Ísafold - 21.06.1921, Blaðsíða 2

ÍSAFOLD
eg vil benda á. Þetta fasteignar-
skastsfrumvarp kippir i burtu grund-
vellinum undir þeim tekjum, sem
sýslusjóðirnir hafa.
Eg sé ekki annað en að sýslu-
nefndirnar á næstu aðalfundum sín-
um standi alveg ráðjrrota með áætl-
anir sinar því það verða engin lög
til þess að byggja á nema stjó’nin
gefi út bráðabirgðalög. Þar sem á
að jafna niður a/3 hlutum sýslu-
gjaldanna milli hreppa eftir tölu
ábúðar og lausafjárhundraða þá reyn-
ist það ómögulegt þegar þau eru
alls ekki til. Hvernig á þá að jafna
þeim niðurf Um það vantar sér-
stakt lagaákvæði.
Þó nú að sýsiusjóðunum verði
ætlaðar einhverjar lítilfjörlegar fasta-
tekjur eins og gert er ráð fyrir í
frumvarpi þessu eins og nú er orðið,
þá hrökkva þær aldrei til fulls og
verður þvi ávalt að jafna einhverju
niður á hreppa ía á einhverjum sann-
gjörnum grundvelli.
Frekara þarf eg þá ekki að segja
fyr en málið verður athugað í nefnd,
sem eg sting upp á að verði fjár-
hagsnefnd að Iokinni þessari um-
ræðu.
Bið svo afsökunar á mælginni.
-------0-------
líiðtal
við fjármann Grænlandsstjórnar,
hr. L. Hvalsöe.
Það á ad opna Grœnland
eftir 10 -15 ár.
í tilefni af þvl, að fjírmaður Græn-
landsstjórnar dvelur í Khöfn nú í vor
hefir fréttaritari vor í Khöfn gripið
tækifærið til þess að spyrja hann um
fjirræktina á Grænlandi, sem rekin
er með íslensku sauðfé.
* *
*
Hvernig gengur sauðfjárræktinf
Spyrjum vér.
Hún hefir gengið vel að þessu
vanhöldin verið sáralítil. Eg hef raun
ar ekki verið. á Grænlandi í vetur,
Vetcrinn hefir verið þar harður, en
nú hef eg fengið biéf um að alt hafi
gengið vel.
Hafið þér Skrælingja til að gæta
fjárins meðan þér eruð hérf
Já, þeir eru ágætir fjárgeymslu-
menn, fóthvatir, sjónglöggir ogyfir-
leitt fljótir til að skynja. Eg hefi
altaf nokkra Skrælingja mér tii að-
stoðar við að gæta fjárins.
Gengur féð sjálfalaf
Já, það er að segja, að við höfum
hús handa því og við gefum þv:
stundum þurkaða loðnu og þara, en
eg get ekki sagt að við höfum neitt
hey. Það er erfitt að fá nokkurt hev,
þar sem eg er. Við gefum ekki fénu
af þvi það þurfi fóður — við höf-
um líka látið fé ganga alveg sjálfala
og það hefir gefist alveg eins vel -
en fjárræktarstöðinni er ætlað að vera
skóli, er kenni Skræiingjum sanð-
fjárrækt, og þá er aðalatriðið að kenna
þeim að fóðra fé, svo þeir þurfi ekki
að missa það, ef eitthvað ber út af.
Tilgangurinn er að gera sauðfjárrækt
að auka-atvinnu fyrir Skærlingja þann-
ig, að hver veiðimaður geti haft
20—30 ær jafnframt því sem hann
stundar fiskveiði og selveiði; en það
er ekki stefnt að því að gera þá að
fjárræktarmönnum i eiginlegum skiln-
ingi, hvort sem nú synir þeirra, sem
nú fá féð, verða fjárræktarmenn.
Hvað er margt fé á Grænlandi
nú? spyrjum vér.
Um þúsund, og svo koma lömb-
in 1 vor.
