Ísafold - 14.11.1927, Blaðsíða 2

I
tsAFOLD
«kki hætta á að borgaraflokkarn- ]
ir missi tökin lijer á ' landi. Þetta
verða bændur að skilja.
il
Bankastarfsemi
verslananna".
Með þessari yfirskrift er grein
í Tímanum 22. okt., eftir einhvern
af skoðanabræðrum mínum í versl-
sem nefnir sig
sjerstaklega Landsbankinn, að
' veita til styrktar í upphafi, svo
sem 15000 kr. reikningslán á
ári með sanngjörnum kjörum.“
„Ef viðskiftasjóðir væru í
hverjum hreppi, og hver þeirra
fengi 15000 kr. reikningslán í
Landsbankanum, mundi það
nema fyrir alt landið um 3 mil-
jónum 1-cróna. En skitldir Sam-
bandsins og kaupfjelaganna
munu nú nema að mun meiru í
Landsbankanum, er þær eru
lægstar á árinu.“
Jeg vona að höf. sjái af þessu,
að það ber ekki mikið á milli skoð
’ana okkar um lánsverslunina og
úrræðin til að losast við hana. í
unarmálunum,
Sk. G.
Mjer þykir leitt að vita ekki
hver þessi skoðanabróðir mmn er,
þar sem skoðanir okkar í versl-
unarmálunum falla svo vel sæman.
Jeg get ímyndað mjer, að þessi , _ A , ...
, * , í*. • , •* þessum sama kafla getur hof. og
skoðanabroðir minn hafi verið tu- y , b . .
,, * , ... • - sieð tilgangmn með þessu nti
neyddur að sknfa grem sma í / 6 “ . , ; .
„Tíma-tón“ til þess að geta feng-'''”Verslunarolagmu , þvi jeg gen
ið hana inn í blaðið, get jeg því ^m ffir ll0num 1 ^urlagsorð-
vel sætt mig við, þó að hann kasti unum’ Je« væntx þyi þess, að hann
að mjer hnútum í grein þessari.
Það getur hvort sem er ekki ver-
ið alvara hans að vanþakka mjer
sannfærist um að hann hafi verið
alt annar en höf. gefur í skyn.
Um hina rússnesku almennu
skrif mín um verslunarmálin, þeg-
ijálfskuldarábyrgð þurfum viðekki
• ,.*• •• , • að deíla, þvi svo mikið liafa rit
ar við hofum baðir somu skoðamr ,
, , . ‘mín þo unníð a, að sjalfskuldar-
“ Bagalegt er það þó, að háttv. '''****& kaupfjelaganna og Sam-
höf. virðist ekki hafa lesið rit bandsins, samkvæmt þeirra eigm
mitt „Verslunarólagið“ sjer til lö*um samvinnulögunum, yirð-
fullra nota. Það stafar sennilega hst fyrlr lön^u orðm að dauðum
af flokkspólitíska moldviðrinu, bðks,af’ sem betur fer'
Shkt ábyrgðarfynrkomulag er
gagnslítil trygging og hefir líka
hvergi verið til í heiminum, svo
jeg viti til, nema hjer og í heima-
landi kommúnismans, Rússlandi.
Bjöm Kristjánsson.
sem villir svo mörgum
manni sýn.
En ef liann vill fá bót á versl
unarmeinum þeim, sem bæði jeg
og hann finnurn sárast til, og sem
stafa af vöraskifta- og lánsversl-
uninni, þá getur hann ekki einung-
is fengið glögga skýringu á því í
„Verslunarólaginu1 ‘ og svörum
mínum sem fylgdu því, hversu
skaðlegar þessar meinsemdir eru
fyrir þjóðina, heldur og einnig lík-
legustu ráðin til-að losna yið mein-
semdirnar. !
Og ráðin eru , sæmilega ljóst.
framsett í síðasta kafla „Verslun-
arólagsins“. Þar segir í kaflanum
„Útgöngudyrnar“, meðal annars
þetta á bls. 66: í
„2) Að verslunin verði öll
gerð að frjálsri samkeppnis-
verslun, hvort sem kaupfjelög
eða kaupmenn reka hana.
