Ísafold - 10.08.1926, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD
V'.j
3
I Heiðarseli.
*
•Jeg kom á dögxmum ríðandi
.yfir Koluga-fjall, á leið frá
Blönduós til Sauðárkróks. Veðrið
"var eins unaðslegt og verið gat,
l)jart og kyrt. Laxáin var ltol'
mórauð, en þó var hún alveg niður
í grjóti. Það var bókstaflega eng"
in fönn til í fjöllunum, til þess
að gera nokkura vatnavexti.
Mjer dettur ekki í hug, að
-«revna að lýsa allri þeirri vellíðan,
sem í mann getur komið, einann
uppi á fjöllum, í öðru eins veðri,
með hlikandi vítsvni í allar áttir
og ilmandi gróandinn í hverri
laut. Og vera nýkominn af ryk-
ugu malbikinu í Reykjavík.
Þegar jeg kom niður undir tún
í Heiðarseli, hitti jeg dreng-
hnokka, sem var að að flytja
klömbrur í krókum. Jeg var ekki
fyr kominn t.il hans, en hanu
spyr mig hvaðan jeg sje. Jeg segi
honum það. En hann var ekki á
því að láta mig sleppa svo bil-
lega, hefi»r þótt rjettara að at-
ihuga þenna náunga, ‘sem svo
langt flæktist — og var ber-
liöfðaður.
Er jeg liafði leyst iir hinum
oauðsynlegustu spurningum, segir
drengur: „Og þú munt ætla í
Veðramót, og gista þar.“ — Jeg
kvaðst eigi myndi fara þar fram
hjá. „Þá er þjer best að koma
ínn, og fá þjer kaffi, því hjer
munt þú hitta Sigiwð bónda á
Veðramóti, því jeg sje ekki bet'
ur en hesturinn hans standi þarna
heima á hlaðinu."
Drengur hljóp inn, en jeg dok-
aði við í hlaðvarpanum og liorfði
yfir Heiðardalinn.
Vtwð jeg að * fara fljótt yfir
sögu að lýsa því sem hvawflaði
mjer í hug, þarna, þetta fagra
vorkvöld.
Fyrir 16 árum kom jeg ásamt
fleira fólki í fyrsta sinni yfir
Koluga'fjall, niður að Heiðarseli.
Býlið var þá í eyði. Noklorir hús'
kofar hengu þar tippi, en búið
var að tína timbrið inhan úr
flestum, en suin þökin hengu
uppi af ,,inngrónum“ vana. En
þau húsakynni líktust sannar-
lega ekki mannahústöðum.
Dani yar einn ,með í förinni.
Við áðum í túnfætinum. Vo*r var
hart og gróður lítill, svo að liesÞ
unum kom það vel að fá kjarn-
góða snöp.
í okkur var gáski, og hlupum við
upp á eitt þakið, sem hjekk uppi,
þó það hefði verið rænt all<ri
ástæðu til þess, með því að taka
stoðir og rafta, og ljetum það
dundra með oklrur niður í tóftina-
Að leikslokum spurði jeg Dau-
a»n, hvort hann þekti Valtý Ouð-
mundsson. -lú, svo var. „Þetta
hje,rna er bernskuheimilið hans“,
datt fram úr mjer ‘hugsnnarlítið.
Ftlendingurinn rak upp stór augu
og sagði síðan: „Jeg veit mikið
vel, að þje#r haldið að jeg sje
auðtrúa. en fyrir öllu ern tak'
mörk.“
— Hanc strauk reyndar hjeðan
frá stjúpa sínum 12 ára gamall,
hjelt jeg áfram; snöggklæddur og
berhöfðaður, yfir þessi fjöll, sem
við nú erum nýbúin að prjóa-
brjótast yfir, og hann sá hvorki
stjúpa sinn eða móður, fyrri en
hann löngu var orðinm háskóla"
kennari í Höfn, og amerískur auð'
áður, og gerði sjer fjöl, sem er
góð eftirmynd af gimstein forn-
íslenskrar heimilsprýði.