Alt i sauðf árræktarstöðinni ?
Nei, 2—300 eru í stöðinni. Hinu
hefir verið útbýtt til Skræliugja.
Stöku Skrælingjar hafa nú um 100 ær.
Eru ekki landbúnaðarskilyrðin betri
inni i fjörðunum?
Nei, það er misskilningur. Besta
og safamesta grasið er út á eyjum
og annesjum. Inst inni i fjörðunum
er jurtagróðurinn hálf sviðinn af þurk.
Ef gras er slegið þar þarf ekki að
þurka það, því það er þurkað áður
en það er slegið.
En hvernig er það miðfirðis?
Eg vel segja að best sé undir bú
um miðia firðina — þar er óendan-
lega frjósamt og þar nam Eiríkur
rauði land. Nú hugsum við að fara
að byggja gömlu íslendingabygðirn-
ar með skrælingjum. — En hví er-
uð þið íslendingar að hugsa um
Grænland? Það er svo miklu betra
á íilandil Ált það land sem hægt er
að breyta í akur á Grænlandi er ekki
nema litið brot af því sem hægt er
að plægja á Íslandí.
Jú, en á Grænlandi eru útigangs-
hagar fyrir milljónir af sauðfé og
öðrum búpeningi? I norðlægu sum-
köldu landi eins og íslandi — að
þvi ólöstuðu — borgar jörðin illa
eða alis ekki vinslu og rækt. Vér
höfnm aldrei heldur hugsað oss mikla
akurrækt á Grænlandi, en gömlu
túnin, sem eru rudd og girt, ætti að
mega rækta?
Já, þau ætti að mega rækta, en
þau eru ekki ætíd sérlega stór.
Þér sögðust nota loðnu til fóðurs?
Já, við ausum henni upp með háf-
um að vorinu, en við höfum einnig
til fyrlidráttarnet. Loðnan liggur i
þéttii kös uppi við fjörur. Hún er
fyrirtaks kraftfóður og stendur ekki
að baki kraftfóðri, sem menn kaupa
hér á 42 kr. pokann, og að sama
skapi er hún hundódýrt fóður. —
Við hellum úr háfunum á klappirn-
ar, látum hana ligeja í 2 daga, snú-
um henni, látum hana liggja i aðra
2 daga, og þá er hún þur. Við lái-
um hana svo í poka og flytjum hana
heim. Hún er sáraódýrl
Er þang við Grænland? Er sjór-
inn ekki of kaldur til þess?
Nei, nei, fjörurnar eru fdlar af
þangi. Það er ekki þang, sem rekur,
heldur .grær á steinunum og lifir i
besta gengi.
Einnig inni í fjörðunum?
Já, já, þar eru allar fjörur fullar
af þangi, en féð þarf þe:rra ekki, því
heiðabeitin er nóg.
Hvernig er veðráttan, miklar þokur?
Nei, engar þokur.
Rigningar?
Já, veðráttan er mild og hlý —
likust því sem er á Suður-Islandi. —
En hví eruð þið Islendingar að hugsa
um Grænland? það er svo miklu
betra á íslandi.
Haldið þér að það geti verið satt,
sem ívar Bárðarson segir frá, að
löngu eftir að Vestribygð, sem er
á líku breiddarstigi og ísland, var
eydd af skrælingjum, hafi sauðfé, kýr
og hestar, gengið þar vilt?
Hví ekki það. Eg er sannfærður
um að það er dagsatt. Það gengur
vilt sauðfé á Grænlandi nú í dag.
Nýlendustjórinn 1 Ivigtut slepti tveim
kindum þar fyrir eitthvað 10 árum
siðan og ætlaði að skjóta þær seinna.
Nú eru þær orðnar að dálitlum fjár-
stofni, sem gengnr viltur þar í fjöll-
unum. í fjárræktarstöðinni töpum við
oft kindum að haustinu — að sumr-
inu höfum við fé út í eyjum — en
fáum þær alfaf aftur einhverntíma að
vetrinum en stundum ekki fyr en
næsta sumar. I Igaligo (Görðum i
iinarsfirði) ganga kýr úti allan vet-
urinn enn í dsg. Og einn maður
þar hefir fengið xoo kindur frárrér.
