Ísafold - 31.08.1925, Blaðsíða 1

RITSTJÓRÆ:
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Sími 498.
Anglýsingasími
700.
ISAFOLD
Árgangurinn
'í kostar 5 krónur.
| Crjalddagi 1. júlí.
| AfgreiSsla og
innbeimta
!í Austurstræti 8
Simi 500.
DAGBLAÐ MORGUN BLAÐIÐ.
50. 6rg. 42. tbl.
Um berklaveikina
og
Heilsuhæli Norðlendinga.
I.
Útbreiðsla veikinnar.
Menn hefir greint á um það,
hvort berklaveikin sje að færast
í vöxt hjer á landi. Prófessor
Guðm. Hannesson hefir haldið því
fram, hð svo muni vera; Sigurður
yfirlæknir Magnússon mótmælir
því. Þeir skrifuðu báðir í ísa-
fold um það mál í vetur sem
leið.
Það sem jeg ætla sannast, er
þetta: Berklaveikin hefir yfirleitt
ekki færst í vöxt. Veikin er ekki
algengari eða mannskæðari hjer en
í mörgum öðrum löndum. Berkla-;
dauðinn hefir að undanförnu
verið nokkru meiri hjer en í Dan-
mörku, nokkru minni en í Noregi,;
álíka mikill og í Svíþjóð. Berkla-
dauðinn hefir rjenað í Danmörku
og Noregi á þessari öld, og það
að allmiklum mun. Hjer á landi
er ekki enn að sjá neina greini-
lega framför í þeim efnum, ef á
skýrslur er litið. En hjer eru
líka berklavarnirnar miklu yngri
en í hinum löndunum. Ef berkla-
lögin okkar (lög nr. 43, 1921) fá
að njóta sín, þá verður ekki langt
að bíða eftir batanum, þess er jeg
fullviss.
H. |
Aðsóknin að sjúkrahúsum landsins
Siíðan berklalögin gengu í gildi
hefir aðsókn berklaveikra sjúk-
linga að sjúkrahúsum landsins
stórum færst í vöxt, eins og við
mátti búast og vera ber.
í marsmánuði í vetur sem leið
grenslaðist jeg eftir sjúkrafari í
sjúkra'húsum landsins. Þær tölur
birti jeg í Heilbrigðistíðindunum.
Útkoman var í stuttu máli þessi:
Á Vífilsstöðum voru þá 150 sjúk-
lingar, allir brjóstveikir. Um 40
stóðu þá á biðskrá hælisins. í
öllum öðrum sjúkrahúsum lands-
ins (Lauganes og Kleppur ekki
meðtalin) lágu þá samtals um það
bil 290 sjúklingar. Af þeim höfðu
96 berkla í lungum og 74 berkla
í öðrum líffærum, samtals 170 með
berklaveiki.
Nú má segja, að ýmsir af þess-
um berklaveiku sjúklingum hefðu
getað dvalið í heimahúsum. Og
það er satt. Það er oft erfitt að
losna við sjúklingana, ef þeir eru
ekki fullvinnufærir og alveg smit-
hættulausir. Fólk er hrætt við þá,
langt úr hófi fram. Enginn vill
hafa þá. Þeir fá hvergi að vera.
Þetta á heima um allmarga sjúk-
linga, og er illa farið. Margur
maðurinn með berkla í lungum
getur unnið sjer og öðrum stór-
mikið gagn áíum saman, þó hann
losni aldrei við krankleik sinn.
Og þótt sóttkveilkjur sjeu í upp-
gangi hans, þarf það ekki að
koma að meini, ef hann hefir lært
þá varúð, sem með þarf. Mjer
verður að nefna eitt þjóðkunnugt
dæmi — Þorleif heitinn Guð-
Mánudaginn 3!. égúst (925.