V. St.
kýfingur fjekk hann til þess að
koma tii Kanada í vísindaleið-
angur. Þar hitti hann gömlu hjón'
in aftvw.
Útlendingurinn stje á bak og
sló í. Auðsjeð var á svip hans,
að hann þóttist aldrei á æfi sinni
hafa fyrirhitt hraðlýgnari mann.
— Svona eru skáídsögur mann-
lífsins stnndum, æfintýrlegri en i
hugmyndaflug flestra skáldanna.
— Daninn fjekk sönnur á mál
mitt,, í na5sta náttstað — og við
sættumst.
Námskeið
í sundi og leikfimi.
Jeg kom inn í baðstofuna í Heið-
arseli, og drakk þar kaffi með
góðri lyst.
A Reykjanesi, skamt frá Skut-
ilsfirði hefir sundkensla farið
fram í sundlaug, sem þar var
gerð fyri.r nokkuð löngu. Laug-
in var lengi álitin allgóð, en smám
saman fór hún að versna, þang-
að til í fyrra að hún reyndist al-
veg ónothæf.
Þá ljet Norður-fsafja.rðarsýsla
gera nýja laug. Fjekst til þess
fjárstyrkur úr bæjarsjóði ísa,-
f.jarðar og f,rá U. M. F Huld. Er
þessi nyja laug mjog vel gerð,
„ , „ , 30 metra loug og 12 metra breið.
irumbyhngaw, sem hafa endur- „r . _ ..., . . ... .
. . J „. tl . ... „ íHeitu og Ikoldu vatni e«r vextt í
reist þetta fjallabyli. Barn var , . , _ .
„ , „ , . / .. ,, , lvana og er liægt að tempra hi>
par a tyrsta ari v voggu, sællegt , , . * ,
, , r, . ann í henm svo að lvætilegur sje.
og hraustlegt. En það sem vakti, „rr ■ , . , »
„ , . I Nu voítu tveu- kennarar tengn-
eftirtekt mina var, ' að svipur . _ „ , . .
„ ., , , ír að Reykjanesi, Stefan Runolfs-
hjonanna ungu í litiu irumbvi- ,, *. , „
. , , „ . . , ‘ 1 son til þess að kenna sund og
mgsbaðstotunm var ems osnort"- , „ ,
. „ , . . . Gnnnar Andrew til þess að kenna
mn af ahyggjum hfsms, ems og , „. . XT, , „ .. .
, .... . , leikfmu. Námskeiðið hofst 3. jvuu
svipur ungbarnsms í voggunm. , , _
,, T „ ,r „ ÍQg sóttu það 38 nemendur. Að
A þumu ytir baðstotudyrun- . ,,,
namskeiðinu lolknu voru þeir latn-
um hjekk utskorm rumtjol. Fjol' . , , , ... .... ,, „
* , , xr í ir sýna sund, utuþrottir og Mull-
m var auðsjaanlega ny. Meðan „. ,,,. , , ,
„ ,,,,,, • . ers-æfmga»r. Allir voru þa synd-
jeg drakk ur bollanum gat jeg . , , ,
“ * . r , , ® J ir, syntu bæði brmgusund og bak-
ekki að mjer gert að skotra aug* ... ,
, , , ,, , , sund nema tveir, sem eigi hofðu
unum a tiohna, pvi utskurðuv- ,
’ . „ , verið þar nema viku og syntu
mn var svo stilhremn og fagur. , . , . „ „ , , ,
„ , „ ”..., aðems brmgusund. 1J syntu hhð-
■— Hver hefir skonð þessa fjol, „ „,, , , , , „
, . „ , „ . arsund, 12 yfirhandarbaksund og
spurði jeg hustreyju. „ , „ XT , ,,.
,r , . . ,. , , , 3 k#raflsund. Nemendur voru latn-
— Maðurmn mmn gerði það í . ,
, ir keppa i 30 metra brmgusundi
vetur sagði hun. i » »,•,#. .• • ,
TI , „ . . ., ., og var sa fljotasti rjettar 30 sek.
