Ísafold - 06.12.1927, Blaðsíða 1

Bifcsi jórar:
Jón Kjar.tansaoa
V«ltýr Stefánsson
81mi 500.
ISAFOLD
AfgreiScla ag
innheimta
í Austursirseti 8.
Sími 500.
öjalddagi 1. jáii,
Áignngurinií,
kosiar 5 krónní.
DAGBLAÐ:MORGUNBLAÐIÐ
52. árg. 57. tbk
Þriðjuikifinn 6. des. 1017.
I
íattteldarprentsmjCja h.f.
99
MUliflokknrinn“. Móti þes^nri umróts- og bylt-jiir og um hann að myndast sjer-j
_________ * ingastefnu berst fhaldsflokkur-; stök stjómmálastefna. — Það (
HvaS viU „Tímiim“?
I.
„Tíminn“ kemst o'ft þannig að
orði, þegar hann er að skilgreina
Framsóknarflokkinn frá öðrum
stjórnmálaflokkum, að hann sjo
einskonar „milliflokkur“ milli
tveggja „öfgáflokka“, Ihalds-
flokksins og Alþýðuflokksms. —~
Lengra kemst hann ekki í skil-
greiningunni.
Er nú rjett að athuga það ofur-
•lítið nánar hvað hæft er í þessari
skilgreiningu, og reyna að finna
út, hvað það í raun og veru er,
sem Framsókn berst fyrir. En tii
þess að fá úr þessu leyst, verður
að gera sjer ljóst, hver er stefna
„öf gaflokkanna“, sem Tíminn
kallar. Einliverstaðar þar á milli
á Framsókn að vera.
II.
fhaldsflokkuiúnn er ungur stjórn
málaflokkur. Hann myndaðist, upp
úr álþingiskosningunum 1923. —
Tuttugu þingmenn, sumpart menn,
sem höfðu setið lengi á þingi og
sumpart nýkosnir þingmenn stofn-
uðu fhaldsflokkinn í þinghyrjun
árið 1924.
í ávarpi því, sem flokkurinn ljet
hirta almenningi um leið og haim
var stofnaður, er sagt nokkuð frá
því, hvað flokkurinn ætli sjer að
'gera. Eins og umhorfs var hjer í
'ársbyrjun 1924, varð það eitt af
aðalverkefnum flokksins, að beita
sjer fyrir fjárhagslegri viðreisn
ríkissjóðs. — Að því starfi vann
flokkurinn óslitið alt síðasta kjör-
tímabil. Árangur þessa starfs varð
stórkostlegur, eins og öllum er rni
kunnugt orðið. Og það lilýtur þjóð
'in best að finna nú, þegar eyðslu-
og óhófssöm stjórn er sest við
stýrið, hve afar áríðandi það er
fyrir okkar fátæku og fámennu
þjóð, að við stýrið sitji ávalt menn,
sem eru ráðdeildarsamir og gajta
hófsemi í fjármálum.
Annað aðalverkefni íhalds
flokksins er að vernda atvinnu-
vegi landsmanna fyrir umrót i og
byltingastefnu sósíalistaflokku.
Sósíalistastefnan er ung hjer á
landi. Eins og kunnugt er, vilja
sósíalistar gerhreyta því þjóðslcipu-
lagi, sem nú er ríkjandi. Þeir vilja
draga allan atvinnurekstur úr
höndum einstaklinganna yfir í
hendur ríkisins eða heildarinnar.
Eíkið á að reka alla. útgerð, versl-
un, bankastarfsemi, iðnáð allan og
búskap. Einstaklingarnir mega
ekki starfrækja neitt þess konar
sjálfir; þeir eiga að vera þjónar
'ríkisins. Athafnafrelsi einstak-
linganna verður háð margskonar
takmörkum.
Þessi stefna, sem sósíalistar
nefna „þjóðnýtingu", er fyrsta og
aðalboðorð þeirra. Enginn getur
áilheyrt flokkum sósíalista, sem
ekki fylgir þjóðnýtingunni til hins
ítrasta.
