Ísafold - 17.10.1924, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD
y%*-.
síðan gat verið veðráttuiuii að
lcenna, og hefir vitanlega verið
í’að að nokkru leyti. Hafa margir
^taðið í þeirri trú, að veðráttunni
«inni yrði um kent.
Pegar þetta kemur fyrir svona
úvað eftir annað, jafnframt því að
^úgljóst er algert skeytingarleysi
®tjórnarinnar,. er sýnilegt, að ó-
'^tjórn landsins er aðalorsökin.
Ostjórn er það, þó á öllu eigi
^ð vera stjórn að nafninu til, að
■alt er heft í einokunar- og ósjálf-
stæðisfjötra. Pað eru ávextir þjóð-
*iýtingarinnár, afleiðingar þess,
‘að frjálst framtak manna er lam-
^ð, sem gera hjer illyrmislega
V;|rt við sig.
Við þurfum ekki að leita um
^angan veg hjer íiti á íslandi, til
^ð finna dæmi þess, hvemig
ústjórn einokunar og ófrelsis geta
íeitt og leiðir hungur og hormung-
ar yfir þjóðir, sem við slíkt lnia
~~ jafnvel þó öll h:n lamandi
^elsi sjeu lögð mönnum á herðar
'ni eð blómkrönsum fagurra hug-
Sjóua og föðurlegrar umhvggju.
Peir bíða ekki eftir meirihluta
Rolsarnir, til þess að taka við
st.jórn. par er ekki frelsið í há-
vegum haft, þar sem þeir ríkja.
I stjórnarflokknum í Rússlandi,
Sem öllu ræður með einvaldshendi,
eru aðeins 600 þús. manns. petta
’segir meira að segja Rauði fán-
inn og skammast sín ekkert fyrir,
Eftir því ætti að vera svo sem
500—1000 manns í þeim flokki
^jer á iandi, er tæki við völd-
úm að sið kommúnista í ítúss-
landi.
Pessi fámenni flokkur hefir fyr-
irskipað dauðahegniugu við því,
'ef vex-kamenn, þeir sem vinna í
Þjónustu ríkisns geri verkfall. Og
allir eiga þeir að vinna í þjónustu
ríkisins, þeir sem fást til að gera
rokkuð í Rússlandi.
Svo mjög sverfur nú að verka-
iýðnum víða þar í landi, að verk-
föll hafa blossað upp hjer og hvar
1 sornar. Skárra að deyja fyrir
^yssukúlum kommúnista, en láta
líf sitt, fyrir sárum sultinum.
Prammi fyrir almenningi standa
>au nú hlið við hlið málgögn
„alþýðu“-leiðtoganna, þau Alþ.bl.
'°g Rauði fáninn, og segja: Við
viljum algerða þjóðnýtingu — sem
Rauði fáninn kallar „hreina jafn-
aðarstefnu," við alhyllumst kenn-
^ugar og stjórnarfar þeirra sem
völdin hafa í Rússlandi — landinu
Þar sem, hnir lærðu rita og
síkrafa um það, hversvegna karl-
rnenn skuli ekki fást til þess að
-3eta börnin sín.
„Tíminn“ þegir.
Hefir þetta umturní»ð öllum göml-
um venjum í nágrannalöndunum,
en þó er engan veginn fram úr
þessu vandamáli ráðið.
Bf vjer tökum Danmörku sem
dæini, þá var með lögum 15. febr.
1918 sjeð um, að þeir, sem b.vggja
vildu, fengju ábyrgð bæjarins
fyrir 90% af húsverðinu og bein-
an styrk sem svaraði 20% af því
(10 % úr ríkissjóði og 10% úr
bæjarsjóði.) Aúk þess var sjeð
um, að lán þessi fengjust og það
með sem bestuin kjörum. Bftir því
sem erfiðleikarnir uxu var styrk-
urinn hækkaður, fyrst upp í 30%
og síðar upp í 40%. Sá sem bygði
fjekk þá nálega helming húss-
verðsins gefins. Síðar var þó
styrkurinn lækkáður aftur niður
í 35%.
