Ísafold - 16.11.1921, Blaðsíða 2

t
ÍSAFOLD
=:=^=:=!.
það bil sem félagið var stofnað.'
Að því búnu talaði prófessor dr.:
Ág. H. Bjamason um liáskóla-1
byggingu og stúdentagarð og!
sýndi uppdrætti, sem gerðir höfðu
verið, einn eftir enskan mann
annan eftir Guðjón Samúelsson og
þriðja eftir Rögnvald Ólafsson og
loks eftir Einar Jónsson. Hvatti
hann stúdenta kröftuglega til þess
að taka nú þetta mál í sínar hend-
ur, einkum stiidentabýlið, og
vinna ötullega að því.
Þegar hér var komið hófst dans-
ii;n og lék þar hljóðfærasveit Þór.
Guðmundssonar. í miðjurn dansin-
iim var hlé og söng þá Ben. Áma-
son Elfar stúdent nokkur lög, en
Bjarni Jónsson frá Vogi mælti fá-
ein orð. Jafnframt dansinum, sem
fór fram í stóra salnum niðri,
skemtu menn sér að ýmsum gleð-
skap í litla salnum uppi og hlið-
arherbergjunum og vora þar veit-
ingar, í'æðuhöld og söngur öðra
hvora. Á fjórða tímanum sleit for-
maður samkomunni og skildu
menn þá og þótti hátíðin hafa
tekist vel. ?
Irland.
Samningafundir íra og ensku
stjórnarinnar í London urðu árang
urslausir og fundurinn í Inverness
að engu. Stjómin kom fram með
tilboð sitt um heimastjórn með
líku fyrirkomulagi og í Canada
eða Suður-Ameríku, en þeim mun
þó, að Bretar hefðu’ framvegis á
hendi strandgæslu írlands og yfir-
ráðin á hafi og í loftinu.
Þetta tilboð stendur enn. Og
stjórnin mun ekki sjá sér fært að
bjóða betri boð og láta undan í
neinum aðalatriðum. Hún telur
það ófrávíkjanlegt skilyrði frá
sinni hálfu, að írland játi sig
innan breska alríkisins og breski
ílotinn hafi yfir hafinu umhverfis
írland að segja. En hins vegar
standa foringjar íra með kröfuna
um algert fullveldi án nokkurrar
íhlutunar Breta um nokkurt mál.
Þeirra krafa er sú, að Englending-
ar viðurkenni írland, — að Ulster
meðtöldu — eitt óháð lýðveldi.
De Valera hefir haldið þessari
kröfu svo fastfram, að fyrir tveim-
ur mánuðum kvað hann Ira ekki
mundu taka þátt í nýrri samninga-
ráðstefnu, nema því aðeins, að
Englendingar viðurkendu fulltrúa
þeirra sem umboðsmenn fullvalda
málsaðila hins írska lýðveldis.
Stóð lengi á bréfaskiftum milli
Lloyd George og de Valera um
þetta og sýna þau greinilega, að
írar vilja gæta vel formsatriða og
hika ekki við að draga málin á
langinn með rifrildi um þau.
Eftir fundinn í Inverness hóf-
ust bréfaskiftin. En eigi varð neitt
til tíðinda um þau fyr en 12.
sept. Þá svarar de Valera tilboði
stjómarinnar um nýja samninga á
þá leið, að hann sé fús til að taka
þátt í fundi til þess að ákveða
,,hvernig hægt sé að samrýma
samband írlands við þjóðir þær,
sem nefndar séu hið breska ríki,
við þjóðemiskröfur fra“. En í
sama bréfinu segir hann: „Þjóð
vor hefir formlega lýst yfir sjálf-
stæði sínu og skoðar sig sem
sjálfstætt ríki. Vér getum aðeins
samið fyrir hönd þjóðar vorrar
sem kjörnir fulltrúar hennar og í
umboði hennar“.
De Valera vekur með þessu upp
nýjan draug sem vitanlega hafði
enga þýðingu, aðra en þá að gera
leiðina til nýrra- samninga ógreið-
ari. Lloyd George skrifaði honum
aftur og kvaðst ætla að skoða
bréfið sem óskrifað og stinga því
undir stól, en de Valera svaraði
með því að birta bréfið sjálfur.