á Akureyri.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
dag 4 til 6 kr. En þar að auki Og það eru allar líkur til þess,
ber að greiða læknishjálp, lyf, að það geti jafnframt orðið ódýrt
umbúðir, aukahjúkrun o. fl., svo ara í rekstri en flest eða öll önn-
að allur kostnaður á legudag leik- ur sjúkrahús landsins.
Myndin er tekin úr „Listigarði
Akureyrar11, skömmu ef tir að
byrjað var á að gróðursetja þar
trje, og nýbúið var að reisa þar
Matthíasar-varðann, eftir Ríkarð.
Bak við varðann sjest á topp-
ur iðulega á 7 til 9 kr.
Það yrði langt mál að skýra frá
því, hvernig í þessu liggur. En
jisvona er því háttað um öll þessi
minni háttar sjúkrahús, sem rekin'
eru af einstökum mönnum (Landa
kot) eða bæjar- eða sýslufjelögum.
Og sannarlega græðir ekkert hjer-
að á sjúkrahúsrekstri sínum. En
þegar á þjóðarhag er að líta, þá
er fullreynt hjer (Vífilsstaðir, |
j Kleppur, Lauganes) að það er á- j
I bati að því, að reisa stór og vönd- j
j uð sjúkrahús og reka þau á rík-
nafntogaða garðyrkjukona frú iskostnað.
Schiöth var þá nýbúin að gróður-1 Það er full þörf á heilsuhæli í
setja, en sem nú lykja laufi sínu
25. ág. 1925.
G. B.
Endurheimt ísl. skjalanna
úr dönskum söfnum.
Málið komið á góðan rekspöl.
ana á Ktlum birkitrjám, sem hin skömmu.
mundsson, ráðsmanninn fræga á
Vífilsstöðum. Og jeg gæti vel
nefnt mörg áþekk dæmi.
Þetta er nú svo. En þá er á
hitt að líta, að nú eru vafalaust
mjög margir berklaveikir sjúk-
lingar á heimahúsum, sem ættu
og þyrftu að vera á sjúkrahús-
um.
Þess vegna lít jeg svo á, að
við getum alls ekki komist af
með minna en 300 til 350 sjúkra-
rúm handa berklaveiku fólki. í
vetur sem leið höfðum við, eins
og fyr var getið, um 250 brjóst-
veika menn í sjúkrahúsum, og þar
að auki yfir 70 með berkla í öðr-
um líffærum.
III.
Brjóstveikin og sjúkrahúsin.
Hvtírjir þurfa sjúkrahúsvist,
þeirra, sem brjóstveikir eru? Það
| þurfa þeir, sem batavænlegir eru.
j Og það þurfa þeir, sem eru svo
j langt leiddir, að þeir geta enga
I björg sjer veitt, því að þeir aum-
j ingjar þarfnast góðrar hjúkrun-
ai, og þeir eru líka smithættuleg-
astir.
Nú má segja, að batavænlegu
sjúklingarnir eigi að fara í heilsu-
hæli, en hinir — langt leiddu
aumingjarnir — í almenn sjúkra-
hús eða hjúkrunarhæli. Og væri
því framfylgt, segja menn, þá
ætti ekki að þurfa annað heilsu-
hæli en það á Vífilsstöðum. Heilsu
hæli á Norðurlandi ætti þá að
vera óþarft.
En lijer er á margt að líta.
IV.
Þörfin á heilsuhæli Norðanlands.
Heilsuhælið á Vífilsstöðum er
ofhlaðið. Þar eru nú 6 sjúklingar
í hverri 4 manna stofu, og alt
eftir því. Að vísu eru þrengslin
miklu meiri í flestum öðrum
sjúkrahúsum landsins. En við
viljum ekki, eigum ekki og meg-
um ekki þrengja meira að okkur
á Vífilsstöðum.
