Ísafold - 03.10.1927, Blaðsíða 2

2
1 s AF0 L D
bankans í hendur 5 manna banka-
ráðs, sem kosið er til fjögra ára.
Einn af þeim mönnum, sem kos-
inn var í bankaráðið á síðasta;
þingi, var .Jónas Jónsson, m'iv.
>
Vikan sem leið
Innlent.
, Tiðarfarið vikuna 25. sept.—J.
domsmalaraðherra. — Þeear hanr. , . *
, ,, . . okt. i íirleitt norðanattar-veður
varð raðherra. att.i hann vitanleera: „ , . , , ,
, . * i með kalsa og urkomu nyrðra, en
að leg<rja mður þessa stöðu o-j; , *. , ,
, þurranæðmgi sunnan lands.
Varamaður hans að taka sæti í ^ A «
Fyrstu tvo dagana var gott veð-
Chamberlains á fundinum. Margír
líta svo á, að Bretum sje einangr-
unarstefnan best, þeir geti ekki
, . tekið á sig skuldbindingar um af-
guðíræðisdeildm. Aðsoknm þang- , „
, í skitti a± hermalum a megmland-
að er ekki talin ískyggileg. I ■ , - , „. * ,
, , , ° ° i mu, ])eir hafi nog með nylendur
Læknadeild haskolans hjerna -
, . , J srnar.
^samþykti í fyrra, að gera þyrfti:
bjarmi er af yfirlýsingunum frá
Genf.
Fregnir hafa komið hingað
þessa daga af fyrirætluðum hryðju
verkum kommúnista í Frakklandi.
bankaráðinu. Þótt hvergi sje l>að , , : , , ,
1 ur nema helst a Austfjorðuin. Þa
berum orðum sagt í Landsbanka- n „ *
var lokið til iulls norðangarðmum,
logunum, að raðherraii megi ekki] , • *• ■*• , :
, . ; sem bvrjaði um miðjan sept. A
vera í bankaraði, ]iá liggur ]>að í , •*• ’, , , * * . *
] þnðjudag kom lægð suðvestan að
hlutarins eðli, að ráðherrastaðan
getur’ ekki samrýmst bankaráðs-
stöðunni. Fyrst er nú það, að það
er mjög óheppilegt fyrir bankann,
að ráðherrar sjeu í bankaráðinu.
Það veikir traust bankans út á
við; setur á bankann pólitískan
blæ, sem getur verið skaðlegt. Svo
er annað. Samkvæmt stöðu sinni,
er fjármálaráðherrann að lögum
yfirmaður bankans. Honum eru
falin ýms mikilsvarðandi verkefni
í sjálfum Landsbankalögunum.
Það er afar áríðandi, að banka-
ráðið geti komið sem óháðast og
• einarðlegast fram gagnvart stjórn
landsins á hverjum tíma. Sjá allir,
að ef stjórnin á sjálf að geta setið
í bankaráðinu, þá verður lítið úr
slíku öryggi.
Jónas Jónsson dómsmálaráðh.
hefir nú tilkynt, að hann ætli á-
fram að starfa í bankaráði Lands-
bankans. ísaf. álít.ur þetta gersam-
lega óhæfilegt af ráðherranum og
óverjandi með öllu. Getur þetta
framferði ráðherrans haft slæmar
landinu og gekk norðaustur yfir.
Var þá rigning um alt land og
fremur hægur vindur, nema á
Vestfjörðum. Þar byrjaði NA-
Stormur á miðvikudag. Á fimtu-
dag var lægðin komin austur fyrir
og vindur hvass norðan um allt
land. Síðan hafa gengið illviðri á
Norður- og Austurlandi.
ills von.
Mörgum er það gáta hvernig ís-
lenskir flokksbræður kommúnista
líta á slík ódáðaverk. Væri fróð-
legt að heyra um það, hvort kom-
múnistar hjer á landi fallast á að
slíkum aðferðum sje beitt.
Fiskveiðar liafa verið heldur
tregar unfanfarna viku hjá togur-
unum. Þau skip, sem veitt hafa í
ís, hafa aðallega haldið sig í Faxa-
flóa og fengið þar allgóðan ís-
markaðsfisk. Markaður hefir verið
óvenju hár í Englandi fyrir ísfisk
— hafa skipin fengið nær tvöfalt
hærra verð fyrir afla sinn en
n æstu viku á undan. Skipin, sem
eru á saltfiskveiðum, hafa aflað
heldur illa, — ekki fengið góðan
fisk — upsa, karfa, o. s. frv., enda
veiða þau á öðrum slóðum en hin
skipin, eða eingöngu vestur á Hala.
— Verð á saltfiski er nú að hækka.
