Ísafold - 05.11.1926, Blaðsíða 4

4
ÍSAFOLD
að minsta kosti í sambandi við
gamla stofninn, sem nú hefir ver"
ið haldið við suður í Kaupmanna-
höfn í rúm 30 ár.
Það bóluefni, sem .jeg hefi uú
pantað til viðbótar op koma mun
íungað í nóvemberlok, verður ef-
laust búið td af garnla stofnin-
sun, en næsta haust má búast við
að bygt verði á hmttm nýja og
•að efnið verði þá mun sterkara,
»g þá að öllum líkindum viðsjálla,
mVo að nauðsynlegt verði að við-
hafa þar hina mestu varkárni. Jeg
skal þó geta þess, að jeg hefi
feeðið um að hafa þetta viðbótar-
tjfni í haust nokkru sterkara en
það sem kom liingað síðastliðið
sumar, ef hægt verður.
Þó að menn nú orðið viti mik-
ið nm bráðapestina og hafi fund"
ið ráð til að draga úr mestu skað-
semi hennar, þá er þó langt frá
því, að öll hennar gáta sje ráðin-
Menn þekkja aðalorsök veik-
mnar, bráðapestarbakteríuna, og
ganga má út frá því, að hún sje
f og á fjenu alt árið. Hitt er öll-
irai ráðgáta, hvernig á því stend"
ur, að pestin drepur nær eingöngu
á haustin og frauiau ?.f vetri, ein-
mitt á þeim tíma, sem mótstöðu-
afl kindariniiar gegn sjúkdónr
um vfirleitt, ætti að vera sem mest,
þegar f.jeð er í bestum holdum
mndan sumrinu. Pestin fer ekki
e€tir holdunum öðruvísi en svo,
að hún drepur helst feitlagnasta
fjeð, sem virðist ætti að vera best
ntbúið að allri hreysti. Að kindin
þurfi að vera í einhverju sjeV
stöku ástandi til þess að pestar-
bakterían geti gert henni mein
lýuist og Ijóst a£ því, að enn he.f
ir ekki tekist á tilraunastofum
að sýkja kind með því að gefa
henni inn pestarefni og þó byrj-
ar öll náttúrleg hráðapest með
bólgu í maga kindarinnar (vinstr-
inni). Hið „sjerstaka“ ástand hef-
ir vantað við þessar tilraunir og
]>ví hefir sýkingin ekki tekist. í
einu tilfelli, segir sagan þó að sýk-
in hati t.ekist með inngjöf og það
var hjer á landi. Presti einum á
Vesturlandi, sem var hómópata-
iæknir, hugkvæmdist fyrir 50 ár-
um, að nota aðalráð hómapatíunn-
ar „líkt, skal með líku út drífa“
við bráðapestina og gaf nokkrura
kindum inn bráðaþestarkjöt. Það
hreif, en öfugt við-það sem hómó"
patinu ætlaðist til. Kindurnar dóu
allar eftir nokkra daga úr pest.
Þetta hefir eflaust verið um haust,
í pestartíðinni, og kiiidurnar því
verið í ,,s.jerstöku“ ástandi.
HIN ÓHOLLA HAUSTBEIT.
Það er víst öllum kunnugt, sem
átt hafa hesta hjer á landi, að
varla er til svo fjörugur hestur,
að hann verði ekki latur, þegar
hann gengur úti á haustin, • og þó
spikfitna hestar venjulega í haust"
göngunni. Það lítur því út fyrir,
að í haustbeitina vanti einhver þau
efni, sem hesturinn þarf með til
að halda fullu fjöri. Væri hægt
að inæla fjör kindarinnar á haust-
in á eins auðveldan hátt og hests-
ins, mundi koma í ljós sama fjör-
leysið. Sje liesturinn tekinn á gjöf
og gefið gott snemmslegið hey,
nær hann sínu fulla fjöri aftur á
viku til liálfum mánuði, og svo
mundi og vera með kindina. Þá
hafa líkama dýrsins aftur bæst
þau efni, sem vantaði í liaustbeit"
ina. — Meðan grösin eru að spretta
eru þau ríkust að þeim efnum, er
hjey um ræðir, og efnahlutföllin
best. Þetta breytist alt þegar gras"
ið er fullsprottið og enn meira
þegar það er „úr sjer sprottið“,
sem kallað er. Úr sjer sprottið
gras í ágúst mánuði er engu betra
fóður en ófullsprottin sölnuð grös
seinna á baustin; 'hvortveggja er
ónógt fóður, af því að úr því eru
farin efni, sem dýrunum eru þýð-
ingarmikil.
