Ísafold - 03.08.1921, Síða 2

ÍSAFOLD
v
lofti. Þá skrælnaði landið, kornið á
ökrunum stórskemdist og heil flæmi
af uppskerulandi eru gereyðilögð.
Þ. nnig hefir farið í Rússlandi, og
hin yfirvofandi hungursr.eyð, sem
sagt er frá i skeytunum þaðan er
óefað mest þurkunum að kenna,
A Norðurlöndum hefir sama plág-
an gengið yfir. Þar eyðast akrarnir
af þurki, bæði i Noregi og Svíþjóð og
i Danmörku hafa Jótar orðið mjöy
il!a úti. Og samfara þurkunum
hefir komið annar vágestur og orðið
tll mikils skaða. Þegar jörðin er
orðin mjög þur, verður jurtagróður-
inn svo eldfimur, að ekki þarf nema
einn neista til að koma á stað óstöðv-
andi eldi. Á norðanverðu Jótlandi
hefir mjög víða kviknað i ökrum og
heiðum, einkum frá neistum úr eim-
reiðum járnbrautanna. Hafa mörg
hundruð tunnur lands af akurlendi
brunnið og stór flæmi i jósku heið-
unum staðið í björtu báli. Ennfrem-
ur hefir víða kviknað í skógum. I
Svíþjóð hafa orðið stórkostlegir
skógarbrunar og sömuleiðis i Nor-
egi og Finnlandi. Skiftir tjónið af
b unum þessotn tngum miljóna
króna.
Fyrri hluti júlfmánaðar heitari
i Englandi en verið hefur í manna
minnum og hafa hitarnir bakað mik-
ið tjón. 1 Frakklandi hafa einnig
gengið ofsalegir hitar, og hafa fieir
meðal annars leitt af sér, að afar-
mikið af fiski hefir drepist í ánni
Seine. Rekur haon i hrönnum
upp i fjöruborð árinnar.
Yfirlit það, sem siðustu Hagtiðindi
birta yfir verslun landsins á fyrstu
þremur mánuðum þessa árs, ber
sýnilegt vitni viðskiftakreppunnar.
Yfirlitið er gert eftir tollreikningun-
um og þvi er niðurskipunin eftir þvi,
hvaða vörur er tollaðar i sama flokki.
Má sjá af yfirlitinu að gjaldeyris-
kreppan hefir orðið að nokkru leyti
til gagns, því miklu minna hefir
▼erið flutt inn af vörum en var á
sama tima i fyrra, en hinsvegar er
útflutningur meiri.
Tölurnar i svigum táknainnflutn
ing sömu vöru á fyrsta ársfjórðungi
i fyrra.
Af tóbaki voru flutt inn 1.172
kg. (32 712 kg.) af vindlum 606
kg. (9.238 kg) af koniaki og víb-
anda 16.545 Htrar (21.266 1.), af
kaffibæti 17.300 (20.793 kg-), af
súkkulaði 220 kg. (11.825 kg.) af
brjóstsykri og konfekt 260 kg. (4.781)
Af kornvöru og jarðeplum 391 ton
(2132), af steinoliu, sementi, kalki
og tjöru 1505 ton (1969', af járn-
vörum og veiðarfærum 262 ton
(689), af vefnaðarvöru 32 ton (196),
af trjáviði 5925 teningsfet (13.501)
og af öðrum tollskyldum vörum
379 ton (964). Af eftirtöldum vöru-
tegundum hefir verið flutt inn meira
en i fyrra: Kaffi 19.692 kg. (10.
024), sykur 222242 kg. (198702),
salt 6506 ton (5622) og kol 5353
ton (3938).
Þá kemur útflutningurinn. Hann
hefir verið sem hér segir, fyrstu þrjá
mánuði ársins. Tölurnar i svigum
tákna útflutninginn á sama tima í
fyrra:
Saltfiskur 1491 ton (1023), hálf-
verkaður og nýr fiskur 2797 ton
(1530), kjöt 265 tunnur (28), hvit
vorull 149 ton (20), önnur ull 27
ton (17), saltaðar gæður 233 ton
(184). Af lýsi var flutt litið út móti
því sem var á sama tíma i fyrra
og minna af selskinnum.
