Ísafold - 11.02.1926, Page 1

Ritstjórar:
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsso
Sími 500.
Auglýsingasím i
700.
ISAFOLD
Árgangnrinn
kostar 5 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
- innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ:MORGUNBLAÐIÐ
51. irg. 9. tbl.
Fimtudaginn II. febrúar 1926.
11. gr- A. Dómgæsla og lögreglustjórn .. 396300 485000
B. Ýmisleg gjöld 205600 275000
12. gr. Læknaskipun og heilbrigðismál 927260
13. gr. A. Póstmál 398374 450000
B. Vegamál 254000 466000
C. Samgöngur á sjó 265000 280000
D. Landssíminn 815300 1365000
E. Vitamál 112650 214000
14. gr. A. Andlega stjettin 229056 295000
B. Kenslumál 835730 1094000
15. gr. Vísindi, bókmentir, listir 180810
16. gr. Verkleg fyrirtæki 531850
17. gr. Lögboðnar fyrirframgreiðslur . 4000
18. gr- Eftirlaun og styrktarfje .... 190512
19. gr. Óviss gjöld 268000
22. gr. Til Eimskipaf jelags Islands ..
24. gr. Greiðslur samkv. lögum m. m.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Fjármálm.
Ræda Jóns ÞorlAkssonar fjármálaráðherra
I neðri deild Alþingis iO. fobr.
Árið 1925 voru greiddar all-
ar lausaskuldir ríkissjóðs,
samtals 4 milj. kr.
Áður en jeg vík að fjárlagafrum-
varpinu fyrir 1927, eem hjer liggur
fyrir, þykir mjer rjett að gefa sam-
kvæmt venju yfirlit yfir hag ríkis-
Bjóðs á littna árinu. Skal jeg strax
geta þess, að niðurstaðan hefir orð-
ið öllum vonum hagstæðari, svo að
tekist hefir að greiða að fullu á
umliðna árinu allar lausaskuldir
ríkissjóðs, sem voru í ársbyrjun
um 4 milj. kr., og jeg í yfirliti
mínu fyrir ári síðan gjörði ráð
fyrir að greiddar yröu á 3 árum
ef vel gengi. Eftirfarandi yfirlit
yfir hinar einstöku tekju- og gjalda-
upphæðir gef jeg með þeim venju-
ennþá, og geta upphæðirnar því
breyst eitthvað.
760000
1195000
T e k j u r:
7. gr.
kr. kr.
1. Fasteignaskattur 215000 234000
2. Tekjusk. og eignarskattur ... 800000 2250000
3. Aukatekjur 280000 422000
4. Erfðafjárskattur ..... 30000 36000
5. Vitagjald 195000 390000
6. Leyfisbrjefagjöld 10000 12000
7. Útflutningsgjald 700000 118900r
8. Áf engistollur *.. 430000 80800
9. Tóbakstollur 400000 630000
10. Kaffi- og sykurtollur 890000 1082000
11. Vörutollui' 1120000 2134000
12. Ánuað aðflutningsgjald .... 115000 228000
13. Gjald af konfekt og brjsgjörð 15000 25000
14. a . Stimpilgjald 1 600000 410000
14. b. Verðtollur í 2074000
15. Lestagjald af skipum 30000 43000
16. Pósttekjur . .* 350000 561000
17. Símatekjui' 1000000 1487000
18. Víneinkasala 300000 500000
19. Tóbakseinkasala 200000 450000
20. Steinolíueinkasala 60000 80000
21. Skólagjöld 20000 6000
22. Bifreioaskattur 22000 20000
. 1. Afgjöld jarða 35000 36000
2. Tekjur af kirkjum 100
3. Tekjur af silfuibergi 20000
. 1. Tekjur af bönkum 50000 148000
2. Tekjur af Ræktunarsjóð’ .. 25000 37000
3. Vextir af bankavaxtabrjefum 30000 30000
4. Fyrir útdregin brjef 15000 27000
5. Vextir af innstæðum' r000 5000
6. Vextir frá Landsverslun .... 25000 35000
7. Vextir af Viðlagasjóði 75000 80000
\ 1. Óvissar tekjur 50000 73000
2. Endurgr. fyrirframgreiðslur 2000 19000
3. Egr. lán og andv. seldra eign. 175000 397000
Tekjur af skiftimynt
Tekjur alls ,8289100
G j ö 1 d:
Vextir af lánum 1026000
Afborganiv fastra lána 931080 883000
Framlag til Landsbankans ... 100000 100000
Borðfje H. H. konungsins .... 60000
Alþingi og yfirskoðun 174500
\ A. Ráðuneytið, ríkisfjeli. o. fl .. 155850 201000
-B. Hagstofan 36500 56000
C. Utanríkismál o.I fl 39500 52000
kr.
