Ísafold - 20.09.1927, Blaðsíða 3

1 S A F 0 L D
3
Vikan sem leið.
Innleni. | betur en hann sje enn í dag ekki
Vikan sem leið byrjaði með sól- anna® eu ovandaður sletberi iím-
skini og góðviðri um alt land. A ans’ er
miðvikudaginn kom fremur grunn
lægð norðvestan yfir Grænland og
olli þykkviðri og' rigningu víðast
hvar á landinu.
A fimtudaginn var lægðin kom-
in suður fyrir landið og vindur
genginn til norðurs um alt land
og fór hvessandi eftir því, sem
leið á daginn. — Kom síðan
versti norðangarður með hvass- ant nm Iö«in Þrátt fyrir stóryrðin.
viðri um alt land og kraparigningu [ ÞriðJa llne’vkslÍsmáJlð er 1 dá'
á Norður- og Austurlandi. Syðra|?óðn samræmi vlð l)etta lækna-
mál. Þegar það er komið í ljós,
getur leyft sjer að bera
glæpsamlegt athæfi á embættis-
menn landsins.
Hann, dómsmálaráðherrann sjálf
ur, hefir enga ábyrgðartilfinningu
‘enn, gætir þess ekki, að hans er
það að ákæra, ef glæpsamlegt at-
hæfi kemur í ljós hjá embættis-
mönnum landsins. Geri hann það
ekki, sýnir liann, að honum er lítt
hefir ekki orðið úrkoma. Mestur
hiti í Eeykjavík 11-7 stig á mánu-
dag og minstur 3—0 stig aðfara- raun veiu ekki sjeilega liait á
nótt mánudags. Úrkoma í Reykja-
vík alls 1.9 m.m.
Betri vonir eru nú um verð-
hækkirn á fiski en verið iiafa í
sumar, eftir því sem Isaf. heftir
fengið að vita á skrifstofu togara-
eigenda. Skeyti frá markaðsstöð-
um í Miðjarðarhafslöndum seg.jii
að vísu ekki frá verðhækkun, en
að núverandi verð sje örugt (ná-
lægt 105 kr. skpd.) og eftirspurn
góð, verðhækkun í aðsígi.
Allmargir fiskútflytjendur hjer
munu eiga lítið óselt af fiski. Mik-
ið af þeim birgðum,1 sem eru í
landinu eru þegar seldar til út-
flutnings í þessum eða næsta mán-
uði.
Síldin hækkar ekkert enn í verði
þó salan hafi tekist til Rússlands.
Hluturinn er, að hinir erlendu síld-
arkaupmenn, sem ítök hafa hjer,
eiga oftast nær hægt með að ráða
verðinu nokkuð.
Sláturfjelag Suðurlands er far-
ið að slátra fje til þess að senda
kjöt með Brúarfossferðinni. Af
því fje sem hingað er komið verð-
ur helst ráðið, að í haust verði f je
ekki nema í meðallagi til frálags,
þótt tíðin hafi verið góð í sumar.
Engin ástæða var til að efast
um það, að axarsköft Jónasar Jóns
sonar frá Hriflu í ráðherrastól
yrðu bæði mörg og mikil. Þó mun
hann öllu stórtækari en alment
var álitið að óreyndu, þar eð hann
að meðaltali gerir sig sekan í stór-
feldum afglöpum einu sinni í viku.
að dómsmálaráðhei'rann tekur
því, þó embættismenn brjóti lög-
in, þá er skiljanlegra að honum
finnist sem svo, að hann, dóms-
rálaráðherrann sjálfur, geti tekið
nokkrum lausatökum á því livað
eru lög og hvað ekki.
Hann sem sje lætur það boð út
ganga, að lög, sem gengu í gildi
1. júlí, verði ekki tekin til greina,
eftir þeim verði ekki farið — fyrst
um sinn.
Boðskapnum fylgdi ekki sú skýr
ing, að þessi „bráðabirgðaráðstöf-
'un“ væri gerð, samkvæmt ósk Sig-
urjóns Ólafssonar jafnaðarmanna-
leiðtoga.
Sainkvæmt núgildandi lögum á
ekki að skrá skipverja á varðskip-
ið „Óðinn“. Samkvæmt boði þeirra
fjelaga Jónasar dómsmálaráðherra
og Sigurjóns, er ekki farið eftir
þeirn lögum.
Yfir slíkri ósvífni er ekkert svar
á reiðum höndum. Svar við þessu
framferði á fyrst og fremst að
koma fram á Alþingi.