Tolltekjurnar urðu miklu minni
á fyrsta ársfjórðungi i ár en var i
fyrra. Námu þær alls 288.407 kr.
en voru í fyrra 458.784 kr.
Þetta yfirlit er að vísu ófullkomið
þvi eigi er hægt að draga fullnaðar-
ályktanir sf öðru en skýrslu fyrir
alt árið, vegna þess að það er undir
hælinn lagr, hvort inn- eða útflutn-
ingur vörutegunda lendir í sama
ársfjórungi. En þó virðist mega draga
þá ályktun af yfirlitinu að innflutn-
ingur sé takmarkaður að miklum
mun en kapp lagt á að koma inc-
lendum vörnm á markaðinn erlendis.
-0-
D. I. F.
22. f. m. lögðu. þeir pró-
fessor V. Andersen, Aage M. Bene-
dictsen og frú hans a stað landveg
til Akureyrar. Ætlaði próf. V. A.
að halda þar fyrirlestur, en fara svo
þaðan heimleiðis með Lagarfossi
næst. Þan Áage M. Benedictsen og
frú hans fara frá Akureyri til Mý-
vatns og koma svo hingað aftur.
Þá ætlar hann að flytja hér fyrir-
lestur um útlit Evrópu nú eftir stríð-
ið, þær breytingar, sem á þvi hafa
orðið, og afstöðu Nofðnrlanda út á
við nú.
Prófessor Vilhelm Andersen var
hér, eins og kunnugt er, á vegnm
Dansk íslenska-félagsins, og hélt fyr-
irlestra sina hér að tilhlutun þess.
Þótti mikið til þeirra koma og sást
það best á því, að öll kvöldin var
húsfyllir hjá honum. Hann flutti
fyrst innan félagsins fyrirlestur um
danskar bókmentir, en siðan 5 fyrir-
lestra um sérstök dönsk skáld: Hol-
berg, P. Mðller, H. C. Andersen,
I. P. Jacobsen og Holger Drach-
mann. Að loknum fyrirlestri
um hinn siðastnefnda var þeim
prófesson V. Andersen, hr. Aage
Meyer Benediktsen og frú hans
boðið af stjórn D. í. F. i samsæti
hjá Rósenberg, og kom þar margt
af félagsmönnum D. í. F. með gesti,
svo að salurinn var fullur. Var veitt
kaffi og is á eftir. Sátu menn þar
fram til kl. 12 um kvöldið og
skemtu sér vel. Dr. Jón Helgason
biskup þakkaði heiðursgestunum fyrir
komu þeirra hingað, V. A. prófes-
sor fyrir ræðuhöldin og Aage M.
Ben. og frú hans fyrir störf þeirra
i þarfir D. í. F. og áhuga þeirra á
málefnum félagsins. Prófessor V.
A. lýsti áhrifum þeim, sem hann
hefði orðið fyrir við komu sina
hingað og lét vel yfir. Hann hafði
meðan hann dvaldi hér, farið á bil,
ásamt biskupi, Jóni Ófeigssyni ad-
júnkt og Albrechtsen kennara frí.
