Ísafold - 07.05.1926, Blaðsíða 3

ISAFOLD
JL
Kolaverkfall í Englandi.
Afleiðingin af því, er allsherjarverkfall um alt landið.
Enska þjóðin á nú úr að leysa
íti eira vandamáli en nokkurntíma
4ð:ur um marga tugi ára. pað er:
að ráða til lykta kolaverkfalli
því, er skollið hefir á þar í landi,
og leitt hefir af sjer allslierjar-
verkfall um gervalt Bretland, og
samúðarverkfall sumstaðar á meg-
ínlandinu.
Orsakirnar til verkfallsins eru
margar og miklar. Augljósasta
ústæðan er vitanlega kauphækk-
Unarkröfur náma-verkamánna. En
námaeigendur hafa sýnt það og
sannað, að þessi iðnrekstur bor
ekki hærra kaupgjald, en nú cr
:goldið við námuvinslu í Englandi.
Aðalatriðið í málinu virðist
‘Vera það, að starfstillúigun í
kolavinslu í Englandi er orðin
svo, að námaeigendur geta ekki
greitt það kaup, sem verkamenn
heimta. Námurnar gefa ekki þann
arð af sjer, sem svarar kaup-
iiækkunarkrofum þeirra manna, er
*
: 'vinna við þær.
Langar samn /ngatil raun ir.
Þegar það þótti sýnt, að málið
ð-rði ekki útkljáð nema með löng-
\im samníngatilraunum frá beggja
kálfu, hófust þær þegar í stað, og
hafa staðið yfir þar til fyrir 4
. dögum. Þá reyndust þær allar
árangurslausar. Verkfallið var
ákveðið. En með þeim úrslitum,
sem það fær, verður skorið úr-um
l?að,shvort meira má sín í Eng-
landi, regla og fésta.liins gamla
þjóðskipulags, eða brask og brarnl
taidirróðursmannanna rússnesku.
Herdeddi'r sendar
í námuhjeruSin.
Tinun miljónir taka þátt
í verkfallinu.
Strax og búið var að lýsa yfir
Verslimin síðustn árin.
Ágrip af rœðu Garðars Gislasonap A móti
yepslunarráðsins þann 22. f. m.
verkfallinu, var landinu skift í
10 umdæmi, til þess að hægra yrði
að sjá fyrir nauðsynjum og þörf-
um landshúa, meðan á verkfallinu
stæði. Herdeildir voru sendar til
námuhjeraðanua.
, 011 umferð stöðvaðist á landi
og sjó, nema sú, er þurfti að
framkvæma til þess að annast
sjúkraflutninga, matvælasending-
ar o. s. frv.
í síðustu skeytum, sem borist
hafa, er ságt, að öll blaðaútgáfa
•sje stöðvuð. ■
Vígbúnaðarskipun send her
og flota.
Kolaflutningur ttl Englahds frá
meg’t'nlandinu teptur.
Það sjest best á því, hvað mál
þetta er stórkostlegt, að stjórnin
iiefir nú síðustu daga send út
vígbúnaðarskipun til hers og flota.
Býst hún auðsjáanlega við öllu.
Enda segja ensku blöðin sum, og
það hin merkustu þeirra, að Eng-
Uand hafi aldrei verið eins voða-
íega statt og nú.
Þá hefir það og eklii dregið úr
‘alvörunni, að í Berlín og Belgíu
;,hafa kommúnistar samþykt að
'engin kol verði flutt frá Þýska-
landi og Belgíu til Englands, með-
»n á verkfallinu standi. Er auð-
’sjeð, að verkamenn á meginland-
|inu ætla að standa með enskum
verkamönnum í þessu máli.
Lengra eru frjettirnar ekki
'komnar, þegar Lsafold fer í prent-
;un; en fullyrða má, að allur lieim-
airinn standi á öndinni yfir því,
hvernig þessu stórmáli lýkur.
Niðurl.
Þrjdr verxlunamtcfnur.