— Hefir hann fengist mikið vio %■„. „ . ., ,
I Yfwleitt mun vera nukill i-
' XT . , ,, , „ . . . þróttaáhugi í þessu bygðarlagi og
— Nei, þetta. er i fyrsta smui „ . . „ . „
, , , mun hanu eigi fara mmkandi, er
sem hann reynir pao. i . ,.
hm nyja sundlaug reyndist svo
var þetta frá 95—125° á Fahren-
lieit.
Hundruð þúsunda af íbúum
stórborganna lágu úti á næturna,
meðan heitast var, í lystigörðum
og uppi á húsaþökum.
Er hitarni»r höfðu staðið yfir
nokkra daga, skall á ofviðri mik-
ið, er gerði hið mesta tjón víða í
Bandaríkjunnm.
jargskjálfta
hefir o»rðið vart hvað eftir annað
í Miðevrópu, en þeir eru sjald-
gæfir þar um slóðir, eins og kunn-
ugt er. Um miðjan júlí kom jarð-
skjálftakippúir í Austurríki. —
Fanst til haus um mest alt Aust-
urríki, en mest kvað að honum í
Steigermark.
Nýlega kom skeyti um jarð-
skjálfta í Norður-Frakklandi.
Rjett um sarna leyti og jarð-
skjálftinn va-r í Austurríki, var
mikill jarðskjálfti á Austur-Suð-
urhafseyjum, á Sumatra. — Þar
hrundu þorp mörg til grunna og
var talið að um 200 manns hefðu
fa»rist.
Fer aflasældin í Norður-
sjónum þverrandi?
Fiskimenn í Esbjerg kvarta.
STYRKTARSJÓÐUR
SJÚKLINGA
Á VÍFILSSTÖÐUM.
Minning
Jóns Magnússonar,
forsætisráðherra.
Jea
'erist nú forvitinn,
vel.
stend upp ur sæti mmu, til þess
, „ , „T. Namskeiðinu lauk 4. juh og
að athuga fjolma nanar. — Mjer* . , ,
, ,.,. hafði það þa staðið emn manuð
þotti, tu að sja, engmn viðvamngs-
, , , . XT. °g fjora daga.
bragur a henm. Siður en svo. Nu
kannaðist jeg við drættma. — »Jú,
þarna var sama myndin og sú,
sem þirtist í Lesbók Morgxvnbl.
í fyrrahaust, — mynd af íslenskri
rúmfjöl, sem geymd e»r í Norræna
safninu í Stokkhólmi.
Óvenjulegt tíðarfar
og jarðskjálftar.
i Undanfarinn mánuð, hefir borið
Þessa litlu mynd hefir bóridinn á því, hve víða að, hafa frjettir
í Heiðarseli tekið t'l fyrirmynd- kmnið, xim óvenjulegt tíðarfar
ar, og skorið s.jer rúmfjöl, prýðis- Sagt hefir verið frá því hjw
fag."a eitis og frummýndin.* Til í blöðxxm, að rigningar gengi svo
]iess hafði hann xxotað kvöldvölr miklar í Miðevrópu, að stór vand-
ur í vetur, og fundið við það ræði hlutust af. Vatnavextw urðu
ánægjxx, tvöfalda ánægjxi, í því Svö miklir, að ár flóðu vfir víð-
að geta h.jálpað sjer sjálfnr og áttumikil akurlönd, fara varð á
um leið prýtt litla heimilið sitt. bátunx, nm mörg þorp og boírgir
-------- I og samgöngur teptust víða í
Er jeg síðan hugsa unx endxxr- marga daga, því vegir og jánx'
reisn íslénsks heimilisiðnaðar, og brautir fóru í kaf á st&rurn svæð-
verkefni það, sem liggxw fyrir um.
fi’aman hendxir hinnar uppvax' Tjónið af vatnavöxtum þessxun
andi kvnshjðar, að gera heimilin var metið á hixndrxxð miljóna.
