Ísafold - 20.09.1927, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
,um laganna. Að fyrv. stjórn var
ekki búin að skipa í stöðurnar
-stafaði vitaskuld af því, að skip-
in voru fjarverandi. Þau voru
fyrir Norðurlandi við landhelgis-
gæslu. En stjórnin hafði látið
undirbúa skipunarbrjefin.
Alt það, sem dómsmálaráðherr
ann segir um afskifti fyrverandi
stjórnar af þessu máli, er því
ósannindi frá byrjun til enda.
1 tilkynningunni gefur dóms-
málaráðherra þær ástæður fyrir
gjörrajði sínu, „að það sje óheppi
legt, eins og fjárhag landsins er
yarið, að binda landið við að
veita tveimur af þessum starfs-
mönnum 3000 kr. uppbót hvor-
um, æfilangt, oftan á frumlaun,
sem eru miklu hærri en laun
sýslumanna, prófessora og ann
ara starfsmanna í sambærilegum
stöðum.“
Þó ráðherrann tali hjer undir
yós, má ætla, að hann eigi við
skipherrana á varðskipunum. En
það er rangt hjá honum, að lög-
in bindi það á nokkurn hátt, að
þeim sje veitt hærri laun. í 1.
gr. launalaganna segir, að skip-
herrar hafi að byrjunarlaunum
6000 kr. á ári, en launin hækki
á þriggja ára fresti um 400 kr.,
upp í 7200 kr. En í 10. gr. sömu
laga segir: „Launaákvæði 1. gr.
skulu eigi vera því til fyrir-
stöðu, að núverandi skipherrar
haldi þeim launum, er um var
samið, þá er þeir rjeðust í þjón-
ustu ríkisins."
Sjá allir, að hjer er ekki verið
að binda það, að þessir menn
skvli hafa hærri laun en í 1. gr. er
ákveðið. Aðeins er sagt, að það
rmegi skipa þá með sömu launa-
kjörum og þeir höfðu áður.
Ef dómsmálaráðherrann var
óánægður með laun skipherranna,
gat hann sagt þeim upp og aug-
lýst stöðurnar síðan lausar með
Jaunakjörum samkv. 1. gr. Einn-
ig gat hann sett skipherrana til
bráðabirgða, eitt ár eða svo, og
farið fram á breytingu á lögun-
um, á næsta þingi, ef hann var
óánægður með eitthvert ákvæði
þeirra.
Þessar leiðir gat dómsmálaráð-
herrann farið, en ómögulega þá
leiðina, sem hann valdi, að ætla
sjer að sporna við því, að gild-
andi lög komist til framkvæmda.
Slíkt er gjörræði, sem er óverj-
andi og óþolandi af ráðherra. Ef
ráðherrann ekki tafarlaust bæt-
ir ráð sitt, verður að krefjast
þess, að hann verði látinn sæta
ábyrgð fyrir athæfi sitt.
an jöklinum í mörgum útföllum
á löngu svæði. Hefir póstur aldrei
verið skemuu en þrjá tímæ, í sum-
ar, yfir jökulinn með fylgdar-
manni, og nú í siðustu ferð í aust-
urleið 3þá tíma. í vesturleið nú
síðast voru í fylgd með honum
Jón Pálsson, kennari í Svínafelli
og tvær konur. Fóru því þrír menn
með pósti og þessu fólki til að
hjálpa því yfir jökulinn, sem sí-
felt tekur miklum breytingum, og
altaf þarf að gera við í hvert
skifti, sem yfir liann er farið, nú
í sumar, þó það sje dag eftir dag.
Þannig var það nú, að daginn áð-
ur hafði Jón Pálsson komið aust-
*ur yfir og verið þrjá tíma.
Þegar fólk þetta var komið ca.
^20 faðma, eða vel það upp á jök-
ulinn, urðu menn (og þar á meðal
pósturinn) að taka til verka, en
Jón Pálsson beið á meðan og
gætti hestanna, hjá honum voru
og konurnar. En brátt kólnaði
þeim að standa þar, og sótti þá
'einn af þeim, sem unnu að við-
gjörð jökulsins þær, og fylgdi
'þeim þangað sem unnið var, til
þess að þeim hitnaði við hreyf-
inguna, en það varð þeim til lífs,
því rjett er þær voru nýkomnar
þangað sprakk jökullinn, rjett fyr- hvergi fundið, að K. S. hafi feng
ir ofan fætur hestanna, frá aðal- ið eina eða neina löglega heimild
•jöklinum um 3 mannhæðir og á til þess að hirða gjald þetta, en
að giska 20 faðma á breidd og ca. tækt virðist það því aðeins hafa
70 faðma á lengd frá austri til verið, að forstöðumenn þessara
vesturs, og klofnaði og tættist (raunar óskyldu) stofnana í Vík
•allur sundur í ótal stykki. Fjellu hjeldu eða ljetu halda því eftir af
þar niður allir hestarnir, sjö að ísláturfjárandvirði almennings.
