtur ýmsar
kirkjur eystra og meðal annars íbúð-
arhúsið í Odda auk annars smærra.
peir sem þektu Hjört heitinn munu
þó ekki fyrst og fremst minnast hans
og sakna fyrir þá sök, hvílíkur verk-
maður hann var, heldur umfram alt
vegna hinna miklu mannkosta hans.
Hann var kristilega trúaður maður af
lífi og sál og það lýsti sér fagurlega í
orðum hans og athöfnum, svo mjög að
oft var til hans jafnað. Því að alveg
sérstakur grandvarleikur einkendi líf
hans og framkomu alla við hvern sem
í hlut átti. Hann vildi í engu vamm sitt
vita, enda mundi enginn honum kunn-
ugur hafa trúað neinu misjöfnu um
hann. Hann var sómi félagsins og prýði
safnaðarins. — Konu og börnum var
hann hinn ástríkasti maður og um-
hyggjusamasti faðir, og á heimili þeirra
hjóna var mikilli gestrisni að mæta. —
Heilsutæpur var Hjörtur alla æfi og
nokkur ár eru síðan að hann kvaðst
ekki minnast þess að hafa verið nokk-
urn dag með öllu heilbrigður; furða
hvað það sá lítið á vinnubrögðunum.
Síðustu árin var heilsan þrotin og sein-
asta árið yfirgaf hann ekki rúmið, en
þetta mikla mótlæti bar hann alla tíð
með trúarþreki sannkristins manns.
Þeim hjónum varð 4 barna auðið
og eru þau: Elín, gift Birni Guðmunds-
syni bónda á Rauðnefsstöðum, Ingigerð
ur, kona Bergs Jónssonar bónda á
Helgastöðum, Sigríður og Oddgeir, ó-
gift heima.
S.
og með dæmalausum dugnaði og elju
tókst lionum að áfla sjer mentunar
og komast í flokk mestu afreks-
manna í hópi íslenzkra skipstjóra. .
Má telja hann meðal þeirra, sem
mestir hafa verið dugnaðar og hepn-
ismenn í skipstjórastarfinu. Stýrði
hann skipinu „Þór“ þangað til það
var selt og síðan „Gylfa“, sem var
eitt hið aflasælasta skip í togaraflot-
anum. I fjelagi við Guðmund Jóns-
son skipstjóra rak hann bú á Reykj-
um í Mosfellsveit þrjú síðustu árin.
Sýnir það meðal annars atorkn hans
að reka bú jafnframt skipstjóra-
starfinu.
Jóel var hinn mesti mannkosta-
maður og enda vinsæll mjög af öll-
um sem kyntust honum, mikill að
vallarsýn og hin gjörfulegasti mað-
ur. Verður vandgert að fylla skarð
hans.
Hann var kvæntur Margrétu
Sveinsdóttur, sem lifir mann sinn á-
samt þremur börnum þeirra.
Símfregnir.
Frá fréttaritara Isafoldar.
+
Jóel Jónsson
KkipHtióri.
Andlátsfregn hans barst hingað 22.
þ.m.eins og þruma úr heiðskíru lofti
Að vísu hafði borist hingað skeyti
um það fyrir nokkrum dögum að
hann lægi veikur í inflúenzu í Hull
en eigi alvarlega. En veikin hefir
snúist upp í lungnabólgu og orðið
honum að fjörtjóni.
Jóel heitinn var fæddur 5. apríl
1885 í Vallahjáleigu og ólzt upp á
Loftstöðum í Árnessýslu. Hneigðist
liugur hans snemma að sjómensku
Khöfn 12. mars.
Óeirftrnar í Rússlandi Magnast.
Frá París er símað, að rússneska
byltingin breiðist óðum út, en henni
virSist fremur beint gegn harSstjóm
bolshvíkmgaforingjanna en gegn sjálfu
stjómarfyrirkomulaginu. — Staðhæft
er, aS Kerensky, fyrrum forsætisráS-
herra Rússa, sé aðalfrumkvöðull þess-
arar byltingar.
JKhöfn. 13. marz
PjóSverjar og skaffabæturnar.
Frá Berlín er símaS, að ríksstjómin
hafi tjáS sig samþykka framkomu Si-
mons utanríkisráSherra í London. Sendi
herrar pjóSverja í London, París og
Bryssel eru komnir heim til Berlínar,
til þess aS aðstoSa stjómina í því aS
koma fram með nýjar miðlunartillögur.
VerslunarráS Hamborgar og öll verka
lýSsfélög í pýzkalandi hvetja til þess
aS ganga á sniS viS aS kaupa nokkrar
vörur, sem bandamenn selja meðan þeir
haldi þýzku borgunum meS hervaldi.
TJndirskrift ríkisþingsins.
Samkvæmt skeitum frá Berlín hefir
Simons gefið ríkisþinginu skýrslu um
samningaför sína á laugardaginn var.
Stjórnin afturkallaði þvínæst tilboS þau
er hann hafSi gert í London og lýstí
því yfir, að Bandamenn yrSu aS koma
fram meS væntanleg ný tilboð.
AS þessu loknu var samþykt trausta-
yfirlýsing til stjóraarinnar og greiddu
268 atkvæði meS en 49 á móti.
pjóHvamarliðiff í Bayern.
RíkisraSiS hefir skipað stjóminni í
Bayem að leysa upp þjóSvamarliðsveit
irnar.
i
Khöfn 15. mars.
Arshátíff Kapp-byltingarinnar.
í gær var ár liðið frá því að Kapp
branst til valda í Berlín og í minningu
þess var tilraun gerð til aS sprengja í
loft upp „Sigursúluna“ (frægt minnis-
merki um signr pjóðverja yfir Frökkum
1871) en lögreglan vamaði því og öSr-
um óeirðum.
Tyrkir taka borg.
SímaS er frá Konstantínópel, aS
Tyrkir hafi tekið herskildi borgina
Batum.