Ísafold - 21.06.1927, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Jón Kjar.tansson
Valtýr Stefánsson
Sími 500.
ISAFOLD
Aígreiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
Cfjalddagi 1. júlí.
Argangurinn
kostar 5 krónur.
DAGBLAÐ:MORGUNBLAÐIÐ
B2. árg. 29. tbl.
Þriðjudaginn 21. júni 1927.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Aðstaða bænda
wið næstu alþingiskosmngar.
Eftir Guðmund Friðjónsson.
(Niðurl.)
III.
Horfst í augu við staðreyndir.
Jeg drap á það í fyrsta kafla
þessa ináls, að Alþýðublaðið hefði
pvi an
Q!i'
þín framar væri hvergi
vígi
vesturheimska frelsið æfintýr
og lýgi-“
Vera kann að svo sje, að fáeinir
menn í landi voru sjeu fastheldn-
ir á grasrót og mold. Þeir unna
landrýminu eins og skáldið vest-
ræna. Þar er þeirra eina frelsi.
Landslögin og sveitarstjórnarlög-
in legg’jast á eitt að kúga þá og
vei’kalýðurinn gerir.slíkt hið sama.
eftir aldamótin, blaðið sem Pjetur |>að væri sæmilegt þessum afkom-
(1. Guðmundsson ábyrgðist, ámælt éndujn' landnámsmannanna, sem
'ákafíega bændum fyrir meðferð- nAmu heil hjeruð, að halda dauða-
ina á fólkinu, í vinnúbrögðum, at- haldi £ jörðina sína. En ekld er
3æti og útlátum. Jeg veit ekki sú fastkeldíii annálsverð, svo al-
með vissu, Jiversu þessu máli' ment sem stórjarðirnar eru boðn-
skaut við, t. d. sunnanlands. En, ar til haups í öllum landsf jórð-
það veit jeg, að þá var Norðan-1 ungum þessi árin, eða til ábúðar.
lands farið með fólkið á sama j j>au sanrLÍndi eru ólirekjandi, að
hátt, sem húsbændur og husfreyj- kændurnir vilja yfirgefa jarðirnar
ur fóru með sig. Bændur gengu 0„ færa sif? á mölina, heldur en
til allra verka með hnskörlnm, búa áfram _ ekki fyrir þá sök,
og húsráðendur sátu við sania a5 þeir öfUndi í hjarta sínu verka-
borð, sem fólkið. Húsfreýjur |y5inn af þeirri stöðu að vera á
gengu í draslið. Vinnufólkið eUgri grasrát, heldur liugsa þeir
gi'æddi þá fje, ef ráðdeild var í aem svo, að ekki geti annað verra
því, þó að húsráðendur græddu ^ ttn einyrlcjabúskap í sveit, þar
elcki, Vinnumenn og vinnukonur sem flestöll lífsþægindi vantar, og
gátu orðið búendur, ef þau sótta engin hvíldarstund fæst frá lífs-
að því takmarki, með atorku og baráttunni.
ráðdeild. Þetta atferli var í sar.i-j gn þeir bændur sem þaunig
ræmi við landshætti. Vinnumenn hugsa< lita þ5 ekki stúrt á sig. Og
séra hofðu sauðfje á kaupi smu meðan þeir vilja lieldiu’ moka snjó
og í hlunnindum á grásnytjum,
voru • sjálfum sjer og húsráðend-
um betri, en lausafólkið er, sem stagargötunum, ættu þeir að láta
fer á flugi um landið og grær þa5 egert að ganga til alþingis-
af hlaði sjálfra sín og frá fjen-
aðarhúsura sínum, en snjó af kaup-
sjáandi
líosninga með verkalýð bæjanna,
sem er á seil þeirra l'eiðtóga, sem
ras'/ hat'a alskonar snákilsku á hornum
sjer gagnvart landbændrmum. —
og hagsmmrir
þessara stjetta fer eklti saman,
og getur als ekki farið sömu götU,
meðan grasrótin lcemst ekki á möl-
ina. nje mölin á grasrótina.
i
hvergi saman við sveitalífsskilyrð
in. þeir menn sem æst liafa fólkið
t.il að slíta sifjaböndin við
rótina, hafa unnið ýmist
eða blindandi, óþarft. verk og all- Hugsunarháttur
illt.