Leyfir þíngið það óátalið, að
dómsmálaráðherrann ásamt fy gi-
fiskum hans ráði því að ekki skuli
fárið eftir gildandi lögum?
Hver ræður í landinu ef þeirri
venju er fylgt?
Hver veit nema dómsmálaráð-
herranum detti í hug í einhverju
æðiskastinu, að nema öll lög úr
gildi nema samvinnulögin, bann-
lögin og lög um verðlaun fyrir
útfluttan gráðaost.
þar snotur nýbýli, mýrin fram-
raist skift í skákir og er grasgeí-
in mjög. Þar standa nú hvann-
grænir hafrareitir innan um slegna
töðuvellina.
Eftirtektaverð ummæli um fram
tíð mjólkurbúa vorra, hafði Eng-
lendingur einn við Magnús Kjar-
an er hann var í Björgvin á dög-
unum. Englendingurinn var í land
búnaðarnefnd þeirri er send var
frá Englandi á vörusýninguna.
Hann sagði við Kjaran, að hann
undraðist það mjög, að íslend-
ingar skyldu, vera hættir að senda
'smjör til Englands. Smjör það
sem komið hefði þangað á árun-
áim hefði fengið svo gott orð, að
íslendingum ætti ekki að verða
skotaskuld úr því að halda þar
stöðugum markaði. Og lengi tek-
ur Bretinn við smjöri. Þó hjer
væri framleitt alt það smjör sem
flotið gæti af íslensku graslendi,
myndi þess lítt gæta þar.
Yaknaður er áhugi manna fyr-
ir stofnun mjólkurbúa. Er það
gleðilegur framfaravottur. — Úr
Evjafirði frjctti.st um undirbún-
Fylgismenn J. J. hafa löngum ing undir stofnun mjólkurbús. Á
gumað af hæfileikum hans. Út- búið að standa á Akureyri og
nefning í „sparnaðarnefndina“ er byggjast á daglegum mjólkur-
gott dæmi. j flutningum af svafði sem er innan
J. J. tekur undir það með rjettu, landsmanna fyrir umheiminum,
að minka þurfi föst útgjöld ríkis- 25 km. fjarlægðar þaðan.
sjóðs. Þegar hann er kominn til Starfað er að undirbúningi að
valda sjest best live hæfur hann stofnun mjólkurbús í Flóanum.
er til þess að draga úr útgjöldum. J Bætt markaðsskilyrði eru nauð-
Hann launar þrjá lítt færa menu, synleg þar eystra til þess að rækt-
til að grúska í skjölum — menn un sveitanna geti komist á örugga
sem enginn getur borið traust tii framfaraleið. Alstaðar reynist það
í sparnaðarmálum. Einasti þing-1 svo þegar bændur fá daglegan
maður nefndarinnar hjelt því fram markað fyrir vöru sína, að þá er
á bæjarstjórnarfundi s.l. viku,! ræktunarmálunum fyrst borgið.
laun manna í þjónustu bæjar-J Ræktun Sogamýrarinnar hjer
ms ættu að hækka — með auka- við Reykjavík hefir orðið einhver
dýrtiðaruppbót. Sparnaðarandinn stórfeldasta uppörfun til jarð-
er ekki ennþá runninn honum í ræktarframfara í sveitum þeim
Um síðustu helgi kom út skýrsla
úr hagtíðindunum um síðasta
manntal. Samkvæmt því hefir fólk
inu fjölgað hjer á landi árið sem
leið um 16 af þúsundi. Er mann-
fjöldi nú 101 þúsund rúml. Fólks-
fjölgunin árið sem leið var óvenju-
lega mikil, enda myndi fólksfjöld-
inn tvöfaldast á 40—50 árum með
sömu fjölgun.
í „Árbók Evrópu“ fyrir árið
1925 er skýrsla um fólksfjölgun
Evrópuþjóða. Þar er fjölgunin á
íslandi talin vera 13,8 af þúsundi.
í þrem löndum álfunnar er talið
að fólki fjölgi örar en hjer; í Bul-
garíu 15,4 af þúsundi, í Hollandi
15,3 af þús. og í Rúmeníu 14,5 af
'þús. f suðlægu löndunum tveim
er manndauðinn þó um og yfir 20
af þús. á ári, en fæðingar svo yfrið
margar 35—37 af þús., að fólkinu
fjölgar samt ört. Hjer á íslandi
eru fæðinga- og' dánartölur alt
aðrar. Hjer fæðast árlega 26—-28
af þús., og deyja 12—13 af þús-
undi. I Hollandi er dánartalan
lægst. 9—10 af þús.