Eg er ekki í nokkrum vafa um að
skepnur geta gengið úti á Grænlandi.
En fá kýrnar á Görðum ekki of-
urlltið fóður?
Jú, en eg er sannfærður um, að
þær hefðu miklu betra af því að
ganga alveg úti. Fóðrið, sem þær fá,
er ekki teljandi, en þær hafa ilt af
að vera byreðar inni í þröngum og
lágum og heitum hreysum og vera
svo hleypt út. Það er safet, að Skræl-
ingjarnir á Göiðum búi til smjör og
osta, jú, það er satt, en það ekki
teijandi — þeir fá ekki fulla nyt úr
kúnum fyr en komið er fram á
sumar. Nautgriparæktin á Görðum
er kjötframleiðsla, það er tekjulindin.
Fyrir sláturtarf getur Skrælingi feng-
ið 150 kr. í Júlíönuvon — það er
stórfé fyrir Skrælingja. Eg er alger-
lega á móti þvi, að neitt sé átt við
nautgriparækt á Grænlandi fyrst um
sinn, ekki fyr en sauðfjárræktin er
búin að ryðja henni veginn.
Hvernig eru hæfileikar Skrælingja?
Það skiftir í tvö horn. Þeir, sem
eru mest blandaðir, hafa fengið ment-
un og verið erlendis eru góðum gáf-
um gæddir, og eiga Hf fyrir hönd-
um. Hinir og þeir eru flestir ótta-
lega sljóvir o langt á eftir tímanum
og þegar landið verður opnað er
bætt við að þeir drepist út.
Stendur það til að Grænland verð
opnað?
Já, það er nú afgert, það er að
segja eftir 10—15 ár. Nefnd sú, sem
setið hefir i Kaupmannaböfn í vetur
til að enuurskoða stjórnarlög Græn-
lands er öll sammála um það, að
landið verði opnað að 10—15 árum
liðnum. Skrælingjar í nefndinni hafa
farið fram á það, að landið yrði opn-
að, þegar það væri orðið þroskað til
þess, að þessum tíma liðnum. Einnig
vilja þeir, að Danir taki þátt í sveita
stjórnum þeirra, og þeir heimta nú
að fá að læra dönsku og vilja taka
hana upp sem mál; svo nú á að
fara að kenna dönsku í barnaskól-
unum á Grænlandi. Þegar nú Græn
lendingar fara fram á það, að landið
verði opnað, er ekkl lengur neitt til
fyrirstöðu fyrir því, að það verði
gert. Þá geta íslendingar flutt inn.
En haldíð þér að grænland verði
þroskað til að opnast eftir 10 ár?
Annað hvort eftir 10 ár eða aldrei,
Grænlendingar hafa nú staðið í 200
ár undir Dönum, og hafi þeir ekki
þroskast á þeim tima, þá þroskast
þeir aldrei. Kvenfólkið þar er sériega
langt á eftir. Við höfum beðið Sig.
Sigurðsson forseta Búnaðarfélagsins
um að útvega okkur tvær íslenskar
stúlkur til að standa fyrir tóvinnu-
stofu þar sem skrælingjakonur geti
lært að vinna úr ullinni. Við höfum
einnig beðið hann um að kaupa
handa okkur góða kynbótahrúta. Eg
hef einnig farið fram á það við Sig-
urð, að fá að koma Skrælingjum að
sem ncmendum við islenska búnað-
arskóla, eftir að þeir hafa verið hjá
mér í sauðfjárræktarstöðinni, en úr
þessu getur ekki orðið nú þegar.
Vill Sigurður ekki taka þá?
Það er eiginlega ekki það, sem er
í vegi, heldur að Grænlandsstjórnin
er á móti þessu — fyrst um sinn.