Bi'ígslyrðin til bændanna, um
illa meðferð á vinnufólki og lcaupa
fólki, Ijet. og lætur í eynm okkar
Norðlendinga eins og' öskur í blót-
neyti, sem stangar moldarbarð. —
er æfinlega óviturlegt að stofna j
tiJ óvildar milli aðiJja, sem svo,
eru settir, að hvor um sig er upp
á. hinn kominn. Bændur þurfa á
verkafólki að halda. Og verkafólk
þarf á vinnuveitendum að halda,
bæði til lands og sjávar. A.lúð og
viðskifti koma sjer vel fyrir baða
hlutaðeigendur. Þeir sein hlynna
að bræðrabýtum milli stjettanna,
eru þarfir menn, en liinir vargar
í vjeum. i
Jafnaðarmannablöðin eru með
sífeldar selbitasendingar í
bændanna. þau fárast. um að stór
bændur drotni yfir landinu 0SilífinUi ^ þeir sem,lengst fara, Nú
garð
Þgg
IV.
Andstæður hugsunarháttur.
Verkalýðsstjettin í kaupstöðun-
uiu er lvormmg og að þvi leyti
elvki þroskuð, er m. ö. o. ungling-
ur, sem skortir þroska..
Iíún hefir lært. utan að af leið-
togum sínum útlendar kenning'Vr,
maimfjelagstiráarbrögð, senv ofsa-
menn hafa borið fram í þjóðfje-
lögum, sem lutu ofjörlum iðju og
löggjafar. Þessir menn hafa lítils-
virt þjóðerni, sögu og jafn vel
tungu, lát.ið sjer í ljettu rúmi
ja trúarbrögðin og glott kuld’
lega við hjúskapnum og heimili-.-
meini daglaunastjettinni jarð-
gæðin.
Skoðum nú til; I
Eina frelsið, sem bændurnir
hafa að hugga sig 'við nú á tím-
um, er frelsi landrýniisins, þai'
sem það er til. Þetta frelsi kemur
Klettafjalíaskáldinu St. G. St. til
að brosa glatt í þessum ljóðlín-
um:
„Jeg xann þjer vestræn óbygð,
þú láðið lífs og bjargar,
sem rúmar vonir margar;
méð landrýmið þitt stóra,
eru það öfgamenniiTnr, sem setpi
ins á einn vegdað ógeðfelt væri
að fyrirlíta og fótumtroða trú og
siði foreldranna. Samskonar mót-
bárur komu fram í landi vo.ru
-gegn trúboði konungs. Þarna áttu
bændur hlut að málum. Veit jeg
það, að svo ilt og óþolandi getur
ástaiid orðið í landi, að bylting
sje eina úrræðið. En eru í raun
og veru þau vandræði hjer til
staðar? Og í öðru lagi s eru ann-
markarnir, sem hjer eru á lögum
og landsrjetti og atvinnúháttum,
þeim stjórnendum að kenna, sein
nú á að ganga milli bols og höf-
uðs á? Jeg nmn ræða það efni í
niðurlagi þessa máls, eða loka-
þætti.
Verkameimirnir, þ. e. a. s. Jafn-
aðarmennirnir haga sjer þanriig,
að þeir lieimta af öðrum — at-
vinnuna, kaupið og skipulagShætti
þjóðf jelagsins.