Ætluðu þeir að sprengja járn-
'* x -j! „ , | Ýmsir atburðir síðustu dagana brautir svo að fólksvagnar yltu
raðstoíun til þess að draga ur að- , XT * . . .
,, . . . „ benda a að ínðarhugur Norður- af temum og menn biðu bana
sokninni að deildmm, en Isat. er ... , ,,
, „ . . , , .. altumanna eigi sjer ekki djupar hronnum saman — alsaklausir
ekki kunnugt um, hvað gert hafi . . nT'ui'rr u |
. .j. , . , . Irætur. Ma benda a Tannenbergs-1 ferðamenn, sem einskis eiga sjer
* prío i pvi eim. > tt* i t
ræou Hmdenburgs og umtal ut ar
henni í frönskum blöðum. Blossað
; hafa upp blaðadeilur milli Belga
Þá vikuna, sem núverandi lands-^ 0g Þjóðverja útaf ummælum um
stjórn gerir engin stórvítaverð ax- hryðjuverk þýskra hermanna í
arsköft, verður hún til athlægis. j, Be'lgíu j ágúst 1914 0. fl. Þessu
Fyrir nokkrum dögum stofnaði ]jlít gerir þag aÚ verkum að lítill
dómsmálaráðherra sjóð sem kunn-
ugt er, af launum þeim sem falla í
hans hlut fyrir að vera, fulltrúi
Sambandsins í bankaráði Lands-
bankans.
Það þykir ekki fara illa á því, I
að menn leggi fje fram til þess að j
koma áhugamálum sínum í fram-
kvæmd, og hefir það hingað til
þótt vel við einandi, að menn hlypu
ekki út á stræti og gatnamót til
þess að útbásúna sitt eigið eðal-
lyndi.
En J. J. er nokkuð sjerstakur
imaður að lundarfari,. og sannleik-
lurinn er sá, að hann er með öllu
R í k i s e i n o k n n.
Tóbakseinkasalan.
afleiðingar fyrir bankann núv þeg- Mun nú vera boðið alt!að 110 kr.
ar hann b.vrjar að taka við seðhi
útgáfunní.
Ekki getur það á neinn hátt af-
sakað ráðherrann, þótt hann lýsi
því yfir, að hann ætli enga þókn-
un að taka fyrir starfið í banka-
ráðinu. Landsbankalögin og AI-
þingi ætlast til þess, að banka-
ráðsmenn vinni fyrir þóknun sinní,
én ekki að starfið verði skoðað
sem bitlingur.
Fra Búnaðarfjelagfnu-
íslenskar fyrir slcippund fob. af
stórþorski fyrsta flokks. Aftur á
móti hefir verð á ýsu og Labrador-
verkuðum fiski lækkað talsvert
síðan í sumar.
Það var engin tilviljun er því
■olli, að erlend blöð staðnæmdust
við ríkiseinokun, þegar þau leit-
uðu að einhverju máli, er gæti
sameinað þá floklta sem standa
bak við núverandi stjórn. Fram-
sókn og sósíalistar hafa í mörg ár
óvanur því að sjálfselskan lúti í staðið hlið við hlið um þessi mál,
lægra haldi fyrir fórnfýsinni. Þeg- einokunarmálin.
ar fórnfýsin fjekk alt í einu yfir- Gllum er vitanlegt, að stefna
höndina augnablik í huga manns- sósíalista í verslunarmálum er ein
ins, þá varð honum sjálfum svo alsherjar ríkiseinokun. Þeir vilja
liverft við, að hann gaf út um það ÞÍóðnýta l>essa atvinnugrein eins
opinbera tilkynningu, og kom því
jafnframt þannig fyrir, að þessa um
1 og allar aðrar, taka liana úr hönd-
Búnaðarf jelag íslands tilkynnir
FB. 30. sept.
Jónas ráðherra Jónsson hefir til-' sínum til skólapiltanna, stúdenta-
Nú þegar slcólarnir eru að byrja,
er rjett að minnast á stúdenta-
fjöldann. Fyrir mörgum er bað
einskonar grýla, að stúdentafjöld-
inn eykst, ]>ví þeir líta svo á, að
upp af því vaxi akademiskur ör-
eigalýður.
Andstæðingar norðlenska skól-
ans hrista höfuðið og biðja fyrir
sjer, ef „unga eigi út“ stúdentum
úr tveim skólum.
En rjettast er að beina orðum
atviks yrði minst við og við í fram
tíðinni.
Ekkert er getið um það í til-
kynningunni ,hve mikil laun J. J.
hirðir frá Sambandinu í pening- j
um, leigulausum bústað, ljósi og
hita o. s. frv., o. s. frv., nje held-
ur hve árslaunin yfirleitt nema
miklu, þegar öll bein og bitlingar
eru reiknaðir, ráðgjafanefndar-
latin, þingfararkaup o. s. frv. o. s.
frv.
glögga hugmynd um fórnfýsi og
peninga-Iyst.arleysi mannsins, liefði
einstaklinganna og fá ríkinu
í liendur. Sósíalistar fara ekkert
dult með þessa stefnu sína; þeir
vinna kappsamlega að því, að afla
stefnunni fylgis, bæði í blöðurn og
á pólitískum fundum.
