Ísafold - 19.01.1926, Blaðsíða 2

2
ÍSAFOLD
trúarbragðaflokkanna, milli kyn-
flokkanna.
í Englaaidi stendur þingræðið
með blóma. Baldwinstjórnin sit-
ur föst í sessi, nema ef vera
dkyldj fjármálaráðherrann standi
dálítið höllum fæti vegna þess,
að búist er við álitlegum tekju-
halla á fjárlögunum þetta árið.
í Englandi sem annarstaðar,
gerðu talsverð fjárhagsleg vand-
ræði vart við sig á árinu. Má þá
fyrst og fremst nefna kolanámu-
deiluna. Það er alkunna, hvaða
þýðingu kolatekjan hefir fyrir
landið. Vegna dýrrar framleiðslu
ætluðu námuleigjendur, (eigend-
Ur seljá námurnar að jafnaði á
leigu) að hætta vinslunni. Þegar
ekki var orðið annars úrskostar,
sfearst stjórnin í leikinn, og þing-
iC samþykti, að ríkið skyldi veita
námuleigjendum fjárhagslegan
stuðning gegn því að halda vinsl-
unni áfram.
Það hefir vakið mikla athygli,
a<5 Lloyd George ætlar að beita
sjer fyrir breytingum á tilhögun
landbúnaðarins breska. Hann vill
íáta skifta stórbýlunum í smá
jftrðir, svo bændunum fjölgi. Með
þessu ætlar hann að slá tvær flug-
ur í einu höggi: Ráða bót á at-
vinnuleysinu, og samtímis auka
framleiðslu landbúnaðarafurða. —
Áform Lloyd George mun verða
«itt af aðalviðfangsefnunum í
innanríkismálum Breta næstu
árin.
í utanríkismálum hefir breska
stjórnin látið mikið til sín taka
á árinu. Chamberlain átti ríkan
þátt í að Locarnosamningarnir
komust á. í deilunni við Tyrki
útaf yfirráðunum yfir Mosul,
varð úrskurður Alþjóðabandalags-
ins Bretum í vil. Þeir eru seigir,
Bretarnir, þar sem þeir leggj-
ast á.
í pýskalandi hafa lýðveldis-
menn og konungssinnar átt í
höggi að vanda á liðna árinu.
Vafalaust eru tilraunir konungs-
sinna til að endurreisa keisara-
dæmið fálm út í loftið, en engu
að síður hafa Bandamenn stöðugt
borið tortrygni til Þjóðverja, ein-
mitt vegna framkomu konungs-
sinna.
Þjóðverjar hafa átt við ýmsa
mikla örðugleika að stríða á ár-
inu, svo sem atvinnuleysi og fjár-
kreppu. Iðnaðarfyrirtækin hafa
orðið að taka lán til þess að geta
haldið áfram, en fjöldi þeirra
hefir þó órðið að hætta starfinu.
I utanríkismálum gerðu Þjóð-
verjar sjer það til á^ætis að eiga
upptökin að Loearnosamningun-
um — og af samningunum mun
leiða, að Þýskaland gerist með-
limur Alþjóðabandalagsins á þessu
ári.
Það er sama í hvaða átt er lit-
ið, Locarnosamningarnir eru það
markverðasta sem skeðj á árinu
sem leið. Yfir árinu 1925 stendur
orðið Locamo ritað gyltum stöf-
um. Birtan, sem leggur af orðinu,
vísar þá leið, sem fara ber í fram-
tíðinn í stjórnmálum Evrópu.
T. S.
—-—----------------
Jón Sveinsson bæjarstjóri á Ak-
ureyri dvelur hjer í bænum um |
þessar mundir. Er hann hjer að
tiihlutun stjórnaripnar til að und-
írbúa breytingu á sveitarstjórnar-
l'iggjöfinni. Nokkur frumvörp til
hreytinga á nefndri löggjöf munu
verða lögð fyrir næsta þing.
Nýársræða Dr.*Prince.
Prentuð eftir handriti hans.
Frjettaritari „fsafoldar“ í Höfn bað dr. Prince sendiherra
um handrit hans af ræðunni og birtist hún hjer orðrjett.
