Ísafold - 10.08.1926, Blaðsíða 1

Ritstjórai.
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Sími 500.
ISAFOLD
Árganguriim
kostar 5 krónur.
GrjaJddagi 1. júli.
Afgreiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ: MORGUNBLAÐIÐ
51. Arg. 42. tbl.
Þridjudaginn 10. ágúst 1926.
Isafoldarprentsmiðja h.f.
Bændnr.
í Bandaríkjum Norður-Ameríku
er jafnaðarmannahreyfing liverf-
andi, borin saman við jafnaðar-
mannaflokkana í Evrópu. .Tarðveg-
urinn fyrir kaupstreitufjelagsskap
er ljelegur þar vestra. Verkafólkið
hefir sve hátt kaup.
Þetta er leiðin, segja margir
Norðurálfumenn, borgið þið A'erka-
fólkinu nægilega liátt kaup, og þá
þagnar allur jarmurinn. um þjóð-
nýtingu og annað ,teoretiskt‘ bra.sk.
Þeir taka Ameríkumenn s.jer til
fyrirmyndar; þar eru atvinnufyrir-
ta-kin rekin með svo litlum manri-
afla, en miklum vjelum, að liver
verkamanna getur fengið hátt kaup
— miðað við meðalkaup í Evrópu.
Mikið kveður að fólksstraumnum
úr sveitunum þar vestra. Eftir því
sem verkafólki fækkaði ið sveita-
störfin, tóku bændur vjelar í þjón-
ustu sína. Amerískir bændur nota
vjelar við fleiri og meiri störf. en
tíðkast annarsstaðar. Eftir því sem
kaupið hækkaði í borgimum, og tog
aði sterkar í .vinnuaflið þangað,|
urðu amerísku bændurnir að kaupaí
sjer fleiri og fleiri vjelar, til þessj
að geta komist af með færra fólk.
Og nú sem stendur streymir fólk-
ið til borganna, í krásir hinna háu
verkalauna, en bændurnir sitja eft-
ir folkslausir. Kaupkröfurnar vaxa
í borgunum, og borgunargeta at-
vinnurekenda sömuleiðis. þar sem
vjelamenning þróast hröðum skref-
um á öllum sviðum.
En hvað um landbúriaðinu,
bændurna liðfáu með vjelar sínar.
Þrátt fyrir hin víðlendu akur-
]önd, fyrirtaks samgöngur, marlc-
aðsborgir á liverju strái, ódýrt
rekstursfje o. fl. o. fl., fer svo
fysrir mörgum bændnm vestra, að
jieir geta ineð engn móti risið
undir því háa kau|)i. sem þar
viðgengst. TJndir eins og eitthvað
ber út af, lenda bændur í krögg-
um og eru þess stórfeld dæmi,
að fjölmargir verða að ganga frá
búunx sínuní.
Hvergi sje.st það áþíreifanlegar
en í Ameríku, hve hændur, þeir
sem jarðrækt stunda og á hemii
lifa og jafnaðarmenn geta enga
samleið átt. Takist jafnaðarmönn-
nm að spenna bogann svo hátt
í kaupmálum að þeim nægi, ferj
landbúnaður á heljarþröin.
Hjer úti á Lslandi er leikiun |
sá leikur, þessi árin, sem lengi
mun í minnum hafður, að bænd-!
urnir íslensku eru látnir styðja j
jafnaðarniemi hinna vaxandi
kauptúna, styðja öfgamennina,
sem espa verkalýðinn til óbilgirni,
seni ráða íslensknm búskap baria-
ráð.
Árið 1926 kann að verða merk-
isár í sögu íslensks landbúnaðar,
því þá voru á 3. þúsund íslenskú’
bændakjósendur flekaðir til þess
að kjósa jafnaðarmann, sem full-
'trúa sinn á þing. A
t
Eggert Pálsson
allsingismaður og prófastur á Breiðabólstað.
Að aflíðandi nóni 6. þ. m. var
fáni dreginn á hálfa stöng á
stjórnarráðinu. Var þá nýkomin
sú harmafregn til landsins, að
Eggert Pálsson prófastur á
Breiðabólstað væ«ri dáinn.
Hann fó*r utan í júnímánuði
til þess að leita sjer lækninga,
var skorinn upp þar á sjúkra-
húsi fyrir nokkru. Af þeim fregn-
um sem hingað bárust af upp-
skurði þessum, var þess ekki að
vænta, að hann ætti langt eftri’
ólifað.
Sr. Eggea’t Pálsson var fæddur
í Sogni í Kjós þ. 6. okt. 1864.
Foreldrar hans voru Páll Einars-
son bóndi þar og kona hans Guð-
rúu Magnúsdóttir Waage.