Vébjörgum austur í Fljótshlíð og
skoðað stöðvar þær, sem Njála gerð-
ist á, og síðan hafði hann farið einn
sins liðs á hjóli til Þingvalla. Sagð-
ist hann hafa skemt sér vel á þessu
ferðalagi og kvaðst ekki mundu
gleyma þvi, en gerði ráð fyrir, að
koma hingað til lands aftur áður
langt um liði. Hann lýsti og gleði
sinni yfir því, hve vel fyrirlestrar
sinir hefðu verið sóttir hér og ósk-
aði, að andlegt samband mætti hald-
ast milli Dana og Islendinga engu
siður fyrir það, þótt stjórnmálasam-
bandinu væri sliíið, en kröfur ís-
endinga til sjálfstæðis taldi hann
eðhlegar og réttmætar og kvað veru
sína hér hafa glætt skilning sinn á
þvi. Hr. Aagc M. Benedictsen, sem
:í móðurætt er af islensku bergi
brotino, eins og kunnugt er, (Staðar-
fellsættinni) og ber ættarnafa móður
sinnar, skýiði frá, hvernig áhugi hefði
fyrst vaknað hjá sér á íslenskom
málum og islensku ástandi. Það
hefði verið á ferðum hans í Persíu
fyrir mörgum árum. Hugur sinn
hefði fyrst hneig-t suður á við og
austur á bóginn og ferðaðút hann
þá í mörg ár um suðurlðnd og
austurlönd. Til Islands kvaðst hann
litið hafa hugsað á þeim áruui, enda
þótt sér hefði verið það vel kunn-
ugt, að þangað ætti hann ætt að
rekja og móðir sin hefði verið þar
fædd. Hann hefði og á bernskuár-
um sinum komið hingað til lands
og þá verið hér um tíma. En hugs-
unin um ísland hefði fyrst fengið
tök á sér, eins og iður segir, er
hann var á ferð í fjalllendi Persíu.
Eitthvað þar hefði orðið til þess að
vekja hana, og eftir að hann kom
heim úr hinu langa ferðalagi sínu,
fór hann hingað, fyrir allmörgum
árum, flutti þá fyrirlestra hér og
ferðaðist um landið.
Nú á síðari árum hefir allur áhugi
hans snúist að því, að kynna ís-
land í Danmörku, starfa fyrir
D. 1. F. Hefir hann haldið fjölda
fyrirlestra um ísland, og prófessor
V. Acdersen hafði þau orð um hann
í ræðu, að hann væri snjallasti fyiir-
lestramaður í Danmörku. — Frú
Benedictsen talaði einnig og lýsti
því, hvernig sér kæmi ísland fyrir
sjónir, en hún kom nú hingað i fyrsta
sinn. Þá talaði prófessor Guðm.
Finnbogason, m. a. um islenska
mentamenn og veru þeirra í Dan-
mörku á námsárunum. Professor
Ag. H. Bjarnason talaði um afstöðu
íslendinga til Danmerkur fyrir og
eftir stjórnmálaskilnaðinn og sagði,
að andlegu sambandi við Danmörk
vildu íslendingar ekki slita, en ein-
mitt það væri mest um vert, og
með stjórnmálaskilnaðinum væri all-
ur kali, sem verið hefði milli þjóð-
anna horfinn og að engu orðinn.
Síðan talaði hann um endursamein-
ing Suður-Jótlands og Danmerkur.
Albrechtsen kennari frá Vébjörgum
talaði einnig og mælti á islensku.
Hann hefir lært málið tilsagnar-
laust að mestu af bókum, en talar
það óvenjulega skýrt og rétt af út-
lendingi að vera. Hefir hann ekki
komið hingað til lands fyr en nú,
og lét vel yfir. Dr. J. H. biskup
talaði aftur, sérstaklega um menta-
sambönd íslendinga við danska há-
skólann, og að loknm talaði V. A.
prófessor um sama efni og óskaði
íslenska háskólanum allra heilla,
Milli ræðanna voru snngnir ætt-
jarðarsöngvar og var Sigfús Einars-
son forsöngvari.
Hér hefir hr. Aage M. Ben. gefið
út, fyrir D. í. F. dálftið blað, sem
heitir »Boðberi«, i liku sniði og
félagsblaðið í Danmörku, »Bud-
biinger*, og eru í þvi greinar eftir
ýmsa með upplýsingum um félags-
skapinn: Dr. J. H. biskup, Guðm.
Hannesson prófessor, Jón Ófeigs-
son adjunkt, Magnús Jochumsson
póstmann, Kr. Ármannsson stúdent,
Sig. Sigurðsson ráðunaut og frk.
Ingu L. Lárusdóttur. Verður blaði
þessu útbýtt gefins og ættu menn
að kynna sér það og gæti það orðið
mörgum hvatning til þess að ganga
i félagið.
—Hh—
Ritfregn.
Stefán Pétursson: Bylt-
ingin á Rússlandi. Rvik
1921, 152 bls. 8vo.