Jeg vil nota þetta tækifæri til
þess að heilsa upp á vini mína,
ráðuneytisforseta Jón Magnússon
og konu hans, fyrverandi sendi-
herra í Danmörku Svein Björns-
son og konu han?, og að lokum
Kristinn Ármannsson og konu
hans. Iljá Kristni Ármannssyni
lærðj jeg það sem jeg veit um
íslenska málið, og jeg er honum
mjög þakklátur, að jeg liefi feng-
ið þessa þekkingu á því. Jeg vona
að jeg muni geta heimsótt ísland
og heilsað persónulega upp á aðra
vini mína ‘þar.
Guð gefi að djúpu og varanlegu
áhrifin, sem þjer íslendingar
ásamt með öðrum norðurlanda-
þjóðum hafið haft á heiminn
aldrei hætti að vera þróttmikil
í þroskasögu veraldarinnar.
Jeg óska íslandi eilífrar vel-
ferðar, og jeg vona að yður öll-
um þar uppi muni æ aukast kraft-
ur í framtíðinni.
Verið þjer öll sæl.
Dr. Prince talar í útvarpið 1 Lyngby á gamlárskvöld.
Vinir mínir! ir manna, en að þeim mistókst
Þetta er í fj'rsta sinn, að ís- bara að byggja landið.
land heyrir rödd aineríska sendi- Fyrirrennari minn, dr. Rasmus
herrans við hirð konungs íslands Andersen, sem var sendiherra
og Danmerkur og jeg er mjög Bandaríkjanna hjer í Danmörku
glaður yfir að vera brautryðjandi fyrir mörgum árum, var hinn
með því að tala í radio í kvöld. fyrsti sem skýrði fólkinu olkkar
í fyrsta lagi vil jeg árna ölluin ekki aðeins frá uppgötvun ís-
íslendingum góðs nýárs frá landi lensku landkönnuðanna í Ame-1
mínu, og jeg er líka viss um að ríku, en líka frá því atriði, að j
fólki í Bandaríkjunum — sam- Christopher Columbus, sem hafði
borgarar mínir -—- samgleðjast góðan árangur af uppgötvunum j
yður núna yfir, að f járhagur og sínum, að. líkindum vissi nokk- j
verslun íslands hefir mikillega uð um íslensku fornsöguna við-1
batnað á árinu sem leið, og vjer víkjandi ferð norðurlandabúa til;
vonum allir að þessi framför muni j Ameríku. Þessi þeklking lians
halda áfram næsta ár. , hjálpaði honum, ætlar dr. Ras- i
Samkvæmt frjettum sem við' mussen, ti! úrslita og árangurs
„Framsóknin“,
sem brýtUr *nýjar leiðir.
höfum tekið á móti í sendiherra-
bústaðnum okikar, er full ástæða
til að halda að vonir okkar í
þessa átt rætist.
Þó að Island aldrei hafi haft
stærri fólksfjölda en hundrað
þúsund manns, eru íslendingarn-
ir, samt sem áður sjerstakur þjóð-
fJokkur, sem geymt hefir ínál og
bókmentir, sem hafa verið mikil-
sins. Þessvegn'a var æfintýri ís-
lensku landkönnuðanna ekki al-
gehlega árangurslaust, eins og
margir sagnfræðingar reyna að
sanna. þegar jeg tala við yður
í kvöld, finst mjer þessvegna að
jeg tali við fyrsta föðurland vest-
urheimsins.
Og nú vildi jeg segja að stjórn-
fræðilega sagan yðar tengir okk-
vægar í veraldarsögunni, og með ur ennþá riánari böndum, því að
frábærum þjóðlegum lundarein- næstum fjórar aldir var land-!
kennum, sem virkilega eru óvið- ið yðar eina þjóðveldið í beim-
jafnanleg. j inum, og það var líka óviðjafn-
Ennfremur, — þrátt fyrir að anlegt þjóðveldi, því að stjórnin
fagra landið yðar sje mestmegnis var eingöngu dómstólar, sem
fjöllótt óbygð, full af jöklum og settu nákvæm og rjettvís lög.
hraunbreiðum liggjandi í miðju Vanalega sáu málsaðilarnir um
ógestrisinnar eyðimerkur norður- að lögunum væri vandlega hlýtt
heimskautsins, aðskilið frá Ev- — slík aðferð er án samanburðar
rópu af stormasömu hafinu, þó í heiminum í dag.