Eggert útskrifaðist úr Latínu-
skólanum 1886 og af prestaskól-
anum 1888. Ári síða.i’ fjekk hann
veriingu fyrir Breiðabólstað og
AÍgðist þangað 11. ág. 1889.
Árið 1902 vap sr. Eggert kos-
inn á þing. Var hann fulltrúi
Hangæinga á flestum þingum síð-
an. —
1 37 ár var sr. Eggert prestur
á Breiðabólstað í Jiinni fögru
Fljótshlíð. í 37 ár þjónaði hann
sama prestakalli. með þeirri ást
á starfinu. sem þeim einum er lag-
ið sem eru merin trygg’i»r í lund
og fastir fyrri’.
kSem búmaður viir sr. Eggert
sveitarhöfðingi'og forgöngumaður
á því sviði búskapar, sem mest
ríðiur á jarðræktinni. Hanu
tób upp plægingar í stærri stíl,
en ])ar þektist áður. Hann Var í
bnskap bæði framfara- og hug-
sjónamaður. Hann hreytti til um
búskaparhætti, tók upp eindregið
kúabú, og lagði niður sauðfjáj’-
búskap. Sýndi hann með því í
verki, að hann unni þeirri hug-
sjón, að gera sveit sína að sam-
feidrim töðuvelli, með nýtísku
nautpeningsbúskap.
En þá vantaði samgöngurnar
til Reykjavíkur.
Járnbrautarmálið var eitt hans
eldheitasta áhugamál alla tíð.
Sem klerkur og keunifaðir var
sr. Eggert hinn hugþekkasti öll-
um sóknarbörnum sínum. Með
föðurlegri umhyggju vildi hann
va ka yfri’ velferð sóknarbarna
sinna í smáu sem stóru. Sýndi það
sig best í sumar, er hann var að
kveðja söfnuð sinn, kveðja hann
fvrir fult og alt.
Það blandaðist engum hugur
um, er sá sr. Eggert á þingi í
vetur sem leið, að maðurinn var
vanheill. Þó Ijet hann það aldrei
uppi við samverkamenn sína. —
Hann varð að hvíla sig frá störf-
um clag og dag í senn. En aldrei
mælti hann æðru orð.
Og þegar þingstörfum lauk
hjuggust þeir við, sem best þektu
til, að mí niundi hann nnna sjer
Iivíldar. En sa’o var ekki. Þing
Arar eigi fyr iiti, en hann var kom-
inn austur í sóku sína. Þar tók
hann til óspiltra málanna, að und-
irhúa börn undir fermingu, og
sinna öðruin jireststörfuin.
Þegar því var lokið. ferming
úti. og liann liafði kA’att söfnuði
sína. stje hann á skipsfjöl, td
þess að freista þess, hvort, lækn-
arni’r gætu lengt líf hans. En það
reyndisf sato, að engin ráð voru
honum til hjálpar.
Er jeg- minnist á Jþingstörf
hans, get jeg ekki annað en hugs-
að um áliugamálið hans síðasta,
Þverárfyrirlileðsluna. Oll sín
starfsár liafði sr. Eggert verið
sjónarvottur að því, hvernig hin
„ólgandi Þverá1 ‘ eyddi og braut
blómleg lönd hinnar fögru Fljóts-
hlíðar. Áratugum saman, kynslóð
eftir kynsllóð, hafa menn horft
á eyðileggingu þessa, hvernig hin
beljandi móða braut og skemdi.
Sr. Egge.rt trúði á mátt mann-
legrar orku til þess að Ararðveita
landið, sA'eilina, frá eyðileggingu.
Hann harðist fyrir Þverárfyrir-
hleðslunni. í vetur sem leið va-r
ákveðið — loksins — að hefja
þá vörn.
En eins og sr. Eggert var land-
varnarmaður í sveit sinni, í AÚð-
ureigninni við Þverá, eins var
hann landA’arnarmaður á sviði
þjóðmála, gegn öfgastefnum og
flysjungshætti. Heima í hjfvaði
SA'eitarhöfðingi, á Alþingi stefnu-
fastur og ákveðinn fulltrúi hinna
íótvissu hænda, sem standa j
öruggri skjaldborg gegn alLri
lausung og svipvindum dæguróra.
•4WÞ
HEGGUR SÁ, ER HLÍFA
SKYLDI.
Deilan um Græriland er nú fa*c-
in að vekja heimsathygli. Islend-
ingar eru og alment orðnir full-
varisr þess, hverrar merkiugar mál
þetta er fyrir hið unga, fámenna
konungsríki vort. 1 Noregi eru há
spil lögð á borðið og Danir sjálfir
o]ina nú gættir fyrir hinum nýja
tíma; en sjónarsvið sorgaa’leiksins
mikla, er háður var í tíð íslend-
inga á þessu víðáttumesta ey-
landi jarðarinnar, blasiir \Tið undr-
andi augum þjóðanna.