Venjulega byrjar bráðapest ekki
fyr en um miðjan október eða um
það leyti sem fyrstu frost koma,
þegar fjeð fer að lifa á sölnuðum
grösum Á harðvelli sölná grös
meira og jafnar en í mýrum, þar
eem græna nál má finna fram
eftir vetri. Pje sem gengur á harð-
veili er hættara við. bráðapest en
því sem gengur á mýrum. í góð"
um grassprettuárum, eins og síð"
astliðið sumar, eru grös snemma
fullsprottin og verða úr því álíka
ljelegt fóður og sölnuð haustgrös. j
í siíkum árum byrjar bráðapest
löngu áður en frost byrja. Svo!
var í sumar, pestin byrjaði þeg-:
ar í ágúst sumstaðar á landinu og
drap mjög mikið í september, án
þess að nokkur veruleg frost
kæmu.
Það er gamalt ráð gegn
bráðaprest, að taka fjeð snemma^
inn á gjöf, áður en grös sölna að
ráði og að gefa því góða tngjru
áður en það er látið út á morgu-
ana. Bráðapest er vön að gera
minna vart við sig þegar snjó
leggur snemma, en þegar jörð er
auð og veðurátta misjöfn með
frostum og þýðu á víxl. Alt þetta
og fleira bendir til þess, að veik-
in standi í nánu samband' vit lje*
legt etnasnautt fóður og athugi
maður gömlu 'húsráðin gegn pest-
inni má rek.ja í gegnum bau þann
rauða þráð að be«ta varnarmeð-
alið sje að bæta úr efnavöntun lje-
legs fóðurs með því að gefa fjenu
það fóður, sem inniheldur van'"
andi efnin- Sömu sögu er að segja
frá Skotlandi, þar sem bráðapest
hefir legið í landi í hundruð ára.
Pjárinenn þar segjast geta stans-
að veikina með því að gefa fjenu
grængresi, ungt gras, ungan smára,
grænt safamikið fóður, rófur, og
með því að láta lömbin undir ærn-
ar, ef þær mjólka — eins og menn
sjá samskonar húsráð og okkar,
sem öll miða að því að bæta upp
efnavöntun beitarinnar. —
Hvaða efni það eru, sem hjer
er um að ræða og vantar í haust"
beitina, er erfitt að segja, en ekki
þætti mjer það ólíklegt, að vönt"
un á „vítaminum11, þektum eða
óþektum, gæti orðið til þess að
setja kindina í það „sjerstaka“
ástand sem útheimtist til þess að
hún geti sýkst af bráðapestarbak-
teríum á náttúrlegan hátt.
Þegar M. E. var í Höfn í sum-
ar, skýrði hann prófessor C- O.
Jensen frá hugleiðingum sínum í
þessu efni. Lagði hann það til, að
gerðar yrðu tilraunir þar á rann-
sóknastofnun Landbúnaðarháskól-
Utrýmið
Ratin jeta rottur og mýs al mikilli græðgi
og fá af því sinitandi sjúkdóm, sem verður
þeim að bana.
Ratinin drepur rottur á 1—2 dög-
um, en smitar ekki á sama hátt og
bakteríuefnið Ratin.
Bæjarstjómir og hreppsnefndir ættu að senda
pantanir sínar til Ratin-Kontoret Köben-
havn K. Nánari upplýsingar læt jeg 1 tje, ef
óskað er,
Ágúsf Jóeefsson,
heilbrigðisfulltrúi Reykjavík
ÞINQEVRAR
i Húnavafnssýslu
með Geirastððnm, Þiageyraseli, Eorns-
árselslandi og Drangavik á Strðndnm
eru til sölu með öllum hlunnindum og lausar úr ábúð í
næstu fardögum nema Drangavík.
Þingeyrum fylgir ágæt laxveiði í Bjargós og kvísi-
unum austan Þingeyra. Ennfremur er nokkur trjáreki á
Þingeyrasandi og selveiði oft mikil.
í kaupinu geta fylgt skepnur, landbúnaðarverkfæri og
veiðitæki til lax- og selveiða.