•tölu, og maðurinn er gætti þeirra. Það verður sem sje alls ekki talið
Maðurinn og koffortahestur hafa neitt gildi í þessu sambandi,
póstsins með öllum póstflutningn- þótt fjelagið sjálft (sá, er tekur)
um hurfu þar með öllu, en sex samþvkki eitt eða annað á fjelags-
hestarnir sáust, nokkrir fastir fundum sínum, um að taka fje af
milli jaka í sprungum; náðust þrír mönnum, og það einnig mörgum
lifandi eftir mikla mæðu. — Á utanfjelagsmönnum, er slátra hjá
nokkru því svæði, er niður fjell, Sf. Sl. í Vík, ef þeir sjálfir hafa
var vatn undir. ekki skírlega skuldbundið sig til
Maður var þegar sendur að að hlíta því eða sjerstaklega, hver
Reynivöllum eftir mönnum; voru og einn, gefið óvefengjaníegt sam-
átta; menn að leita, það eftir var þykki sitt til þessa. Og þó að K.
dagsins, fram í myrkur, að Jóni S. hafi í framhaldi af þessu fært
sál. og póstflutningshestinum, og þetta gjald inn í stofneign fjelags-
iiæsta dag, en árangurslaust. Var manna, á sitt eindæmi, og síðan
póstur einn í leitinni. Hjelt hann gefið út stofnbrjef á það og af-
svo áfram ferð sinni hingað. Kom lient mönnum (sem reyndar virö
klukkan 9% e.in. lO.þ.m. með póst- ist mótmælt af L. J., að hafi átt
einungis frá brjefhirðingunum frá isjer stað, að því er hann snertir),
Fagurhólsmýri og Svínafelli. (þá verður ekki litið svo á, að þeir
Þess skal að endingu getið, að hafi með því að taka á móti brjef-
hefja átti nýja leit að Jóni sál. og unum skuldbundið sig til sam-
póstflutningnum, bæði úr Suður-1 þyktar á þessu, enda munu brjef
sveit og Oræfum.“
Kaupfjelag Skafffellinga
og Sláturf jelagið i Vik.
Haustið
f ellingur1 ‘
1925
tvær
blað, og vítti þá aðferð, sem stjórn
sláturfjelagsins í Vík hefði við-
haft, að taka stórfje af almenn-
ingi, 1 kr., 75 au. eða 50 aura af
hverri slátraðri kind, undir því
yfirskini að verið væri að safna
fje í húsbyggingarsjóð, en svo
þegar sláturhús var reist í Vík,
var það Kaupfjelag Skaftfellinga,
sem var talið að eiga húsið, en
ekki almenningur, sem slátraði
kindunum og lagði fram f jeð til hús
byggingarinnar. Almenn óánægja
hefir orðið eystra út af þessu
framferði, en það varð þó fyrst í
sumar að til málsóknar dró.
Tilefni máls þessa var það, að
stjórn Kaupfjelags Skaftfellinga
gekk allhart að við innheimtu úti-
standandi skulda hjá almenningi.
Risu út af þessu vafstri málaferli,
og standa þau enn yfir. — Meðal
þeirra manna er var stefnt, var
Loftur Jónsson káupmaður í Vík.
Hann skuldaði kaupf jelaginu eitt-
hvað á níunda hundrað krónur,
in ekki bera það með sjer, að
þetta gjald sje þar inn runnið,
nje lög kaupfjelagsins gera ráð
fyrir slíkri stofnfjáraukningu.
Hvort eða að hve miklu leyt.i
fjársöfnun þessi, eða, meðferð fjár-
ins, varði á annan hátt við lög
landsins, liggur eigi hjer fyrir að
dæma um. Eu eigi virðist geta
komið til mála annað en að við-
út. Nemur. urkenna, að þeir, er það vilja, geti
að sjálfsögðu mörgum tugum þús- 'krafist íullrar útborgunar á þessu
unda sú upphæð, sem tekin hefir tekna fje, hvenær sem er, ásamt
Eftirtektarverður dómur, sem mjög varðar allan almenning eystra
skrifaði „Skaft- lagið verður að svara
greinar í þetta
verið af almenningi í sambandi við
slátrunina í Vík.
Hjer fer á eftir þessi kafli úr
undirrjettardómnum. í stað þess
að í dómnum eru notuð orðin að-
alstefnandi og gagnstefnandi, er
hjer sett framkvæmdarstjóri K. S.