A siðari árum hefir þjóðin átt
kost á að kynnast nokkuð þeim
þretnur verslunarstefnúm sem
8é: Frjálsri verslnn kaupmanna
og kaupfjelaga, samvinuufjelaga
verelun með sjerrjettindum og
Landsverslun, getur hún því farið
að kveða upp dóm um það hvað
best hafi reynst og þjóðfjelaginu
muni í bráð og lengd vera heppi-
legast. Og það er næsta ein-
kennilegt að binir ráðandi menn
skuli eigi leitast við að fá því
slegið föstu hvernig vereluninni
i aðaldráttum verði haganlegast
fyrir komið. Reipdrátturinn, sem
á undanförnum árum hefir verið
um verslunina, hefir kostað þjóð-
ina of fjár, og útlitið er nú það
að margir verða óvígir i þeim
hildarleik.
Skattamál og tollmál hafa ver-
ið mjög á reiki siðari árin og
um fátt er tíðræddara en sölu
afurðanna erlendis og um fyrir-
komulag á bankastarfsemi. Þetta
eru alt mál, sem nátengd eru
verslunarstjettinni. Má segja að
þau standi og falli með henni.
En hún fær bjer engu um að
ráða.
Ef þjóðin níðir niður þá inn-
lendu verslunarstjett, sem komin
er á fót, má búast við að dragi
úr sköttum til ríkisins og útsvör-
um til sveitaþarfa. Þá verða ekk’i
líolanámumálið breska.
Um síðustu mánaðam. var frestu'’
útrunninn til þess að binda enda
•á kaupdeiluna, við kolanemana
fcresku. Nefnd sú, sem hefir haft
hiálið til rannsókuar, skilaði áliti
sínu fyrir þaun tíma er tilskil-
«n var. — Horfði friðvæn-
lega í byrjun, og bjuggust menn
við, að aðilar mundn fallast á til-
^ögur nefndarinnar og *deilan
jafnast, án þess að til vinnustöðv-
únar !kæmi.
Eins og sagt er frá á öðrum
'stað hjer í blaðmu} þá hafa þær
Vonir eklri ræst. Yerkfallið ér
skollið á.
Tólfti hluti af bresku þjóðinni
lifir á kolanámugreftri.Eru árlega
t'rafin upp kol fyrir 6000 miljónir
’tróna. A-f útflutningi Breta nema
kolin 10%.
í fyrra var þessi mikli iðnaður
llreta i raun og veru kominn í
^trand. Voru þá í fljótu bili eigi
önnur ráð, en að ríkið tæ'ki að
^jer hallann af námugreftrinum.
13% af námunum höfðu
halla af rekstrinum, eins og þá
Var. 60% af þeim töpuðu 1 shill-
>ng fyrir tonn hvert, sem losaS
Var.
Astæðurnar fyrir því, hvernig
^omið var, em margar. Kolágröft
’hr fer í vöxt utan Evrópu. Þjóð-
innlendir kaupmenn til þess að
mæla með afurðunum erlendis
og leita að kaupendum að þeim.
og allra sist verður þá þörf fyrir
mikla bankastarfsemi hjer á
landi, þvi útlendingarnir sem þá
tækju verelunina í sínar hendur
mundu »finaucera« eins og þeir
gerðu í gamla daga.
i
Ef þjóðin aftur á móti kemst
að þeirri niðurstöðu að frjáls
innlend verslunarstjett sje heppi-
legust, virðist ekki vera sann-
girni né samræmi i því að þrengja
svo verksvið og hag þeirrar
stjettar að hún verði sem ófær-
ust til þess að vinna sitt hlut-
verk í þjóðfjelaginu.
matreiðslukenslu í Rvík krónur
1500.
Til Önnu Gunnlaugsson í Yest-
mannaeyjum kr. 900 í stað kr.
400.
Til Nikólínn Björnsdóttur ljós-
móður lrr. 300.
Þá er og lokið 3. umr. fjár-
laganna í Ed. Stóð hún heilan dag
og fram yfir miðnætti.
Undir 40 brtt. lágu fyrir, og
fjellu margar þeirra. Hjer skuln
taldar þær helstu, sem samþykki
náðu og þykja nokkru máli
skifta:
Til landhelgisgæslu var hækkað
um 10 þús. kr.
Til húsabóta á prestssetrum
liækkað um 10 þús. kr.
Til bryggjugerða hækkað um
3 þús. kr.