Bæiidastjéttin heimtar þessi
gæði.af sjálfri sjer. Þessi mis-
munur er svo mikjll, að hann girð-
ir fyrir allan pólitískan bræðra-
lagsliátt og samrvlna og þjóðmála
samvinnu í loggjöf og stjórn. Jafn
aðarmenskan liugsar einkanlega
um líðandi stund og svo um drauru
óra komandi nætur. Hún vill ekki
lifa við sögulega reynslu.
Bæpdastjettin hefir í heiðri vitn
isburð sögunnar. Hún segir við
sjálfa úg: Víti liðins tíma segja
mjer fiá því, sein jeg á að varast.
Hitt á jeg að ástunda, sern reynsla
liðinna alda gefur í skyn, að þjóð-
inni sje happadrjúgt.
Bændur verða að vera varkárir
í breytingum, tortryggir, íheldn-
ir, ef þeirra ]íf á að vera sæmi-
lega trygt. Bændastjettin á liags-
munavon sína undir breytingalitlu
lífi. Hún má ekki hætta til þess
að fálma í breytinganna átt. Hún
á á hættu, að tapa við þau köst.
Nú er það svo um öll lönd, að
stjettir manna skiftast í þjóðmála-
flolcka mjög eftir því, sem liags-
munavonirnar horfa við flokkun-
um eða st*jettunum. 'Bændur allra
landa eru íhaldsmegin, þó að und-
anfekningar finnist. Sú regla sýú-
ir, að stjettin veit og skilur, að
róleg framför er henni til brifa,
en rassaköstin til óþurftar, hver
sem þau eru og hvaðan sem þau
stafa.
Jafnaðarmennirftir vilja stvtta
vinnudaginn og þeir vilja, að lcapp
laust sje að verkinu gengið. Þessi
tvö atriði, nieð uppsprengdu lcaupi
í ofanálag, gerir allan landbúskap
fótalausan og,ljemagna.
Allir bændur í landi voru liafa
Jmarkið á fjelagsskapinn. Verður efnast á þann eina hátt, eða liald
Frá vatnavöxtunum í Bandaríkjunum. Vatnsflóðið brýtur flóð-
varnargarð, með járnbraut.
að dæma liann og lcenningar h:n.s
eft.ir þeim hoðburði, sem málgógn.-
in flytja og' ræðum hans á l’uud-
Ull*
Bændastjettin í hverju landi
sem er, situr.við hitt heygarðshorn
ið. Ilún ann sögunni, tungunni,
þjóðerninu, hjúskap og heimilis-
lífi, óðalinu, grasrótinni. þegar Ól-
ið í horfi, að vinna af kappi langa
dága og- sætta’ sig' við seintekinh
hagnað. Jörðin okkar eða moldin
er ekki hánytja, er dropasæl, þeg-
ar best gerir og a?vinlega fast-
mjólka. Samkvæmt því verður að
lifa á henni og haga sjer á allar
íundir.
Bændastjettin getur ekki heimt-
afur Tryggvason braut undir sig, að daglaun að kvöldi. Hún verður
til kristni, landslýð í Noregi, avár- að taka undir með Klettafjalla-
aði stórmennið boðskap konungs- skáídinu og segja spaklega:
„að reikna' ei með árum, en öldum
að álheiinta ei daglaun að kvöldum,
því svo leugist mannsæfin inest.“
i
Bóndinn verður af liafa „láng-
mið framundan“, á máli sama
skálds. Hver fyrniugabúhöldur
liefir fyrir stafni það takmark, og
reynsla liðinna tíma sannar þá
nauðsyn.
Jafnaðarmaðurinn lilýtur að
heimta daglaunin sín á hverju
kvöldi, sjer til lífs. Hann lifir á1
augnablikinu.
Hvað hai'a svona ólíkar stjettir
að gera undir eitt og sama jarð-
armen í kosningabaráttu ? Alls
ekkert eiga þær sameiginlegt á
þjóðmálasviðinu — fvrri en svo
væri komið, að hver bóndi væri
orðinn kotbóndi í minstu mynd,
sem aleinn væri að verki. Meðan
liann reynir að halda í því horfi
að vera vinnuveitandi, getur hann
ekki lagt lag sitt við stjett, við
kjörborðið, stjett, sem reynir með
löguni að stytta fvrir honura
bjargræðistímann og rýja hana
inn að skinninu með vægðarlaus-
uin kaupkröfum.