15071000
36000
362000
489000
323000
16281000
2775000
1389000
203000
550000
39000
204000
160000
60000
1030000
C. sterlingspd.
Landsbanki á hlaupar. £ 8246-14-8
Bókfært ca. kr.......... 240000
Gjöld samtals ............... 8274395
Tekjuafgangur ...............
Samtals ....
11012000
5269000
16281000
Tekju- ©g gjaldaliðir, sem 19% frá >ví sem áætlað er í hlut-
2009000
60000
269000
309000
hafa farið fram úr áætlun
að mun.
Eins og tekjuyfirlitið sýnir, hafa
flestir hinir stærri tekjuliðir farið
uiikið fram úr áætlun, og þessir
mest:
Verðtollur ........... 1774000 kr.
Tekju og eignarsk. .. 1450000 —
Vörutollur ........... 1014000 —
Útflutningsgjald .... 489000 —
Símatekjur............. 487000 —
Áfengistollur ......... 378000 —
Ýmsir gjaldaliðir hafa líka farið
fram úr áætlun. og þessir mest:
Landsíminn ............ 550000 kr.
Vegamál................ 212000 —
Kenslumál ............. 259000 —
Heilbrigðismál ........ 268000 —
Orsakirnar til þess að tekjurnar
liafa farið svo mjög fram úr áætl
un eru aðallega tvær. Hin fyrri er
sú, að tekjuáætlun fjárlaganna fyr-
ir 1925 var mjög gætileg eða jafn-
vel lág. Þessi fjárlög voru sett á
þinginu 1924. og um hina eldri
tekjustofna var þá áætlunin aðal-
lega miðuð við útkomu næstu
tveggja áraniia á undan, 1922 og
1923, sem voru tekjurýr ár. Um
hina nýju gjaldauka og gjaldstofna
gengi..viðaukann og verðtollinn, sem
lögleiddir eru á þessu sama þingi,
var einnig gerð mjög varleg áætl-
un. Síðari orsökin var árgæska 1924
Ilin mikla hækkun á tekju og eign-
arskattinum er bein afleiðing henn-
ar, en hækkunin á tolltekjum og
Öðrum tekjuliðum flestum á einnig
rót sína að rekja til hennar. Loks
stafar hækkunin á útflutningsgjaldi
að nokkru af breyttri löggjöf frá
síðasta ári.
Af hverju stafa umfram-
eyðslurnar?
Umframeyðslurnar á gjaldalið-
um stafa að takverðu leyti ai því,
að dýrtíðaruppbót opinberra starfs
manna var í fjárl. 1925 áætluð 50%
af launum upp að 4500 kr., en
reyndist 78%. Við þetta hafa allar
launagreiðslur hækliað um nærri
aðeigandi fjárlagagrein. Ennfrem-
ur voru einstöku lögbundnar upp-
hæðir, sem máli skifta of lágt áætl-
aðar í fjárlögunum. Umframeyðsl-
urnar til vega og síma stafa þó með-
fram af því, að heimilaðar hafa
verið framkvæmdir, sem ekki var
ætlað fje til í fjárlögunum, þar á
meðal einkum brúargerð á Vestur-
ós Hjeraðsvatna, ný símalína milli
Fáskrúðsfjarðar og Egilsstaða á
Völlum og nýr sæsími milli Vest-
mannaeyja og lands.
Af umframeyðslum til heilhrigð-
ismála stafa 196 þús. kr. frá styrk
til berklasjúklinga, sem var áætl-
aður 300 þús. kr. en reyndist 496
þús. kr.
Af þeim upphæðum. sem greidd-
ar hafa verið samkvæmt sjerst'ikum
lögum og taldar eru til út.gjalda
samkvæmt 24. gr. fjárl. eru þessar
hæstar:
Flóaáveitan .......
Ræktunarsjóður um
Fjáraukalög 1925 ..
V est manna ey j ah öfn
Myntslátta .........