Oðru máli gegnir með Fram-
sóknarflokkinn. í orði kveðnu læst
I hann vera fylgjandi frjálsri versl
I un, en reyndin verður alt önnur
á borði.
I Það hefir æfinlega atvikast þann
U'v. + i i. * , •* rg, þegar eitthvert mal hetir vei-
Ln til þess að geta fengið b’ 1 ” , . . . , .
ið til umræðu, utan þings eða mn-
an, sem var skerðing á frjálsii við tolltekjurnar.
verslun, þá hefir Framsókn fylgt
Hjer var farið inn á nýtt svio,
áður óþekt, til þess að afla ríkis-
sjóði tekna. Áður var teknanna
aðallega eða eingöngu aflað með
sköttum og tollum. Nú skyldi rík-
ið fara að græða fje á verslunar-
braski.
Menn gerðu sjer háar vonir um
mikinn og góðan árangur af þess-
ari nýju telijulind ríkissjóðs. Gull-
ið átti að flæða inn í kassann; áð-
ur en nokkurn varði, mundi kass-
inn fyllast.
Er ekki úr vegi, að rifja það
ofurlífið upp nú, hvernig þessar
glæsilegu vonir manna rættust.
Á Alþingi 1.921, þegar tóbaks-
eirikasölunni var komið á, studd-
ust menn í útreikningum og áætl-
unum sínum við tvö árin næstu á
undan, 1919 og 1920. Árið 1919
nam tollur af tóbaki 705 þús. kr.
og 1920 nam bann 623 þús. kr. Nú
var sá tilgangurinn með einkasöl-
unni, að láta ríkissjóð fá tekjur
af tóbaki með heildsöluálagningu,
auk tollteknanna. Átti ríkið með
þessu móti að fá 2—300 þús. kr.
tekjur af tóbaki árlega í viðbót
kynt stjórn Búnaðarfjelagsins, að
þar sem liann nú um stund muni
eiga sæti í stjórn landsins og
stjórn Landsbankans, sem banka-
ráðsmaður, og óski ekki að fá tví-
’borguð laun frá landinu, til sinna
'eigin þarfa, þá hafi hann ákveðið,
;að meðan svo háttar, gangi banka-
ráðslaunin í sjerstakan sjóð, sem
háður verði fyrirmælum stjórnar
Búnaðarfjelags íslands, þegarhann
hefir afhent fjeð með skipulags-
;skrái
Tilgangui* sjóðsins skal vera sá,
að koma upp tilraunastöð í sveit,
þar sem ungir menn geti með
verklegu námi búið sig undir ein-
jrkjubúskap hjer á landi.
A/B. Hugo, Hartvig í Svíþjóð,
hefir boðið Búnaðarfjelaginu til
kaups 4 þúfnabana lítið notaða og
töluvert af varahlutum fyrir 10
þúsund krónur sænskar.
Yrði þessu tilboði tekið, vill f je-
lag manna norður við Eyjafjörð
ganga inn í kaupin á tveimur
"þúfnabönum með tilheyrandi vara-
hlutum.
efnanna og spyrja, hvað þeir ætli
fyrir sjer. Það er eins víst og tveir
og tveir eru fjórir, að 40—50 stúd-
entar á ári komast ekki allir í
ríkisembætti. 100.000 manns hefir
engin not fyrir þá alla, sem lög-
fræðinga, lækna, presta o. þvíuml.
Það er einnig augljóst, að marg-
ar leiðir eru líklegri til fjár og
frama. en embættismannaleiðin.
Þá er spurningin þessi. Er stúd-
entafræðslan ópraktisk fyrir aðra
en þá, sem ætla að vera embættis-
menn; er það ópraktiskt að læra
tungumál, og fá ’þá yfirlitsment-
un sem heimtuð er til stúdents-
Iprófs?
Alment mun álítið, að stúdents-
fræðslan komi að notum í hvaða
llífsstöðu sem er.
’ Og því er það, að víða dettur
imönnum ekki í hug að amast við
jiþví, þó margir taki stúdentspróf,
en j)að er við upphaf embættis-
mannanáms, við inntöku í háskól-
ana, sem stúdentar eru beðnir að
hugsa sig um. Allar deildir Hafn-
arháskóla nema ein, aðvara stúd-
enta í haust, brýna fyrir þeim að
leyta sjer fram annars staðar en á
embættabrautinni — allar nema
taki út laun á einum 5 stöðum,
bæði leyfilega og óleyfilega, og
hann muni framvegis sem hingað
til geta spókað sig á baðstöðum
Suðurlanda á sumrin, í hvaða þjóð
landi sem honum best litist, þá
hefði hann hugsað sjer að gefa
bankaráðslaun sín, með því skil-
yrði ,að Búnaðarfjel. íslands kærni
því svo fyrir, að örlæti hans yrði
alþjóð kunnugt sem fyrst.