V.
Metnaður og' forysta.
Forysta og metnaður er tannfjé
örfárra einstaklinga. Forystusauð-
ur er með þeini metnaði, að hann
vill eigi láta það viðgangast, að
annar sáuður fari frain úr sjer.
Hann drýgir sporið, ef þess þarf,
svo að hann verði æ fremscur.
Slíkt hið sama er kappsmál reið-
hestsin.s. Hann titrar af „giímu-
skjálfta* ‘ í lilaðinu og æsist í reið-
inni, .ef aðrir hestar ögra honuro.
Þetta eðlisfar er samskonar og
þess mannss. sem er „með fullu lífi
og sál“, árvakur við athafnir sín-
ar. Hann situr uan byr til að sigla.
Og ef hann liefir drengskapinn :
stafni, mun liann aldrei sigla með
lík í lestinni.
„Mikill er metnaður yðar
frænda. og er eigi undarlegt, þó
að jeg hafi nokkurn.“
Hallgerður mælti.þessum orðum,
þegar hún átti tal við föður sinn,
og Hrút bróður hans. eitt sinn.
Líkindi eru til þess, að enn lifi
í metnaðarkolum bændanna, þann-
ig, að þeir kjósi sjer að láta eldci
tungarða sína færast inn á við,
nje heldur að færa saman kvf-
arnar.
Asbjörn selsmagi, systursonur
Erlings Skjálgssonar, vildi ekk:
fella niðúr rausn föður síns og
móður sinnar í búnaðarháttmn, bó
að árgalli og liallæri þrengdi að
honum. Vjer, sem enn sitjum á
grasrótinni ættum að seilast til
dæma í ok'kar eigin sögu, heldur
en til útlanda, þar sem öll u.d-
efni eru fjarskyld voru þjóðlífi.
Síðastliðið ár kom út bók í landi
voru, sem á víst að verða nokk-
urskonar fagnaðarerindi vinnu-
lýðsins okkar — „Rök jafnaðat-
stefnunnar“. Bókin er vel rituð
að því leyti, að hún grípur á
mannfjelagskýlum Englands, og
annara landa, sem eru því lík
að lífi og landsháttum. Þar er
verkalýðurinn til neyddur að sata
boði og hanni iðjuhölda og lands-
-drotna. Fólkið á enga aðra úr-
kosti. Grunnar og jarðvegur og
öll atvinnutæki eru í höndum of-
jarla. Þar biður alþýða um vinnu
og fær hana ekki nema höppum
og glöppum, og þau laun, sem
kalla má sveltilaun. En stórmennið
baðar í rósum. Þar sem þannig
hagar til, grípur fólkið til verk-
falla í örvæntingu sinni.
Hjer eru spilin á borðinu öðru
vísi. Hjer er landið falt, jarðirnar
boðnar í öllum áttum. Hjer er
opið h-qft úti fyrir nærri 1000
mílna strandlengju, sem 100 þús-
undum manna er strjálað um, og
fiskur úti fyrir allri þeirra óra-
lengd. Hjer er gengið eftir fólki,
til að Vinna. Og hjer skapar
vinnufólkið kaupið handa sjer með
kröfum. Hjer lúta verkveitendnr
vinnuþiggjendum.
H.jer ættu þeir að halda sam-
an við þingkosningar. sem ka.vpa
vinnu. Það væri eðlilegt og skyu
samlegt. Sú samheldni þyrfti aíls
eigi að stafa af drotnunargirni
eða aurasýki, heldur af löngnn'
til að halda í því horfi, s?m nanð-
syn kréfur, svo að landið losni,
við að steypast á höfuðið, eða