Eins og nærri má geta, varð
þetta þungur baggi á ríkissjóði
og bæjarsjóðum, og það svo mörg-
um miljónum skifti. Með lögum
23. des. 1922 er reynt að draga
úr þessu. Eftir þeim, er þeim sem
byggja sjeð fyrir lánum, sem nema
90% af húsverðinu og er fyrstí
veðrjettur til CO ára, annar og
þriðji til 36 ára. Enginn beinn
styrkur er gefinn, en húseigandi
fær alt að 20% húsverðsins» gefin
eftir, og fer upphæðin eftir því,
hvort hús falla í verði eða ekki,
en sjálfsagt má gera ráð fyrir
petta sparar um 2000 kr. á hverri
‘ íbúð. Bæjarstjórnin / lætur góðan
smið líta daglega eftir öllu smíði
| mannanna, og leiðbeina þeim eft-
ir þörfum. Reynslan hefir sýnt, að
' mönnunum fer yfirleitt verkið vel
úr hendi, svo húsin standa ekki að
baki því, sem gengur og gerist
hjá smiðum. 226 hús á að byggja
á þennan hátt, og er mikil eftir-
sókn eftir að komast að þessum
kjörum. Allir fá auk þessa rífleg-
an byggingarstyrk.
pað er ekki lítið fje, sem fer í
að fullgera hús, eftir að það er
orðið fokhelt. Mikið af því sparast
á þennan liátt og auðveldara er
það fyrir mennina að fullgera hús-
ið, en að byggja það frá grunni.
G. H.
í Strandasýslu.
Ölik úrræði.
Pegar dýrtíðin skall á, og pen-
^úgarnir lækkuðu um allan helrn-
lQg, hættu menn í flestum lönd-
að byggja hús. Menn skorti
^■ie til þess og það borgaði sig
'ekk-; því fyrirsjáanlegt vari að
kúsin myndu falla mjög í verði,
®r peningar hækkuðu á ný. petta
kafði óðara þau áhrif, að fjöldi
öianna stóð húsnæðislaus og leit-
aÖi til sveita eða bæjarstjóma.
Eitthvað urðu þær að gera við
fólkið, og neyddust því til að
^yggja yfir það á bæjarins kostn-
a®> eða veita mönnunum svo mik-
in styrk, að þeir gætu bygt sjálfir.
hinu fyrra.
Til svipaðra úrræða hafa allar
nágrannaþjóðir vorar gripið. pau
hafa bætt mikið úr vandræðum
manna, en ’þó engan veginn til
fulls, og jafnframt spilt stórum
fjárhag ríkis og bæjarsjóða. Er
bæði kostur og löstur á þessu ráði.
Annara ráða hefir verið leitað í
Ameríku. í Nexv-York vom öll ný-
bygð hús, fyrir efnalitla menn,
gerð skattfrjáls að mestu eða öllu
og þetta hre’f. í Mexico-city
sleppa þeir, sem byggja (efnalitlir)
við útsvar, húsaskatt, vatnsskatt,
götugerð og ræsa m. m.
En hvað höfum vjer gert, til
þess að hjálpa húsnæðislausa fólk-
inu? Dálítið hefir Reykjavíkurbær
bvgt og skal það ekki vanþakkað,
þó ekki sjeu húsin nein bæjar-
prýði. pó hefði þetta hrokkið
skamt, ef einstakir menn hefðu
ekki bygt hálfu meira. Hver hefir
sjeð þeim fyrir hentugum lánum
og með sæmilegum ikjörum, svo
ekki sje talað um mikinn styrk?
Landsbankinn hefir að vísu sýnt
sinn góða vilja, en sagt er mjer,
að flestir liafi ekki af öðru að
segja en lágum lánum og rándýr-
um, ef þau þá fást á annað borð.
Og hvernig er með skattfrelsið ?
Mjer sýnist bær og ríki sitja hjer
e’ns og fjandinn um sál um hvern
ræfil, sem kemur upp kofa yfir
sig, til þess að klína á liann ein-
hverjum nýjum eða gömlum skatti
eða álögum.
pað er ekki furða, þó margir
búi í ljelegum vistarverum.
peir bygg'ja sjálfir í Björgvin.
Á Akranesi bygðu tveir menn
hús' sitt sjálfir að mestu leyti og
fengu það miklu ódýrara fyrir
bragðið. petta er eflaust best og
ódýrast fyrir þá, ‘ sem geta. — í
BjÖrgVin í Noregi hefir borgar-
stjórniú tekið annað ráð, sem fer
í líka átt. Hún ábyrgist 80—90%
af byggingarkostnaði, byggir hús-
in svo fokheld sjeu, og leggnr til
alt efni til þess að fullgera þau,
en verkið vinna þeir sjálfir í frí-
stundum, sem húsið eiga að. fá.
pað er í sjálfu sjer ómerkilegt,
og varla svo, að í frásögur sje
færandi, þótt þingmaður ferðist
um kjördæmi sitt og segi þing-
frjettir. En það var merkilegur
viðburður í stjórnmálasögu þessar-
ar þjóðar, þegar ritstjóri Tímans
var kosinn þingmaður. Hann var
ínerkilegur þessi viðburður eink-
um fyrir þær sakir, að þessi maður
hafði um nokkur ár haft fullmikil
afskifti af málum þjóðarinnar, af-
skifti, sem á engan hátt verða
talin holl eða heillavfenleg fyrir
mál hennar.