Hann vildi sýnijega láta þetta at-
riði verða að opinberu deiluefni
og < neyða stjórnina til að taka
afstöðu til þess. Varð þetta til
þess, að Lloyd George afturkall-
aði tilboð sitt um nýjan fund.
Þessu mun de Valera alls ekki
hafa búist við, heldur hinu, að
Lloyd George mundi ganga eftir
sér. Skriíar hann Lloyd George
þá nýtt bréf og er nú mýkri í
máli. Kveðst ekki ætlast til, að
IJoyd George víkji frá neinu
meginatriði, en að hann hljóti að
skilja, að írsku fulltráarnir yrðu
að skoða sig þá sem þeir væru.
Lloyd George svaraði þessu því
einu, að sainningar við Irlana sem
sjálfstætt ríki kæmu ekki til mála.
De Valera skrifaði aftur og kvað
sér ekki detta í hug, að heimta
að Englendingar viðurkendu íra
fullvalda þjóð, en hins vegar gætu
írar ekki gengið að því, sem skil-
ýrði fyrir nýjum samningum, að
afsala sér þjóðarrétti sínum. —
Hér er því komið í það horf að
írar krefjast þess ekki, að Eng-
lendingar telji þá. fullvalda aðila,
beldur aðeins að þeir telji sig það
sjálfir. Og allir sjá hversu litla’
raunverulega þýðingu það hefir.
Ilitt hefði verið óskiljanlegt, að
samningar hefðu átt sér stað, ef
Englendingar hefðu viðurkent íra
fullvalda málsaðila. Þá hefði ekki
verið mn neitt að semja.
II.
Eftir að de Valera hafði sent
hið síðastnefnda bréf sitt varð
Lloyd George tilleiðanlegur til að
boða nýja samningaráðstefnu og
stendur hún nú yfir í London.
Stjórnin liafði áður gert þá kröfu
að írar viðurkendu sig sem ófull-
valda málsaðila, en féll frá henni.
frar ináttu kalla sjálfa sig hvað
■sem þeir vildu en hlýta því, að
stjórnin teldi þá hluta úr breska
ríkinu.
Eigi varð de Valera í samninga-
nefndinni nýju og er eigi óhugs-
andi að flokksmönnum hans hafi
þótt óráðlegt að senda hann, eftir
það sem á undan var gengið. Líka
getur verið, að einhvcr meininga-
munur hafi verið milli hans og
þeirra. Eðlilegasta skýringin á
breytingu þeirri sem varð á fram-
kcmu hans í bréfaskiftunum við
Lloyd George er sú, að hann hafi
orðið að slá af kröfunum um full-
veldisviðurkenninguna vegna skoð-
anamunar síns og hinna leiðtog-
anna.
Báðstefnan kom saman í London
11. október. Arthur Griffith utan-
ríkisráðherra Sinn Feina varð for-
œaður írsku nefndarinnar en auk
hans skipuðu hana: B. C. Barton
atvinnumálaráðherra, Michael Col-
lins f jármálaráðherra, E. J. Dugg-
an og G. Garan Duffy þingmenn í
Dail Eireann. En af Englendinga
hálfu Lloyd George, Austen Cham-
berlain forseti neðri málsstofunn-
ar, Birkenhead lávarður, Churchill
nýlendumálaráðh., Hamar Green-
wood Irlandsráðherra og Worth-
ing-Evans hermálaráðherra. Ulster

50 ára afmæli Stúdentafélagsins i Reykjavik.
Sóló: Móðir ljoss í mannsins sál,
mentagyðjan há,
hald þú ætíð heiðri
hæstum Fróni á!
K ó r: Þjer sje flutt þökk og hrós,
þjer sje sungið ljóð!
Aldrei vora yfirgafst þú
ættjörð og þjóð.
S ó 1 ó: Þótt þú aldrei ættir hjá
okkur glæstan sal,
barstu ljós og birtu
bæði ’ um , strönd og dal.
K ó r: Alt í frá fyrstu tíð
Fróni varstu trú.
í aldalöngu basli og böli
brá.st ekki þú.
S ó 1 ó: Fylking sú, sem f jelag vort
fyrir hálfri öld
hóf, með hátíð vorri
heiðrað sje í kvöld.