Steiuar undir Eyjafjöllum draga
inn. iíánn vill vernda það þjóð- \ dreifir kröftunum og verður tilj
skipulag, sem bygt er á einstrtk-j þess að gefa sósíalistastefnunni ný-j
lingsffamtakinu og nii er ríkjandi.l an hyr. Það er líka álit samvinnu-j
Íhaidsflokkurinn slcilnr það vel, manna í öðrum löndum, að sam j
áð framleiðsla landsmanna eru vinnufjelagsskápnum beri að haidaj
þær máttarstoðir, sem þjóðfjelag utari við stjómmáladeilur. ]
yort hvílir á. Aðal-framleiðendur j
landsins eru bændur og atvinnu-j IY.
rekéndur í kaúpstöðunum. Þeimj Grundvöllurinn að þessum milli-i
sí énciur inest hætta af stefnu s,> j flokki, sem Tíminn er að tala Uu.,
síalista. Þess vegna ríður á, að er í rauninni alls ekki til. Þess
þessir menn standi ekki dreifðir vegna er ekki við því að búast,!
og sundraðir, þegar ráðist er á þá ag sa flokkur, sem á að byggjast!
og þeirra atvinnuvegi. j upp úr slíku, geti orðið heilsteypt-
fhaldsflokkurinn vill vernda nt- ur stjórnmálaflokkur. Grundvall-:
vinnufrelsi einstaklinganna og per- arstefnurnar í stjórnmálunum j
sónufrelsi þeirra gegn margskonar hjer sem annarstaðar eru að ;ins
kúgunarvaldi sósíalista. — Hann tvær, stefna sósíalista, þ. e. þjóð-
berst móti liverskonar þvingun í nýtingarstefnan og hinna, sem nafn af steinum tveimur, sem eru
löggjöf, er dregur úr athafnafrelsi byggja á einstaklingsframtakinu. milli Núpakots og Hellnahóls, og
einstaklinganna. Hann trúir bví, En því er Tíminn þá að berjast kallaðir eru Kirkjusteinar. Þeir
að einstaklingurinn fái mestu fyrir því, að skapa hjer milliflokk, eru tveir sjer, afarstprir, fyrir
áorkað, landi og lýð til heilla og sem, samkvæmt eðli sínu á ekki að neðan götuna niður af rjettinni
farsælda, sje hann sem frjálsastur vera til? fyrir utan á bölunum. Þeir eru I
gerða sinna. 1 Til þess að skilja þetta, verða ’miðaptansstað, en því heita þeir
menn að þekkja sögu Tímans frá nú Kirkjusteinar, að kirkjan í
því fyrsta að hann hóf göngu Steinum var sett eftir þeim, þegar
Þá hefir þeim tveim „öfgastefn- sína. Það er vitanlegt nú orðið ">g hún var bygð.
um“, sem Tíminn kallar, veriö sannanlegt, að Tíminn var gerður Rjett lijá bænum í Steinum er
lýst í stórum dráttum. Þar á milli út af sósíalistum. Hann var gerð- lækur, sein nefnist Steinalækur.