Samtals A-C kr. 3900000
Að meðtöldum gengismismun
hafa farið rúmar 4 milj. kr. til
greiðslu þessara lausu skulda. Af
tekjuafganginum er þá ónotað um
1^4 milj. kr., sem ætti að koma
fram sem aukning á sjóði frá árs-
byrjun til ársloka 1925, þegar LR
fyrir það ár verður gerður upp; nú
var sjóður reikningslega 2523715.08
í byrjun árs 1925, en ætti þó að
verða um 3% milj. kr. í ársLokin,
þegar allar tekjur eru komnar inn.
Ríkisskuldir lækkaðar á 2
árum um 6,38 milj. kr.
Jafnframt þessari greiðslu lausa-
skulda hafa að sjálfsögðu Terið inti
ar af hendi umsamdar afborganir
af öðrum skuldum ríkissjóðs. Einn-
ig var á árinu 1924 greidd um %
miljón af lausaskuldum. Niðurstað
an af öllum þessum greiðslum er
sú, að á þessum tveim árum, 1924
og 1925, hafa skuldir ríkissjóðs að
nafnverði lækkað úr h. u. b. 18197-
000 kr. niður í 1181500) kr. Lækb-
un alls 6382000 kr.
Tekjuafgangur ársins 1925
er 5% milj. kr.
Eftir þessu yfirliti um tekjui’ og
gjöld ætti tekjuafgangur ársins að
verða um 5*4 niilj. kr. Af honum
hafa verið greiddar, eins og jeg
gat um í upphafi, allai' lausaskuld-
ir ríkissjóðs, en þær töldust í árs-
lok 1924 sem hjer segir:
A. ísl. kr.:
Landsbanki á hlaupar.
Sami, víxillán......
Sami, lán frá 1918 ..
íslandsb. á hlaupar. ..
Landhelgjssjóður ....
!
Hagur ríkissjóðs batnað um
8% milj. kr.
Vjer höfum þannig á þessum 2
árum greitt nokkuð meira en
þriðjung ríkisskuldanna. Á sama
tíma hefir sjóður ríkissjóðs hækk-
að úr 1627000 kr. upp í h. u. b.
3750000 kr., eða vaxið um 2123100
kr. Þannig hefir þá efnahagur rík-
issjóðsins sjálfs batnað á þessu
tímabili samtals um Sþó milj. kr.
Það má nú eflaust segja með
sanni, að þessi tvö síðustu ár hafa
sýnt það, að ríkisskuldir vorar eru
þjóðinni vel viðráðanlegar. Jeg hefi
þegar hent á, að góðærið 1924 á
mikinn þátt í því, hve vel befir úr
ræst. En þar fyrir væri ekki rjett
að gleyma því, að góðæri gefur því
aðeins fje til umráða handa lands-
mönnum sjálfum og ríkissjóði
þeirra að góðærið sje notað. Undan-
farinn vöxtur atvinnuveganna, og
þá einkum sjávarútvegsins, liefir
lagt grundvöllinn að þessum rniklu
tekjum ríkissjóðs, en góðærið 1924
lagt þar á smiðshöggið. Hvað sem
menn annars vilja segja um vöxt
sjávarútvegsins og straum fólksins
til sjóþorpanna, þá er það, augljóst,
að frá atvinnurekstri kaupstaða og
sjóþorpa stafar vöxturinn á tekj-
um ríkissjóðs að miklu leyti. Þessu
til stuðnings skal jeg einungis geta
þess að af öllum tekjum ríkissjóðs
50000(1 —11925 liafa lögreglustjórar, bæjarfó-
249000 —jgetar -og sýslumenn innheimt um
840000 — 11 miljT 834 þús. kr. Þíir af koma
7 ‘milj. 155 þús. kr. á lögreglu-
277000 kr.
250000 —
197000 —
100000 —
37000 —
394000 kr.
200000 —
Samtals ísl. kr. 2183000: stjórann og bæjarfógetann í Reykja
B. dánskar kr.
Landsbanki á hlaupar. 699000 kr.
Ríkissj. Dámnerkur .. 778000 —
vík. Póstst.jórn, landsímastjórn og
einkasölurnar hafa innheimt milli
3 og 4 milj. kr., og á atvinna kaup-
staðanna óefað einnig drjúgan
SamtaLs danskar kr. 1477000 þátt í þeim. Ef þjóðin sýnir nú
I