En það verður úr þessu, því eg vinn
að því.
Við kveðjum hr. Hvalsðe með virt-
um. Oss virðjst hann gervilegur og
giftusamlegur. Hugboð það, er vér
fengum af viðtalinu var, að ef Græn-
land stæði opið, mundi fjöldi fólks
af íslandi fara þangað til að reka
verslun, fiskveiðar, námugröft og
landbúnað. En nú verður Grænland
Det kgl. octr. Söassurance-Compagni
tekur að sér allskonar sjóvátryggingap.
Umboðmenn úti um land:
á ísafirði: Olafur Davíðsson kaupmaður
á Sauðárkróki: Kristján Gislason kaupmaður
á Akureyri: Pétur Pétursson kaupmaður
á Seyðisfirði: Jón bókhaldari Jónsson í Firði.
Aðalumboðsmaður fyrir ísland
Eggert Ciaessen, hsÐStarj.málaflinigsmaðui*.
bráðlega opnað. Vér höfum sterkan
grun um það, að þessi skyndilega
ráðstöfun um opnun Grænlands
standi í sambandi við loforð það,
sem ‘ Danir hafa fengið hjá Banda-
rlkjunum og fleiri iíkjum um, að
þau skuli ekki setja sig á móti því
að Danir kasti eign sinni á alt Græn-
land.
Fréttip.
Skotfélag var stofnað hér í bæn
um nýlega og er markmið þess
að efla áhuga fyrir og iðka skot-
lþrótr. Eru stofnendur félagsins um
80. í stjórn félagsins voru kosnir
Þorsteinn Seh. Thorsteinsson, Jón
Halldórsson ríkisféhirðir, Fenger stór-
kanpmaður, H. E. Schmidt banka-
korrespondent, Skúli Skúlason blaða-
maður.
Þorsteini Þorsteinssyni sem gengt
hefir sýslumannsembætti i Dalasýslu
undanfarið, hefir nú ver;ð veitt sýslan.
Bori>arJjarðarhérað hefir verið veitt
Jóni Bjarnasyni lækni frá Steinsnesi.
Hann hefir áður verið aðstoðarlækn-
ir i Keflavik.
Síra Friðrik Friðriksson er nýlega
farinn til Danmerkur, sendur til að
mæta í stað biskupsins á 100 ára
afmæli danska trúboðsfélagsins, sem
haldið er hátiðlegt 17. þ. m.
Þór. B. Þorláksson málari og frú
hans eru nú erlendis, voru nýlega
i Berlin, en koma heim með Gull-
fossi næst.
Halldóra Bjarnadóttir framkvæmd-
arstjóri heimilisiðnaðarfélaganna, kom
til bæjarins nýlega. Dvelur hún
hér um tíma vegna heimilisiðnaðar-
sýningarinnar.
*Að norðan. Frá Siglufirði var
símað nýlega, að ágætur afli væri
nú nyrðra. Um hafís var það sagt,
að töluverður hroði væri inni á
Húnaflóa, en hvergi væri ís orðinn
landfastnr enn. Kuldatið og heldur
ilt útlit.
Prój í forspjallsvísindum vorið
1921, hjá próf. dr. Ág. H. Bjarna
son. — I. ágætiseinkunn fengu:
1. Gunnl. Indriðason, 2. Sigurður
Þórðarson, 3. Stefán Pétursson,
4. Sveinbj. Sigurjónsson. — I. ein-
kunn fengu: 1. Arni Ó. Arnason,
2. Björn Gunnlaugsson, 3. Garðar
ÞorsteinssoD, 4. Hermann Jónasson,
5. Jóhannes Jónsson, 6. Jón Hall-
varðsson, 7. Jón J. Skagan, 8. Krist-
inn Guðmundsson, 9. Kristján
Jakobsson, 10. Pétur St. Jónsson,
11. Þóiður Eyjólfsson. — II. betri
einkunn fengu: 1. Eiríkur Björns-
son, 2. Ólafur Ólafsson stúd, med.,
3. Thyra Lange, 4. Þorsteinn Jó-
hannesson. — II. lakari einkunn
fengn: 1. Ólafur Ólafsson, 2. Sveitln
Gunnarsson.