hafið þjer samt sem áður frá Staða íslands sem sjálfstætt
upphafi þjóðlífs yðar, sem byrj- ríki, hefir alls ekki haft ^kaðleg
aði fyrir meir en þúsund árum, áhrif á vináttuna milli íslands
verið þjóð með mikilli menningu og Danmerkur, en þvert á móti
og bókmentum, sem standa aðeins hefir vináttan milli þessara
að baki bókmentum Grikkjanna tveggja þjóða aukist. I raun og
gömlu að gildi og mikilleika. veru er þeim betur til vina núna,!
Það er alkunna, eins og gamli en menn hefðu getað haldið fyrir j
vinur minn Lord Bryce sagði, 20 árum síðan. Þjer íslendingar j
að bara í Grikklandi voru eins hafið sýnt, að friður og fram-
miklar og ágætar bókmentir á gangur sje öruggur þegar frelsi
tímabilinu þegar alt var algerlega og sjálfstjórn er grundvöllur. Þar
óbrotið, og var á gamla íslandi. að auki má jeg segja, að ágætu
í raun og veru voru bókmentir íslensku innflytjendurnir í Ame-
gamla fslands miklu stærri að ríku og Canada, sem mega sín
ímyndunarafli og ljómandi • til- j mikils hjá okkur, sýna að þetta
finnitigu en nokkrar aðrar sam- j sje satt.
tíðarbókmentir. j Jeg reyni að tala á gamla og
Vjer Ameríkumenn skuldum hljómfagra málinu yðar í kvöld,
yður fslendingum meir en vjer máli, sem jeg altaf hefi elskað,
getum endurborgað. Vjer skuld- j einkum þegar jeg las engilsax-
um yður fund lands okkar, því nesku á háskólanum heima. Jeg
að. allir verða að kannast við, að, vona bara að þjer gætuð heyrt
íslendingar fundu Ameríku fyrst- mig.
í 2. tbl. Tímans þessa árs, birt-
ist ritstjórnargrein, sem néfnist
„Nýi sáttmáli." Tilefnið er hið
nýja samnefnda ádeilurit Sigurð-
ar Þórðarsonar fyrv. sýslumanns.
Er í grein þessari reynt að skýra
frá efni ritsins, en gert á þann
veg að eigi verður þagað yfir,
vegna þeirra mörgu er ekki liafa
ikost á að lesa ritið.
Tíminn gefur engum öðrum en
sjálfum sjer kjaftshögg með því
að vera að ljúga því að lan(ls-
mönnum, að rit Sigurðar sje , á-
deilurit aðallega á Ihaldsflokkinn
og foringja hans. íhaldsflokkur-
inn er fyrst stofnaður á þingi
1924 og getur Tíminn svo skýrt
frá því, hvað það er sem fundið
er að í ritinu og Iháldsflokkurinn
á sök á, eða ber ábyrgð á.
Slkýri Tíminn rjett frá þessu,
getur íhaldsflokkurinn óhræddur
lagt úrslitadóminn í hendur lands-
manna.
f fám smáatriðum segir Tím-
inn, að S. Þ. halli á þá Fram-
sóknarmenn, „miður rjettilega
þó.“ En það sje ekki nema eðli-
legt, því S. Þ. sje íhalds- og kyr-
stöðumaður, og verði því með
engum rjetti Ikrafist, „að hann
skilji athafnir og áhugamál fram-
sækins umbótaflokks, sem á
mörgum sviðum vill brjóta nýj-
ar leiðir."
Það eru þessar „nýju leiðir“
þeirra Framsóknarmanna, sem
S. Þ. ekki skilur, vegna þess að
hann er íhalds- og Ikyrstöðumaður.