Þegar hagfræðingar og fjesýslu-
menn spyrja um landshagi hjer,
veröur það fyrst fyrir að spvrja
um fólksfjölgun, barnadauða og
þvíuml., sem almennan mælik /arða
á lífskraft þjóðarinnar. Er eftir-
I tektarvert, að við nú skulum vera
meðal bestu þjóða í þeim efnum.
]iess ótta. Það fyrsta, sem yrði að
gera, væri að bægja þessum ótta
burtu. Rikin yrðu að fá tryggingu
’fyrir því, að þau liefðu ekkert að
óttast, og gætu þess vegna hært
vígbúnaði. Tillaga hans er því sú,
að þjóðirnar sameinist allar, og
!geri sjerstakan samning um hjálp,
þegar slík árás verði gerð, Ætlast
Cesil lávarður til, að Þjóðabanda-
lagsráðið komi saman, ef slík árás
: verður gerð, og á það innan 4 sól-
'arhringa að kveða. upp úrskurð
um, hver hafi gert árásina. Er síð-
an ætlast til að gerðar verði þving-
unarráðstafanir móti þeim, sem
árásina gerði, og ef með þarf,
verði sendur „alþjóðaher“, til þess
að bæla niður árásina.
R. C. er nú kominn í fulla and,-
stöðu við Bretastjói'n eins og
kunnugt er, og er útlit fyrir að
hann sje farinn að tapa trú á
haldgóðum árangri af starfi banda
lagsins. ,
Fulltrúi Hollendinga á fundin-
um hefir flutt tillögur Robert
Ceeils að nýju. Eu fulltrúar Breta
m. a. hafa verið þeim andvígir.
Þegar þær voru til umræðu 1924
voru það nýlendustjórnir Englend
inga sem snjerust andvígastar
gegn þeim; sögðu sem svo, að þær
vildu ekki skuldbinda sig til þess
að senda her manns til Evrópu,
þó einhverir ribbaldar rjeðust þar
á nágranna sína.
Samkvæmt síðustu símfregnum
eru smáríkin fylgjandi Hollend-
ingum og tillögum Roberts Cecils,
en stórveldin aðliyllast aðra leið,
sem mun vera svipuð því sem
Bandaríkjamenn lögðu til 1924,
að friðaröryggi yrði leitað með
undirskriftum skuldbindinga, að
hefja eigi hernaðarárásir, og þjóð-
irnar settu upp einsk. skyldu-gerð-
ardóm í ölkim deilumálum er upp
kunna að rísa.
Slíkt öryggi þykir smælingjun-
um ófullnægjandi Má búast við
togstreitu enn um þessi mál, og
vandsjeð hvort árangur verður
verulegu.
Stórbruni i Krossanesi.
Tvö geymsluhús og þrír síldarbingir brenna,
og aðalverksmiðjan skemmist.
Um 40 þúsund mál af síld ónýtast með öllu.
Tjónið áætlað um 500 þúsund krónur.
Útlent.
merg og bein!
Næst er að telja hina stór-
hneykslanlegu grein dómsmálaráð-
herrann um læknastjettina. Er frá
henni skýrt annarstaðar h jer í blað
inu. J. J., sem nú hefir ákairu-
valdið, gleymir því við slcrifborð
Tímans, hver hann er; man ekki
er sækja til Reykjavíkur. Lang-
fjölfarnasti þjóðvegur landsins
liggur meðfram mýri þessari. —
Mýrin var argasta fúafen fyrir
fám árum, illsnögt haglendi. Fje-
Jagið Landnám gekst fyrir því að
bærinn tæki mýrina til ræktun-
'ar, til að reisa þar nýbýli. Nú eru
j Merkustu erlendar fregnir vik-
una sem leið eru af fundi Alþjóða-
bandalagsins í Genf. Þar hafa set-
J ið á ráðstefnu m. a. 20 utanríkis-
I ráðherrar ýmsra þjóða innan
bandalagsins.