Meðal farþega á íslandi síðast
var Hannes Þorsteinsson Þjóð-
skjalavörður. Hann hefir verið
í Höfn um tíma og starfað að
því með Einari prófessor Arnórs-
syni, að athuga hvaða íslensk
skjöl væru í Ríkisskjalasafni
XT , „. , * , ... . ,Dana, er við Islendingar ættum
Norðurlandi. Það ma ekki mmna i _ , •...
, *. . „ . „„ .,, ao gera krofu til að fa heim.
vera í gerðmni en fyrir 50 siuk-____ , , , ,
, ■ , , „ * , „ I Ems og kunnugt er, kemur þetta
lmga (getur þa ef nauðsyn kref- , . , * , „ ,
. . .» „A * , „ .* , i skjalamal til umræðu a fundum
ur tekið alt að þvi 75). Ríkið ái , , , ,* . „ „ , .
* „ , , , „ , Idansk-isl. raðgjafarnefndarmnar,
að reka þa stotnun a likan háttt , ,
x „ ernu standa yfir 1 Hofn. En áður
og Vifilsstaði. Og það skal sann-' „ *
° f , , , . , en nefndm tæki malið til með-
ast að fynrtækið bakar ekki ny, „ _ , . *
, » ferðar, áttl nefnd sjerfræðmga að
Þá er annað: Það er erfitt og ^gjold Það verður til hagnaðar ! 4Ut sitt & þvi hvaða skjöl
kostnaðarsamt að koma sjúkling- bemt tú hagnaðar um leið og það
verður til gagns fyrir heilbrigði
þjóðarinnar.
yfir höfði manns utan um „trú-
lofunarbyrgin/ ‘ sem Guðmundur
Hannesson talaði um í Mbl. fyrir
um úr Norðurlandi hingað suður.
Oft verðá sjúklingar að bíða hjer
tímum saman í öðrum sjúkrahús-
um, bíða eftir því að komast að
Vífilsstöðum. Og oft verða þeir
að dvelja þar lengur en þörf ger-
ist, af því að illa stendur á ferð-
um, ef þeir eru langt að.
Það er aldrei nema satt, að þar
á Vífilsstöðum eru jafnan allmarg-
ir aumingjar, sem ekki eru bata-
vænlegir, ekki rjettnefndir hælis-
sjúklingar, gætu verið í öðrum
sjúkrahúsum.
En þá kem jeg að því, sem ríð-
ur alveg baggamuninn í mínum
augum, og mun ltoma mörgum á
óvart: Enda þótt Vífilsstaðahælið
veiti brjóstveiku fólki betri hjálp,
aðbúnað og hjúkrun en nokkurt
annað sjúkrahús landsins, þá er
kostnaðurinn engu að síður xninni
þar en í öðrum sjúkrahúsum lands
ins.
Þess vegna dylst mjer ekki,
þegar á alt það er litið, sem nú
er til tínt, að það er brýn þörf
og beinn hagnaður að því að fá
eitt heilsuhæli í viðbót, og að það
heilsuhæli á að vera á Norður-
landi.
Jeg verð að gera nánari grein
fvrir kostnaðinum. Vífilsstaðahæl-
ið er nú stærsta ^júkrahús lands-
ins. Það er rekið á ríkiskostnað.
Þangað hefir verið ráðið valið
fólk. Þar er gætt ýtrustu hagsýni
‘í öllum hlutum. Þar er nú rekið
stórbú, sem ber stórkostlegan arð.
Þar verður kostnaðurinn á legu-
dag — allur kostnaður — ekki
nema um 5 kr. 90 aura. Reykja-
víkurbær rekur tvö sjúkrahús,
franska spítalann og farsóttahús-
ið, og þar verðum við að borga
8 kr. á dag með hverjum sjúkling
(alt í alt). 1 öðrum sjúkrahúsum
t. d. Landakoti, Akurejrri, ísa-
firði o. s. frv. er fost meðgjöf á
; þarna kæmu til greina. Af hálfu
íslendinga voru það þeir Hannes
og Einar, er í nefnd þessari sátn,
en danska stjórnin hafði tilnefnt
þá Erslev fyrv. ríkisskjalavörð og
Kristnes hefir verið valið, eftir, LaiirseriL núv. ríkisskjalavörð. —
mikla umhugsun. Kristnes er vest- Eitari nefndarinnar var Björn
Þórólfsson cand. mag. Þessir 4
V.