þurft að geta um það í hinni op- , .
• , . því. Leiðtogar Framsoknarilokks-
ínberu tilkynningu, sem myndi ba 1 ,
. , „ •.*,,"** •.,, * ins hafa aldrei vanð trjalsa versl-
e. t. v. liafa getað hljoðað eitthvað
',',-** , * , un, þegar a liana hefir verið rað-
a þa leið, að vegna þess að hann ’ 1 „ .
ist. En þeir hafa oft og ematt
lagt þeim mönnum liðsyrði, sem
reyndu á einhvern hátt, að leggja
hömlur á frjálsa verslun.
Þannig hafa Framsóknarmenn
og sósíalistar staðið saman og unn-
ið móti frjálsri verslun. Er mönn-
um enn í fersku minni hin harða
barátta þeirra móti afnámi tó-
balcs- og steinolíueinkasölunni. —
Hafa þeir látið mörg þung orð
falla til þeirra manna, er unnu
að því, að leggja þessi einokunar-
„vígi“ niður. Og ef marka má orð
þeirra og liótanir undanfarið, má
telja nokkurnveginn víst, að nú
til að endurreisa þessi
„vigr', þar sem þeir hafa fengið
völdin í sínar hendur. Þykir því
hlýða, að rifja nokkuð upp fyrir
„afrek' ‘ jiessara jijóðnýttu
fyrirtækja, svo þjóðiri viti hverju
hún á von á, ef „vígin“ skyldu
verða endurreist aftur. Verður tó-
bakseinkasalan athuguð nánar í
. . „ . IT „ þessari grein; steinolíueinkasalan
En spurnmgin er þessi: Hvað,1
■ . * „ r- • „ verður siðar athuguð.
fttoða nefndir og yfirlysmgar, ef
lófriðarhugurinn er hinn sami eftir
Sem áður.
Samkvæmt skeyti er hingað kom þingið 1921 ríkiseinokun á tóbaki.
eftir að Genffundi var slitið, er Var aðaltilgangurinn sá, að afla
deilá risin í Englandi, út af ræðu þurfandi ríkissjóði tekna.
Utlent.
Af hinum stuttorðu símskeytum
verður jiað helst ráðið, að alt hafi ,
fallið í ljúfa löð á fundi Þjóða-
bandalagsins í Genf. Samþykt var
meðal annars yfirlýsing um það
að banna árásarstyrjaldir, fundur- “ .
inn fjelst einnig á tillögu afvopn-
bnarnefndar viðvíkjandi gerðar-
Idómum og afvopnun. Var skipuð
ný nefnd í jiau mál.
n.
Eins og kunnugt er, samþykti
Á jiessuin glæsilegu vonum,
bygði þingið 1921 áætlanir slnar.
Það áætlaði ]>ví tekjur af tolli og
einkasölu til samans 750 þús. kr.
á árinu 1922 (600 þús. kr. af tolli
og 150 ])ús. af einkasölu). Þessi
áætlun var mjög lág, þegar miðað
er við tolltekjurnar tvö árin næstu
á undan. Áætlunin var aðeins lít-
ið eitt hærri en tolltekjurnar ein-
ar urðu 1919 og 1920. En samt
varð útkoman sú, að tekjurnar af
tolli og einkasölu 1922 urðu að-
eins 439 jriis. kr., eða 311 þús. und-
ir áætlun fjárlaganna.
Þannig varð þá útkoman fyrsta
einokunarárið. Á næsta þingi,
1922, fór þingmenn að óra fyrir
því, að þeir hefðu verið full bjart-
sýnir um árangur einkasölunnar
árið áður. í fjárlögunum fyrir
næsta ár, 1923, voru því tekjur af
tóbakstolli og einkasölu áætlaðar
50 þús. kr. lægra en árið 1922, eða
samtals 700 þús. kr. En hver varð
svo útkoman? Tekjurnar urðu alls
634 þús kr. (434 þús. tollur og 200
jiús. af einkasölu), eða 66 þús. kr.
undir áætlun.
Enn urðu þingmenn fyrir von-
brigðum. Þeir lækkuðu stöðugt.
áætlanir sínar; en ekkert dugði.
Tekjumar urðu samt undir áætl-
un. Einkum varð það athyglisvert,,
hve tolltekjurnar hröpuðu óð-
fluga niður.