Því miður er útlit fyrir að bolla-
ileggingar fundarins beri tiltölu-
I lega lítinn árangur eins og fvrri
! daginn.
j Tillögur þær um friðaröryggi,
sem fyrst komu þar til umræðu,
1924, hafa enn verið teknar á dags
I skrá. Tillögur þær voru að miklu
I ieyti runnar undan rifjum Robert
Cecils. Það sem fyrir honum vakti
var í stuttu máli þetta:
Á meðan að ótakmarkaður víg-
búnaður er leyfður meðal þjóð-
anna, þá væri það augljóst, að ný
Istyrjöld brytist út. Hann álítur,
áð það, sem standi mest fyrir af-
'vopnunai'hugmyndinni, sje það, að
þjóðirnar óttist árásir, og að þær
Ivinni stöðugt að vígbúnaði vegna
Á laugardagsmorgim urðu menn
í Krossanesi varir við það, að
kviknað var í síldarmjölssekkjum,
er geymdir voru á lofti í einu vöru-
birgðahús’. verksmiðjunnar. —
H'Tggja menn, að þa>- hafi verið
um sjálfkveikju að ræða, hafi
hitnað í mjölinu og hitinn magn-
ast svo, f.ð upp úr lugaði
Geymsluhús það, sem eldurinn
kom upp í, er mikil bygging og í
sambandi við hana voru yfirbygð-
ar síldarþrær og fleiri byggingar.
Svo hagaði til þarna, að aðal-
Verksmiðjuhúsið stóð yst í húsa-
þyrpingunni. En norðan kaldi var,
og var því nokkur von um
að hægt yrði að bjarga aðalverk-
smiðjuhúsinu, því vindur bar eld-
inn frá því.
Strax og eldsins varð vart, var
brunaliðið á Akureyri kallað til
hjálpar, og fór það með öll sín
slökkvitæki til Krossaness, og má
sjálfsagt þakka það góðri og öt-
ulli framgöngu þess, að bruninn
varð ekki enn gífurlegri en rauu
varð á.
Uppi á lofti í geymsluhúsi því,
er eldurinn kom upp í, voru geymd
ar bikaðar síldarnætur. Var eldur
fljótur að læsa sig upp í loftið,
í gegnum það, og í næturnar, og
varð af þeim hið ægilegasta bái.
Þótti þá strax sýnt, að óhugsandi
væri að bjarga þessu húsinu.
Þá fór og eldurinn að læsa sig
í síldarþróna, sem áföst var þessu
húsi; brann framhiuti hennar, og
fór þá síldin að renna í sjóinn jafn
framt því, sem hún tók að loga
upp. Og síðan læsti eldurinn sig
smátt og smátt í annan síldarbing
og gereyðilagði hana. — Og
kl. um 4, var eldurinn kominn í
þriðja binginn í tiltölulegra skjótri
'svipan. Sá slökkviliðið, að engin
tiltök voru að bjarga síldinni og
yfirbyggingunum, varð því að
snúa sjer að því að bjarga aðal-
verksmiðjunni, og var þá öllu
varnarstarfi gegn eldinum beint
að henni.
Jafnframt þessu fór að kvikna
í bryggjum þeim, er liggja fram
af verksmiðjunni. Eru þær fjórar
alls, og voru tvær í mikilli hættu.
En þá var mokstursskipið Uffe
fengið til að fara út eftir með
vatnsslöngur, og átti einkum að
hota þær til að verja bryggjur og
verksmiðjuna.
Dínamitkassi var geymdur uppi
á öðru loftinu, og varð af því geysi
leg sprenging.
Oll lyftitæki verksmiðjunnar
voru brunnin kl. 4, allar leiðslur
og sporbrautir eyðilögðust. Er
talið mjög vafasamt, að verksmiðj-
an geti haldið áfram síldarmjöls-
framleiðslunni.
Þá voru og síldarlýsistunnur á
bryggjunum og eyðilögðust þær.
Um 20 smiðir fóru frá Akureyri
út eftir vel búnir að verkfærum
til þess að rífa niður bryggjur
og stöðva með því eldinn.
Aðaltjónið' af brunanum er vit-
anlega í taþi síldarinnar.
Um kvöldið náði ísafold tali af
Holdöe framkvæmdarstjóra verk-
smiðjunnar, og spurði hann nánar
um brunann.
Þá var eldurinn óslöktur, en bú-
ið var að yfirvinna hann svo, að
verksmiðjuhúsið sjálft var úr allri
hættu.
Holdöe bjóst við því að um 4‘)
þús. mál af síld væru gereyðilögð,
sumt af bruna, sumt farið í sjó-
inn. En um 130 þús. mál voru
liggjandi í þrónum. Holdöe taldi
engan efa á því, að þau 90 þús.
mál, sem eftir væru, væru ónýt af
sóti, vatni og hita, og mætti því
telja þau töpuð líka. En hitt væri
þó aðalatriðið, að verksmiðjan gæti
líklega alls eltki starfað hjeðan af
í haust og yrðu því þessi 90 þús.
mál ónýt þess vegua.