Kristnes.
an við Eyjafjarðará, 10 kílómetra
fyrir innan Akureyri — sama
vegalengd sem frá Reykjavík til
'V.ífilsstaða. Jörðin er einkar snot-
menn voru búnir að leggja fram
grundvöll til samninga, er Hannes
fór heim. Býst hann við að á þeim
ur. Þar getur með tímanum orðið, g.rundvelli verði bygt. Að aflokn-
gott sjúklingaland, sem jeg svOjUm £undum ráðgjafanefndarinnar
kalla. Vitanlega verður hælið að' vergur nlfuið afgreitt til dönsku
fá alla jörðina til fullra afnota
og reisa þar kúabú líkt og á Víf-
ilsstöðum og Kleppi. Nú sem stend
ur er töðufall á jörðinni um 270
hestar. Engjar eru góðar, og gefa
af sjer um 600 hesta. í nánd við
og íslensku stjórnarinnar.
Auk skjala í Ríkisskjalasafninu
verður farið fram á að fá skjöl úr
Árnasafni og nokkur úr konung-
legu bókhlöðunni.
Skrá er til eftir dr. Jón Þorkels-
bæinn er ágætt land til túnræktar. son> um áslensk skjöl, er hann
Heit laug er í Kristnesi og önnur j taldi rj8tt ag gera kröfn til úr
í Reykhúsum, sem er þar rjett Árnasafni. Verður eftir henni far-
hjá og fæst til afnota. Er full- j jg nd. En áður en mál það verður
sannað að þær laugar nægja til
að hita húsið. Skamt frá Krist-
nesi er völ á mjög nýtilegri vatns-
orku, í Grísá og Reyká; má
með hægu móti veita þeim saman
og vafalaust virkja með hlutfalls-
lega litlum tilkostnaði og fá það-
an raforku til ljósa, lækninga og
útkljáð, verður það lagt undir
álit Árna Magnússonar nefndar-
irtnar, og háskólaráðsins í Höfn.
Viðbúið er, að endanleg ákvörð-
un um það, hverju skilað verði,
verði eigi tekin fyr en komið er
langt fram á haust.
Að því loknu er eftir að tíná
eldamensku, svo að alls ekki þurfi gil íslensku skjölin saman í Ríkis-
á kolum að halda.
og
VI.
Niðurlag.
Norðlendingar eiga heiður
þökk skilið, fyrir dugnað smn -ýrði frá.
og áhuga á þessu máli. «Teg veit Dn þegar
þeir vilja sem jeg, að hælið verði
í alla staði prýðilega vandað. Þá
verður það reyndar dýrara en þeir
skjalasafninu. Oft eru íslensk
skjöl þar saman við önnur skjöl
— í sömu bögglum. Er það all-
mikið verk, að ganga frá því, eft-
Þ því sem Hannes Þorsteinsson
tíðindamaður vor
spurði Hannes um það, á hve
miklu hann ætti von, af skjölum,
, úr dönsku söfnunum, var hann
höfðu ætlað. Það vita þeir nú. Þeir óf4anle?Tur tn þegs að segja nokk.
hafa þegar safnað 170000 krónum. uð ^ þag & þesgu stigi málsins.
En >að er of lítið. Þeir verða að, Hann ljet yel yfír undirtektum
safna meiru og til þess er þeim Dana að lokum - þessu m41ij og
vel trúandi. • bjóst vrð, að vjer gætum orðiS
Það má búast við, að Kristnes- - - -- —
hælið verði eitt af vönduðustu j
sjúkrahúsum landsins. i
vel ánægðir með úrslit málsins.