Efnafraðispróji hafa lokið við
læknadeild háskóians þeir Björn
Gunnlaugsson, Eirikur Björnsson,
Jóhannes Jónsson, Ólafur Ólafsson,
Pétur Jónsson, Sveinn Gunnars-
son.
Heimilisiðnaðarsýningin, Þeir sem
ætla sér að senda muni á sýningu
þessa ættu að gera það sem fyrst,
þvi nú er að verða hver síðastur.
Sýninga'-munum er veitt móttaka í
Iðnskólanum á hverjum degi fram
eftir vikunni.
Sýmngu á Alafoss fataetnum hefir
Sigurjón Pétursson þessa dagana i
Skemmuglugga Haraldar. Eru tauin
mjög smekkleg útlits og niðsterk
og mest er þó um vert að þau
kosta ekki nema smáræði hjá út-
lendum fataefnum. Enda hafa þau
verið mikið keypt í vor.
Age Meyer Benedictsen
dvelur hér í bænum um tíma ásamt
frú smni, en i næsta mánuði ætla
t>au að ferðast til Vestarlandsins og
ef til vill viðar um land. Hann er
einn af stjórnendum og duglegustu
starfsmönnum Dansk-íslenska félags-
ins, svo sem kunnugt er, og hefir
skiifað inngangsorðin að riti þvi
sem félagið er nú að gefa út á is-
lensku, »Danmörk eftir 1864«, og
er 1. hefti þess af 4 væntanlegum
komið hér út ekki alls fyrir löngu,
eins og menn kannast við af blöð-
unum, en það er gott rit, sem gefur
glögt yfirlit yfir einn þitt þjóðlífs og
sögu Dana á síðastliðinni hálfri öld
eða rúmlega það. Ættu menn al-
ment að kaupa það og lesa. Hr.
Áge M. Benedictsen er hér áður
kunnugur, hefir rerðast hér viða um
land og haldið fyrirlestra hér i bæn-
um um ferðir sínar i Austurlöndum.
Eggert Claessen bankastjóri
hefir sagt sig úr stjórn Hins íslenska
steinoliuhlutafélags sakir þessaðvegna
hinna stórfeldu viðskifta félagsins við
íslaudsbanka telur hann stjórnanda-
stöðu i félaginu ósamrýmanlega
bankastjórastöðinni.
Onnur sex sönglög eru
nýútkomm eftir Loft Guðmundsson,
prentuð hji Vilhelm Hansen í Khöfn.
Lögin eru við þessi kvæði: Hvað
dreymir þig? eftir Jakob Jóh. Smára;
Nú lokar munni rósin rjóð, eftir
Gnðm. Guðmundsson; Þið sjáist ald-
rei framar, eftir Stgr. Thorsteinsson;
Ósk og ætlun, eftir St. G. Stephans-
son; Til stjörnunnar, eftir Þorstein
Erlingsson, og Íslandsvísur, eftir
Bjarna frá Vogi. Tekstarnir eru
bæði á islensku og þýsku, og eru
þýsku þýðingarnar eftir Bjarni frá
Vogi. Heftir er vel gefið út, og
framan á kápunni er syngjandi dreng-
ur bjá fjárkópi, en í fjarsýn íslensk-
ur sveitabær.
Stjórnarskifti í narEgi.
Kristjaníu 19. júní.
Norska stjórnin beiðist lausnar.
Stjómin hefir í dag beiðst lausn-
ar. Hefir verið beðin að gegna
stjórnarstörfum fyrst um sinn.
(Ofanritað skeyti dagsett 19.
júní, hefir utanríkisráðmieytið
norska sent ræðismanni sínnm á ís-
landi). _