En hverjar eru þá þessar „nýju
leiðir“ 1
Ein „leiðin“ var m. a. sú, að
ráðast í mörg ár heiftarlega á
Bjarna Jónsson frá Vogi fyrir
öll hans afskifti af íslandsbanka,
meðan hann var þar bankaráðs-
maður. En svo kom að því,
að kjósa átti á ný í bankaráðið,
þ. á. m. í sæti Bjarna frá Vogi
til næstu 12 ára og í annað sæti
til eins árs. Nú þurftu Tímamenn
nauðsynlega að fá bitling handa
einum flokJksinanninum. En það
gátu þeir aðeins með því að gera
samtök við Sjálfstæðismenn, og
kjósa Bjarna frá Vogi.
pessi „nýja leið“ þeirra Fram-
sóknarmanna var þá sú, að
gleyma skömmunum um Bjarna
sem á undan höfðu gengið, jeta
þær allar ofan í sig aftur, og end-
urkjósa Bjarna í bankaráðið til
næstu 12 ára tál þess að koma
Klemensi að í eitt ár.
Önnur „nýja leiðin“ þeirra
Framsóknarmanna, sem S.Þ. slkil-
ur ekki vegna þess að hann er
íhalds- og kyrstöðumaður, er víst
sú, þegar ráðherra flokksins ávís-
aði sjálfum sjer, án heimildar,
álitlega upphæð úr ríkissjóði til
greiðslu húsaleigu fyrir herbergi,
er ráðherrann hafði á hóteli úti
í þæ!
Þriðja „nýja leiðin“ þeirra
Framsóknarmanna, sem S. Þ. sldl-
ur heldur ekki, vegna þess að
hann er íhalds- og kyrstöðumað-
ur, er víst sú, að ráðast með
hamslausum skömmum á „þetta
alóþarfa og rándýra“ (eins og
Tíminn orðaði það þá), embætti,
sem þingið 1923 stofnaði, banka-
eftirlitsembættið; en svo þegar
íhaldsmaður á þinginu 1924 flyt-
ur þingsályktun um að veita
ekki embættið fyr en þinginu gæf-
ist á ný tækifæri að segja álit
sitt um nauðsyn þess, þá rýkur
„Framsóknar“-ráðherrann upp
með andfælum miklum og skipar
mann í embættið!
Margar fleiri „nýjar leiðir“
mætti nefna, sem ráðherrar Fram.
sóknar hafa „brotið“, og sem S.
Þ. skilur ekki vegna þess að hann
er íhalds- og kyrstöðumaður. Enn
fremur má bæta því við, að eng-
inn annar en Framsóknarflokk-
urinn ber aðalábyrgðina á hinum
nýstárlegu „leiðum“, sem Sigurð-
ur Eggerz hefir „brotið“ á sín-
um st.jórnarárum: Náðun Ólafs
Friðrikssonar, eftir að búið var
að svívirða Hæstarjett, „Eggerz“-
náðunin fræga frá 1923 o. fl. o. fl.
að ógleymdum síðasta „lauf-
sveignum", bankastjóraveiting-
unni alræmdu. S. E. gat aldrei
setið stundinni lengur í stjórn,
án þess að Framsókn legði bless-
un sína yfir gerðir hans. Fram-
sókn var aðalflokkurinn, sem
studdi þá stjórn, og ber vitan-
lega aðalábyrgðina á gerðum
hennar. Það er ekki til neins fyrir
Framsóknarmenn nú eftir á, að
rjúka upp og slengja allri á-
byrgðinni á hinn fámenna Sjálf-
stæðisflokk. Ábyrgðin er aðallega
hjá Framsókn.
„Nýji sáttmáli<(.
Við því var ekki að búast, að
dauðaþögn mundi hvíla yfir ádeilu-
í-iti Sigurðar Þórðarsonar: “Nýi
sáttmáli“. Svo mörg voru kýlin,
sem S. Þ. stakk á og svo margir
merkir nútíðarmenn fengu þar sinn
skerf óskarðann.
Eitt verða menn þó umfram alt
að hafa hugfast, þegar þeir deila
á S. Þ. fyrir rit, hans, en það er
að halda greinilega fráskildu þessu
tvennu:
1. Skoðunum S. Þ. á sjálfstæðis-
baráttu íslendinga yfirleitt og áliti
lians á þeim úrslitum, sem gerð voru
með sáttmálanum 1918, og
2. Gagnrýni (kritik) S. Þ. á með-
ferð Alþingis á ýmsum málum, að-
alloga f járveitingum; gagnrýni
hans- á umboðsstjórn landsins »g
dómgæslu,
TJm það þarf vitanlega eklci að