Bolsjevisminn (þ. e. sósínlisminn
á Rússlacdi) hefir nú í meira en
þ:jú ár um allan heim verið notað-
ur sem giýla til þess að hræða með
istöðulitlar sálir. Fjöldi veiklyndra
og grunnfærinDa manna trúði þvi í
einlægni að hér væ i um alheims-
hættu að ræða — þetta væri eins-
konar iogandi hraunflóð, sem ylti
yfir löndin og legði þau í eyði.’
Nú er þessi grýla hætt að hafa
áhrif. Við erum hætt að trúa á hana,
alveg eins og Grýiu og Ljóta káll-
inn sem við vorum hrædd með þeg-
ar við vorum krakkar.
Afskifti íslensku blaðanna flestra
af þessu máli hafa lengst af verið
þeim til litillar frægðar. Mér er nær
að halda, að öll þau blöð i Reykja-
vík, sem eitthvað hafa skift sér af
þvi, hafi þar orðið sér til minkunar
— nema Lögrétta. En gegnum
þennan hála þeim fer lika enginn
svo, að hann verði sér aldrei til
minknnar, svo með þessum orðum
er ekki kveðinn upp harður áfellis-
dómur yfir neinu blaði. Enginn taki
orð mín svo sem telji eg blöðum
það til hnjóðs að þau séa andvig
kenningum bolsjevika (sósíalista) eða
víti framferði þeirra. Það er i mín-
utn augum jafn vitalaust og að að-
byllast þessar sömu kenningar. En
hitt, að niða menn og ófrægja og
nota til þess kviksðgur, sem sum-
part eru óstaðfestar eða þannig lag-
aðar að þær i rauninni eru þeim
atriðum óviðkomandi, sem alt veltur
á, suropart þannig úr garði gerðar
að hver hngsandi maður getur séð
að þær eru uppspunnar eða falsað-
ar, — pað er minkun hverjam heið-
virðnm manni og hverju heiðvirðu
blaði. Nú er þó hamingjunni svo
fyrir þakkandi, að í umræðum um
bolsjevismann mun þetta tæplega
oftar koma fyrir i islenskum blöð-
um — s. m. k. varla í blöðunum
hérna i Reykjavík, þvi jafnvel þau
af þeim, er lengst geugu, hafa nú
vitkast svo, að þau hafa í seinni tíð
hvað eftir annað flutt fróðlegar og
skynsamlegar greinar um bolsjevis-
mann og ástandið á Rússlandi undir
stjóin bolsjevika. Með öðrum orð-
um virðist nú svo vera komifj að
öll blöðin vilji gjarnau finna sann-
leikann í þessu máli og birta hann
fyrir islenskum lesendum. Er þá
hverjum frjálst og sjálfgefið að
mynda sér sína eigin skoðun. Það
tel eg lika heppilegra og heilbrigð-
ara en að gina yfir óhróðurssögum
eða þá hlaupa eftir barnalegu glamri
unglinga, sem hrifnir hafa orðið af
hugsjónum og aðgerðum sósíalista
á Rússlandi og æpa svo (sjálfsagt í
bestu meiningu) á okkur íslendinga
að fylgja dæmi þeirra, og þá liklega
byrja á því að gera blóðuga bilt-
ingu(?). Sem betur fer láta flestir
þess konar ungæðisvaðal inn um
annað eyrað og út um hitt. Breyt-
ingar á þjóðfélagsskipulaginu, eins
og öðru í heiminum, verða óhjá-
kvæmilega að gerast og eru sí og
æ að gerast, en yfirleitt mun skyn-
sömum Islendingum skiljast það, að
heilbrigðast og affarasælast er að
þessar breytingar komi stig fyrir stig
og smámsaman eftir því sem þörfin
krefur og þroskinn leyfir. Hinsveg-
ar er það sjálfsagt okkur fyrir bestu
að veita annara þjóða reynslu eftir-
tekt til þess að læra af henni, og
sennilega má þá margt af Rússum
---aM1..1 ■ , i::.:". i , \m
læra bæði um það hvað gera megi
og forðast skuli, ea þá er það eft-
irlíking og eigi lærdómur ef athafn-
ir annara þjóða eru apaðar án þess
að taka til greina ástæður og stað-
hætti.