Tr. p. hafði verið ritstjóri blaðs,
sem var talsvert útbreitt, og hann
notaði þessa ábyrgðarmiklu stöðu
til þess að skýra almenningi frá
málum þjóðarinnar alveg á sjer-
stakan hátt. Er aðferð sú löngu
þjóðkunn, og nefnd „Tímasann-
leiki“. í
Margur heldur að Tr. p. eigi
erfitt með að nota þennan hand-
hæga ,sannleika‘ nú, eftir að hann
er orðinn þingmaður. pingtíðindin
eru sönnunargögn, og því óþægi-1
legt að reka sig á staðreyndir
þeirra. En kunnugir segja aftur á;
móti, að Tíma-,sannleikurinn‘ geti
vel dafnað og þróast fyrir þessu;
bæði sje það, að þingtíðindin
komi seint út og sje í fárra
höndum, og á meðan verið
er að prenta þau, er óspart hægt
að nota Tímasannleikann; og svo
eru líka mörg mál, sem fyrir
þingið koma, sem þingtíðindin
segja fátt eða ekki neitt frá. pá
er- mjög hægt um hönd að nota
Tíma-sannleikann.
Tryggvi pórhallsson, þingmað-
ur Strandamanna, veit þetta, og
þess vegna fer hann ennþá á fund
Strandamanna og boðar þeim
Tíma-sannleika. Ef til vill verður
síðar tækifæri að skýra nánar frá
þeim helstu málum, er voru flutt
af þingmanninum í ljósi þessa
„sannleika.“ Hjér verður aðeins
drépið á Örfá atriði, sem vjer höf-
um frjett um.
Kosningin í bankaráð fsl.banka.
Ymsum Strandamönnum þótti,
oins og vænta mátti, alleinkenni-
leg framkoma Framsóknarflokks-
ins í þessu máli. Mönnum þótti
þaö undarlegt, að flokkurinn
skyldi taka höndum saiiian og
kjósa Bjarna frá Vogi í bankaráð-
ið. Ménn höfðu lesið ýmislegt í
blaði flokksins, Tímanum, um
Bjarna og afskifti hans af bank-
anum, og þótti mönnum að þau
skrif gætu illa samrýmst við þessa
framkomu flokksins.
Mistökin
og allsherjarbankaráðið.
Þingmaðurinn skýrði Stranda-
mönnum frá því nú, aö þetta
hefði verið mistök hjá flokknum,
mistök sem mundu þó varla skaða
verulega, þar sem mjög bráðlega
yrði kosið á ný í eitt allsherjar-
bankaráð! sem vinur þingmanns-
ins og samherji Jónas frá Hriflu
liefði á prjónunum! Hafið þið
heyrt þvílíkt! Einnig sagði
þingmaðurinn að Framsóknar-
flokkurinn hafði búist við, að báð-
ir bankaráðsmennimir yrðu kosn-
ir saman, en þegar það varð ekki,
gátu þe'r ekki komið Klemensi að,
með öðru móti en því, að flokk-
urinn kysi Bjarna frá Vogí líka.
Varð það samþykt, því mikils
þurfti við. Skrambans mist
Kjöttollsmalið.
par hafði þingmaðurinn best
getað komið að Tímasannleikanum,
því þingtíðindin vitna þar ékkert,
enda var Tímasannleikurinn
óspart notaður í þessu máli, og
verður það mál e. t. v. betur at-
liugað síðar. Hjer verður aðeins
drep'ð á'eitt atriði, því það kastar
nýju ljósi á framferði þeirra Tíma-
manna.
Tollstríðsfrumvörp Tr. p.
Menn kannast við þessi fram-
vörp, sem flutt voru af þingmanni
Strandamanna og miðuðu að því,
að hefja. tollstríð móti Norðmönn-
um. pað sýndi framúrskarandi
vanþekkingu, eins þingmanns, að
flytja slík frumvörp. ísland hafði
verslunarsamning við Norðmenn,
er veitti Norðmönnum bestu kjör
í verslun og siglingum. Vitanlega
var þessi samningur brotinn með
fraumvörpum þessum, ef samþykt
hefðu ver'ð. En þetta var þó það
minsta. Hitt var miklu a.lvarlegra,
að með þessu frumhlaupi Tr. p.
og Framsóknarflokksins, éf hann
hefir staðið þar að baki, þá gat
svo farið, að samningar við Norð-
menn um kjötttollsmálið, yrðu
eyðilagðir.