í landinu íslensk að ytri ásýnd'| Upp xxr úrfellum þessum komu
um, ]xá dettxxr mjer í liug afai’miklir Iiita.r xxm tírna. í Sví-
útskorna fjölin í Heiða»rseli, í þjóð t. d. , varð heitara en verið
fjallakotinxx litla, sem var í eyði, hefir í 100 ár. Á eyjunni Öland
en sem er bvgt á ný að frnm- í Eyst.rasalti varð hitinn 37—38°
hýlingshætti. jCelsius í skugganum.
Er ekki líkt ástatt með lxinn' Miklir skógareldar urðu í Sví-
forna listiðnað íslenskra heimila? þjóð í hitxxm þessunx.
Þar hefir legið við auðn. | Frá Rússlandi komu frjettir
En hinn ungi bóndi í Heiðarseli sömu daganá, að þar hefðxx orðið
fav.'ði mjer vonir um það, að lítið mikli.r eldsvoðar, mörg þorp
þyrfti víða til að vekjá löngun brunnið. Þar verða hús bænda
og kunnáttxx á ný. Hann þurfxi svo eldfiin. ]iegar miklir hitar og
ekki annanð en lít.ilfjörlega blaða,- þurkar ganga — vill kvikna í
mynd. Drættirnir í rúmfjölinni ís' stráþökumxm.
lensku; sem geymd e»r í fjar- Unx sama leyti — í miðjum júlí
lægu lairdi, vöktn þann fögnuð — gengu afarmiklir hitar í Am-
í hug hans, að hann settist við, eríku. Var þess getið, að um 100
þó hann aldrei hefði *veynt slíkt manns hefðu dáið úr lrita. Hitinxi
Allmargir fiskimenn í Esbjerg
hafa nýlega xxndirskrifað ávarp
t.il stjórnarinnar, þess efnis, að
síðustu árin hafi ýsuveiðin í
Norðursjónum verið svo hág, að
alt xxtlit sje á því, að ýsa gangi
þar fullkomlega til þui'ðar. Þeir
sem ýsuveiði stunda, fái ekki iroð
úr sjó, uema rjett um blá-ver-
tíðina. Vertíðin styttist, með ári
hverju. Þeir gætu vitanlega 'hætt
við ýsuna og allir stundað rauð-
sjwettuveiðar. En fari svo, má
búast við að alt, fari á sömu leið
með þá fiskitegund.
Eina ráðið fyrir fiskimemi í Es-
bjerg sje það að leita nýrra, fiski-
miða, stunda veiðar einhvers-
staðar annarsstaðar en í Norður-
sjónurn.
ÓEIRÐIR í PARÍS.
Talsvert hefir boi'ið á óeirðum
í París undanfarna daga, eink-
um hafa útlendhigar mátt kenua
á því.
Fyi'ir viku síðan urðu ólæti
rnikil á kauphöllinni, þegar gengi
sterlingspunds var skrárð á 242,5
franka. Horfði til. vandræða. Varð
að hætta gengisskráningunni.
Ótf'ú verslunarmanna á papp-
írsfrankanum, er nú orðin svo
niikil, að þeir neita margir hver.j-
ir að nota liann sem gjaldmiðil.
Hefii- komið til orða, að banna
verslunarmönnum að nota ei’lend-
an gjaldmiðil.
-Esingar gagnvart xxtlendhxgum
í París, hafa verið svo miklar, að
það hefir bo."ið við, hvað eftir
nnnað, að múgurinn hefir ráðjst
á þá á götum xxti. Glæða blöðin
útlendingahatrið. Sum veítir.ga-
húsin neita að selja xxtlendingum.
Vatnavextir í Kína.
Símað er frá Hankow, að flóð-
gn.rðar hafi bilað vegna i'eikua
vatnsflóða.l Yangtsekiang druku-
uðu þrjár þúsundir í flóðum.