Af nýjum liðum voru þessir
samþyktii’:
Til Kvenfjel. á Hellusandi —
Jafnvel jafnaðarmannastjórn- (hjúkrunarstarfsemi) 500 kr.
Til Haralds iirsmiðs Sigurðsson
ar (sjúkrastyrkur) 900 kr.
irnar, sem komist hafa að völd-
um hjá nokkrum nágrannaþjóð-
um vorum, hafa orðið að hallast á
sveif með frjálsri verslun og mint-
ist ræðuraaður í þessu sambandi
á lofsamleg ummæli þau erhann
hevrði forsætisráðherra Dana hafa
um verslunarstjettina á dansk ísl.
verslunarmótinu síðastliðið sumar.
Hann taldi hana rjettilega eina
hina sterkustu stoð undir þjóð-
fjelag8byggingunni. En því aðeins
verður hún sterk, að ábyrgðar-
tilfinning, frumkvæðishvöt og
framtak einstaklinga fái að njóta
sín sem best. Ef þau skilyrði eru
fyrir hendi mun frjáls verslun
vafalaust halda velli, þótt fyrir-
hyggjulausir ofstækismenn vinni
henni tjón og vilji hana feiga.
FRÁ ALÞINGI
Fjárlögin.
Efri deild.
verjar nota brúnkol meira en
verið hefir — tóku það upp í
ófriðnum. — Þá kemur eigi síst
til greina, hve olíunotkunin og
vatnavirkjun dregurvíðaúr kola-
eyðslu. Víða er slæmur fjárhagur.
Það gerir og kolaeyðslu ípinni. —
Til Rússlands flyst ekkert af kol-
um, sbr. við það, sem áður var.
Hvernig er þa hægt að rjetta
kolagröft, Breta viðf Um það mál-
efni fjallar álit kolamálanefndar-
innar. Er álit þetta mjög ítarlegt,
og bendir á marga mnbótamögu-
leika. En þær umhætur margar
taka langan tíma. Hefir nefndinni
því eigi tekist að sýna fram á
færa leið, til þess að láta kola-
gröftinn bera sig, án þess að
verkalaun lækki nokkuð nú um
þessi mánaðamót — nm stundar-
sakir. Nefndin er því mótfallin,
að tekinn verði upp ríkisrekstur
á kolanámunum.
Stjórnin og námueigendur hafa
fallist á tillögur nefndarinnar. —
Hafa verkamenn og viðurkent, að
ínámngröfturinn geti ekki borið
sig, með því kaupi, sem nú er
goldið, nema ríkið taki reksturinn
að sjer. Þeir halda því fram, að
þar sje lausn málsins.

Til Hafnarbóta í Ólafsvík 2000
kr. í stað 1000 kr.
Þessum nýjum liðum var bætt
við:
; Til Laugadalsvegar 10 þús. kr.
Til Stykkishólmsvegar 10 þús, kr.
Til Inísabóta á Hlíðarenda 2 þús.
la*. Til húsbúnaðar Kvennaskólans
í Rvík 5 þús. kr. Til liljómsveitar
Rvíkur 2 þús. kr. Til Haraldar
Björnssonar til leiklistarnáms 2
þús. kr. Til Gunnlarrgs Blöndals
málai’a 2 þús. kr. Til Bjargar
porláksdóttur í viðurkenningar-
skyni 2500 kr. Til Bjarna Magn-
ússonar í Stykkishólmi upphót á
fangavarðarlann 1000 kr. Til
Kristínar Sigfúsdóttur skáldkonu
1000 kr. á ári framvegis. Til Guð-
bjargar Þorleifsdóttur í Múla-
koti kr. 400 á ári framvegis. —
Allar þessar brtt. voru frá fjár-
veitingan.
Af brtt. annara nefnda og ein-
stakra þingmanna voru þessar
samþ.:
Styrkur til bifreiðaferða milli
! Reykjavíkur, Sandgerðis og
Grindavíkur kr. 3000.
Rekstrarstyrkur til bátaferða
hækkaður úr lcr. 91 þús. í 101700
krónur.
Til framhaldsnáms í Akureyrar-
skóla kr. 5000.
Til Brynjólfs Þórðarsonar list-
málara (utanfararstyrkur til
heilsubótar) kr. 1500.