Lysthafendur snúi sjer til eigandans Jóns Pábnasonar
á Þingeyrum, eða Valtýs Stefánssonar, ritstjóra, fyrir 1.
febrúar næstkomandi.
rottunum!
ans, er gæfu mönnum ákveðnar
bendingar í þessu efni. — Tveir
kindahópai- væru fóðraðir með
mismunandi fóðri; fengi annar
holt fóður, snemmslegið hey og
annað fóður, sem væri „vitamin“-
auðugt, en hinn hópurinn fengi
„vitamin“-snautt fóður. Yrðu svo
settar bráðapestarsóttkveikjur í
kindurnar. Kæmi þá í ljós, hvort
fóðrunin hefði eigi áhrif á það,
hve kindurnar væru næmar fyrir
sj úkdóinnum.
Próf. Jensen sagði vandkvæði á
að koma þessum tilraunum á, og
er óvíst hvað úr því verður.
Það væri ekki smáræðis fengur
fyrir landbúnað vorn íslendinga,
ef það tækist, að grafast fyrir
mein þetta. Hugsanlegt ræri, ff
hægt væri að fá vitneskjn um það.
hvaða efni vantaði í haustbeitimi.
að þá mætti með tiltölulega litl
um kostnaði, losna við postinn
með öllu.
TVÖ ÞÚSUND SJÓMENN
FARAST.
Um fyrri mánaðamót æddi óg-
nrlegur fellibylur yfir hafið, milli
Kína ag Japan. Pó^. hann rjett
fram hjá Hongkong og olli engu
tjóni á landi, en fiskiskip, sei*
voru að veiðum skamt þar undan.
fórust unnvörpum og er talið að
farist hafi þar 2000 sjómenn.
um því til næsta morguus. Við
krjúpum inn í litla tjaldið og
sofnurn, en það líður ekki á löngu
áiður en sólin rekur okkur á fæt-
ur aftur. Úti er dýrlegur morg-
iin. Sumarmorguu, sólskinsmorgun
á Lslandi! Það er töfrandi yndi!
Loftið er svo bjart, og svo hreint
að öll fjöll i nánd og í lengstu
fjarlægð eru eins skír og þau
væru máluð á gler með fínum,
i/unnum litum. Loftið er tært eins
og vatnið í Plosagjá og andvarinn
iiressandi eins og svaladrykkur.
íádíkt loft þekkjum við ekki heima
hjá okkur. Snjóhvítar jökulbreið-
ur ljóma í sólinni og tignarleg
fjöll roðna fyrst, fyrir upprennandi
sólu og verða svo þlikandi grá og
wislit. í fjarska frá vatninu, heyr
ist fuglakliður. Aunars lætur eng-
in lifandi vera heyra til sín. O-
Iiygðin, hin einmanalega, ósnortna
eyðimörk byrjar nýjan dag með
hátíðlegri kvrð og óflekkaðri
fegurð.
Óbygðir íslands bera meiri eyði
uíerkursvip en óbygðir í Þýska-
landi. Víðsýnið og skógleysið hjer
k landi valda ]iví- Og þessi tær-
iJiki loftsins, sern gerir alla
drætti í landslaginu svo hreina
«g skýra, lætur (4dcur gleyma
skógum vorum og lundum. Aldrei
hefi jeg saknað skógarins hjer á
landi, nema þar, sem hann á
heima, í skjólgóðum dölum. Aldrei
»æti morgun við Hvítá orðið eins
fagur og þessi er, ef skógarhyldu
hæð og dal og drykki í sig alt
það guðdómlega ljós, sem uúna
flæðir jdir landið og breiðar jök-
ulbungur.
Við förum niður að ánni til
]>ess að flytja bátinu yfir um. Við
erum aðeins tveir, því þrið.ji fjc-
lagi okkar er að safna spreki til
þess að hita kókó- Báturinn, sem
á heirua Jieim megin, seni við er-
um staddir núna, er býsna þung-
ur fyrir tvo og auk þess Jiggur
hann heldur langt, frá bakkanum
uppi í brekku- Hvað á að gera"
Synda? En jökulvatnið, sem er
kolmórautt og flvtur .jaka með
talsverðri straumhörku? En sólin,
sem er svo hlý og kókó, sem er
að bíða eftir okkur! Við förum
úr fötum, og tökum árarnar- Það
er yndislegt að róa alveg ber og
óhindráður og láta morgunsvala
leika um líkamann. Hinum megm
setjum við bátinn upp, óskum
hvor öðrum tilhamiugju og steyp"
um okkur ofan í Hvítá. Hún er
ísköld og istraumhörð og við verð
um að beita öllum kröftum. En
við ko'mumst yfir um, bláir og
rauðir af kul^a, en sól og* glíma
bæta fljótt úr því. Það besta. við
þetta þykir okkur sú uppgötvun,
að það er yfirleitt hægt að kom-
ast á sundi yfir jökulvötn á ís"
landi.