Styrktarsjóði sjúklinga á Víf-
ilsstöðum hafa nýlega borist 2
höfðinglegar gjafir tii xniuning-
ar um .Jón heitinn Magnússon,
foirsætisráðherra. Er önnur gjöf-
in frá Alþingi en hin frá einum
vini forsætisráðherrans.
»Jeg get vel hugsað mjer, a5
þeir sjeu margir, sem lítið eður
ekkert k<i nnast við sjóð þenna,
styrktarsjóð sjxxklinga á Vífils-
stöðum. Jeg minnist þess ekki að
hafa nokkru siuni sjeð hans gitið
á prenti. Mig langar þess vegna
til að nota nú tækifærið og skýra
með nokkrum orðum frá ástæð-
um hans og tilgangi, en ekki get-
ur það orðið nákværn eður tæm-
andi saga sjóðsins, að þcssu sinni.
Sjóðxxrinn er stofnaður af sjúk-
lingum í Hælinu 2. ágúst 1911.
Hann e*x' þvi 15 ára ganxall nú.
Ekki get. jeg nxí skorið úr því
með óyggjandi vissu hver verið
liefir frumkvöðull þess, að sjóð-
u.rinn var stofnaðnr; en sam->
kvæmt, skilríkjum lians, senx enn
eru til, hefir Andrjes bóndi Pjet-
ursson í Nýjabæ í Vogum, sem
þá var sjxxkUngur á Hælinu, ver-
ið fyrsti géfandi til sjóðsins. Gaf
hann sjóðnum í fyrstu lw. 10.15.
Sigxu'ður yfirlæknir Magnússon
'hefir verið formaður sjóðsins frá
byffjun. Hann var einnig meðal
þeirra er fyrstir gáfu honuxu fje.
j Heldur var nix byrjun sjóðs-
ins smávaxm. Hið eiginlega stofn-
fje hans var aðeins liðugar 15
larónur, en við árslokin 1911 . ru
eignir hans kr. 165.71. Síðan hef-
ir sjóðurinn ankist jafnt og þjett,
|þó hægt hafi gengið. Við síðustn
áramót vonx eignir hans rúmlega
hálft tíunda þúsund krónxxr. —
! Aukning hans hefi»r að mestu
| leyti stafað af stuðningi sjúk-
linga sjálfi'a.Þeir hafa haft nokk-
jurs konar samvinnufjelagsskap
| mn innkaup nauðsynja, svo sein
í'itfanga og annara, óh jákvæmi-
tlegrar smávöru. Hagnaðmnnn af
þessari vex'fdunarstarfsemi liefir
verið aðaltekjulind sjóðsins.
Auk þess hefir stjwktarsjóð-
xxrinn nokkrum sinnum haft
happdrætti, selt happdrættismiða
aðallega sjxxklingum og fyrverandi
sjúklingum. En bæði þeir og ein-
stöku rnenn aðrir hafa stuðlað að
því, að selja nokkuð af þessura
miðum til anna«ra.
Einstöku simxum hefir sjóðnum
áskotnast áheit og gjafii', en' eðli-
lega hefir það verið fremur lítið,
])areð ekkert verulegt, hefir verið
gert til að kynna fólki hanu al-
merxt.
Tilgangxxr sjóðsins er að styrkja
fátækustu sjxxkhnga í Hælinu.
i Fyrstu árin var lxelmingnum af
árstekjum sjóðsins úthlutað í
styrk til fátækustu sjúklinganna,
síðar 'hefir ]vem fjórðxx hlutum
teknanna verið varið á sama hátt,
;eu afgangxxrinn hefir jafnan verið
ilátinn, við höfuðstólinn. Styrk
liefir verið úthlutað xi»r sjóðnum
einu sinni á ári. Hæðsti styrkur
senx veittur liefir verið er 90 kr.
Venjulegast liefir xxpphæðin ver-
ið frá 10—50 krónui’. Fram að