liggur Framsókn, segir Tíminn. — ur út til þess, að útbreiða stefnu Er sú sögn um hann, að í Stein-
Hún vilji leyfa einstaklingsfram- sósíalista meðal íslenskra bænda. um liafi áður fyr búið fjórir
takinu að njóta sín, „fellá það í En til þess átti hanli að nota sam- bændur og hefði einn þeirra átt
skorður skipulags og hróðurlegrar yinnustefnuna, reyna að draga alla torfuna. Það sjest og enn í
samvinnu.11 Iljer á Tíminn auð- hana inn í flokkapólitíkina og á dag á nöfnum túna og engja, að
sjaanlega við samvinnustefnuna. þann hátt átti smámsaman að bændur hafa verið þar þrír eða
líminn misskilur herfilega þær reyna að fá bændur til fvlgis við fjórir, og er svo að sjá, sem hvei
ríkjandi stjórnmálastefnur, ef stefnu sósíalista. hafi átt spildu sjer; þar til henda
hann heldur, að það, að starfa Hjer var beinlínis unnið eftir nöfnin Árnatún, Narfar og ívars
skipulagsbundið og í samvinnu rússneskri fyrirmynd, enda var skákar. Sá, er átti alla jörðina,
sje gagnstætt stefnu íhaldsmanna. maðurinn, sem lagði grundvöllinn varð einliverra orsaka vegna að
Sje það skipulag og sú samvinna ag þessu síarfi, kommúnistinn Ól- selja hana fyrir lítið verð. Lagði
ekki þvingun, þannig, að það afur Friðriksson, útskrifaður úr hann það þá á, að hún skyldi fara
dragi úr einstaklingsframtakin.i skóla rússneskra byltingarmanna. fvrir minna, og skyldi lækurinn
eða frelsi einstaklingsins, þa er Hann fjekk í lið nieð sjer Jónas taka bæinn af, en þó ekki meðaa
f ]iað vitaskuld að engu leyti gagn- Jónsson frá Hriflu, sem nú er orð- kirkjan væri, enda er það trú
stætt stefnu íhaldsflokksins. inn dómsmálaráðherra. að lækurinn grandi ekki bænum
Af þessu leiðir það, sem ílialds- Eftir að þeim Ólafi og Jónasi meðan. kirkjan stendur.
menn hafa marg oft haldið fram, liafði hepnast að draga samvinnu- Þannig segir Jón Sigurðsson í
að það er hinn mesti harnaslca])- málin inn í floklcapólitíkina, var Steinum frá 1863, og er handrit
ur, að menn sjeu að skifta sjor í auðveldara fyrir þá að ná marlc- hans geymt í Landsbókasafninu.
stjórnmálaflokka eftir því livar inu. Það er bersýnilegt, að starr'- Dr. Jón Þorkelsson prentar þessa
þeir versla, hvort þeir versla í semi þeirra á rót sína að rekja til sögu í „Þjóðsögur og munnmæli“
kaupfjelagi eða hjá kaupmanui. Eússlands, því nú leggja rússnesk- 1899. og bætir þar við svolátandi
Það er beinlínis skaðlegt, að for- ir byltingaseggir feilma kapp á skýringu: „Steinakirkja var lögð
'ingjar Framsóknar skuli hafa lagt það í öllum löndum, að fá það niður 1889, og geta Steinamenn nú
kanp á, að draga kaupfjelags- ákveðið, að samvinnufjelagsskap- því hvað af hverju átt von á góflr
starfsemina inn í flokkapólitik- urinn skuli ganga í lið með sósíal- unni.“
ina. Kaúpmenn og kaupfjelags- istum í stjórnmálum. Síðasta til- Á seinni árum mun eflaust nokk
menn eru sammála um það, að raunin var gerð á alheimsþingi
verslunin eigi að vera frjáls, samvinnumanna í Stokkhólmi s. 1. ““
ekki hálffrjáls, heldur alfrjáls sumar. En hún mishepnaðist; sam- gá f]0úkur er "rímuklæddur sós-
samkepnisverslun. Hví skyldu þeir vinnumenn í Yestur-Evrópu mót- íaiistafl0kkur • ekkert annað Eink
þáekld vinna saman móti sósíal- mæltu. um er það ’háskalegt nú fyrir
istum, er keppa að því, að bmda En aflegg.jarar sósíalista hjer á úændur, að standa dreifðir gagn-
verslunina á einokunarklafa ? Islandi, þeir sem að Tímanum vart umrots- oo’ byltingastefnu
Samvimiufjelagsskapúrinn, sje standa, láta sig ekki. Þeir berjast sósíalista, þar sem upplýst hefir
hann rekinn a heilbrigðum og fyrir því fyrst um sinn, að sam- verig, ag þessi stefna er óþjóðleg
frjálsúm grundvelli, er engin vinnumenn myndi einskonar „milli Qg hefir selt sig á val<1 eriendnm
stjórnmálastefna sem stendur mitt flokk“, en sá flokkur á síðar að stjórnmálaflokki.