3) Að alveg verði lagt niður^
að nota „búðina fyrir banka“ [
•og að vöruskiftin verði lögð nið
ur, eins og í öðrum siðuðum
löndum, þannig, að allar vörur
verði greiddar í peningum, sem
er og eina ráðið til að hvetja an(jagjst jj heimili sínu á sunnu-
til sparsemi, eins og áður er t|agSnöjjjna g nóv., eftir langvinn-
bent a. j an sjúkdóm, 57 ára gamall.
Og enn segir á bls. 67—68: | Kristján Eggert Kristjánsson,
„Eina leiðin er því að veita sem hann hjet fullu nafni, var
mönnum aðgang að peningalán- fæ(jdur 16. sept. 1870 í Sýrnesi
um til slíkra viðskifta, (versl- j Reykjadal, sonur Kristjáns Jóns-
unarviðskifta), sem næst sjer, 'SOnar bónda á Litluströnd við Mý-
sem haldið er fast við að borg- vatn, Jónssonar, Pjeturssonar í
að sjeu á rjettum tíma. Með Reykjahlíð, en móðir Kristjáns
því móti koma peningar í um- föður hans var systir Krisjáns
ferð í sveitum, eins og í öðrum Kristjánssonar amtmanns. Móðir
siðuðum löndum, og með því Kristjáns læknis var Kristbjörg
ema móti læra menn að nota Finnbogadóttir bónda á Skánev í
þá og versla með þá. Það má Reykholtsdal.
gera með því móti að stofna: Kristján amtmaður tók hann
sparisjóði beint í þessu skyni ungan til fósturs og hjelt ekkja
sem víðast í landinu, helst í hans, frú Ragnheiður, honum til
hverjum hreppi. Mætti og nefna mennta. Kristján læknii* varð stú-
slíka sjóði t. d. „viðskiftasjóði“. ■ dent frá latínuskólanum í Reykja-
.....................-. . • • ■, vík 1890, en kandidat frá Hafnar-
„Slíkir viðskiftasjóðir mimdu háskóla í jan. 1897, skipaður auka-
afarmikið hvetja til sparsemi, j læknir á Seyðisfirði 12. apríl sama
þar sem þeir yrðu svo nærri 'ár, en fekk veitingu fyrir Seyðis-
hverjum manni, sem fær aura fjarðarhjeraði 23. maí 1900. Hann
handa á milli. Þessum viðskifta- hafði þannig verið læknir í full 30
sjóðum ættu bankamir, og þá úr. Hann kvæntist 16. sept. 1904
mætum
Hrlstlðn Hristjðnsson,
læknir í Seyðisfirði
'Kristínu Þórarinsdóttur kauprn.
Guðmundssonar á Seyðisfirði og
lifir hún mann sinn. Þau eignuðust
4 syni, sem allir lifa og er einn
þeirra Kristján Kristjánsson söng-
maður, sem nii er að verða lands-
; kunnur maður fyrir söng sinn.
Þessi dánarfregn þurfti eigi að
koma neinum á óvart, sem annars
I #
þektu heilsufar Kristjáns.Hann var
| ungur, þegar fór að bera á því,
en hann vægði sjer lítið, hugsaði
iminna um sig en aðra, svo heilsan
versnaði með árunum. Menn höfðu
| því um langan tíma búist við þes3-
1 um tíðindum og jafnvel sætt sig
við þá hugsun eins og á stóð. Þó
mun flestum vinum hans, sem
bjuggu í fjarska og gátu því eigi
fylgst daglega með gangi sjúk-
dómsins, hafa hnykt við, þegar
þeim barst fregnin um það, að nú
væri Kristján dáinn.
j Kristján læknir var alla tíð frá
æskuárum óvanalega vinsæll af
i flestum, ef ekki öllum, er kynt-
1 ust honum, og því fremur sem
menn höfðu betri kynni af honum.