Tr. p. afsakar frumhlaupið með
því að segja, að hann hafi ekkert
meint með þessu, aldrei ætlast til
annars en bara sýnast. En er það
samboðið virðingu Alþingis að
þingmenn sje þar með fíflskapar-
læti? Síst ætti svo að vera, þegar
alvarlega mál eru á döfinni, og
mikið er í húfi.
Skýrsla sendimamisins.
Hvaða þýðingu höfðu þá þessi
frumvörp þingmanns Stranda-
manna, munu margir spyrja, og
um það spurðu Strandamenn
e'nnig.
Vegna þess að íslendingar voru
svo hamingjusamir, að hafa góð-
an mann, Svein Bjömsson sendi-
herra, til þess að flytja þeirra
mál fyrir Norðmönnum, varð lítið
eða ekkert tjón af frumhlaupi
Tr. p. En öllum er ljóst, hvaða
áhrif slík frumhlaup hefðu getað
haft fyrir okkur, ef Norðmenn
hefðu ték:ð þetta alvarlega. Mátti
nobkuð sjá þær afleiðingar á und-
irtektum þeim, sem fmmvörpin
fengu í norskum blöðum. En þeim
afleiðingum varð afstýrt í tæka
tíð. Enginn tók mark á frum-
hlaupinu —- ekki einn e’nasti.
En nú gerist Tr. p. þingmaður
Anatole France
iátinn.

I"v k < á:
* *
Símskeyti, sem nýlega hefir bor-
ist hingað frá útlöndum, hermir,
að kunnasta og mesta skáld Frakka
— Anatole Franee — sje dáinn.
Hafði hann verið veikur öðru-
livoru í sumar.
Anatolé Franee var, eins og áður
er sagt, einhver mesti rithöfund-
ur Frakka og heimsfrægur. —
Ilann var fæddur 1844; las liann
mjög á unga aldri siðfræðis- og
trúarsögu fornaldar og miðalda,
og xmrð fyrir miklum áhrifum af
E. Renan. pessa þekkingu sína
notaði hann síðan sem efnivið í
ýms kvæði og sögur, og kon>
frain í þeim undarlegt samband af
spaklegum hugsunum, hæðni og-
klökkvi. Upprunalega var hann
mó^stöðumaður Zola. pótti hann
of bersöglinn og óheflaður. Auk
hinna menningarsögulegu sagna
héfir France skrifað ýmsar
bækur um nútíðarlíf Frakka, og
einkenna þær bækur frábær stíl-
list og sálfræðileg þekking, og
jafnframt mikil efagirni um alt
milli himins og jarðar. Ein af allra
merkustu bókum France er rann-
sókn á sögu Jeanne d’Ars. Hann
hefir og skrifað nokkrar ágætar
barnasögur.
Strandamanna svo djarfur, að
flytja Strandamönnum þá fregn,
hafða eftir einum sendimanninum,
að það væri að þakka þessum
frxunvörpum Tr. p. að hin gó^j
úúilit fengust í kjöttollsmálinu
Hefir hvílíkt endemi heyrst? Og
hv«r var sendimaðurinn. Vill ekki
Tr. p. skýra frá því? — Máske
fev nú að skýrast það kapp, sem
ýntsir úr Framsóknarflokknum
lögðu á það, að fá sendimann frá
þeim sendan út til þess, að semja
með sendiherra Sveini Björnssyni.
Pað er handhægt, ef bera þarf fyr-
ir hig Tímasannleika, að hafa slík-
an mann að baki, og getað vitnað
til hans um þetta eða hitt.
Pólitísk mistök.
pað voru mistök hjá Framsókn-
arflokknum, að Bjarni frá Vogí
var kosinn í bankaráð fslands-
banka, að því er Tr. p. segir frá.
petta eru þó áreiðanlega ekki
stærstu mistökin sem hafa hent
þann flökk. Enn stærri mistök
voru það,' þegar flokkurinu valdi
þá Tr. p. og J. J. til þess að
standa fyrir málum bændanna,
með því að boða þe'm Tímasann-
leika. Fyrir þessi mistök hafa
bændur glapist á að velja þessa
menn til þess að flytja þeirra mál
á Alþingi. petta eru pólitísk mis-
tök sem þjóðin býr að. Og
meðan þessi mistölc verða ekki lag-
færð, rerða þau áreiðanlega mörg
og alvarleg mistökin, sem Fram-
sóknarflokkurinn gerir.