Til Olafs Guðmundssonar frá
Styrkur til húsakaupa handa
Vallanesprestakalli 5000 kr.
Til fræðslumálarits. 800 kr.
Til Sigurðar Þórðarsonar söng-
stjóra (utanfararstyrkur) 2000 kr.
Til Guðbrandar Jónssonar 1200
kr.
Til Guðmundar Jónssonar frá
Mosdal 1000 kr.
Eftirg-jöf af viðlagasjóðsláni Ól.
Hvanndals 4000 kr.
Styrkur til Dalasýslu, vegna
halla af skólalialdi í Hjarðarholíi
4000 kr.
Til Halldóru Pjetursdóttur
Briem 600 kr.
Samþykt var að greiða Kjart-
ani prófasti Helgasyni í Hruna
full laun úr prestalaunasjóði, ef
hann tekur við stjórn Suðurlands
skólans, og lætur þess vegna af
prestsskap.
Tekjulialli fjárlaganna er þá
orðinn ca. 275 þús. krónur.
1 Við 2. umr. fjárlaganna x E.d.
tóku þaxx ýmsum breytingum.
’Og skulu hjer taldar helstu breyt-
ingar sem náðu fram að ganga
og nokkru máli skifta.
Felt var að veita Skúla lækni
Gxxðjónssyni 3500 kr. til hætiefna-
rannsókna.
Felt var að veita Haraldi Sig-
ui’ðssyni 1000 kr. sjúki*astyrk.
Bruna- og fasteignagjald opin-
berra eigna, fært niður í 18 þús.
úr 25 þús.
Framlag til shnalagninga lækk-
að um 15 þxxs. kr. og til brxxar-
gerða um 10 þús.
Felt var að veita 2500 ki*. til
að safna gögmxni að menningar-
sögu íslendinga.
Lækkaður var hljómlistanáms-
styrkur til Karls Runólfssonar úr
2500 kr. í 2000 kr. og styrkur til
Þórarins Jónssonar tónlistarnema
úr 3000 kr. í 2000 kr. Ennfremur
ferðastyrkur til Jóns Þorleifsson-
ar málara úr 2500 lti*. í 2000 kr.
og fjárveiting til Guðrúnar Ind-
riðadóttur úr kr. 2500 í 2000 kr.
Til vaxta af enska láninu eru
ætlaðar ki*. 10 þxxs. rneira en Nd.
' gerði ráð fvrir.
Til þess að gera nýjar stein-
'steypta-r sundlaugar ei*u ætlaðar Þyrli til að lúka námi sem spuna
kr. 5000 í stað 3000 kr. og kembimeistari kr. 1500.
Styrkur til Páls Þoríkelssonar Til Vestmannaeyjavegar kr.
til að safna xnálsháttum, hækk- 26250 í stað kr. 17500.
aður úr kr. 500 í kr. 800. Til Theódóru Sveinsdóttur til
BÁTUR SEKKUR.
Vjelbáturinn „Austri“ frá
Norðfirði sökk fyrir stuttu
út af Seyðisfirði.
Mannbjörg varð.
Nýl. barst hingað sú fregn áð
axxstan, að vjelbáturinn ,,Austri“
fi*á Noi’ðfirði hafi sokkið
xxt af Seyðisfirði. — Báturinn
hafði verið hlaðinn salti, sem
hann ætlaði með til Vopnafjarðar.
)Um orsakir slyssins er ókxxnnngt,
en þess er getið í síiúskeyti hingað,
að snögglega hafi komið leki að
'þátnum, og mennirnir hefðu með
axaumindum bjai’gast í smábát.
Vjelbáturinn „Austri“ var eigxx
'Ólafs Gíslasonar framkvstj. í Við-
'ey o. fl. Sú fregn gekk lijer um í
gamb. við slysið að tog. Austri
hefði sokikið, en svo er ekki, sem
ibetur fer; en fregnin hefir vitan-
í'ega stafað frá þessu slvri.
Taillæikkim á dönsSrum landbúo-
aðarafnrCtun í Þýskalandi.
Símað *r frá Berlín, að rxki«-
uáðið Ihafi samþykt tolllækkun í
cJðnskum landbúnaðarafurðum.
,