Bók sú, er að ofan getur, er ætl-
nð til þess að fræða íslendinga um
viðburði siðsri tima á Rússlandi, 02
með því að augljóst er að Rússland
muni setji geysidjúpt mark á sögu
þess tlmabils, sem nú er að hefjast,
þótt um hitt megi deila, hvórt áhrif-
in muni verða mannkyninu til hags
eða tjóns, þá er ekki litið undir því
komið, að fræðsla í þessu efni sé
sönn og áreiðanleg. Eftir þeirri litlu
þekkingu, sem eg hefi hér til brunns
að bera, get eg ekki betur séð en
að höfundinum hafi yfir höfnð tek-
ist vel, eg eg hika ekki við að telja
bókiaa merkilegt alþýðurit. Hann
tilgreinir heimildarrit þau er hann
hefir stuðst við og geta því allir séð,
hvaðan hann tekur fróðleik sinn, en
þó að þau séu, að svo miklu leyti
sem eg þekki til þeirra, mjög góð,
þykir mér varla afsakanlegt að með-
al þeirra er ekki talið rit það er
þjóðasambandið hefir gefið út um
þetta efni (Labour conditions in
Soviet Russia) og hefir sú bók harla
merkilegar heimildir að geyma, og
fáir mundu efast um óhlutdrægni
hennar. En í svona litla bók verður
vitaskuld minst af þvi tekið, sem
segja má um jafn mikilfenglegt efni
og hér er um að ræða.
Höfundur bókarinnar er sagður
mjög ungur maður og er að sögn
lögfræðisnemi á háskólanum. Ekki
virðist þó neinn unglingsbragur á
ritsmíð hans. Frásögnin er mjög
skipuleg og tilfinningarnar fara hvergi
með hann í gönur. Stillinn er fjör-
ugur, tilgerðalaus að mestu og þýð-
ur, en hvergi nein stórkostleg til-
þrif í honnm. Sumstaðar er þó
nokknð barnalega að orði komist,
eins og málskrafskonur segi frá yfir
kaffidrykkju, t. d. logar Zinovjeff
blitt áfram af ofurkappi og áhuga
á heimsbyltingunni (bls. 117) og
efnuðustu bændurnir eru utan við
sig af gremju (bls. 135). (Þetta síð-
ara er lika málvilla, þvi að vera ut-
an við sig þýðir að réttu lagi að
vera sinnulaus, fara hji sér, en á
hér auðsjáanlega að tikna að ráða
sér ekki eða vera viti sinu fjær).
Og ekki get eg að þvi gert að alt
af finst mér kjaftakerlingabragur að
upphrópunar jái. (Já, rússnesku bolsje-
vikarnir), en þar mun höf. vera á
annari skoðun. Milið á bókinni er
yfirleitt dágott — a. m. k. betra en
nú gerist aiment á bókum — en því
hvimleiðara er það að finna á víð
og dreif um bókina bögumæli, orð-
skripi og önnur lýti. Sumt af ó-
freskjum þessum gengur aftur eg
held á tíundu hverri síðn í bókinni,
t. d. að gera enda á eitthvað. Er
þar sennilega blandað saman tveim
orðtækjum, að geri endi á e—u og
binda enda á e—ð. Varhugverðar
eru þýðingarnar á nokkrum erlend-
um sérfræðisorðum, t. d. er það
óheppilegt og villandi að þýða
»bourgeoisie« borgarar eða borgara-
stétt, þótt það hafi löngum verið
gert og sé þannig þýtt í orðabók
Jónasar. Einnig er það ótækt að
þýða »proletar« öreigi. í pólitískri
hagfræði nefir það orð frá upphafi
vega sinna aldrei haft sömu merk-
ingu og öreigi á íslensku. »Prole-
tarius* þýddi hjá Rómverjum bjarg-
álnamaður og var haft um næstu
stétt fyrir ofan öreigana, sem stóðu
skör lægra og höfðu annað heiti.
Nú á timum er það haft um þá