K ó r: Ungir og aldnir, sem
okkar sækja fund,
hafa til þess mælt sjer mót
á minninga stund.
S ó 1 ó: Æskutíð er öllum kærst,
og þótt gráni hár,
gömlum glögt í minni
geymast stúdentsár.
K ó r: Elska þú alla stund
æskuvorsins draum.
Flyttu’ hann með þjer yfir æfi-
áranna straum.
S ó 1 ó: Hjer er alt á hraðri för
heimi voram í.
ITngur verður aldinn.
Æska fæðist ný.
K ó r: Neyt þín við nám og starf,
nota þína stund.
En gáttu líka góðum með
á gleðifund.
S ó 1 ó: Fjelag' vort, þjer fylgi heill!
Fá þú aukið magn
til að vekja og vinna,
vernda landsins gagn.
K ó r: Eignist Frón alla tíð
ungra sveina val,
og marga aldna menn, sem prýða
Mínervu sal!
hefir enga fulltrúa á þessum
samningamálafundi.
Fyrstu vikuna var rætt um þau
málefni, sem ætla mátti að eigi
yrði nein sundnrþySkja út af.
Fundir voru haldnir daglega í
stjórnarbiistaðnum í Downing
Street, en ekkert birt um það sem
gerðist. Það eina sem menn
fengu að vita framan af var það,
*að „alt gengi vel“ en hins vegar
vissu menn, að alvarlegu umræðu-
efnin voru ekki komin á dagskrá.
Þau voru fyrst tekin fyrir 18. f.
m. Kom þá brátt í ljós, að erfið-
leikar fóru að verða á samvinn-
unni og gekk í þófi nokkra daga,
alveg eins og orðið hafði á fyrri
fundinum. — Kröfur aðila voru
ósamrýmanlegar. Éigi er enn
kunnugt, hvaða atriði hefir eink-
um orðið að þrætuepli í þetta
sinn, hvort það hefir verið um
samband írlands við alríkið eða
krafa Sinn Feina um að Ulster
yrði óaðskiljanlegur hluti írlands.
■ Sennilega hefir það fremur verið
hið fyrnefnda, því þegar samn-
ingarnir voru komnir í óefni sendi
Lloyd George einn af írsku nefnd-
armönnunum, Oollins fjármálaráð-
herra til Dublin með þau skilaboð,
að írar svari afdráttarlaust hvort
þeir vilji á nokkurn hátt teljast
til breska alríkisins eða ekki.
Verði svarið neitandi, muni hann
leysa upp þingið innan þriggja,
vikna og láta nýjar kosningar
fara fram svo þjóðinni gefist færi
á að láta í ljós skoðun sína á ír-
landsmálihu og stefnu stjórnarinn-
ar í því. Skoðun miverandi þings
á framkomu stjórnarinnar í mál-
inu varð ljós, er málið kom fyrir
þingið nokkrum dögum síðar. Var
stefna stjórnarinnar samþykt, með
tíföldum meirihluta.
Eigi hefir neitt frést enn um
hvemig’ svar Sinn Feina hefir
orðið eða hvort það er komið enn.
Þó er víst að þeir hafa hvorki
svarað jái eða neii, því það hefði
hvorttveggja haft afleiðingar, er
strax hefðu orðið kunnar. Af síð-
ari tíðindum má ráða að Sinn
Feinar hafa enn svara á þann veg,
að samningar geti haldið áfram
og sýnt sáttfýsi með svarinu. Því
tveimur dögum eftir að málið
hafði verið hjá þinginu lýsti Lloyd
George því yfir, að stjórnin mundi
enn freista þess að ná samning-
um og slaka eins mikið til og
sómi Bretlands leyíi. fremur en
að taka á sig ábyrgð þá. er leiði
af nýrri borgarastyrjöld í írlandi.
Stjórnin lieldur fast við að Ulster
fái að vera sérstakt lýðríki, en
vill, til samkomulags í þvi atriði,
ganga að því, að Suður-írar fái
tvö kaþólsk greifadæmi í Ulster.
Síðan hefir ekkert gerst svo al-
menningur viti. En það er sýnt, að
níi á að reyna samninga til þraut-
ar. Þegar Collins var sendur til
írlands mun líkt hafa verið ástatt
um samkomulagið eins og áður,
þegar fundxmum var slitið. En í
þetta skifti var haldið áfram.