j Hann var einstaklega góður
1 drengur. Við vorum samferðamenn
: á námsleiðinni frá því við komum
í latínuskólann þangað til við tók-
um kandídatspróf á sama degi frá
Kaupmannahafnarháskóla. — Jeg
þekti hann því betur en flesta aðra
menn á þeim tímum. Síðan hefi jeg
sjaldan hitt hann, en þó nógu oft
til þess að finna, að maðurinn að
þessi leyti var óbreyttur. ,
Kristján hafði bestu greind og
var skírleiksmaður, hleypidóma-
laus og mjög frjálslyndur, fynd-
inn og glaðlyndur. Hann var mjög
sönghueigður og söngnæmur og
hafði góða rödd sjálfur. Kristján ,
læknir tók talsverðan þátt í opin- ,
berum málum á fyrri árum sínuin
á Seyðisfirði, var um mörg ár I
bæjarstjórn og niðurjöfnunarnefnd
og þótti hvarvetna bæta þar sem
hann var. Hann var óáleitinn við
aðra, en kappsamur, hjelt sínum
hlut, ef á hann var leitað. Frjáls-
lyndur var hann alla æfi og þeir
sem erfitt áttu og bágstaddir voru,
höfðu vissan vin, þar sem Kristján
var. Hann mátti ekkert aumt sjá.
Jeg heyri sagt, að hann hafi verið
lítið hneigður fyrir að heimta inn
skuldir fyrir læknisstörf sín, sjálf-
sagt um of.
Sem læknir mun Kristján hafa
verið vinsæll og velmetinn meðan
heilsa hans var, svo, að hann gat
gegnt embætti sínu eins vel og
hann vildi. Á seinni árum var
hann orðinn svo heilsulaus, að
hann gat það eigi og varð því að
taka sjer aðstoðarlækni. En vin-
sældir hans hjeldu áfram. Menn
vissu, að hann gerði það sem hann
gat, til þess að rækja embætti sitt.
Sæm. Bjarnhjeðinsson.
Tófuskiim,
falleg og vel verkuð, vil jeg kaupa
á ailra hæsta verð.
ÞÓRÐUR PJETURSSON.
Símar 1181 og 1258. Reykjavík.
Uttekt
Jónasar Jónssonar.
Eftir Jón Þorláksson.
(Niðurl.)
Efnahagur þjóðarinnar.
Lýsingar J. J. á honum eru svo
svartar, að ef mark væri tekið á
orðum hans, hlytu þær að stór-
spilla trausti og áliti landsins. —
Undan þessu bæri auðvitað ekki
að kvarta, ef lýsingarnar væru
rjettar, því sannleikurinn er ávalt
sagna bestur, á þessu sviði sem
öðrum. En því fer fjarri. Hjer
verða aðeins örfá sýnisliorn af
öfgum hans tekin til athugunar.
Skuldirnar við útlönd.
Rjett fyrir kosningarnar í sum-
ar var sú flugufregn send með
símanum um alt land, að frá' 1923
—26 hafi skuldir landsmanna út
á við vaxið um 7% milj. gullkr.,
'og Hagstofan borin fyrir. Þetta
var látið koma svo seint fram, að
'ekki vanst tími til að hnekkja því
‘að ráði fyrir kosninguna, en nú
endurtekur J. J. þessa staðleysu
og þykir mjer gott að fá tækifæri
til að leiðrjetta hana. Það er því
auðveldara, sem nú eru út, komn-
ar (í Hagtíðindunum nr. 7 þ. á.)
opinberar slcýrslur Hagstofúnnar
um þetta. Þær sýna þessa niður-
stöðu:
Skuldir landsmanna (ríkis,
banka, sveitafjelaga, stofnana og
einstaklinga, sem spurst liefir um)
iit á við voru þessar í árslok (í
lieilum þús. kr.) :
Til fróðleiks set jeg hjer eftir
Hagtíðindunum skuldirnar taldar
í óföllnum gjaldeyri í lok hvers
árs:
milj. þús.
í árslok 1922 ......... 49 240
- — 1923 50 332
- — 1924 36 036
- — 1925 34 796
- — 1926 44 974
Þessa tölur sýna, að árin 1924
og 1925 hafa landsmenn lækkað
skuldir sínar um fullar 15^2 milj.
kr., en síðasta árið hafa þær hækk-
að aftur um rúmar 10 milj. Or-
sök hækkunarinnar 1926 var rýr
aflabrögð á togarana, og óhag-
stæð verslun, þ. e. lágt verð á ísl.
afurðum móts við innfluttar vörur.