Þegar við búum okkur á stað
eftir hádegi, dregur upp þoku,
jöklarnir hverfa og eftir dálitla
stuud fer hanu að rigua. Þá verð
ur ekkert úr Kerlingarfjallaferð.
Við treystum ekki almennilega
litla tjaldinu okkar og ætlum að
reyna að komast í eiiium áfanga
til Hveravalla. Þar vissum við af
sæluhúsi og af laugum og hver j
um, sem hlutu að vera einhver
liin mestu þægindi á óbvgðarferð.
En sú leið var löng og sú nótt
einhver hiii erfiðasta ferðanótt,
sem jeg hefi strítt við. Ekki Ijetti
þokunni og hann rigndi í skúv-
nm. Við sáum lítið af landslaginu
og bakpokinn seig í. En áhuginn
á að rata eftir korti og áttavita,
og nauðsynin á að komast áfram,
fyllir menn þrjósku, stælir þá og
hressir. Eftir 13 tíma göngu náð-
um við sæluhúsinu á Hveravöll-
um, Jijakaðir og hungraðir. Þar
er gott að gista, þótt húsið sje
hvorki háreist nje bjart. En rjett
hjá kofanum eru bullandi hverir
og laugar og alstaðar hægt að
sjóða og matreiða. Það þykir okk-
ur gróflega skemtilegt. Slíkur
eyðistaður finst okkur vera para-
dís ferðalanga, þó við fáum ekki
að sinni að sjá landslagið í kring.
Það rignir látlaust í tvo daga og
gerir jafnvel hríð. Til dægrastytt-
iúgar er gott að tyggja harðfisk,
loika á guitar og reyna sig við
framburð á íslenskum orðum, þó
tungan vefjist um tönn. Aðfara-
nótt þriðja dagsins fer hann aö
stytta upp. Morguninn ef-tir er
ljómandi gott veður. Þá er okkur
aftur fulllaunað fyrii- alla erfið-
leika og rigningardaga. Nú glitra
jöklar á báðar hliðar. Við förum
að rannsaka Hveravelli- Vatnið í
hverunum er himinblátt og tært
eins og gler. Alstaðar eru óvana-
lega fallegar 'myndanir af hvera-
hrúðri. Við firnum holu með heitu
vatni í, sem er mynduð eins og
stórt baðker. Baða! Úr fötum! —
og nú buslum við og veltum okk-
ur í hiiniubláu, mátulega heitu
vatni og erUm eins og nýfæddir
eftir þriggja daga moldarkofa-
vist. ísland — þú kynlegasta land
á hnettinum! Milli ísgljáandi jökla
böðum við okkur í heitu, himin-
tæru vatni! ísland — þú ferða
mannaland! Allir þínir hraustn
synir og dætur hljóta að elska
þig og hljóta að leita fjalla þinna,
hvenær sem þeim gefst tækifæri
til!
Eftir hádegi gengum við upp-
á Dúfufell til þess að geta sjeð
yfir allan Kjöl. Lengst í suðri
hyllii' undir Heklu. Bláfjall rís
eins og voldugt vígi í jökla
mynninu- Kerlingarfjöllin bera al
öðrum fjöllum eins og Alpaf.jal!
garður með bröttum tindum. A.
Kjölnum skiftast á grænir velli;*.
hrailn og dauðir sandar. í uorðri
stendur Mælifell eins og hároist
varða, sem vísav vegfaranda leið.
Allir langferðainenn bera mjög
hlýjan hug til slíkra varða, hvort
sein þær eru gerðar af mannahönd'
um eða náttúrunni. Þegav sólin
sest um kvöldið vefur hún blá
rauðri blæju uta alla oyðim.örkimi-
Hún slær roða á jöklana og reykj-
arstrókar úr hverunum eru dreyv
rauðir af röðulbjarma. Dásawilegl
er þetta sumarkviild á Hveravöll-
um. Það ev kóróna Kjalfevðav
inriav.
Ni»wd.
/