Báðstefnan stendur yfir enn. Og
því var spáð að hún yrði löng.
Gotfstraumurinn.
Verkfræðingar vilja breyta
stefnu hans.
I nýjustu erlendum blöðum er sagt
frá býsna stórkostlegri og óliklegri
ruðagerð, sem að vísu hefir komið
fram á prenti áður. Tímarit.ið „The
Popular Science Monthly" birtir
langa grein eftir verkfræðing einn,
um að hlaða stíflu í Belle Isle
Sound, sundið milli Labrador og
New Foundland til þess að varna
Labradorstraumnum kalda, sem kem-
ur norðan úr Baffinsflóa að fara
suður með Norður-Ameríku. Ætlast
verkfræðingurhm til þess, að ef hlað-
ið verði fyrir strauminn á þessum
stað, þá muni hann gerbreyta stefnu
og gauga til norðausturs út í Atlants-
liaf fyrir norðan New-Foundland.
Muni þá loftslag stórum batna á
austurströnd Canada.
Stíflan þarf að vera 45 Mlómetra
löng og 50 feta þykk. Hafa ýms fé-
lög þegar sótt um leyfi til að mega
leggja járnbraut eftir stíflunni til
St. Jolin á New-Foundlandi, ef til
þess komi að eitthvað verði úr ráða-
gerðinni. Verður þá St. Jobns sú
höfn í Ameríku, er best liggur við
siglingum til Englands. Ýmsir enskir
várkfræðingar hafa rannsakað þessa
ráðagerð og ber saman um að hún só
framkvæmanleg.
— Ef Labradorstraumnum verður
varnað að komast suður með Canada-
ströndum legst Golfstraumurinn upp
að þeim, svo að loftslagið verður
mjög hlýtt. En hvað verðnr þá um
kalda strauminn. Hann fer austur í
höf, legst upp að suðurströnd ís-
lands, að öllum líkindum og heldur
áfram norðanvert við Bretlandseyjar
og upp með Noregi vestanverðum.
Verkfræðingarnir sem við ráðagerðina
eru riðnir halda því auðvitað fram,
nð hann muni ekki verða neinum til
ama, þó að Canadamenn úthýsi hon-
nin. En aðrir verkfræðingar og haf-
fræðiiigar fullyr'Sa aö ef þessi fá-
lieyrða ráðagerð komist í framkvæmd
þá megi eins vel búast við, að lofts-
lag versni svo á Islandi, að landið
verði nærri óbyggilegt, og loftslag á
meginlandi Norðvestnr-Evrópu og
Bretlandsevjum muni einnig versna
að mun. Um þetta má lengi deila
og reynslan eii- getur skorið úr. En
um það, að hægt sé að hlaða garðinn,
l:er flestum saman.
Hver veit nema sú koiui tíðin, að
ísÍfendingar þurfi að hefja skaða-
bótámál gegn Canadamönrum fyrir
veðráttuspilli! En væntanlega verður
svo langt þangað til, að eigi þærf að
kyíða neinu næstu áratugina.
Stjórnin hefir, eftir að hafa. leit-
að álits stjórna beggja bankanna
á fnndi 17. sept. ákveðið að skifta
enska láninu á þann hátt, að
Landsbankinn fái V5 hluta þess,
ríkissjóður lþ^ milj- kr. og ís-
landsbanki afgangmn, með því
skilyrði að hann greiði aftur
i Landsbankanum erlendis af sínum
hluta 1. milj. kr., en færi samtímis
Landsbankanum til gjalda jafnháa
upphæð af því, sem hann á inni-
standandi í íslandsbanka.
Allur kostnaður af lántökunni
skiftist að sjálfsögðu í sama hlut-
falli og lánið og verður síðar gerð
skilagrein þar að lútandi. Bank-
anum ber síðar að afhemda ríkis-
sjóði skuldabréf fyrir sínum hluta
í láninu og verða skildagar um
greiðslur allar hinar sömu og rík-
issjóður hefir undirgengist gagn-
vart hinum ensku lánveitendum.
Tryggingar verður krafist eftir
ákv|eðnm sem síðar verða sett. —
Það fé, sem Islandsbanki fær, á
að ganga npp í hlutabréfakaup
ríkisins, ef úr þeim verður.