En hvernig stendur þá á „flug-
unni“ um 7 */% milj. gullkróna
hækkun skulda? Já, einhver klólr-
ur maður lagði þessa spurningu
fyrir hagstofustjórann. Ef vjer
'hefðum borgað allar okkar erl.
skuldir 31. des. 1923, hvað hefði
þá þurft margar gmllkrónur í
greiðsluna? Og hvað margar ef
vjer hefðum bergað þær allar *
einu 31. des. 1926? —• Af því að
danskar krónur og sterlingspund
yoru fallin langt niður fyrir lög-
legt gullverð í árslok 1923, þá
hefðum vjer fengið afslátt á gull-
gildi þeirra skulda ef vjer hefðum
borgar þær allar í einu þá þegar.
1923 1926 Hækkun Lækkun
( milj. þús. mil j. þús. milj . þús. milj. þús.
fsl. krónur .. .. 10 913 4 262 ?? 11 6 651
Danskar kr. .. 21 793 21 928 11 135 11 11
N. og Sv. kr. • * 11 555 11 267 ‘ 11 11 11 288
Sterlingspund 11 904 11 981 11 77 11 11
Dollarar . . * * 11 1 11 57 11 56 11 11
Holl. Gyllini * • 11 377 :i 193 11 11 11 184
Annar g.jaldeyrir,
ísl. kr. .. * * 19 53 11 148 11 95 11 11
Sjeu sterling spund, dollarar og En í i árslok 1926 voru seðlar
Um ísland og íslendinga hefir
dr. K. Kortsen nýlega skrifað
grein í „Aarhus Stiftstidende.“ —
Meðal annars sem hann segir um
íslendinga er það, að þeir sjeu
hvorttveggja í senn mesta lýðveld-
is- og aðalsmannaþjóð jarðarinnar
Eldsvoði. — Nýlega kom upp
eldur í húsinu nr. 9 við BókhJöðu-
stíg. Varð hans vart í kjallara
hússins, en þar er vefnaðarvöru-
verslun, mun hafa kviknað út frá
ofni. Slökkviliðinu tókst að kæfa
eldinn fljótlega. En skemdir urðu
engu að síður allmiklar á vörum,
en húsið sjálft skemdist lítið.
gyllini lögð í krónur eftir löglegu
lilutfalli milli mynteininganna verð
ur niðurstaðan í heild lækkun sem
nemur 5 milj. 358 þús. kr. Þessi
mismunur sýnir með óbreyttum
orðum Hagstofunnar, „hvernig
skuldirnar í heild sinni hafabreyst
eingöngu við lántökur og lán-
greiðslur, en án tillits til allra
gengisbreytinga, livort heldur á
ísl. kr. eða erl. gjaldeyrinum.' ‘
Það verður ekki af landinu skaf-
inn með neinum gengisblekking-
um sá heiður, að það hefir á þess-
um 3 árum borgað 5 milj. 358 þús.
kr. af erlendu skuldunum sem fyr-
ir voru í byrjun tímabilsins, um-
fram allar nýjar lántökur á sama
tíma, eða lækkað skuldimar við
útlönd um þessa upphæð.
beggja þessara landa komnir aft-
ur í löglegt gullverð, og afslátt-
urinn ekki lengur fáanlegur.
Fætumir undir þessari flugu
eru ef og hefði. En sannleikurinn
er sá, að skuld í dönskum kr. t. d.,
sem ekki fellur í gjahldaga fyr en
eftir að danska krónan var komin
upp í löglegt gullverð, hefir aldrei
haft, lægra verð en löglegt gull-
gildi. Þær 225 þús. kr„ sem ríkis-
sjóður á að greiða árið 1928 í af-
borgun af landsverslunarláni sínu
hjá dönskum bönkum,—þær hafa
aldrei fallið niður úr gullgildi. —
Það eru aðeins afborganimar,
greiðslurnar, sem fram fóru og
fram áttu að fara, meðan danaka
krónan stóð í lággengi, sem nokk-
urntíma hafa fallið niður úr guU-