Jeg hefi hjer fyrir mjer ýms
erlend rit, er lúta að þessa*ri deilu
—• og þar á meðal rek jeg mig
á eitt, eftir Norðmanninn Gunnar
Isachsen: Grönland og Grönlands-
isen, Oslo 1925, þaæ sem eindreg-
ið er haldið fram rjetti Noregs
yfir landiuu.
1 þessari bók er tekin upp sú
sköðun, er próf. Olafur Láæusson
lijelt fram í ritgerð sinni: „Rjett-
arstaða Grænlands að fornu,“
Andvari 1924 hls. 64 o. v.. að
nýbygði.r Islendinga A’estra hafi
myndað sjálfstætt ríki — en að
„lýðveldinu grænlenska lauk, er
Grænlendingar gengu á hönd Há-
koni konungi Hákonarsyni árið
1261.“
.Teg hygg að fullyrða megi, a.ð
fæstir hjerlendw’ liugSandi menn,
er þekkja nokkuð til sögu Islands
ATi]ji játast nndir kenningu próf.
Ó. L. uni afnám sjálfstæðrar ríb-
isstöðu Islands A-ið Gamla sátt-
mála; enda v;eri með henni lrippt
liyrninga.'’steini undan öllu rjett-
rnæti frelsisbaráttu vorrar að
undanfiörnu. 011 íslensk þ.jóð, og
mentaðir menn. sem til þekkja,
standa þar á móti skoðun þessa
sjerkennilega og einstaka lög-
spekings, er fengið hefir leyfi til
þess að dómfella þær skoðanir
um rjett ATorn, sem heimuririn
hefir virt og aðhvllst. Jeg hefi
rækilega sýnt houum firam á það
áður, að hann hafði, með þ\Tí að
rangskilja orð Konrad. Maurers,
leiðst út í þá kórvillu, að neita
nýlendustöðu Grænlendinga. (Sbr.
,ritg. mína ,Fornstaða Grænlands1,
Andvara f. á.). Að öðru leyti vil
jeg h.jer einuugis minnast þess
eins af ritdeilu okkar, að jeg tók
fram að hann hefði ATerið „feng-
inn til þess“ að setja skrif sín
am þetta mál iit fyrir almenning.
Ennfiremur hafði jeg og bent á
það, að hann hafði í „Rjettarsögu
íslands“ virt Grænland þess, að
geta þess á tæpuin þriðjungi af
blaðsíðu!
Á þennan veg er vísindamenska
þessa öndATegisfræðara vors um
rjett ríkisinsj En hefði það ekki
AT«rið ATarkárara af honum gagn-
vart hag og heiðri þjóðar vorrar,
sem hefir A’eitt honum eitt hið
mikilvægasta emhætti landsins, að
halda sjer frá því að leggja hjer
til mála, ú.r því hann hafði ekki
annað nje meira til brunns að
bera, heldur en staðlaust, óverj-
andi yfirboðsfleipur — til hins
\Terra.
Hefir þessum marini í »ra.un og
veru aldrei dottið í hug hver.ja
ábyrgð hann bar af því, að slá
fram slíkum óvinafagnaði og lok-
leysum í því efni, sem varðar
íslendinga. allra mestu, næst
þeirra. eigin tilveru og firelsi.
Ósjálfrátt livarflar hugur vor tií
þeirra, er börðust til sigurs fyrri'
s.jálfstæði Íslands, móti erlend-
um ofríkiskenningum. Þeir báru
ekki \Tiði að eldum fjandskapar
gegn rjettlætiskröfum þjóðar
ATorrar.
' Einar Benediktsson.
GISTIHÚS Á SVALBARÐA
Sagt er að öflugt ameríkanskt
fjelag með Lee forstjóra Me
• Alpine’gistihússins í Ne\v York í
broddi fylkingar ætli aS reisa
stórt og vandað gistihús í Kings-
bay á Svalbaæða næsta sumar.
|Á það að heita .Aeroplane HoteT
' og rúma 200 gesti. Skemtiferðir
til S\Talbarða aukast ár firá ári,
en liingað til hefir fólk ekki haft
'iieina AÍðd\Töl þar, enda er ekií-
jert gistihúsið. Nu ætla Ameríki-
'meiin að bæta iiiT þessu og bæt"
jist þá eitt ferðamannalandiö við
þau sem fyri»r eru. Nafniö bendir
á. að forgöngumenuirnir ætli
sjer að koma á föstum flugferð-
nm milli Noregs og Svalbarða til
að stytta ferðafólkinu leið.
Jarðskjálftar í Frakklandi.
Snarpur landsjálfti kom Ftrakk-
landsmegin við Ermasund, og
\Tarð kippanna einnig vart á
Ermasundseyjum og Englandi. —
Manntjón varð eklti af lands-
skjálftakipp þessum.