Steínum undir Eyiaplium.
nð hafa dregið úr trúnni á álögin
á Steinalæk, og má vel vera, aS'
]iar um hafi valdið, að þau komu
ekki þegar fram eftir að kirkjan
var rifin. Þó virðist það benda
til þess, að einhver óliugur hafi
verið í mönnum, að altaf fækkaði
bændum á Steinum (þeir voru:
einu sinni 8) þangað til ekki voru:
! orðnir nema þrír eftir, og hafði
| þó einn þeirra flutt bæ sinn nokk-
uð austar og fjær læknum.
I 1 fyrra kom góflan og bitnuðu
j þá álögin á Steinum. Aðfaranót’t
sunnudagsins milli jóla og nýárs,
kom svo miltið hlaup í Steinalæk,
; að hann sópaði burtu gersamlega
i þeim tveimur bæjum, er eftir
stóðu á gamla bæjarstæðinu, ásamt
2 fjósum, 5 hesthúsum og 3 hey-
hlöðum. Er mönnum flóð þetta enn.
; í fersku minni, sem einhver hin.a
i sviplegasti atburður, sem skeði
hjer á landi árið 1926, enda þótt
svo heppilega tækis.t til, að mann-
tjón yrði ekki af völdum hlaups-
ins.
„Fátt er ramara en forneskjan“,
mælti Ásdís á Bjargi við Gretti.
Er ekki eins og afdrif Steina
sanni það?
Hjer á landi eru ótal staðir,.
sem álög hvíla á, t. d. dysjar, leiði
og rústir, sem ekki má hrófla við,
blettir, sem ekki má slá, o. s. frv.
Væri mjer kært, ef menn víðsveg-
ar um land vildu gera svo vel að
senda mjer sögur um slíka staði
og eins að hve miklu leyti álögin
hafa bitnað á mönnum t. d. sein-
ustu 50 árin.
Árni Óla.
á milli stefnu Ihaldsmanna og só- hverfa inn í sósíalistaflokkana, Allir þeir borgarar, sem vilja
síalista. Hann.er fyrirkomulagsat- þegar fylling tímans er komin. —] vernda þjóðfjelag vort fyrir yfir-
riði, og er oft og tíðum nauðsyn- j Hvenær það verður, skal ósagt ^ gangi byltingaseggjanna og ásælni
legur einstaklingunum, til þess að látlð* j erlendra þjóða, verða að sameinast.
hrinda áfram stærri velferðar- ( Þeir bændur, sem ekki geta að- Dragist slík sameining lengi enn
málum. Það er beinlínis háskalegt hylst stefnu sósíalista, verða að þa, er ekki að vita hvernig fer.
fyrir þjóðarheildina, ef samvinnu- varast að skipa þenna milliflokk, j
fjelagsslcapurinn á að dragast út sem Tíminn er að burðast með nií. I
Gorki og Kamban. I vor sem
leið, var danskur málari Haagen-
Miiller að nafni suður á Ítalíu, og
dvaldi í sama bæ og rússneski rit-
höfundurinn Maxim Gorki hefir
’aðsetur sitt. En Gorki er orðinn
svo heilsuveill, að hann hefst við
að staðaldri þar syðra. Haagen-
Múller málaði mynd af Maxim
Gorki. Meðan hann sat fyrir röbb-
’uðu þeir saman m. a. um bókment-
ir. Meðal þeirra ritliöfunda er
Maxim Gorki talaði um, var
Kamban. — Hafði Gorki lesið
bælcur Kambans og lauk lofs-
orði á.