(aðalstefnandi) og L. J. (Loftur
hæfilegum vöxtum. Og þar seiri
vitanlegt er, enda framhaldið í
málinu af L. J. og í aðalatriðum
viðurkent af framkv.stj. K. S., að
K. S. hefir Iiirt gjald þetta — og
ef nokkur veruleg breyting hefir
á þessari hirðingu orðið upp á síð-
kastið, hefir framkv.stj. K. S. eng-
Slysið á
Breiðamerkurjökli.
Skýrsla sjera Magnúsar Bjarnar
sonar prófasts á Prestsbakka.
Sjera Magnús Bjarnarson, pró-
fastur á Prestsbakka á Síðu, hefir
sent póststjórninni skýrslu um
slysið á Breiðamerkurjökli. — Er
skýrsla hans svohljóðandi:
„Það er upphaf þessa máls, að
mikill gangur hefir verið í jökl-
inum á Breiðamerkursandi upp af
og umhverfis útfall Jökulsár, og
hann á því svæði gengið mjög
fram og klofnað. Áin sjálf hefir
verið afar vatnsmikil og langt
fram yfir ófær; kemur hún und-
sem hann var krafður um greiðslu og hefir þetta gjald verið hirt a£
á. Loftur notaði tækifærið og
gagnstefndi stjórn lcaupfjelagsins,
og krafðist m. a. þess, að sjer yrði
endurgreitt alt það fje, er tekið
hafði verið af kindum þeím, sem
hann Iiafði slátrað hjá sláturfje-
laginu.
Hómur í máli þessu var upp-
kveðinn í gestarjetti V.-Skafta-
fellssýslu í Vík 3. þ. m. Og þar
!sem dómur þessí varðar mjög all-
an almenning í Vestur-Skaftafells-
sýslu, þykir rjett að birra Jiann
kaflann úr dómnum, er þennan
hluta gagnsakarinnar snertir. —
'Dómurinn hefir víðtækar yerkau-
ir, því sjálfsagt koma margir á
eftir og heimtat sinn hluta einnig.
— Hefir lengi verið slátrað í
sláturhúsinu í Vík þetta frá 11—
Jónsson gagnstefnandi), svo ai- íar fullnægjandi upplýsingar gef-
ið, sem honum þó hefði borið, um
það, liver hefir nú tekið við cða
livar fjeð er geymt fyrir síðari
árin, — þá verður að svo vöxnu,
að telja því fjelagi (þ. e. framkv,-
stj. K. S.) skylt að svara hjer til
sakar og standa skil á fjenu frá
fyrst til síðast.
Skilagrein fyrir fjárgjaldi þessu
(hve mikið hafi verið tekið frá
hverjum á hausti hverju, eða
hverri upphæð fjeð, samkvæmt
því, næmi alls, eða hvernig geymt
og ávaxtað) mun, að því er sjeð
verður, aldrei hafa verið gefin al-
menningi öllum, sem hlut hefir átt
að máli. Þó verður að ganga út
frá, að full skilríki hljóti að fyr-
’irfinnast fyrir öllu hjer að lút-
!andi, frá ári til árs, í bókum eða
plöggum hjá Sf. Sl. (sláturstöðinni
í Vík) eða (og) hjá K. S., en ekk-
menningur eigi hægara með að
átta sig á málinu. Að öðru leyti
eru forsendurnar orðrjettar úr
dómnum:
„Það má telja upplýst — og’ er
að öðru leyti alkunnugt, — að við
sláturstöð Sláturfjelags Suður-
lands í Vík hefir á hverju hausti,
árum saman undanfarið (eða síð-
an slátrun Sf. Sl. hófst þar), ver-
ið tekið sjerstakt aukagjald (sem
sje auk alls annars kostnaðar af
slátruninni leiðandi) af hverri
kind, sem fjáreigendur hafa látiö
slátra, misjafnlega hátt (svo sem
1 kr., 75 aur., 50 aur. o. s. frv.),
Kaupfjelagi Skaftfellinga í Vík,
er virðist hafa tekið sjer eins-
konar ákvörðunarrjett á því, en
þar hafa mjög svo sömu menn
staðið að forstöðu við báðar stofn-
anir. Það er algerlega opinbert ' ert um það hefir verið lagt fram
mál, að almenningur hjeraðsins,' í rjettinum.
sem slátrað hefir hjá Sf. Sl. í Víkl Þar sem ekki liefir verið sýnt
— og sumpart er í K. S. og sum-jfram á, að L. J. hafi fyrir sitt
part ekki, — hefir meira og minna. leyti afsalað sjer rjetti til að
vefengt lieimild kaupfjelagsins til, krefjast umrædds fjár, sem haun
þessa, sem menn hafa talið því al- telst eiga innistandandi hjá K. S.,
veg óviðkomandi,’ekki síst síðan verður samkvæmt því, sem nú hef-
bert varð, að „fjársöfnun“ þessi
gat ekki verið rekin með það fyr-
ir augum að byggja sláturhús í
Vík, er væri almenningseign, m. a.
af því að kaupfjelagið sjálft gerði
það, og hefir hús það nú um hríð
verið og er eign sjálfs fjelagsins,
18 þús. fjár á ári, svo það er eng- að því er það virðist telja bæði í
in smáræðisfúlga, sem kaupfje- orði og á borði. Það verður og
ir greint verið, að taka kröfu bans
um útborgun þess til greina, að
svo miklu leyti, sem önnur ráð-
stöfun, er lögleg teldist, hefir eigi
þegar farið fram á því eða hluta
þess. Virðist þar geta komið til
mála, að eitthvað af því hefði
gengið til að greiða leigu fyrir
sláturhúsið, vegna slátrunarinnar
að haustinu, sem þó aldrei gæt£
•verið nema minni hlutinn af því,.
sem inn hefir komið. En um þetta.
vantar glöggar upplýsingar, sem.
framkv.stj. K. S. hefði haft best
tök á að gefa. Því er nú haldið
fram af L. J., að húsaleigan hafi
verið greidd beinlínis af Sf. SL,
og þá að sjálfsögðu gert fyrir
'henni í því, sem haldið er ætíð eft-
ir af andvirði sauðfjárins til þess
að standast kostnað allan við slátr-
unina, sem einnig virðist vera eðli-
legast; hafi því hið safnaða fje
•ekki gengið til þessa. Þetta virð-
ist og í sjálfu sjer viðurkent áf
framkvstj. K. S., þar sem hanu
sumpart telur að hið innkomna.
gjald hafi (fram yfir árið 1921)
verið lagt við stofnfje fjelags-
manna í kaupfjelaginu, og sum-
part beinlínis játar, að Sf. Sl. hafir
að m. k. síðari árin, greitt leig-
una til K. S. Verður þannig eigii
sjeð, að neitt af þessu fje hafi
gengið til greiðslu liúsaleigimnarr
enda liggur ekkert fyrir um, að-
úlmenningur, sem sækir til slátúr-
hússins í Vík, hafi fyrirfram ver-
ið um slíka ráðstöfun aðvaraður.
Og um aðra notkun fjárins með
löglegum heimildum, er í málinu
ekkert upplýst. — Getur því eigi
frá því sjónarmiði talist að vem
neitt til hindrunar fullri útborg-
un hjer umkfafðs fjár í hendur
L. J., það er honum telst bera, og
með skuldajöfnuði, það er nemur,.
•við uinstefnda skuld í aðalsök.
Vegna áðurgreindra vantandt
’upplýsinga um rjetta fjárhæð
þess, sem L. J. gæti átt heimtingu,
á af margumræddu sláturfjár-
gjaldi — frá hverju ári um sig-
og samanlagt alt til þessa, — verð-
ur að ákvarða það, ef til útborg-
úna r kemur, samkvæmt því, er
rjett reynist upp gefið úr bókum-
eða i'eikningsplöggum - hjer á-
minstra íjelaga (Sf. Sl. og K. S.).
Af sláturfjárgjaldinu virðast
vextir liæfilega reiknaðir 5% p. a.
fram að stefnudegi 16. júlí s. 1.,.
en síðan 6% til greiðsludags.
Samkvæint þessum málalyktum,
þykir rjett, að málskostnaður fal’i
niður í aðalsök og gagnsök.
Því dæmist rjett vera:
Stefndur í aðalsök, Loftur Jóns-
son, greiði aðalstefnanda í mál-
inu, Bjarna Kjartanssyni f. h.
Kaupfjel. Skaftfellinga kr. 847.13
með 5% vöxtum frá 1. janúar
þ. á. til 15. júlí s. 1. og 6% frá
þeim tíma og til greiðsludags. —
Stefndur í gagnsök, Bjarni Kjart-
ansson f. li. K. S. greiði -gagn-
stefnanda, Lofti Jónssyni, slát-
urfjárgjald hans, sem tekið hef-
ir verið á hverju hausti aukalega
af hverri kind frá lionum, er slátr-
að hefir verið við slóturhúsið í
Vík á vegum Sf. Sl. og K. S. liefir
hirt, með þeirri upphæð, sem bæk-
ur eða reikningsplögg þessara
stofnana sýna að inn hafi komið,.
með 5% ársvöxtum (og vaxtavöxt-
um) til 16. júlí þ. á. og síðan 6%
til greiðsludags, enda gangi fjár-
hæð þessi til skuldajafnaðar við
ídæmda skuld í aðalsök, það er
nemur. — Málskostnaður fellur
niður í aðalsölc og gagnsök.
Dóminum að fullnægja innair
3ja sólarhi-inga frá lögbirting;x
haus, að viðlagðri aðför að lögum,.
Gísli Sveinsson.